Su dung ky thuat o bi va XYZ trong day hocDia li 11

<span class='text_page_counter'>(1)</span>SỬ DỤNG KỸ THUẬT “Ổ BI” VÀ “XYZ” TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11 - THPT (CHƯƠNG TRÌNH CƠ BẢN) Sinh viên thực hiện: Trần Chung Thủy - K57B Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS Ngô Thị Hải Yến ĐẶT VẤN ĐỀ Phương pháp dạy học nhóm với kỹ thuật dạy học (KTDH) đặc trưng của nó đã và đang được sử dụng tích cực trong dạy học nói chung và trong bộ môn Địa lí ở trường THPT nói riêng. Song để để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học thì điều quan trọng là cần phải sử dụng các KTDH phù hợp nội dung bài học, với đặc điểm tâm sinh lí của HS. Đặc biệt, với môn Địa lí, người học cần nắm bắt được các hiện tượng tự nhiên, kinh tế - xã hội diễn ra xung quanh đời sống hàng ngày. Các yêu cầu này được thể hiện tổng hòa trong nội dung SGK Địa lí 11 THPT. Do đó, một câu hỏi đặt ra đối với các nhà giáo dục, việc áp dụng phương pháp dạy học nhóm cho HS qua môn Địa lí, đặc biệt là môn Địa lí lớp 11 theo KTDH nào là hiệu quả nhất? Khả năng áp dụng cụ thể ra sao? NỘI DUNG 1. Khái niệm kỹ thuật dạy học “KTDH là những động tác, cách thức hành động của GV và HS trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học”. Các KTDH vô cùng phong phú về số lượng, bên cạnh những KTDH thông thường, ngày nay người ta đặc biệt chú trọng các KTDH phát huy tính tích cực, sáng tạo của HS, VD: KT “động não”, “tia chớp”,… 2. Thực trạng sử dụng KTDH “ổ bi” và “XYZ” ở trường THPT hiện nay 2.1 Thực trạng dạy học của GV Để tìm hiểu thực trạng sử dụng kỹ thuật dạy học “ổ bi” và “XYZ” trong môn địa lý lớp 11 - THPT, chúng tôi tiến hành phát phiếu điều tra, hỏi ý kiến của 20 GV đã và đang tham gia giảng dạy bộ môn Địa lí, kết quả thu được như sau: Bảng 1: Mức độ vận dụng kỹ thuật dạy học “ổ bi” và “XYZ”ở trường THPT Mức độ. Rất thường xuyên. Thương xuyên. Đôi khi. Chưa bao giờ. Số lượng. 1. 4. 5. 10. Tỉ lệ (%). 5. 20. 25. 50. Qua điều tra, có thể thấy, tùy vào điều kiện cơ sở vật chất của trường, kỹ năng chuyên ngành của GV, trình độ học tập của HS mà khả năng áp dụng kỹ thuật trên ở mỗi nơi là khác nhau. GV chỉ áp dụng tốt hai KTDH này khi lớp có số.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> lượng HS ít, trình độ học tập đồng đều, bàn học dễ di chuyển, dễ tạo thành nhóm, trang thiết bị phòng học đầy đủ. Song, khó khăn là thời gian có hạn, GV cần thành thạo kỹ thuật, nắm chắc chuyên môn, khả năng quán xuyến lớp tốt. 2.2. Thực trạng học tập của HS Để nghiên cứu cụ thể thực trạng thích ứng với KTDH mới của HS trong môn học Địa lí lớp 11 - THPT, chúng tôi tiến hành điều tra 120 HS của 3 trường, học môn Địa lý chương trình cơ bản, trình độ học tập khá đồng đều. KQ cho thấy: Với PPDH thảo luận nhóm có 88,5% HS rất thường xuyên và thường xuyên tham gia hoạt động mà KTDH “ổ bi” và “XYZ” lại là hai kỹ thuật thuộc PPDH thảo luận nhóm. Vì vậy nếu áp dụng tốt hai KTDH này, chắc chắn bài giảng sẽ thành công, tạo được hứng thú và sự ham học hỏi của HS. Vậy nhưng, qua điều tra, chúng tôi biết được trong 130 HS chỉ có 30 HS biết đến KTDH này thông qua quá trình dạy học của GV trên lớp; 40 HS biết đến thông qua quá trình đọc và tự tìm hiểu trên internet; còn lại 60 HS hầu như không biết gì về KTDH này. Như vậy, có thể kết luận rằng các KTDH mới được áp dụng ở trường THPT nói chung và ở môn Địa lí 11 chương trình cơ bản nói riêng chưa nhiều. 3. Sử dụng kỹ thuật “ổ bi” và “XYZ” trong dạy học Địa lí 11 - THPT (chương trình cơ bản) 3.1. Kỹ thuật “ổ bi”: là một kỹ thuật dùng trong thảo luận nhóm Vai trò của kỹ thuật “ổ bi” trong dạy học Địa lí 11: Kĩ thuật dạy học này phát triển ở HS những năng lực sau: Năng lực làm việc cá nhân, tích cực độc lập suy nghĩ; năng lực trình bày vấn đề nghiên cứu; năng lực hợp tác làm việc. Đặc biệt KTDH này phù hợp nội dung Địa lí 11 - yêu cầu HS cần có sự liên kết các yếu tố tự nhiên, KT - XH, và phù hợp tâm lí thích tìm tòi, sáng tạo của HS. Cách tiến hành HS chia thành hai nhóm ngồi theo hai vòng tròn đồng tâm như hai vòng của một ổ bi và ngồi đối diện nhau để tạo điều kiện cho mỗi HS có thể nói chuyện với nhau lần lượt các HS ở nhóm khác. Cách thực hiện: • Khi thảo luận, mỗi HS ở vòng tròn trong sẽ trao đổi với HS đối diện ở vòng ngoài, đây là dạng đặc biệt của phương pháp luyện tập đối tác. • Sau một ít phút thì HS vòng ngoài ngồi yên, HS vòng trong chuyển chỗ theo chiều kim đồng hồ, tương tự như vòng bi quay, để luôn hình thành các nhóm đối tác mới..

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Ví dụ cụ thể Bài4: Thực hành Tìm hiểu những cơ hội và thách thức của toàn cầu hóa đối với các nước đang phát triển. Thời gian: 10 phút - GV chia lớp thành 2 nhóm, mỗi nhóm xếp thành 2 vòng tròn đồng tâm, các nhóm tự bầu nhóm trưởng, thư ký. Sau 10 phút, hai nhóm trao đổi kết quả thảo luận cho nhau. 5 phút viết báo cáo. + Nhóm 1: HS đọc các ô kiến thức trong SGK và thảo luận về những cơ hội của toàn cầu hoá đối với các nước đang phát triển, nêu các ví dụ minh hoạ. + Nhóm 2: HS đọc các ô kiến thức trong SGK và thảo luận về những thách thức của toàn cầu hoá đối với các nước đang phát triển, nêu các ví dụ minh hoạ. 3.2. Kỹ thuật “XYZ”: là một kỹ thuật dùng trong thảo luận nhóm. - Vai trò của kỹ thuật “XYZ” trong dạy học Địa lí 11 KTDH này có khả năng phát triển mạnh mẽ ở người học những năng lực sau: Phát triển mạnh mẽ quá trình động não và tư duy của HS thông qua quá trình làm việc cá nhân; năng lực trình bày vấn đề, phân tích, giải thích khi trao đổi các ý kiến của mình với các thành viên trong nhóm; khả năng hợp tác xã hội cao khi cùng các thành viên khác hoàn thành nội dung bài học. Cách tiến hành Lớp học được chia thành từng nhóm nhỏ từ 4 - 6 người (nhóm có thể hình thành theo mô hình dưới đây). X là số người trong nhóm, Y là số ý kiến mỗi người cần đưa ra, Z là phút dành cho mỗi người. Ví dụ kỹ thuật 635 thực hiện như sau: • Mỗi nhóm 6 người, mỗi người viết 3 ý kiến trên một tờ giấy trong vòng 5 phút về cách giải quyết một vấn đề và tiếp tục chuyển cho người bên cạnh. • Tiếp tục như vậy cho đến khi tất cả mọi người đều viết ý kiến của mình, có thể lặp lại vòng khác. Con số X - Y - Z có thể thay đổi. • Sau khi thu thập ý kiến thì tiến hành thảo luận. Ví dụ cụ thể Bài3: Một số vấn đề mang tính toàn cầu. Tìm hiểu: I. Dân số. Thời gian: 4’ - GV chia lớp thành 6 nhóm, đánh số thứ tự từ 1 đến 6. + Nhóm 1, 2, 3 thực hiện nhiệm vụ: Tham khảo thông tin ở mục 1, phân tích bảng 3.1 chứng minh sự bùng nổ dân số thế giới và những hậu quả về kinh tế - xã hội của dân số tăng nhanh. + Nhóm 4, 5, 6 thực hiện nhiệm vụ: Tham khảo thông tin ở mục 2, phân tích bảng 3.2 chứng minh sự già hóa dân số thế giới và những hậu quả về kinh tế - xã hội của dân số già..

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Kỷ yếu Hội nghị Sinh viên Nghiên cứu khoa học khoa Địa lí năm 2011. - Con số XYZ lúc này có thể là 531 hoặc 431 tùy theo số lượng HS. - Kết quả làm việc được ghi vào phiếu học tập của từng nhóm 3.3. Khả năng áp dụng kỹ thuật “ổ bi” và “XYZ” trong dạy học Địa lí 11 – THPT (chương trình cơ bản) 3.3.1. Khả năng áp dụng KT “ổ bi” trong dạy học Địa lí 11 chương trình cơ bản KTDH “ổ bi” có thể áp dụng trong các bài học cụ thể sau: Bài 1: Sự tương phản về trình độ phát triển kinh tế - xã hội của các nhóm nước. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại. Tìm hiểu mục II trang 7. Bài 4: Thực hành: Tìm hiểu những cơ hội và thách thức của toàn cầu hóa đối với các nước đang phát triển. Bài 5: Tiết 1: Một số vấn đề của châu Phi. Tìm hiểu mục II trang 20 Bài 6: Hợp chúng quốc Hoa Kì. Tiết 1: Tự nhiên và dân cư. Tìm hiểu mục II, phần 1/ 37 – 38. Tiết 2: Kinh tế. Tìm hiểu các ngành kinh tế Bài 10: Cộng hòa nhân dân Trung Hoa (Trung Quốc). Tiết 2: Kinh tế. Tìm hiểu mục II trang 92. Bài 11: Khu vực Đông Nam Á, Tiết 3: Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) 3.3.2. Khả năng áp dụng KT “XYZ” trong dạy học Địa lí 11 chương trình CB Bài 6: Hợp chúng quốc Hoa Kì Tiết 3: Thực hành. Tìm hiểu sự phân hóa lãnh thổ sản xuất của Hoa Kỳ. Bài 7: Liên minh châu Âu (EU). Tiết 1 : EU - Liên minh khu vực lớn trên thế giới Tìm hiểu mục II trang 52. Bài 8 : Liên Bang Nga (Tiếp theo). Tiết 2: Kinh tế Bài 9: Nhật Bản (Tiếp theo).Tiết 2: Các ngành kinh tế và các vùng kinh tế Bài 11: Khu vực Đông Nam Á, Tiết 2: Kinh tế. Tìm hiểu các ngành kinh tế Bài 12: Ô- trây-li-a. Tiết 1: Khái quát về Ô-xtrây-li-a. Mục I. Tự nhiên, dân cư, xã hội 4. Thực nghiệm sư phạm và kết quả thực nghiệm Lớp chọn thực nghiệm là 11 Tin và lớp đối chứng là 11 toán – trường THPT Sơn Tây. Hai bài được chọn thực nghiệm là: Bài 9: Nhật Bản (Tiết 2: Các ngành kinh tế và các vùng kinh tế) và bài 10: Cộng hòa nhân dân Trung Hoa (Tiết 2: Kinh tế). Sau bài dạy, HS làm bài kiểm tra thực nghiệm. Kết quả như sau: Biểu đồ 1: Biểu đồ so sánh kết quả. Biểu đồ 2: Biểu đồ so sánh kết quả. kiểm tra thực nghiệm số 1. kiểm tra thực nghiệm số 2. 60. 58.3. %. % 60. 48.1. 50. 48.1. 50. 37.1. 40. 58.3. 37.1. 40. 29.2. 30. 29.2. 30. 20. 20. 12.5. 7.4. 10 0. 7.4. 12.5 7.4. 10. 0 0. Yếu. Trung bình. Khá. Thực nghiệ m Đối chứng. Giỏi. Trung bình. 373. Khá. Thực nghiệm Đối chứng. Giỏi.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Kỷ yếu Hội nghị Sinh viên Nghiên cứu khoa học khoa Địa lí năm 2011. Thông qua đó tôi rút ra một số nhận xét sau đây: - Mức độ tập trung của học sinh ở lớp thực nghiệm luôn ở mức cao. - Học sinh hứng thú trong học tập thể hiện qua việc học sinh tích cực làm việc, thảo luận. - Dạy học sử dụng kĩ thuật dạy học “ổ bi” và “XYZ” giúp học sinh chủ động tìm kiếm tri thức thật nhanh, tiết kiệm thời gian, đạt được mục tiêu dạy học. KẾT LUẬN Tìm hiểu sâu nội dung nghiên cứu của đề tài, giúp tôi thấy được dạy học theo nhóm là một trong những phương pháp tích cực và mang lại hiệu quả cao trong quá trình dạy học địa lý. Vì vậy việc áp dụng phương pháp dạy học nhóm là một việc làm rất quan trọng của giáo viên trong dạy học. Đặc biệt, việc áp dụng phương pháp dạy học theo nhóm thông qua các kĩ thuật "ổ bi" và "XYZ" trong dạy học Địa lí 11 giúp cho người học bằng các thao tác tư duy của mình chiếm lĩnh tri thức, rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo, đặc biệt là phát triển năng lực hợp tác làm việc, khả năng giải quyết vấn đề.. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Hà Thị Thuần, 2010. Sử dụng kỹ thuật “các mảnh ghép” và “khăn trải bàn” trong dạy học Địa lí 12 - THPT chương trình nâng cao, Khóa luận tốt nghiệp, Hà Nội. [2]. Lê Thông, Nguyễn Thị Minh Phương, 2007. Địa lí 11 cơ bản, NXB Giáo dục, Hà Nội. [3]. Lê Thông, Nguyễn Thị Minh Phương, 2007. Địa lí 11 sách giáo viên, NXB Giáo dục, Hà Nội. [4]. Prof. Bernd Meier, Dr. Nguyễn Văn Cường, 2005. Hội thảo tập huấn phát triển năng lực thông qua phương pháp và phương tiện dạy học mới. Bộ GD ĐT, dự án phát triển PTTH. Hà Nội..

<span class='text_page_counter'>(6)</span>