Tiết 37: Cách lập ý của bài văn biểu cảm

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngày soạn : …………… Ngày giảng:…………….. Tiết 37- Tập làm văn. CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM I. Mục tiêu bài học: 1. Về kiến thức: - Biết cách tìm ý và cách lập ý trong bài văn biểu cảm. - Nắm được những cách lập ý của bài văn biểu cảm thường gặp. 2. Về kĩ năng: * KNBH: - Biết vận dụng các cách lập ý hợp lí đối với các đề văn cụ thể. * KNS: - Giáo dục kĩ năng sống: ra quyết định, xác định đối tượng và nội dung biểu cảm; trình bày suy nghĩ, cảm xúc, ý tưởng về đối tượng biểu cảm. 3. Về thái độ: Vận dụng lập ý để tư duy nhanh trong đời sống hàng ngày. - Giáo dục đạo đức: quan tâm sâu sắc tới cuộc sống, con người; thể nghiệm với thái độ trân trọng, yêu thương, trách nhiệm trước cuộc sống, con người; làm giàu thêm hiểu biết, tình cảm, thái độ, kỹ năng sống cho bản thân. - GD các giá trị sống: hòa bình, yêu thương, trung thực, trách nhiệm, hợp tác. 4. Phát triển năng lực: rèn HS năng lực tự học (thực hiện tốt nhiệm vụ soạn bài ở nhà), năng lực giải quyết vấn đề (phân tích tình huống, phát hiện và nêu được các tình huống có liên quan, đề xuất được các giải pháp để giải quyết tình huống), năng lực sáng tạo (áp dụng kiến thức đã học để giải quyết các BT trong tiết học), năng lực sử dụng ngôn ngữ khi nói, khi tạo lập đoạn văn; năng lực hợp tác khi thực hiện nhiệm vụ được giao trong nhóm; năng lực giao tiếp trong việc lắng nghe tích cực, thể hiện sự tự tin chủ động trong việc chiếm lĩnh kiến thức bài học. II. Chuẩn bị 1. GV: Nghiên cứu bài, Soạn giáo án, TLTK, bảng phụ… 2. HS : Chuẩn bị câu trả lời III. Phương pháp và kĩ thuật dạy học: - PP: Quy nạp, phân tích, phát vấn câu hỏi, so sánh… - Hinh thức: nhóm, cá nhân… - KT: động não, trình bày 1 phút… IV. Tiến trình giờ dạy và giáo dục 1- Ổn định tổ chức (1’) 2- Kiểm tra bài cũ (3’) Ktra vở bài tập của Hs 3- Bài mới (36’) Hoạt động 1(1’): Giới thiệu vào bài - Mục tiêu: đặt vấn đề tiếp cận bài học..

<span class='text_page_counter'>(2)</span> - Hình thức: hoạt động cá nhân. - Kĩ thuật, PP: thuyết trình. Khi tạo lập văn bản biểu cảm, người tạo lập văn bản biểu cảm cũng phải thực hiện các bước lập ý cho văn bản của mình. Vậy có những cách lập ý nào trong văn bản biểu cảm. Tiết học hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu. Hoạt động 2(18’): Tìm hiểu những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm - Mục tiêu: Tìm hiểu những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm - Phương pháp: phân tích ngữ liệu, phát vấn, khái quát, so sánh, nêu và giải quyết vấn đề. - Hình thức: cá nhân, nhóm - Kĩ thuật: động não - Cách thức tiến hành: GV chia HS làm 4 nhóm. Mỗi nhóm tìm hiểu một cách lập ý. HS hoạt động nhóm. Mỗi nhóm cử 1 HS lên trình bày. GD tinh thần hợp tác, ý thức trách nhiệm Nhóm 1 GV chiếu ngữ liệu: đoạn văn mục I.1/117. HS đọc. ? Đối tượng biểu cảm trong đoạn văn ? - Cây tre ? Cây tre được nói trong thời điểm nào ? - Tương lai ? Cây tre trong thực tế đã gắn bó với đời sống của người Việt Nam bởi những công dụng của nó ntn ? HS tự bộc lộ: - Chia bùi sẻ ngọt - Là bóng mát, là khúc nhạc... - Làm cổng chào, đu tre, sáo diều... GV định hướng: - Nguồn gốc: Có từ lâu đời - Có ý nghĩa biểu tượng cho con người VN, dân tộc VN - Công dụng: + Chiến đấu + SX + Đời sống sinh hoạt. I. Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm. 1. Liên hệ hiện tại với tương lai * Khảo sát, phân tích ngữ liệu/Sgk/117,upload.123 doc.net * Đối tượng b/c : Cây tre trong tương lai..

<span class='text_page_counter'>(3)</span> ? Việc liên tưởng đến tương lai CN hoá, HĐ hoá đã khơi gợi cho tác giả những cảm xúc gì về cây tre ? - Sự trường tồn, gắn bó của cây tre với con người, DTVN. - Nứa tre sẽ còn mãi mãi. - Tre xanh vẫn là bóng mát. - Cây tre VN ? T/cảm được bày tỏ trong đoạn văn là tình cảm ntn? Tác giả đã biểu cảm bằng cách nào? - Gợi nhắc quan hệ với sự vật, liên hệ với tương lai -> bày tỏ tình cảm ? Tìm những từ ngữ thể hiện cách biểu cảm ấy? HS tìm VD : tre sẽ còn mãi, vẫn là, vẫn mang, ngày mai ? Như vậy tg đã lập ý = cách nào cho đoạn văn biểu cảm? - Liên hệ hiện tại với tương lai Nhóm 2: GV chiếu ngữ liệu: đoạn văn ở mục 2/upload.123doc.net Học sinh đọc. ? Nêu nội dung đoạn văn ? - Tác giả bày tỏ niềm say mê với con gà đất, niềm vui của tuổi thơ. ? Niềm say mê con gà đất của tg được bắt nguồn từ suy nghĩ nào ? - Bắt nguồn từ suy nghĩ được hoá thân thành con gà trống để dõng dạc cất lên điệu nhạc sớm mai. ? Tìm những câu văn thể hiện niềm say mê đó? - Say mê trong niềm vui kỳ diệu ấy tái sinh trong tâm hồn. - Đó là nỗi vui mừng khi có được … nỗi tiếc nuối khi bỗng dưng bị mất … - Những con gà…. linh hồn. ? Suy nghĩ này thể hiện khát vọng gì ? - Thể hiện khát vọng trở thành ngời nghệ sĩ thổi kèn đồng ? Việc hồi tưởng quá khứ đã gợi lên cảm xúc gì cho tác giả? - Suy nghĩ, đánh giá về đồ chơi con trẻ ... trong hiện tại GV: Suy nghĩ sâu sắc nhất của tg là: đồ chơi ko phải là. * T/c: yêu quý, trân trọng, tự hào, gắn bó với cây tre * Cách biểu cảm: - Gợi nhắc quan hệ với các sự vật. - Liên hệ với tương lai. * Nhận xét: liên hệ hình ảnh tre trong tương lai 2. Hồi tưởng quá khứ và suy nghĩ về hiện tại * Khảo sát, phân tích ngữ liệu/Sgk/upload.123doc. net * ND: Niềm say mê con gà đất - niềm vui của tuổi thơ. * Cảm xúc: Yêu quý, trân trọng những KN tuổi thơ. * Cách biểu cảm - Hồi tưởng quá khứ - Suy nghĩ về hiện tại.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> những sự vật vô tri vô giác, bởi chúng có linh hồn và nhờ chúng mà con người có khát vọng vươn tới cái đẹp. ? Tình cảm được biểu hiện của tác giả ở đoạn văn là gì? Tác giả đã biểu cảm bằng cách nào ? - T/c: Yêu quý, trân trọng … (bảng chính) ? Từ ngữ nào thể hiện cách biểu cảm đó ? - Đến bây giờ. bây giờ -> hiện tại - Nhớ lại - cảm nhận - tái sinh (-) tâm hồn - Để lại trong tôi. ? Qua đoạn văn em cho biết cách lập ý ở đây? - Hồi tưởng quá khứ và suy nghĩ về hiện tại. Nhóm 3 GV chiếu ngữ liệu/119. HS đọc VD (1)/119 ? ND đoạn văn ? Từ ngữ nào biểu hiện ND ấy ? - Bày tỏ tình cảm yêu mến đối với cô giáo -> tìm TN (sgk) ? Để bày tỏ tình cảm ấy, người viết đã thông qua hình thức nào? - Tưởng tượng ra cảnh: Sau này khi lớn lên -> nhớ lại những kỷ niệm (hiện tại) -> gợi lại những kỷ niệm và hứa hẹn với cô. ? Tìm những từ ngữ thể hiện cách biểu cảm đó ? - Sau này khi em lớn lên, em vẫn sẽ nhớ đến cô, em sẽ tìm gặp cô…-> tưởng tượng tình huống - Em tưởng chừng như nghe tiếng nói của cô em sẽ nhớ lại -> gợi lại kỷ niệm. - Hứa hẹn: Không (chẳng bao giờ) em lại quên được cô…; phải không. không bao giờ em lại có thể quên… yêu quý của em. HS đọc đoạn văn (2)/119 ? Tác giả bày tỏ tình cảm gì ? Đối tượng biểu cảm ở đây là gì ? HS: PB như bảng chính (từ Lũng Cú -> liên tưởng tới Cà Mau) ? Việc liên tưởng từ Lũng Cú - cực bắc của Tổ quốc tới Cà Mau, cực Nam của Tổ quốc đã giúp tác giả thể hiện tình cảm gì ? - T.y qhg, đất nước, niềm tự hào về qhg -> khát vọng, thống nhất đất nước.. * Nhận xét: đồ chơi con trẻ trong quá khứ và hiện tại. 3. Tưởng tượng tình huống, hứa hẹn, mong ước * Khảo sát, phân tích ngữ liệu/Sgk/119 * ĐV1 - ND: Bày tỏ t.cảm yêu mến cô giáo. - Cách biểu cảm: + Tưởng tượng huống + Gợi lại kỷ niệm + Hứa hẹn. tình. * ĐV2 - ND : T.cảm gắn bó máu thịt với Lũng Cú, cực bắc của Tổ quốc..

<span class='text_page_counter'>(5)</span> ? Trong đoạn văn, để biểu hiện tình cảm đó, tác giả đã chọn cách nào ? Từ ngữ nào diễn đạt điều đó ? HS tự bộc lộ GV định hướng - Tình huống tưởng tượng, giả định. Cụ thể + ở cực bắc, tác giả nghĩ về cực Nam + ở trên núi ông nghĩ về vùng biển. + Nơi đầy chim nghĩ về vùng + Khát vọng: Đất nước yên bình . ? Cùng với tình cảm đó tác giả còn bộc lộ niềm mong ước nào? - Khát vọng thống nhất đất nước của tác giả. cá, tôm. ? Qua 2 đoạn văn em cho biết cách lập ý ở đây ? - Tưởng tượng tình huống, hứa hẹn, mong ước. - T.yêu Tổ quốc, khát vọng thống nhất đất nước.. - Cách biểu cảm: + Tưởng tượng tình huống, giả định + Khát vọng, mong ước. Nhóm 4: GV chiếu ngữ liệu/120 HS đọc đoạn văn /sgk 120 . ? Đối tượng biểu cảm trong đoạn văn ? - U tôi ? Hình ảnh " U tôi"được miêu tả ntn ? HS tìm, gạch chân - sgk (cái bóng, khuôn mặt, đôi mặt, nét cười…) ? Tác giả dùng biện pháp nào để miêu tả U tôi? HS PB như bảng chính. - Đặt thời điểm: đêm tối - Hình ảnh người mẹ: già cả, - Cái bóng đen đủi; Khuôn mặt mẹ; Tóc; Nếp nhăn; Hàm răng => Chứng tỏ người mẹ vất vả, hi sinh vì con... ? Từ đó tác giả đã bộc lộ cảm xúc nào của mình? - tình yêu thương đối với mẹ ? Tìm những câu văn thể hiện suy ngẫm, NX của người viết? HS tìm, gạch chân sgk - Chỗ nào cũng thấy bóng U… hoà lẫn với bóng tối - Cái bóng mơ hồ yêu dấu… thở dài - Tôi sực nhớ … ngờ ngợ - U tôi đã già đi … không hay ? Sự quan sát có td biểu hiện t/cảm ntn ?. 4. Quan sát, suy ngẫm * Khảo sát, phân tích ngữ liệu/Sgk/120,121 - ND đoạn văn: tả về "U tôi". - Cách miêu tả + Quan sát -> cảm xúc (Suy ngẫm ) + Khắc hoạ hình ảnh con người -> nêu nhận xét. - T/c: Thương yêu, hối hận vì đã thờ ơ, vô tình. -> T.c sâu sắc, chân thật, xúc động -> người đọc tin và đồng.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> - Nảy sinh cảm xúc : lòng thương cảm, hối hận vì đã thờ cảm. ơ, vô tình với mẹ, tình yêu thương đối với mẹ. * Cách b.cảm: Quan sát ? Như vậy tg đã lập ý = cách nào cho đoạn văn biểu và suy ngẫm cảm? - Quan sát và suy ngẫm ? Từ các đoạn văn vừa phân tích và nhận xét, em hãy cho biết để tạo ý cho bài văn biểu cảm, khơi nguồn cho mạch cảm xúc nảy sinh, người viết có thể có những cách nào ? HS nêu 4 cách ? Nhận xét gì về tình cảm của người viết trong mỗi đoạn văn ? T.cảm ấy có ý nghĩa gì đối với người đọc ? HS PBYK GV chốt ghi (bảng chính) -> khái quát nd ghi nhớ HS đọc ghi nhớ /121. 5. Ghi nhớ: sgk (121) Hoạt động 3(17’) Hướng dẫn HS luyện tập - Mục tiêu: học sinh thực hành kiến thức đã học. - Phương pháp: vấn đáp, thực hành có hướng dẫn, nhóm. - Hình thức: cá nhân, nhóm - Kĩ thuật: động não. - Cách thức tiến hành:. II. Luyện tập Đề: Cảm xúc về vườn nhà + Bước 1: Tìm hiểu đề, tìm ý + Bước 2: Dàn ý 1) Mở bài: Giới thiệu vườn nhà, tình cảm đối với vườn nhà 2) Thân bài: Miêu tả vườn, lai lịch vườn - Vườn và cuộc sống vui, buồn của gia đình... - Vườn và lao động của bố mẹ - Vườn qua 4 mùa... 3) Kết bài: Cảm xúc về vườn nhà Đề: Cảm xúc về người thân - GV phân 2 nhóm thực 1) Mở bài: Giới thiệu người thân và tình cảm đối với hiện 2 BT người đó Yêu cầu các nhóm trình bày 2) Thân bài: Kể và miêu tả về các sắc thái tình cảm - Nhận xét, bổ sung - Hồi tưởng những kỉ niệm, ấn tượng của 2 người trong quá khứ - Niềm vui, nỗi buồn trong sinh hoạt,học tập, vui chơi thể hiện sự gắn bó giữa hai người - Bày tỏ tình cảm, sự quan tâm, mong muốn của mình khi nghĩ về hiện tại và tương lai của người đó.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> 3) Kết bài: Cảm xúc với người đó trong hiện tại và tương lai HS xác định yêu cầu: Lập dàn ý bài văn biểu cảm. ? Em hiểu lập dàn ý là gì? (Lập dàn ý). Để lập ý trước hết phải làm gì? - Tìm hiểu để, tìm ý ? Hãy tìm hiểu đề? (HS lần lượt THĐ) GV k/q: Đều là đề văn biểu cảm. Đối tượng biểu cảm là: Vườn nhà, con vật nuôi, người thân, mái trường. - MĐ biểu cảm: Người đọc đồng cảm, tin tưởng. - Cách viết: Dựa vào 4 cách lập ý vừa học. HS xác định lại dàn ý văn biểu cảm? ND mỗi phần? GV chia học sinh làm 3 nhóm làm đề a,b,c: Mỗi nhóm thảo luận 1 đề ra bảng nhóm -> thời gian 5 phút -> Lưu ý học sinh dựa vào gợi ý trong sgk/122 - Chữa bài trên bảng nhóm. + Đáp án các đề a) Cảm xúc về vườn nhà * MB: Giải thích vườn và t.c đối với vườn nhà * TB: - Miêu tả vườn, -> quan sát -> cảm xúc. - Vườn và CS vui buồn của gđ -> hồi tưởng quá khứ, suy nghĩ lại. - Vườn và LĐ của cha mẹ . - Vườn qua 4 mùa. (Kết hợp miêu tả + biểu cảm (dựa và 4 cách lập ý) -> Tình huống giả định hoặc mong ước khu vườn trong tương lai. * KB: Cảm xúc về vườn nhà b) Cảm xúc về con vật nuôi * MB: Giới thiệu con vật nuôi (con gì, tên) và cảm xúc về nó. * TB: - Lai lịch con vật nuôi -> Hồi tưởng quá khứ -> cảm xúc - Miêu tả con vật nuôi -> quan sát - Cảm xúc - Tưởng tượng tình huống ( bán con vật nuôi, nó ốm mệt …) -> Bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc - Sự gắn bó với con vật nuôi vì vai trò, lợi ích… * KB: Cảm xúc về con vật nuôi c) Cảm xúc về người thân. * MB: - Giới thiệu người thân là ai? Mối quan hệ với người đó ntn? - Cảm xúc chung về người thân * TB - Miêu tả người thân -> quan sát, suy ngẫm. - Hồi tưởng kỷ niệm, ấn tượng mình đã có với người đó trong quá khứ. - Sự gắn bó của mình với người đó trong hiện tại (nỗi buồn, vui, sinh hoạt, vui chơi, học tập…).

<span class='text_page_counter'>(8)</span> - Nghĩ đến hiện tại và tương lai của người đó -> bày tỏ tình cảm, sự quan tâm, mong muốn. * KB: Cảm xúc về người thân. 4. Củng cố(2’) - Mục tiêu: củng cố kiến thức đã học, học sinh tự đánh giá về mức độ đạt được những mục tiêu của bài học. - Phương pháp: Khái quát hoá - Hình thức: cá nhân - Kĩ thuật: động não. ? Có thể có mấy cách lập dàn ý trong bài văn biểu cảm ? Để lập ý bài văn biểu cảm phải thể hiện những biểu cảm nào ? - Tìm hiểu đề -> tìm ý - lập dàn ý . - Dựa vào 4 cách trên để lập ý phần TB 5. Hướng dẫn học bài ở nhà và chuẩn bị cho bài sau(3’)(PP: thuyết trình) - Học và chuẩn bị đề 2 (129), đề 4 (130) - Tìm ví dụ chứng tỏ sự đa dạng trong lập ý của các bài văn biểu cảm - Nắm chắc nội dung bài học. Hoàn thiện phần bài tập. - Chuẩn bị: Luyện nói: Văn biểu cảm về sự vật, con người: + Đọc kĩ đề, xây dựng dàn ý. + Luyện nói ở nhà. - Soạn bài : Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh + Đọc diễn cảm bài thơ + Nhớ được phần phiên âm, dịch thơ + Tìm hiểu về tác giả, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm. +Tìm thêm những bài thơ có cùng chung đề tài: Trăng và so sánh. + PT nghệ thuật đối, sử dụng động từ, và vai trò của câu kết trong bài thơ. Hình ảnh ánh trăng – vầng trăng tác động tới tâm tình nhà thơ. V. Rút kinh nghiệm: ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ………………..…………………………………………………………………… ………..….………………………………………………………………………….

<span class='text_page_counter'>(9)</span>