MỤC LỤC
A. MỞ ĐẦU.............................................................................................................. 3
1.Lý do chọn đề tài .................................................................................................... 3
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài ............................................................................ 6
3. Mục đích nghiên cứu của đề tài. ........................................................................... 8
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 9
5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................... 9
6. Đóng góp đề tài ................................................................................................... 11
7. Kết cấu của đề tài ................................................................................................ 11
B.NỘI DUNG ......................................................................................................... 12
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TRỐNG ĐỒNG ĐÔNG SƠN VÀ ÁO DÀI
VIỆT NAM ............................................................................................................ 121
1.1 Các vấn đề liên quan đến đề tài ........................................................ ............11
1.1.1 Khái niệm hoa văn, hoa văn trống đông Đông Sơn .......................................121
1.1.2 Khái niệm áo dài, áo dài hiện đại ....................................................................14
1.2 Sơ lược về hoa văn trống đồng Đông Sơn và thiết kế áo dài ........................15
1.2.1 Đặc trưng về hoa văn của trống đồng Đông Sơn…………………….............16
1.2.2 Áo dài Việt Nam từ truyền thống tới hiện đại.......................... .......................17
Tiểu kết chương 1…………………………………………………………………..18
CHƯƠNG 2: HOA VĂN TRANG TRÍ TRỐNG ĐỒNG ĐÔNG SƠN TRÊN ÁO
DÀI VIỆT NAM ...................................................................................................... 19
2.1 Hoa văn trang trí trên mặt trống đồng Đơng Sơn..........................................19
2.1.1 Các loại đề tài hoa văn trang trí........................................................................19
2.1.2 Các kiểu bố cục hoa văn trên trống đồng Đơng Sơn........................................19
2.1.3 Tính ưu việt của hoa văn trang trí trống đồng Đơng Sơn…………………….20
2.2 Các bộ sưu tập áo dài sử dụng hoa văn trống đồng Đơng Sơn…………….22
2.2.1 Trong các sự kiện văn hóa……………………………………………………21

1

2.2.2 Trong đời sống xã hội………………………………………………………...21
2.2.3 Thành tựu và hạn chế trong trang trí áo dài với hoa văn trống đồng Đông
Sơn………………………………………………………………………………….21
2.3 Yếu tố tác động đến thiết kế áo dài ………………………………………….22
2.3.1 Yếu tố văn hóa..................................................................................................22
2.3.2 Yếu tố xu hướng ……………………………………………………………. 23
2.3.3 Yếu tố khoa học công nghệ và kỹ thuật ..........................................................24
Tiểu kết chương 2......................................................................................................24
CHƯƠNG 3: GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT THIẾT KẾ ÁO DÀI HOA VĂN
TRỐNG ĐỒNG ĐÔNG SƠN ................................................................................26
3.1 Giá trị thẩm mỹ ...................................................................................................26
3.2 Giá trị quảng bá du lịch ......................................................................................27
3.3 Giá trị kinh tế.......................................................................................................27
Tiểu kết chương 3……..............................................................................................28
KẾT LUẬN ............................................................................................................... 29
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 30
PHỤ LỤC .................................................................................................................. 33

2


MỞ ĐẦU
1.Lý do chọn đề tài
Nền văn hóa Đơng Sơn cách ngày nay niên đại khoảng 2500 năm, là một nền
văn hóa phát triển rực rỡ mà cho đến nay khi nghiên cứu, ta đi hết từ ngạc nhiên này
đến ngạc nhiên khác bởi những thành tựu của nền văn hóa này. Những kỹ thuật đúc
đồng, kỹ thuật chạm khắc chìm nổi, đặc biệt là nghệ thuật tạo hình với những hoa
văn trang trí ước lệ, tượng trưng được chạm khắc trên mặt trống đồng Đông Sơn
biểu hiện cho thấy tư duy thẩm mỹ của người Việt cổ đã có bước phát triển vượt bậc.
Trống đồng thuộc nền văn hóa Đông Sơn được đúc ở nhiều quy mô khác

nhau. Trong số đó có những chiếc có quy mơ đồ sộ nhưng dù ở bất kỳ quy mô nào,
trống đồng đều giữ được hình dáng cân đối, hài hịa, thể hiện trình độ kỹ thuật đã
phát triển đến mức tinh xảo. Trên mặt trống và thân trống lại được chạm khắc những
hoa văn cầu kỳ, cân xứng, miêu tả chân thực cuộc sống của người Việt thời kỳ khai
quốc. Trống đồng vừa là một nhạc khí, vừa là một vật thiêng trong văn hóa của
người Việt cổ. Tiếng trống đồng ngân lên trong các nghi lễ tôn giáo, trong các ngày
hội hè và trong các cuộc chiến chống quân xâm lược. Ngồi chức năng là một nhạc
khí, trống đồng cịn mang ý nghĩa tâm linh và quyền lực. Chiếc trống đồng lớn nhất
tại Việt Nam được phát hiện ở sát chân núi Nghĩa Lĩnh – Phú Thọ, nơi đặt đền thờ
các Vua Hùng, chứng tỏ trống đồng là vật thiêng được nhà nước Văn Lang dùng làm
linh vật mỗi khi tế lễ. Mặt trống có tâm là hình mặt trời, xung quanh là hình ảnh
cuộc sống sản xuất của con người, hình ảnh từ thiên nhiên, chim mng, con thú….
Hình ảnh hoa văn trên mặt trống thể hiện tín ngưỡng phồn thực - tín ngưỡng tơn thờ
sự sinh sơi nảy nở của vạn vật trong tự nhiên, và tục thờ mặt trời của người Việt cổ.
Hoa văn trống đồng Đông Sơn tiêu biểu cho nền văn hóa Đơng Sơn, là bảo vật
q báu của văn hóa Việt Nam, tích tụ tinh hoa dân tộc trong suốt tiến trình lịch sử
dựng nước và giữ nước của dân tộc.

3


Trong dịng chảy của văn hóa nghệ thuật truyền thống, giá trị nghệ thuật hoa
văn trang trí trên trống đồng Đông Sơn luôn độc đáo, đặc trưng bởi kỹ thuật khắc
chạm trên khn tạo hoa văn chìm nổi, đặc biệt là những hoa văn phong phú được
khắc họa, miêu tả chân thật đời sống sinh hoạt của con người thời kỳ đầu dựng nước,
các họa tiết trang trí ln được diễn tả theo tư thế động như: múa, giã gạo đánh
trống, bơi chải, hình chim bay, nhảy nhót thể hiện sự vui tươi, chạm khắc lối sống,
trang phục của người xưa thể hiện cuộc sống vui tươi, gần gũi thiên nhiên.
Hoa văn là một phần không thể thiếu trong trang phục và rộng hơn là trong
trang trí mỹ thuật ứng dụng. Hoa văn là yếu tố thẩm mỹ có giá trị, nổi trội trên các

sản phẩm tạo hình, vì vậy việc sử dụng hoa văn trong thiết kế trang phục sẽ góp
phần làm tăng giá trị thẩm mỹ cho trang phục, đồng thời các nhà thiết kế dùng hoa
văn như phương tiện để biểu đạt giá trị sống, tư duy thẩm mỹ và khẳng định khả
năng sáng tạo.
Hoa văn trong trang phục truyền thống nói chung và hoa văn trống đồng Đơng
Sơn nói riêng là những giá trị nhân văn, ngơn ngữ biểu đạt về đời sống tín ngưỡng,
xã hội cộng đồng theo suốt chiều dài lịch sử. Hoa văn trang trí trên trống đồng Đơng
Sơn mang tính biểu tượng, ước lệ và cách điệu cao, các đường nét hoa văn đơn giản
nhưng sinh động, tự nhiên với các hình ảnh quen thuộc như hình chữ S, hình người,
chim, thú, nhà, thuyền…
Trong những năm gần đây, xu hướng thiết kế trang phục lấy ý tưởng từ những
giá trị truyền thống xưa ngày được phổ biến hơn. Vẻ đẹp, tính ước lệ cao, sự độc đáo
và tính huyền bí của hoa văn trống đồng Đông Sơn là ý tưởng hấp dẫn đối với các
nhà thiết kế, các nhà nghiên cứu mỹ thuật dân tộc và các nhà nghiên cứu văn hoá
dân gian. Hoa văn trống đồng Đông Sơn ứng dụng trong thiết kế áo dài cũng là
nguồn cảm hứng sáng tác trong định hướng nghệ thuật trang trí tạo hình hiện đại,
trên con đường tiếp thu thành quả văn hoá nhân loại nhưng vẫn phát huy và bảo tồn

4


những giá trị văn hoá truyền thống. Thiết kế áo dài sử dụng hoa văn trống đồng
Đông Sơn đảm nhiệm những vai trò quan trọng, đồng hành cùng đời sống con người
qua nhiều biến động của xã hội, có vị trí xứng đáng trong kho tàng văn hố dân gian
của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
Áo dài là trang phục gắn bó mật thiết trong đời sống của người phụ nữ Việt,
nó có sức sống tự thân mạnh mẽ, vươn lên tồn tại và phát triển cùng với bao biến
chuyển từ các trào lưu văn hóa trong xã hội. Do đó áo dài khơng chỉ thể hiện nét đẹp
trong cuộc sống của người Việt, mà còn thể hiện tư duy sáng tạo, thị hiếu, thẩm mỹ
trong văn hóa của dân tộc. Có thể nói cách khác áo dài chính là sản phẩm mang giá

trị nghệ thuật đặc sắc tới công chúng làm nổi lên tên tuổi thời trang Việt trong làng
nghề thời trang và Quốc tế.
Áo dài đã trở thành đề tài nghiên cứu của nhiều cơng trình khoa học trong và
ngồi nước. Những cơng trình đó đã tiếp cận nghiên cứu áo dài dưới nhiều góc độ,
lăng kính khác nhau như: Góc độ mỹ thuật, góc độ văn hóa, góc độ giao lưu tiếp
biến văn hóa. Mỗi góc độ nghiên cứu, các tác giả đều đưa ra được những kết quả có
giá trị khác nhau. Tuy nhiên vẫn chưa thấy một cơng trình nào nghiên cứu áo dài sử
dụng hoa văn trống đồng Đơng Sơn dưới góc độ Lý luận và Lịch sử Mỹ thuật kết
hợp với nghiên cứu sử học để giải quyết các vấn đề nghiên cứu trong nghệ thuật
thiết kế áo dài hiện đại. Do đó đây chính là khoảng trống về nghiên cứu áo dài mà
học viên đặt hướng nghiên cứu. Đặc biệt hơn, trong hình khắc chạm về trang phục
người Việt cổ trên mặt trống, có hình ảnh thể hiện trang phục váy xẻ 2 tà trước sau,
tương đồng với hình ảnh kết cấu của áo dài.
Một số những nhà thiết kế lấy cảm hứng hoa văn trống đồng Đông Sơn thiết
kế sản phẩm áo dài trong các cuộc thi sắc đẹp rất thành công, nhưng lại hạn chế về
mặt ứng dụng hoặc giá thành quá đắt. Nhưng cũng có các xưởng may nhỏ lẻ sử dụng
họa tiết trống đồng in trên mặt vải chạy theo kinh tế thị trường giá rẻ, lại bị hạn chế
về mặt thẩm mỹ. Bản thân học viên nhận thấy còn tồn tại những mặt còn hạn chế

5


trong việc sử dụng hoa văn trống đồng Đông Sơn vào thiết kế, trang trí áo dài. Do đó
học viên chọn đề tài Hoa văn trống đồng Đông Sơn trong thiết kế áo dài hiện đại, để
phân tích, đánh giá những tính ưu việt và những điểm cịn khiếm khuyết trong việc
sử dụng hoa văn trang trí áo dài, nhằm góp phần nhỏ tơn vinh giá trị văn hóa của dân
tộc, tôn vinh vẻ đẹp theo thời gian của áo dài từ truyền thống đến hiện đại.
2. Tình hình nghiên cứu
Vấn đề hoa văn trang trí trên trang phục ln được coi là yếu tố quyết định
tính thẩm mỹ cho trang phục vậy nên đề tài tìm hiểu về hoa văn, tạo hình trên mặt

trống đồng Đơng Sơn. Để khẳng định nghệ thuật hoa văn trống đồng Đông Sơn là
nghệ thuật văn hoá truyền thống Việt, phù hợp yếu tố thẩm mỹ khi ứng dụng nghệ
thuật này vào thiết kế áo dài hiện đại.
Những năm gần đây, áo dài được thời trang hóa với nhiều sự cách tân, kết hợp
nét văn hóa dân tộc với yếu tố thời trang hiện đại, tạo nên nét riêng độc đáo của tà áo
dân tộc trong các buổi trình diễn tuần lễ thời trang quốc tế và trong các cuộc thi hoa
hậu trong và ngoài nước, các festival trang trọng. Và chủ đề bảo tồn di sản, gìn giữ
nét đẹp của áo dài rất được sự hưởng ứng của bộ Văn hóa Thể thao và du lịch. Năm
2013, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch từng khởi động Dự án chọn lễ phục nhà
nước với mẫu lễ phục áo dài nữ nhận được 100% ý kiến đồng tình.
Trong cuốn “Bản rập họa tiết Mỹ thuật cổ Việt Nam”, (2000) Trường đại học
Mỹ thuật Việt Nam - Viện Mỹ thuật, nxb Mỹ thuật Hà Nội. Cuốn sách này đã nêu
được Tiến trình phát triển hoạ tiết Mỹ thuật cổ Việt Nam.
“Hoa văn Việt Nam” của Trường đại học MTHN – VMT Nhà xuất bản Mỹ
Thuật. Tác giả PGS : Nguyễn Du Chi (2003). Tác giả đã giới thiệu quá trình nghiên
cứu và phân loại hoa văn thời Tiền sử, hoa văn thời Sơ sử theo hình mẫu trang trí
như hoa văn bọ gậy, hoa văn sóng nước, hoa văn hình thuyền, hoa văn về loại cỏ,
hoa văn các loại hình người nhảy múa v.v. Trong số này hoa văn đã có một vai trị
lớn trong việc trang hoàng làm đẹp cho cuộc sống. Hoa văn được trang trí lên áo

6


quần, nhất là áo quần hoá trang trong những lễ hội. Hoa văn điểm tô trên các nhạc cụ
như chuông đồng, trống đồng, trên các công cụ sản xuất như rìu, lưỡi xéo. Hoa văn
nửa đầu thời Phong kiến tác giả phân loại theo mơ típ như rồng, phượng, hoa sen,
hoa cúc vv. Từ các mơ típ tác giả phân tích sâu về biểu tượng của nó trong xã hội,
mối quan hệ về hoa văn đó với các nền văn hoá khác trong khu vực.
Trống Đồng Việt Nam, Nxb Khoa học Xã Hội, Phạm Huy Thông (1987) đã
nhận định về sự có mặt của loại hình Nghệ thuật trống đồng Việt Nam được xuất

hiện ra mặt độc giả trong và ngồi nước. Trong đó có trống đồng Đơng Sơn.
Đỗ Chung (1996) – số 3Tr 21 tác giả cuốn Trống đồng ở Thanh Hóa, nét
riêng độc đáo từ góc nhìn Nghệ thuật, giới thiệu phân loại về các loại trống đồng ở
Thanh Hóa, cuốn sách tập hợp một số bài viết chuyên khảo của các giáo sư, chuyên
gia đầu ngành về nghiên cứu trống đồng ở Thanh Hóa. Cuốn sách nghiên cứu nhiều
loại trống đồng, đặc biệt nghiên cứu nhiều nhất về trống đồng Đông Sơn.
Kiều Quang Chuẩn, 7/2018 trong cuốn “Vang vọng trống đồng Đông Sơn”,
nhà xuất bản Thế giới. Cuốn sách nghiên cứu nguồn gốc và phân loại trống Đồng
theo cách trình bày Catalog khoa học.
Trong bài viết “Nghệ thuật chạm khắc cổ Việt Nam” (qua các bản rập), Viện
nghệ thuật – Bộ văn hoá, Trần Lâm Biền – Chu Quang Trứ (1975) Những bản rập
mực vừa mang giá trị khoa học chính xác, vừa có giá trị nghệ thuật tạo hình được
sắp xếp theo đề tài và theo trình tự thời gian, tuy chưa sưu tầm được đầy đủ tất cả,
xong chỉ với những phần chính đã cho ta thấy sự phong phú của vốn xưa, tài nghệ
của cha ơng và q trình phát triển của thẩm mỹ Việt Nam trong nghìn năm qua.
Đây cũng là một phần kho tàng văn hoá lưu chữ vốn hoa văn truyền thống Việt Nam
là tư liệu cần thiết cho các nhà nghiên cứu.
Nhà thiết kế Việt Hùng, 7/2011 cuốn “Áo dài Việt Nam truyền thống – đời
thường- cách điệu”, Nxb Văn Lang. Cuốn sách viết về áo dài, sự biến tấu đưa áo dài

7


Việt Nam thăng hoa từ đời thường sang cách điệu rồi trở về truyền thống với những
mẫu mã đa dạng, độc đáo.
Như vậy từ nhiều năm nay, đã có một số tác giả nghiên cứu về hoa văn hoạ
tiết trang trí nhưng chưa có một chun đề nào nghiên cứu hoa văn trống đồng Đông
Sơn trong thiết kế áo dài hiện đại Việt Nam.
Luận văn tốt nghiệp của học viên Phạm Thị Mai Hoa năm 2009. trường Đại
học Mỹ thuật Công Nghiệp với đề tài “Ứng dụng hoạ tiết hoa văn truyền thống

(Đồng bằng bắc bộ) vào trang phục nữ hiện đại. Ở luận văn này có sự tương đồng
với đề tài về cách trang trí hoa văn truyền thống vào trang phục dạo phố nữ hiện đại.
Luận văn tốt nghiệp của học viên Đặng Thị Huệ năm 2011 - trang sức trường Đại học Mỹ thuật Công Nghiệp với đề tài “Nghệ thuật đồ trang sức trong nền
văn hoá Đông Sơn”. Sự tương đồng của đề tài với luận văn này là cùng nghiên cứu
về văn hố Đơng Sơn về hoa văn đồ đồng.
Luận văn tốt nghiệp của học viên Trịnh Hữu Minh năm 2017 – trường Đại
học Mỹ thuật công nghiệp với đề tài “Hoa văn đồ đồng Đông Sơn trong thiết kế
trang phục hiện đại Việt Nam”. Luận văn có sự tương đồng với đề tài về cách ứng
dụng, trang trí hoa văn truyền thống vào trang phục hiện đại.
Do đó đề tài Hoa văn trống đồng Đông Sơn trong thiết kế Áo dài hiện đại thực
hiện trên cơ sở kế thừa, tham khảo kết quả của các đồ án, cơng trình đã cơng bố
nhằm tiếp tục nghiên cứu về thiết kế áo dài hiện đại sử dụng hoa văn trên mặt trống
đồng Đông Sơn thực hiện luận văn.
3. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu chính, phân tích những hoa văn trống đồng Đơng Sơn
được sử dụng trong trang trí áo dài, qua đó để thấy được những giá trị văn hóa nghệ
thuật và thẩm mỹ tạo hình trong thiết kế áo dài.
Mục đích nghiên cứu khác

8


Nghiên cứu lịch sử hình thành và những thay đổi trong thiết kế áo dài khi tiếp
xúc với các nền văn hóa Đơng Tây.
Nghiên cứu những yếu tố tác động đến việc sử dụng họa tiết trống đồng Đông
Sơn trong trang trí áo dài, áo dài hiện đại. Đó là những yếu tố văn hóa chính trị, khoa
học và cơng nghệ, xu hướng giao thoa các nền văn hóa.
Nghiên cứu, phân tích, đánh giá những thành cơng và hạn chế trong thiết kế
áo dài khi sử dụng hoa văn trống đồng Đơng Sơn. Nhằm đóng góp vào tính khoa
học, cũng như sự định hướng thẩm mỹ thiết kế áo dài của phụ nữ Việt trong cuộc

sống đương đại.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu:
- Áo dài truyền thống, áo dài hiện đại phụ nữ Việt Nam sử dụng hoa văn trang trí
trống đồng Đơng Sơn
- Họa tiết, hoa văn trên mặt trống đồng thuộc nền văn hóa Đơng Sơn.
* Phạm vi nghiên cứu:
- Phạm vi thời gian
Từ những năm 2001 đến 2021.
- Phạm vi không gian
Những mẫu áo dài, các bộ sưu tập áo dài ở hai trung tâm thành phố lớn là Hà
Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Bởi Hà Nội và Hồ Chí Minh là trung tâm có nhiều
giao lưu văn hóa của cả nước, và quy tụ những chuyên gia, NTK có kinh nghiệm lâu
năm trong lĩnh vực may và thiết kế áo dài.
5. Phương pháp nghiên cứu.
Để đạt được hiệu quả như mục đích nghiên cứu đã đề ra thì phương pháp
nghiên cứu để triển khai đề tài này được tiến hành trên cơ sở sau:
- Phương pháp điền dã (Fieldwork method): Để nghiên cứu và tìm hiểu về sự
hình thành và phát triển áo dài của phụ nữ Việt nam, về hoa văn trống đồng Đông

9


Sơn học viên cần phải tìm hiểu nguồn gốc của áo dài, những hoa văn đặc trưng trống
đồng Đông Sơn. Để tiếp cận được 2 vấn đề trên, học viên sử dụng phương pháp điền
dã, tham quan các triển lãm di sản văn hóa trong đó có áo dài, bảo tàng trưng bày
hiện vật trống đồng Đông Sơn. Nhằm ghi chép, phân tích những yếu tố tạo hình thiết
kế thơng qua các mẫu áo, bộ sưu tập của các nhà thiết kế, cách tạo hình các hoa văn
trống đồng Đơng Sơn.
Học viên triển khai phương pháp điền dã theo các bước sau:

+ Thu thập tư liệu: Nhằm hệ thống hóa tài liệu, hình ảnh…đã được cơng bố
trong và ngồi nước liên quan đến áo dài sử dụng họa tiết, hoa văn trống đồng Đông
Sơn. Thu thập tài liệu giúp cho học viên có cơ sở chính xác, nhận được yếu tố tác
động đến quy trình thiết kế áo dài hiện đại.
+ Phân tích tổng hợp: Việc tổng hợp và phân tích giúp học viên từng bước hệ
thống hóa được q trình phát triển áo dài từ truyền thống tới hiện đại, những hoa
văn trống đồng mang tính ước lệ cao được sử dụng trong thiết kế áo dài của các nhà
thiết kế.
+ So sánh: Nhằm tìm ra những giá trị nổi bật, khác biệt trong việc thiết kế áo
dài sử dụng những hoa văn họa tiết trống đồng Đông Sơn, thơng qua tư liệu của các
cơng trình nghiên cứu đã cơng bố cũng như những bộ sưu tập được trình diễn tại các
chương trình với quy mơ lớn hoặc được trưng bày, triển lãm như những hiện vật di
sản.
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp (secondary data): Nhằm tham
khảo các bài báo khoa học, báo chí, báo mạng, các giáo trình, cơng trình nghiên cứu
của các tác giả có liên quan đến áo dài truyền thống, áo dài hiện đại, các đặc trưng
đặc điểm của hoa văn trống đồng Đông Sơn được sử dụng trong thiết kế áo dài. Học
viên triển khai phương pháp theo bước:
+ Nghiên cứu mơ tả: Nhằm thu thập và trình bày thơng tin tài liệu về áo dài,
hoa văn họa tiết trống đồng Đông Sơn. Giúp học viên tổng hợp và hệ thống các sản

10


phẩm áo dài, bộ sưu tập của các NTK đã sử dụng hoa văn trống đồng trong thiết kế,
thông qua đó phân tích những ưu điểm và hạn chế.
- Phương pháp nghiên cứu trường hợp (case study): Đề tài của luận văn
nghiên cứu về những vấn đề của nghệ thuật thiết kế áo dài hiện đại sử dụng hoa văn,
họa tiết từ trống đồng Đông Sơn. Tuy nhiên, những tài liệu viết về áo dài sử dụng
hoa văn cổ này cịn ít, nên học viên gặp khơng ít khó khăn. Để khắc phục những khó

khăn, học viên tiếp cận nghiên cứu đề tài thông qua phương pháp nghiên cứu trường
hợp cụ thể như quan sát các sản phẩm áo dài được thiết kế trang trí hoa văn của
người Việt cổ, phỏng vấn nhà may, nhà NTK hoạt động trong lĩnh vực thiết kế áo
dài.
6. Những đóng góp mới của đề tài
Luận văn bước đầu hệ thống tư liệu ứng dụng hoa văn trên mặt trống đồng
Đông Sơn vào trong thiết kế áo dài nói riêng và thời trang nói chung, góp phần làm
phong phú thêm cho ngành thời trang Việt Nam.
Luận văn mang tính kế thừa, phát huy và bảo tồn bản sắc văn hố dân tộc.
Góp phần vào việc phát triển nghề truyền thống theo hướng ứng dụng trong thiết kế
thời trang.
Luận văn cũng góp phần cung cấp một số tài liệu tham khảo, cho công tác giải
dạy, nghiên cứu, học tập cho sinh viên Đại học, cao đẳng, các cán bộ kỹ thuật ngành
may và nhà thiết kế thời trang.
7. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tham khảo, luận văn gồm 3
chương như sau:
Chương 1: Tổng quan về trống đồng Đông Sơn và Áo dài Việt Nam
Chương 2: Thiết kế áo dài sử dụng hoa văn trống đồng Đông Sơn
Chương 3: Giá trị nghệ thuật thiết kế áo dài hoa văn trống đồng Đông Sơn Việt
Nam.

11


NỘI DUNG
Chương 1
TỔNG QUAN VỀ TRỐNG ĐỒNG ĐÔNG SƠN VÀ ÁO DÀI VIỆT NAM
1.1 Các vấn đề liên quan đến đề tài
1.1.1 Khái niệm hoa văn, hoa văn trống đồng Đông Sơn

- Định nghĩa về hoa văn.
Theo Đại từ điển Tiếng Việt của Nguyễn Như Ý, Nxb Văn hố thơng tin
1999: “Hoa văn là hình trang trí có tính đặc thù của các dân tộc người, thường thêu,
vẽ, dệt, in, khắc, chạm trên đồ vật như hoa văn trên trông đồng, hoa văn thổ cẩm...”
[4, tr14]
Theo từ điển bách khoa: “Hoa văn là mơ típ trang trí rất đa dạng, có thể là
hình hoa lá được cách điệu, hoặc hình chữ triện”. [4, tr14]
Trong giai đoạn tiền sử, cách đây khoảng một vạn năm đã có những thay đổi
quan trọng, đánh dấu bước tiến mới trong lối sống của con người. Loài người bước
vào thời đại đồ đá mới. Thời đại đá mới được đặc trưng bởi những tiến bộ về
phương thức sản xuất cũng như kĩ thuật sản xuất. Tồn trái đất trở nên ấm, ẩm ướt,
khí hậu mơi trường có những biến đổi lớn, thuận tiện cho sự tồn tại, phát triển của
con người, động và thực vật. Thời kì này con người nhận biết, tận dụng và sử dụng
nhiều loại nguyên vật liệu như đá, đất sét, xương, sừng, tre, gỗ... Kĩ thuật chế tác đá
được hoàn thiện và đạt tới đỉnh cao, loại hình cơng cụ nhiều. Đặc biệt con người đã
biết làm gốm, thuần dưỡng động vật và cây trồng, bắt đầu sống định cư, dân số gia
tăng. Tiêu biểu cho giai đoạn này là văn hố Hồ Bình. Cư dân văn hố Hồ Bình
sống chủ yếu trong các hang động núi đá vôi, họ thích cư trú trong các khu vực gần
cửa hang, thống đãng, có ánh sáng. Mơi trường hoạt động của họ rất rộng bao gồm
hang- thung- thềm sơng, suối. “Vì thế, văn hố Hồ Bình cịn được gọi là nền văn
hố thung lũng. Văn hố Hồ Bình kéo dài trong khoảng từ 12.000 đến 7000 năm
cách ngày nay”. [17]

12


Hoa văn trống đồng Đông Sơn
Trống đồng Đông Sơn là tên một loại trống tiêu biểu cho Văn hóa Đơng Sơn.
Những chiếc trống với quy mơ đồ sộ, hình dáng cân đối, hài hịa đã thể hiện một
trình độ rất cao về kỹ thuật, nghệ thuật luyện kim của thời đại đồng thau.

Những hoa văn phong phú được khắc họa trên trống đồng, miêu tả chân thật
sinh hoạt của con người, đồng thời phản ánh rõ nét nền văn minh nông nghiệp thời
kỳ dựng nước đã giúp người nghiên cứu hiểu rõ hơn về phong tục tập quán, văn hoá
thuở xưa.
Hoa văn trang trí trên trống đồng Đơng Sơn mang tính biểu tượng, ước lệ và
cách điệu cao, các đường nét hoa văn đơn giản nhưng sinh động, tự nhiên với các
hình ảnh quen thuộc như hình chữ S, hình người, chim, thú, nhà, thuyền….Trên mặt
trống ở chính giữa là ngôi sao 14 cánh tượng trưng như mặt trời của những người
dân trồng lúa nước, khoảng cách giữa các ngôi sao là hoạ tiết hình lơng cơng, xung
quanh có mười hai vịng đồng tâm, mỗi vịng đều có hình trang trí, trong đó có ba
vịng được trang trí hình người và vật, một vịng có hình hươu và chim xen kẽ, một
vịng có hình loại chim ăn cá, con đứng, con bay. Hình ảnh trên mặt trống mang
nhiều yếu tố trang trí tả thực, mỗi hình đều có ý nghĩa nhất định.
Ngoài những hoa văn trên, ở phần trên cùng của tang trống là đoạn tiếp giáp
với mặt trống có sáu vịng hoa văn hình học, các vịng một và sáu là những đường
chấm nhỏ thẳng hàng, vòng hai và năm là hoa văn răng cưa, đỉnh quay về hai phía
có những chấm nhỏ xen kẽ, vịng ba và bốn là hoa văn vòng tròn đồng tâm chấm
giữa nối với nhau bằng những tiếp tuyến song song.
Các tín hiệu hoa văn trên mặt trống trước hết đó là một biểu hiện của quan
niệm thẩm mỹ, thông qua các bố cục mơ típ màu sắc, kỹ thuật..., mặt khác trong đời
sống cổ truyền của người Việt cổ nó cịn phản ánh những khía cạnh tâm lý xã hội
khác, như tín ngưỡng chứa đựng bên trong các hình vẽ, các màu sắc, các bố cục hoa

13


văn ấy là bản sắc văn hóa dân tộc, là tiến trình phát triển của lịch sử và sự giao thoa
của các tộc người.
1.1.2 Khái niệm áo dài, áo dài hiện đại
Áo dài

Theo từ điển Tiếng Việt, Áo dài là trang phục truyền thống của Việt Nam,
mặc cùng với quần dài, che thân từ cổ đến hoặc quá đầu gối và dành cho cả nam lẫn
nữ nhưng hiện nay thường được biết đến nhiều hơn với tư cách là trang phục nữ. Áo
dài là loại trang phục được cách tân từ áo ngũ thân lập lĩnh của Việt Nam trong thời
kỳ Tây hóa cịn gọi là áo tân thời.
Theo Từ điển Oxford Từ "Áo dài" (ao dai /ˈaʊ ˌdʌɪ/) được giải thích là loại
trang phục của phụ nữ Việt Nam với thiết kế 2 tà áo trước và sau dài chấm mắt cá
chân che bên ngoài chiếc quần dài.
Áo dài thường được mặc vào các dịp lễ hội, trình diễn; hoặc tại những mơi
trường địi hỏi sự trang trọng, lịch sự; hoặc là đồng phục nữ sinh tại trường trung học
phổ thông hay đại học; hay đại diện cho trang phục quốc gia trong các quan hệ quốc
tế, các người đẹp Việt Nam hầu hết đều chọn áo dài cho phần thi trang phục dân tộc
tại các cuộc thi sắc đẹp quốc tế.
Trước đây, áo dài thường được mặc kết hợp cùng với nón quai thao, nón lá,
hay là khăn đóng. Trải qua biết bao thay đổi tà áo dài hiện đại có những cách điệu để
phù hợp với xu thế thời trang và nhu cầu ăn mặc của con người nhưng nó vẫn giữ
nguyên được bản sắc văn hóa nghìn năm của dân tộc.
Áo dài là một loại trang phục phổ biến trong dân gian và cung đình của cả
nam và nữ thời phong kiến. Nó được sử dụng cho tới khi giải phóng miền Bắc năm
1954, từ đây nam giới khơng cịn mặc áo dài phổ biến như trước. Kết cấu và hình
dáng tương tự nhau, đó là dáng áo thân dài suôn thẳng đến bắp chân, kết cấu năm
thân cổ đứng và mặc phủ bên ngoài quần. Tác giả Hoàng Phê đã giải nghĩa về áo dài
như sau: “áo dài đến giữa ống chân, khuy cài từ cổ xuống nách và một bên hông”

14


[57]. Như vậy tác giả đã giải nghĩa theo hình thức mơ tả hình dáng và kết cấu áo dài.
Cịn tác giả Hữu Ngọc lại giải nghĩa: Áo dài có nghĩa là áo thân dài [54]. Ông cũng
cho biết, hiện nay “áo dài” cũng được đưa vào Từ điển New World College của

Webster định nghĩa: Áo dài là trang phục truyền thống của phụ nữ Việt Nam, gồm
một chiếc áo dài, cổ cao, bó sát thân, xẻ dọc hai bên lên tới eo, mặc bên ngoài một
chiếc quần rộng [54]. - Áo dài truyền thống: Là kiểu áo được hình thành từ trong văn
hóa, mơi trường địa lý, khí hậu của người Việt, như những nguyên liệu trong môi
trường thiên nhiên tạo nên chất liệu vải và màu sắc. Hay nhu cầu, thói quen sử dụng
trang phục đã hình thành nên hình dáng và kết cấu áo dài… Tác giả Hồng Phê cũng
giải nghĩa thuật từ “truyền thống”: I. Thói quen hình thành từ lâu đời trong lối sống
và nếp nghĩ, được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác. II. Có tính chất truyền
thống, được truyền lại từ các đời trước [57]. Như vậy truyền thống là những thói
quen, nếp nghĩ được hình thành từ lâu đời, truyền từ đời này sang đời khác ăn sâu
vào tư duy, thẩm mỹ của con người trong xã hội. Truyền thống trong văn hóa mặc ở
Việt Nam điển hình có yếm, áo tứ thân, váy quấn hay màu sắc có màu nâu, màu đen,
màu chàm… Bởi đây là những kiểu trang phục, màu sắc xuất hiện từ thời xa xưa,
gắn liền với đời sống, văn hóa, mơi trường địa lý của người Việt.
Áo dài hiện đại
Là loại áo được hình thành khi có sự áp dụng của khoa học kỹ thuật mới vào
thiết kế hình dáng, chất liệu, màu sắc… Thuật ngữ “hiện đại” cũng được tác giả
Hoàng Phê cho rằng: I. Thuộc về thời đại ngày nay. II. Có áp dụng những phát minh,
những thành tựu mới nhất của khoa học và kĩ thuật ngày nay [57]. Như vậy, học viên
nhận thấy chính chiếc áo dài 2 tà đã được áp dụng khoa học kỹ thuật và phương
pháp thiết kế mới như công nghệ dệt vải khổ rộng và cơng thức tốn học của Phương
Tây. Khi thiết kế sử dụng vải khổ lớn đã biến đổi áo dài từ 5 thân trở thành 3 thân và
cuối cùng 2 thân – còn gọi là áo 2 tà. Hay từ dáng áo dài rộng suông thẳng khi thiết

15


kế theo phương pháp chiết ly đã giúp chiếc áo có độ vừa vặn ơm sát cơ thể của
người mặc, có thể nói áo dài hiện đại được xác định từ những năm 1930.
Ngày nay sự giao thoa về văn hóa giữa các nước, kinh tế phát triển, và các nhà

thiết kế được tiếp xúc với những khoa học kĩ thuật hiện đại có điều kiện thỏa sức
sáng tạo. Áo dài được thiết kế nhiều kiểu phù hợp với thẩm mỹ đương thời và áo dài
thường xuyên được phụ nữ Việt Nam mặc trong các dịp, ngày lễ trọng đại.
1.2 Sơ lược về hoa văn trống đồng Đông Sơn và thiết kế áo dài
1.2.1 Đặc trưng của hoa văn trống đồng Đông Sơn.
Trống đồng Đông Sơn là tên một loại trống tiêu biểu cho Văn hóa Đơng
Sơn (700 TCN - 100) của người Việt cổ. Những chiếc trống này với quy mơ đồ sộ,
hình dáng cân đối, hài hồ đã thể hiện một trình độ rất cao về kỹ năng và nghệ thuật,
đặc biệt là những hoa văn phong phú được khắc họa, miêu tả chân thật đời sống sinh
hoạt của con người thời kỳ dựng nước Văn Lang- Âu Lạc của truyền thuyết Việt
Nam. Viện bảo tàng lịch sử Việt Nam đã lưu giữ một số lớn trống đồng Đơng Sơn,
theo các số liệu đã cơng bố, có thể đây là bộ sưu tập trống đồng lớn nhất thế giới.
Ngôi sao nhiều cánh ở giữa mặt trống tượng trưng cho thần Mặt Trời vì người dân
Văn Lang có quan niệm về một vị thần liên quan đến Mặt Trời.
Trong năm 1902, nhà nghiên cứu người Áo F. Heger đã xuất bản tập sách
Những trống kim khí ở Đơng Nam Á đã chủ trương chia trống đồng thành bốn loại
chính, gọi tắt là Heger I, Heger II, Heger III và Heger IV, theo thứ tự từ cổ nhất đến
gần đây nhất. (Xem bài chính Hệ thống phân loại trống). Trống đồng Đông Sơn của
Việt Nam được xếp vào loại Heger I
- Mục này học viên xin tóm tắt mục đích trình bày sâu về những đặc trưng
của hoa văn trống đồng Đơng Sơn, những hoa văn mang tính ước lệ cao,
đánh dấu tư duy thẩm mỹ thời đại này đã đạt đến một trình độ cao nhất
định.

16


1.2.2 Áo dài Việt Nam từ truyền thống tới hiện đại.
Áo dài của người Việt là sản phẩm sáng tạo đặc sắc của văn hóa vật chất, giúp
phân biệt người Việt với các tộc người khác ở Việt Nam cũng như với các tộc người

khác trên thế giới. Áo dài đã trở thành một biểu tượng văn hóa của người Việt, là
trang phục được phụ nữ Việt Nam thường chọn trong các dịp lễ lớn, nhỏ, đặc biệt,
được nhiều bạn bè quốc tế biết đến. Để có được như vậy, áo dài đã trải qua q trình
biến đổi khơng ngừng dưới sự tác động của nhiều yếu tố như văn hóa, kinh tế, lịch
sử, chính trị.
Cho tới nay vẫn chưa xác định được nguồn gốc cũng như thời điểm chính xác
xuất hiện của chiếc áo dài truyền thống của phụ nữ Việt. Tuy nhiên, dáng dấp cũng
như những đường nét cơ bản, kết cấu của nó tương đồng với những y phục của
người Việt cổ, hay qua một số y phục của phụ nữ Việt dưới các triều đại phong kiến
như: áo tứ thân, áo năm thân. Từ y phục của người Việt cổ: Trên mặt trống đồng
Đông Sơn được ra đời từ hàng ngàn năm trước, khắc họa cảnh sinh hoạt thời kỳ đó,
cho thấy hình ảnh người Việt đã mặc một loại y phục dài đến chân, xẻ tà hai bên tạo
hai tà trước và sau. Có thể chính là những đường nét sơ khai của chiếc áo dài ngày
nay.
Lịch sử hình thành và phát triển của áo dài đã được các tác giả như Đồn Thị
Tình, Ngơ Đức Thịnh, Hữu Ngọc…và một số nhà nghiên cứu khác, đã có những kết
luận giống nhau về trình tự phát triển của áo dài. Khởi nguồn của áo dài là áo tứ
thân, tiếp đó là áo năm thân cổ giao lãnh, đến áo năm thân cổ đứng, áo ba thân, và
qua thời gian mới hình thành áo hai thân. Tiến trình phát triển của áo dài, khơng hẳn
là chỉ phát triển về kết cấu của thân áo, mà ở mỗi giai đoạn áo dài có những chi tiết
bổ sung vào phom dáng, gam màu, chất liệu vải, cách sử dụng (phối hợp trang phục,
phụ kiện...) hình thành nên những phong cách tạo dáng khác nhau, nhằm đáp ứng
nhu cầu thẩm mỹ của con người trong xã hội đương thời

17


- Mục này học viên triển khai tìm hiểu sơ lược về nguồn gốc của áo dài –
trang phục có nét tương đồng với trang phục người Việt cổ xa xưa, đến
những loại áo dài điển hình sau này, làm cơ sở lý luận đi sâu vào phân tích

tạo hình, kết cấu, màu sắc, chất liệu áo dài giai đoạn năm 2000 đến nay ở
chương 2.
Tiểu kết chương 1
Qua quá trình hình thành về hoa văn truyền thống Việt ta thấy được tự xa xưa
ơng cha ta đã có ý thức về thẩm mỹ, sự vật hiện tượng của thiên nhiên: mây, mưa,
sóng nước mặt trời, cây cỏ, hoa lá, chim muông... được thể hiện dưới dạng hoa văn
để đưa vào các cơng trình kiến trúc, các đồ dùng sinh hoạt hàng ngày hoặc trên trang
phục. Các loại hoa văn này đều mang những ý nghĩa nhất định phù hợp trên từng đối
tượng, từng thời kỳ lịch sử, khơng ngồi mục đích phục vụ cho cuộc sống của lồi
người.
Hầu như trang phục của tất cả các dân tộc đều sử dụng hoa văn. Hoa văn trên
các trang phục của các dân tộc khác nhau có thể khơng giống nhau về kiểu dáng,
màu sắc, về liều lượng nhưng đều mang một đặc điểm chung: làm nên sự độc đáo và
riêng biệt cho mỗi bộ trang phục, phân tách bộ trang phục này với bộ trang phục
khác, phân tách đối tượng, chỉ ra địa vị xã hội của người mặc và biểu hiện rõ giá trị
của một nền văn hóa.
Nội dung chương 1 trong luận văn làm cơ sở lý luận cho định hướng nghiên
cứu đề tài “Hoa văn trống đồng Đông Sơn trong thiết kế áo dài hiện đại”, cơ sở lý
luận đó chỉ ra tiền đề cho những phong cách thiết kế của các nhà nhân và các NTK
giai đoạn 2000 trở đi.

18


CHƯƠNG 2
HOA VĂN TRANG TRÍ TRỐNG ĐỒNG ĐƠNG SƠN TRÊN ÁO DÀI VIỆT NAM

2.1 Hoa văn trang trí trên mặt trống đồng Đông Sơn
2.1.1 Các loại đề tài hoa văn trang trí
Trống đồng Đơng Sơn là sản phẩm của nền văn minh nông nghiệp và là biểu

tượng của những thành tựu trong sinh hoạt kinh tế, văn hóa, xã hội của nhà
nước Văn Lang – Âu Lạc.
Nền văn hóa Văn Lang - Âu Lạc tồn tại trên dưới 500 năm tr.CN. Bằng sức
lao động, sự sáng tạo và đấu tranh kiên cường, bền bỉ, người Việt cổ đã xây dựng
được cho mình một đất nước phát triển với nhiều thành tựu kinh tế và văn hóa làm
nền tảng cho một nền văn minh bản địa đậm đà bản sắc dân tộc.
Trên cơ sở nền kinh tế nông nghiệp trồng lúa nước và kết cấu xóm làng bền
chặt, cư dân Văn Lang-Âu Lạc tiến hành khai hoang, làm thuỷ lợi, chống ngoại xâm
và các hoạt động khác. Cũng từ đó, người Việt cổ bấy giờ đã định hình cho mình
một lối sống, cách ứng xử, tâm lý, tơn giáo tín ngưỡng, nghệ thuật, toát lên những
đặc điểm của đời sống văn hóa vật chất và tinh thần đặc sắc.
Đánh dấu sự giải thể của công xã thị tộc và sự ra đời của công xã nông thôn.
Liên minh bộ lạc Văn Lang là ngưỡng cửa của sự phân hóa và hình thành nhà nước,
một quốc gia đầu tiên trong lịch sử Việt Nam. Do vậy, một xã hội như Văn Lang –
Âu Lạc thì hoa văn trống đồng Đơng Sơn trang trí vơ cùng quan trọng, nhất là xã hội
chưa có chữ viết. Từ trên xuống dưới, ách cai trị vẫn là "chính sự dùng lối kết nút"
để ghi nhớ các biến động xã hội, chính trị và kinh tế.
Những chiếc trống đồng Đông Sơn biểu đạt các hoa văn ngày hội, được diễn
tả bằng ngôn ngữ hiện thực nhất, dường như chỉ bằng trực giác, "thấy gì vẽ nấy" của
người xưa. Nhưng có lẽ đây mới chỉ là bề nổi dễ thấy. Cịn ẩn tàng dưới những cảnh
hội hè đó là tư duy và triết lý của người xưa. [2, tr 102].

19


- Hoa văn hiện thực
Học viên đi theo hương nghiên cứu các hoa văn trên mặt trống đồng Đông
Sơn, cụ thể là mặt trống đồng Ngọc Lũ thuộc văn hóa Đơng Sơn. Qua đó phân tích
các hoa văn đã được đưa vào những bộ sưu tập áo dài của các NTK có màu sắc, chất
liệu sử dụng.

+ Hoa văn hình người nhảy múa, người giã gạo trên mặt trống đồng Ngọc Lũ
+ Hoa văn hình chim
+ Hoa văn hình hươu
+ Hoa văn hình nhà
+ Hoa văn mơ tp dàn nhạc
- Hoa văn kỷ hà
Là những hoa văn hình học đơn giản được khắc chạm chìm nổi trên mặt trống.
+ Hoa văn đường chỉ dài trên mặt trống đồng Ngọc Lũ
+ Hoa văn đường chấm dải
+ Hoa văn chấm tròn
+ Hoa văn hình chữ S
+ Hoa văn hình lơng cơng
+ Hoa văn hình sao mặt trời
2.1.2 Các kiểu bố cục hoa văn trống đồng Đông Sơn
- Kiểu bố cục đồng tâm
- Trang trí dải
- Bố cục xen kẽ
- Đối xứng
- Nhịp điệu
2.1.3 Tính ưu việt của hoa văn trang trí trống đồng Đông Sơn

20


- Mục này học viên xin phép tóm lược đi theo hướng phân tích về cách sắp xếp bố
cục, hịa sắc trong trang trí, kĩ thuật thể hiện như in, đính kết, thêu trên bề mặt sản
phẩm áo dài sử dụng họa tiết hoa văn trống đồng Đông Sơn thể hiện tính ưu việt.
2.2 Các bộ sưu tập áo dài sử dụng hoa văn trống đồng Đông Sơn
2.2.1 Trong các sự kiện văn hóa
- Một số mẫu áo dài của các nhà thiết kế đương đại: Ở giai đoạn từ năm

2000 đến 2020 của Sĩ Hoàng, La Hằng, Lan Hương, Ngân An, Vũ Việt Hà,
Văn Thành Cơng, Song Tồn, Tuấn Hải, gấm Thái Tuấn… và một số NTK
khác có mẫu trình diễn trong lễ hội Festival áo dài trong và ngồi nước.
Những mẫu áo dài được đăng trên truyền thơng báo chí (báo giấy và báo
mạng), trong các cuộc thi sắc đẹp.
2.2.2 Trong đời sống xã hội
- Mục này học viên triển khai theo hướng phân tích về kết cấu, màu sắc, kĩ
thuật sử dụng các mẫu áo dài vải họa tiết trang trí trống đồng Đơng Sơn ở tại các
xưởng sản xuất nhỏ lẻ, với giá cho phí phong phú nhưng lạ hạn chế về mặt thẩm mỹ.
2.2.3 Những thành tựu và hạn chế trong thiết kế áo dài với hoa văn trống đồng
- Những thành tựu đạt được
Trong quá trình định hình và phát triển, áo dài cũng trải qua những thay đổi
lớn, rồi nó tái xuất trở lại để được tôn vinh
Áo dài - trang phục truyền thống lâu đời mang trong mình tâm hồn và nét
thẩm mỹ của người Việt; trang phục tôn nên vẻ đẹp, nét duyên dáng, dịu dàng của
phụ nữ Việt - từ lâu đã được xem là quốc phục và là niềm hãnh diện của người Việt
Nam với bạn bè quốc tế.
- Học viên xin trình bày tóm lược mục này theo hướng: Về các trào lưu mặc
áo dài được xã hội quan tâm, xuất hiện trên các cuộc thi sắc đẹp trong và
ngoài nước, mang lại các giải thưởng co các nhà thiết kế và những thiếu nữ
trong các cuộc thi.

21


- Những mặt hạn chế
Bên cạnh những thành tựu đáng tự hào về sự tiếp biến trong nghệ thuật thiết
kế áo dài, vẫn còn hạn chế về quan điểm thẩm mỹ trong thiết kế.
- Mục này học viên trình bày theo hướng chỉ ra những mặt còn hạn chế khi
sử dụng hoa văn trống đồng trong thiết kế áo dài như: Thẩm mỹ trong sử

dung chất liệu vải, thẩm mỹ về khai thác ý tưởng tạo kết cấu với hoa văn
trống đồng,
2.3 Yếu tố tác động đến thiết kế áo dài
2.2.1 Yếu tố văn hóa – xã hội
Sự biến đổi không ngừng của áo dài trong lịch sử phản ánh sự tác động của
biến đổi văn hóa. Sự biến đổi văn hóa chịu sự tác động của nhiều yếu tố như
“khuếch tán hay truyền bá văn hóa” (cultural diffusion), “giao lưu văn hóa” (culture
exchange), “tiếp biến văn hóa” (acculturation) và “cách tân văn hóa” (cultural
innovation)” (Khoa Nhân học, 2016: 203). Như đã nêu trên, chiếc quần dài hai ống
có nguồn gốc từ phương Bắc, đã tác động rất lớn đến văn hóa ăn mặc của người Việt
từ thời Bắc thuộc và cả về sau này khi kết hợp với áo dài năm thân (dưới thời kỳ nhà
Nguyễn). Đây là sự khuếch tán văn hóa, sự tiếp nhận văn hóa phương Bắc mang tính
cưỡng ép. Khi văn hóa phương Tây bắt đầu dung nạp vào Việt Nam vào đầu thế kỷ
XX, chiếc áo dài trở nên Tây hóa qua sự cách tân táo bạo của một số họa sĩ thời ấy
như Lemur, Lê Phổ. Lemur gắn tên tuổi với chiếc áo dài tân thời, Lê Phổ gắn tên
tuổi với chiếc áo dài vừa truyền thống vừa hiện đại. Cả hai ông đều học ở trường
Tây, được giao lưu tiếp xúc với văn hóa Tây Phương nên có thể thấy những thiết kế
của hai họa sĩ trên chiếc áo dài cũng mang dáng vẻ của văn hóa Tây Phương, nhất là
áo dài của Lemur. Rồi đến vào những năm 1950-1960, khi sự tiếp nhận văn hóa
phương Tây trở nên cởi mở hơn, chiếc áo dài có xu hướng Tây hóa. Tất cả những chi
tiết như áo cổ hở, ôm sát người nhằm tơn những đường cong quyến rũ, chít ben và
tay giác lăng đều cho thấy ảnh hưởng của văn hóa phương Tây. Từ “ben” có nguồn

22


gốc từ tiếng Pháp là “pence”, có nghĩa là đường chiết (đường chiết ly thu hẹp), hay
từ giác lăng xuất phát từ “raglan”. Bên cạnh đó, áo dài với chất liệu thổ cẩm đã thể
hiện sự giao lưu văn hóa, tiếp biến văn hóa với các dân tộc thiểu số tại Việt Nam,
bởi đây là chất liệu gắn liền với văn hóa trang phục của họ. Vì vậy, có thể khẳng

định áo dài là sản phẩm của quá trình giao lưu tiếp biến văn hóa giữa các dịng văn
hóa Đơng - Tây, và với văn hóa của các dân tộc thiểu số tại Việt Nam.
2.2.2 Yếu tố xu hướng
Xu hướng được hình thành dựa trên các yếu tố: con người, sự chấp
nhận, thời gian và địa điểm diễn ra. Xu hướng thời trang thường nghiên cứu đến
những nội dung sau: phom dáng trang phục, màu sắc, phụ kiện, phụ liệu, chi
tiết trang trí, hoạ tiết trang trí.
- Mục này học viên xin phép được tóm lược trong đề cương sẽ nghiên cứu
đến thiết kế áo dài đã chịu sự ảnh hưởng của văn hóa thời trang – fashion
culture trong sự thay đổi văn hóa thời trang trên thế giới thế kỷ 21.

- Cho đến những năm cuối của thế kỷ 20 đầu thế kỷ 21 với những chính
sách nhằm thay đổi và phát triển đất nước, Việt Nam đã phần nào khơi
phục lại nền kinh tế, ổn định chính trị, việc giao lưu kinh tế, văn hoá với
các nước trong khu vực và trên thế giới trở nên linh hoạt. Thời trang cũng
vì thế mà có nhiều khởi sắc, trong giai đoạn này xuất hiện những thế hệ
nhà thiết kế đấu tiên có thể kể đến: Minh Hạnh, Sĩ Hồng … các nhà thiết
kế đầu tiên bắt đầu những thiết kế của mình bằng vốn liếng từ truyền thống
dân tộc. Áo dài vì thế mà được cách điệu mạnh mẽ về kiểu dáng, sự thay
đổi về chất liệu. Áo dài còn được chọn làm nguồn cảm hứng để thiết kế các
trang phục khác, phù hợp với mặc hằng ngày.
- Những xu hướng thiết kế áo dài bao gồm: xu hướng nghệ thuật trang trí, xu
hướng truyền thống, xu hướng hiện đại.
-

23


2.2.3 Yếu tố khoa học công nghệ kỹ thuật
Ở giai đoạn từ năm 2000, những công nghệ mới trong ngành may mặc vẫn

được phát triển từ tiền đề của giai đoạn từ năm 1930 – 1980 . Những công nghệ, kỹ
thuật mới được tiếp thu mạnh mẽ như công nghệ dệt vải, nhuộm màu và sự đa dạng
trong kỹ thuật xử lý tạo họa tiết trang trí.
Từ những hoa văn mang tính biểu trưng ước lệ cao trên mặt trống đồng Đơng
Sơn có thể thấy tư duy thẩm mỹ, tư duy về cách tạo hình của con người ln ln
tìm phát triển để phù hợp với thực tiễn hiện nay. Vậy các NTK áo dài cũng không
ngoại lệ, họ luôn tư duy, áp dụng những kỹ thuật, khoa học công nghệ mới nhất vào
các sản phẩm thiết kế của mình.
- Mục này học viên xin tóm lược lại trong đề cương sẽ hướng nghiên cứu về
các yếu tố khoa học công nghệ kỹ thuật mới về chất liệu, nhuộm màu sắc,
kĩ thuật trang trí trên mỗi sản phẩm, bộ sưu tập áo dài sử dụng họa tiết
trống đồng Đông Sơn.
Tiểu kết chương 2
Những thông tin nghiên cứu ở chương 2 ít nhiều đã nói lên rằng, từ xa xưa
người Đơng Sơn đã biết sáng tạo nghệ thuật, hướng nghệ thuật quay trở lại cho nhân
sinh, cho cuộc sống tinh thần. Họ đã sáng tác những tác phẩm nhằm phản ánh và ca
ngợi cái đẹp của tất cả cộng đồng, dù cuộc sống cịn trăm ngàn khó khăn gian khổ
xong những hoa văn họa tiết trên mặt trống đồng Đông Sơn vẫn cho ta thấy được cái
tươi vui rộn ràng trong đời sống xã hội.
Cấu trúc họa tiết hoa văn trên mặt trống đồng Đông Sơn phản ánh khá rõ về
lối tư duy độc đáo trong kết cấu tạo hình của người xưa. Hoa văn hình kỷ hà đa dạng
mang tính biểu trưng cao, tất cả đều đưa đến cảm giác rất sinh động, thể hiện tự
nhiên về đời sống con người trong văn hóa Đơng Sơn.
Dù hiện lên ở đâu và bằng hình thức nào, hoa văn trên mặt trống đồng Đơng
Sơn đều gợi nhiều sự liên tưởng có ý nghĩa, đưa đến cho thị giác cảm nhận về một

24


bố cục hoàn thiện, lạ mắt. Từng đồ án hoa văn đơn lẻ cũng như những kết cấu đô án

hoa văn phức hợp mang trong nó nhiệm vụ chứa đựng, chuyển tải những thông tin
về đời sống con người thời ấy. Hoa văn còn là một sản phẩm nghệ thuật độc đáo,
luôn song hành với sự tồn tại của con người và minh chứng cho khả năng sáng tạo
kỳ diệu, tư duy thẩm mỹ tinh tế mà chất chứa các yếu tố tạo hình hết sức khoa học.
Trải qua bao biến cố, dấu ấn thời gian. Hoa văn trên mặt trông đồng Đông Sơn sẽ
mãi phát triển và là giá trị nghệ thuật đỉnh cao của dân tộc, của một q trình tiến
hóa lâu dài.
Xu hướng thiết kế trang phục dựa trên yếu tố truyền thống cũng đã có nhiều
nhà nghiên cứu từ những năm trước, giờ lại được nở rộ vào trong những năm gần
đây đặc biệt từ cuối năm 2019 đến đầu năm 2021. Ý tưởng truyền thống vẫn luôn là
một đề tài độc đáo, giữ vững nét đẹp cuộc sống người xưa mang tới những giá trị to
lớn trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc. Và ý tưởng thiết kế áo
dài hiện đại sử dụng từ những hoa văn trống đồng Đông Sơn lại càng có ý nghĩa hơn
khi hai giá trị truyền thống song hành cùng nhau, nổi bật cho nhau, khẳng định bản
sắc văn hóa riêng của Việt Nam với các nước quốc tế.

25