trờng đại học văn hóa h nội
khoa bảo tng
*********

H thị thơi

Bớc đầu tìm hiểu
công tác trng by chuyên đề
của bảo tng cách mạng việt
nam từ năm 2000 đến nay

Khóa luận tèt nghiƯp
Ngμnh b¶o tån – b¶o tμng

Ng−êi h−íng dÉn khoa học: ts. đặng văn bi

h nội - 2008


Mục lục

phần mở đầu ...................................................................................................... 5

1. Tính cấp thiết của đề ti ...........................................................................5
2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................6
4. Phơng pháp nghiên cứu ...........................................................................7
5. Đóng góp của đề ti ....................................................................................7
6. Bố cục của khóa luận .................................................................................7
CHNG 1:Bảo tng Cách mạng Việt Nam với công tác ......... 8
trng by chuyên đề .................................................................................. 8

1.1. Khái quát về Bảo tng Cách mạng Việt Nam.......................................8
1.1.1. Lịch sử hình thnh v phát triển của Bảo tng Cách mạng Việt Nam ...8
1.1.2. Khái quát nội dung trng by...........................................................12
1.2. Một số khái niệm liên quan đến trng by chuyên đề .......................15
1.2.1. Khái niệm về bảo tng v bảo tng học ...........................................15
1.2.2. Khái niệm hiện vật bảo tng v hiện vật trng by bảo tng ...........16
Để tìm hiểu khái niƯm hiƯn vËt b¶o tμng vμ hiƯn vËt tr−ng bμy bảo tng,
trớc hết chúng ta nên tìm hiểu khái niệm về hiện vật. Từ đó thấy đợc các
tiêu chí để hiện vật trở thnh hiện vật bảo tng..........................................16
1.2.3. Công tác trng by bảo tng v trng by chuyên đề ......................19
1.3. Vai trò của công tác trng by chuyên đề tại Bảo tng Cách mạng
Việt Nam........................................................................................................21
Chơng 2 Thực trạng công tác trng by chuyên đề tại
Bảo tng Cách mạng Việt Nam (từ năm 2000 đến nay) ............. 27

2.1. Quá trình tổ chức thực hiện trng by chuyên đề tại Bảo tng Cách
mạng Việt Nam .............................................................................................27
2.1.1. Xây dựng kế hoạch trng by chuyên đề .........................................27
2.1.2. Cách thức tổ chức trng by chuyên đề ..............................................29
2.1.3. Nội dung thực hiện các trng by chuyên đề ...................................30
2.1.4. Các giải pháp mỹ thuật trong trng by chuyên đề..........................32
2.1.5. Xây dựng chơng trình giáo dục, quảng bá, tiếp thị cho các cuộc
trng by chuyên đề ...................................................................................32
2.2.1. Các trng by chuyên đề ......................................................................34
2.2.2. Nội dung cơ bản của các trng by chuyên đề.................................39
2.3. Hiệu quả của công tác trng by chuyên đề tại Bảo tng Cách mạng
Việt Nam từ năm 2000 đến nay ...................................................................64


Chơng 3 Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lợng v

hiệu quả công tác trng by chuyên đề tại Bảo tng Cách
mạng Việt Nam ............................................................................................... 68

3.1. Một vi nhận xét, đánh giá hoạt động trng by chuyên đề của Bảo
tng Cách mạng Việt Nam ..........................................................................68
3.1.1. Những mặt tích cực ..........................................................................68
3.1.2. Những mặt hạn chế...........................................................................71
3.2. Một số vấn đề đặt ra.............................................................................70
3.2.1. Yêu cầu của thời đại hiện nay... .........................................................74
3.2.2. Đòi hỏi của công chúng ngy cng có trình độ................................75
3.2.3.Bảo tng phải góp phần vo phục vụ yêu cầu cập nhật thông tin, học
tập nghiên cứu bộ môn lịch sử cho học sinh, sinh viên khi m tình trạng
ny hiện nay ®ang lμ vÊn ®Ị cÊp thiÕt cđa toμn x· héi. ..............................76
3.2.4.Bảo tng phải góp phần phục vụ yêu cầu, nhiệm vụ kinh tế, văn hóa,
chính trị xà hội của Đảng v Nh nớc ta ..................................................78
3.3. Một số giải pháp nhằm nâng cao hơn nữa chất lợng v hiệu quả
công tác trng by chuyên đề tại Bảo tng Cách mạng Việt Nam ..........80
3.3.1. VỊ lËp kÕ ho¹ch tr−ng bμy ................................................................80
3.3.2. VỊ nội dung trng by chuyên đề ....................................................81
3.3.3. Về mỹ thuật, kỹ thuật trong trng by chuyên đề ............................82
3.3.4. Mở rộng đối tác kết hợp tổ chức trng by nhằm khai thác v từng
bớc đa hiện vật bảo tng đến với công chúng qua hoạt động trng by,
triển lÃm chuyên đề ngy cng có hiệu quả hơn ........................................84
3.3.5. Các biện pháp thực hiện cần phải phù hợp với từng cuộc trng by
triển lÃm, từng nhóm đối tợng hớng tới..................................................84
3.3.6. Về công tác tuyên truyền .................................................................85
3.3.7. Nâng cao hơn nữa trình độ v đo tạo nguồn nhân lực cho công tác
trng by chuyên đề ...................................................................................87
Kết luận ............................................................................................................ 88


Ti liệu tham khảo...............................................................................87
Phụ lục


Lời cảm ơn
Tôi có may mắn đợc Ban chủ nhiệm Khoa Bảo tng - Trờng Đại học
Văn hóa H Nội liên hệ v phân công tôi về thực tập tại Bảo tng Cách mạng
Việt Nam. Trong thời gian thực tập tại Bảo tng, tôi nhận thấy công tác trng
by chuyên đề của Bảo tng Cách mạng Việt Nam l một trong những hoạt
động quan trọng, mang lại hiệu quả cao trong việc phổ biến tri thức tới mọi tầng
lớp nhân dân v bạn bè quốc tế. Vì thế, tôi đà mạnh dạn chọn đề ti: Bớc đầu
tìm hiểu công tác trng by chuyên đề tại Bảo tng Cách mạng Việt Nam từ
năm 2000 đến nay lm khóa luận tốt nghiệp.
Trong quá trình lm khóa luận, ngoi sự cố gắng của bản thân, tôi đÃ
nhận đợc sự giúp đỡ của Th.S Triệu Văn Hiển - Giám đốc Bảo tng Cách
mạng Việt Nam, của các cô, chú, anh, chị ở Bảo tng Cách mạng Việt Nam;
Đặc biệt l sự hớng dẫn tận tình của TS. Đặng Văn Bi - Cục trởng Cục Di
sản Văn hóa. Qua đây cho phép tôi đợc gửi lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Đặng
Văn Bi, Th.S Triệu Văn Hiển cùng ton thể các cô, chú, anh, chị trong Bảo
tng Cách mạng Việt Nam đà giúp đỡ, hớng dẫn tôi hon thnh khóa luận ny.
Mặc dù đà có nhiều cố gắng nhng do thời gian có hạn, vốn hiểu biết còn
nhiều hạn chế nên bi khóa luận không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong
đợc sự góp ý của thầy cô giáo v các bạn để khóa luận đợc hon thiện hơn.
Tôi xin chân thnh cảm ơn!
Sinh viên
H Thị Thơi


phần mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề ti

Trong lĩnh vực văn hóa, Bảo tng cùng với th viện v nh hát l những
thiết chế văn hóa đặc thù không thể thiếu đối với các quốc gia trên thế giới. Sự
ra đời của các Bảo tng với mục đích giáo dơc, häc tËp, th−ëng thøc lμ ®Ĩ phơc
vơ cho con ngời. Công chúng l tiêu chí quan trọng nhất để xác định chất
lợng bảo tng.
Bảo tng Cách mạng Việt Nam l một trong những thiết chế văn hóa có
nhiệm vụ su tầm, lu giữ v bảo quản một phần di sản văn hóa vật thể của
dân tộc Việt Nam. Đồng thời, thông qua các hoạt động trng by của bảo tng
truyền bá tri thức khoa học lịch sử cách mạng, chuyển tải những giá trị truyền
thống cách mạng của Đảng, những giá trị văn hóa trong thời kỳ lịch sử cận hiện đại của đất nớc tới nhân dân trong nớc v bạn bè quốc tế.
Trng by chuyên đề l một trong những hình thức hoạt động của bảo
tng có vai trò quan trọng trong công tác trng by. Nó cung cấp những thông
tin sâu, rộng v kịp thời có hƯ thèng vỊ hiƯn vËt, s−u tËp hiƯn vËt vỊ một hay
nhiều vấn đề của lịch sử nhằm thực hiện chức năng phổ biến tri thức khoa học
lịch sử thông qua các t liệu, hiện vật lịch sử.
Trong công cuộc đổi mới v hội nhập, Bảo tng Cách mạng Việt Nam đÃ
có nhiều nỗ lực phấn đấu, thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ Đảng v Nh nớc
giao, đáp ứng yêu cầu của thời đại, đẩy mạnh xà hội hóa các hoạt động bảo
tng, trong đó hoạt động trng by chuyên đề đợc tổ chức tại Viện Bảo tng
Cách mạng Việt Nam đà đóng góp một phần quan trọng vo việc thực hiện
nhiệm vụ chung của Bảo tng. Đặc biệt từ năm 2000 đến nay, Bảo tng đà tổ
chức đợc nhiều cuộc trng by chuyên đề tại H Nội, khai thác phần lớn hiện
vật trong kho cơ sở của Bảo tng, đồng thời còn kết hợp với một số cơ quan,
đơn vị ngoi bảo tng tổ chức các cuộc trng by chuyên đề nhân các ngy lễ
kỷ niệm lớn, những sự kiện lớn của Đảng, Nh nớc v của dân téc.


L một sinh viên đợc đo tạo chuyên ngnh Bảo tng, có điều kiện thực
tập tại Bảo tng Cách mạng Việt Nam, cùng với sự yêu thích của bản thân, xuất
phát từ vị trí, vai trò đặc biệt của công tác trng by chuyên đề trong bảo tng,

đợc sự hớng dẫn chỉ bảo tận tình của TS. Đặng Văn Bi - Cục trởng Cục Di
sản Văn hóa - tôi mạnh dạn chọn đề ti: " Bớc đầu tìm hiểu công tác trng
by chuyên đề của Bảo tng Cách mạng Việt Nam (từ năm 2000 đến nay)"
để lm khóa luận tốt nghiệp. Qua khóa luận tôi mong muốn đợc đóng góp một
phần nhỏ bé sức lực vo sự nghiệp bảo tng của Bảo tng Cách mạng Việt Nam,
đặc biệt l lm rõ vai trò v ý nghĩa của công tác trng by chuyên đề trong sự
nghiệp giáo dục, phổ biến tri thức, trong xu hớng xà hội hóa hoạt động của
bảo tng hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
- Nghiên cứu vai trò của trng by chuyên đề trong công tác giáo dục,
phổ biến tri thức khoa học của Bảo tng Cách mạng Việt Nam.
- Nghiên cứu thực trạng của công tác trng by chuyên đề qua các
cuộc trng by, triển lÃm chuyên đề đợc tổ chức tại Viện Bảo tng Cách
mạng Việt Nam từ năm 2000 đến nay.
- Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lợng
công tác trng by trng by chuyên đề ở Bảo tng Cách mạng Việt Nam
trong năm tới .
3. Đối tợng v phạm vi nghiên cứu
- Các cuộc trng by chuyên đề đợc tổ chức tại Viện Bảo tng Cách
mạng Việt Nam (Phòng trng by chuyên đề) từ năm 2000 đến nay.
- Các ti liệu liên quan đến công tác trng by chuyên đề cùng các vấn đề
nội dung v giải pháp trng by chuyên đề trong các cuộc triển lÃm chuyên đề
có thời hạn đà diễn ra tại Bảo tng Cách mạng Việt Nam.
- Phạm vi của đề ti giới hạn trong khuôn khổ tìm hiểu nghiên cứu những
vấn đề về công tác trng by chuyên đề trong các cuộc triển lÃm chuyên đề có
thời hạn tại Phòng trng by chuyên đề của Bảo tng Cách mạng Việt Nam.


4. Phơng pháp nghiên cứu
- Đề ti thực hiện dựa trên cơ sở phơng pháp luận chủ nghĩa Mác - Lênin v

t tởng Hồ Chí Minh để nghiên cứu, tìm hiểu, phân tích, đánh giá thực hiện đề ti.
- Vận dụng phơng pháp miêu tả, thống kê so sánh, phân tích tổng hợp.
- Các nguyên tắc về bảo tng học, phơng pháp trng by hiện vật bảo tng.
- Nghiên cứu ti liệu chuyên môn để khai thác nguồn thông tin liên quan.
5. Đóng góp của đề ti
Mỗi một đề ti nghiên cứu đều có những đóng góp riêng cho các ngnh khoa
học, phục vụ công tác nghiên cứu sau ny. Đối với đề ti: "Bớc đầu tìm hiểu công
tác trng by chuyên đề của Bảo tng Cách mạng Việt Nam từ năm 2000 đến nay",
dựa trên sự phân tích về vai trò của trng by chuyên đề để đánh giá đợc tầm quan
trọng của các cuộc trng by chuyên đề, từ đó thấy cần phải đầu t cả về nguồn lùc,
trÝ t, con ng−êi cịng nh− c¬ së vËt chÊt sao cho các trng by chuyên đề luôn l
yếu tố mới lạ có sức hấp dẫn đối với du khách trong nớc v quốc tế.
Qua phân tích thực trạng của các cuộc trng by chuyên đề đợc tổ chức
tại Bảo tng từ năm 2000 đến nay để thấy đợc những u, khuyết điểm từ đó rút
kinh nghiệm, khắc phục những hạn chế v phát huy những mặt tốt để các cuộc
trng by chuyên đề của bảo tng ngy cng hon thiện có chất lợng v tính
hấp dẫn cao đối với công chúng.
6. Bố cục của khóa luận
Ngoi phần mở đầu, kết luận, ti liệu tham khảo v phần phụ lục, khóa
luận gồm 3 chơng:
Chơng 1: Bảo tng Cách mạng Việt Nam với công tác trng by
chuyên đề.
Chơng 2: Thực trạng công tác trng by chuyên đề tại Bảo tng
Cách mạng Việt Nam từ năm 2000 đến nay.
Chơng 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lợng v hiệu quả
công tác trng by chuyên đề tại Bảo tng Cách mạng ViÖt Nam.


Chơng 1


Bảo tng Cách mạng Việt Nam với công tác
trng by chuyên đề
1.1. Khái quát về Bảo tng Cách mạng Việt Nam
1.1.1. Lịch sử hình thnh v phát triển của Bảo tng Cách mạng Việt
Nam
Cách đây gần 50 năm, ngy 6-1-1959, Bảo tng Cách mạng Việt Nam bảo tng đầu tiên của nớc Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - đợc khánh thnh v
mở cửa đón khách tham quan nhân dịp kỷ niệm lần thứ 29 ngy thnh lập Đảng
Cộng s¶n ViƯt Nam. Lμ mét b¶o tμng qc gia, hiƯn nay Bảo tng Cách mạng
Việt Nam có trụ sở tại 25 Tông Đản - Quận Hon Kiếm - H Nội. Đó l một
khuôn viên rộng khoảng 1 ha nằm ở trung tâm Thủ đô giáp ba mặt phố: Trần
Quang Khải, Trng Tiền, Tông Đản. Ngôi nh Bảo tng trớc năm 1954 l sở
Thơng chính Đông Dơng do ngời Pháp xây dựng năm 1917.
Bảo tng Cách mạng đợc chuẩn bị xây dựng ngay sau ngy hòa bình
đợc lập lại ở miền Bắc, đợc sự quan tâm to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh,
Đảng v Nh nớc, tháng 12/1954 Hội đồng ChÝnh phđ d−íi sù chđ täa cđa Chđ
tÞch Hå ChÝ Minh đà quyết định xây dựng một Viện bảo tng mang tên: "Viện
Bảo tng Cách mạng". Đợc sự quan tâm của các cấp lÃnh đạo, sự giúp đỡ của
các chuyên gia bảo tng học Liên Xô, Trung Quốc, Triều Tiên, Tiệp Khắc,
Hungary

cùng với sự quyết tâm của các cán bộ xây dựng bảo tng, sau 5 năm

tích cực chuẩn bị về cơ sở vật chất, nguồn nhân lực v ti chính, trên cơ sở cải
tạo lại tòa nh khách sạn Hồng H(1-4) (tức Sở Thơng chính Đông Dơng cũ),
ngy 6/1/1959, một công trình văn hóa mới mang tên: Viện Bảo tng Cách
mạng Việt Nam đà đợc khánh thnh mở cửa phục vụ công chúng. Đây l sự
kiện chính trị văn hóa lớn trong đời sống tinh thần của ton dân. Từ đây, Bảo
tng Cách mạng Việt Nam trở thnh một trung tâm văn hóa vừa có chức năng
nghiên cứu, su tầm, tiếp nhận, bảo quản lâu di, vừa có chức năng trng by
giới thiệu với mọi đối tợng công chúng những thnh tựu trên con đờng bảo vệ,



xây dựng đất nớc Việt Nam thời cận - hiện đại. Cố thủ tớng Phạm văn Đồng đÃ
nói: "Bảo tng Cách mạng Việt Nam l nơi ghi v biểu dơng những trang sử
quan trọng vẻ vang của lịch sử cách mạng vĩ đại của nhân dân Việt Nam dới sự
lÃnh đạo của giai cấp công nhân, của Đảng v của Chđ tÞch Hå ChÝ Minh , lμ
mét tr−êng häc tinh thần cách mạng, đấu tranh cách mạng. Nó l một nguồn phấn
khởi đối với nhân dân ta, nó cổ vũ mạnh mẽ nhân dân ta kiên quyết tiếp tục sự
nghiệp cách mạng đà qua
độc lập, dân chủ, giu mạnh

thực hiện một nớc Việt Nam hòa bình thống nhất,
(2-5))

.

Trong gần 50 năm (1959-2008) hoạt động v không ngừng phát triển,
Bảo tng Cách mạng Việt Nam đà có những đóng góp to lớn vo sự hình thnh
v phát triển của hệ thống bảo tng ở nớc ta nhằm gìn giữ v phát huy những
giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc trong thời kỳ lịch sử cận - hiện đại.
Bớc vo thời kỳ đổi mới, với bản lĩnh đà đợc thử thách sau hơn 30 năm
tìm tòi v tự khẳng định, với sự năng động v nhạy cảm về nghề nghiệp, với ý
thức v trách nhiệm của một bảo tng đầu hệ, Bảo tng Cách mạng Việt Nam đÃ
trở thnh ngọn cờ đầu trong việc đổi mới các mặt hoạt động nghiệp vụ để đáp
ứng với đòi hỏi của thời kỳ đổi mới.
Khâu đột phá đầu tiên chính l hoạt động nghiên cứu khoa học. Năm
1988, Bảo tng đà tổ chức hội thảo khoa học - thực tiễn Đổi mới các hoạt động
bảo tng với sự tham gia của đại diện hầu khắp các bảo tng trong nớc, các cơ
quan quản lý v đo tạo của ngnh. Đây chính l cuộc hội thảo khoa học lớn đầu
tiên của ngnh Bảo tồn Bảo tng nớc ta. Tiếp theo đó Bảo tng đà đề xuất v kết

hợp với Cục Bảo tồn Bảo tng (nay l Cục Di sản Văn hóa) v một số cơ quan,
trờng Đại học, các bảo tng lớn tổ chức một loạt các Hội thảo lớn chuyên ngnh
v liên ngnh nh: Hội thảo khoa học về Mặt trận Việt Minh (1994), Su tập hiện
vật bảo tng (1994), Cách mạng tháng 8 (1990), Di tích v hiện vật bảo tng
(1996), Hoạt động bảo tồn bảo tng với sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa
đất nớc (1997), XÃ hội hóa các hoạt động bảo tồn bảo tng (1998), v gần đây nhất
l Hội thảo Hoạt động bảo tng trong sự nghiƯp ®ỉi míi ®Êt n−íc (2004), "Sù biÕn
®ỉi cđa x· hội nớc Nga từ nửa thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX trong nghiên cứu lịch


sử đơng đại" v công tác kiểm kê hiện vật bảo tng (2007). Các cuộc Hội thảo ny
đà đợc nhiều nh bảo tng học trong nớc v các bạn đồng nghiệp đánh giá cao.
Trên cơ sở kinh nghiệm thực tiễn, Bảo tng đà tiếp tục đa dạng hóa các
hoạt động nghiên cứu khoa học: Thực hiện một loạt các đề tμi nghiªn cøu khoa
häc cÊp Bé, cÊp ViƯn mang tÝnh thực tiễn cao đà đợc ứng dụng trong hoạt
động của Bảo tng v một số bảo tng khác ở trong nớc. Nếu xem kết quả
nghiên cứu khoa học dới dạng công trình đà đợc các nh xuất bản in thnh
sách thì Bảo tng Cách mạng Việt Nam thnh công trên hai mặt: Nghiên cứu
lịch sử v nghiên cứu bảo tng học với hng loạt các đầu sách nh : Tìm hiểu
khoa học Bảo tng, Đổi mới các hoạt động Bảo tμng, S−u tËp hiƯn vËt b¶o tμng,
Sù nghiƯp b¶o tμng những vấn đề cấp thiết (3 tập), về Lịch sử - Văn hóa v Bảo
tng, Bảo tng Cách mạng Việt Nam trờng học tốt về lịch sử cách mạng, Bảo
tng góp phần hon thiện nhân cách con ngời
Để có đợc những sản phẩm trng by phục vụ hng chục triệu khách
tham quan, Bảo tng Cách mạng Việt Nam đà tiến hμnh chØnh lý lín nhá hƯ
thèng tr−ng bμy 13 lÇn, trong đó có 4 lần chỉnh lý lớn, nội dung trng by ngy
cng phong phú hơn, hấp dẫn hơn, loại bỏ dần hình thức trng by minh họa cho
các sự kiện lịch sử, chuyển dần sang trng by theo su tập, gắn lịch sử Đảng với
lịch sử dân tộc; Trng by chuyên đề v trng by lu động đợc chú trọng với
trên 400 trng by lu động ở hầu khắp các tỉnh, thnh trong cả nớc, xây dựng

hng trăm bộ ảnh t liệu thuộc các đề ti về lịch sử cách mạng cung cấp cho các
địa phơng, các cơ sở lm triển lÃm, nhiều cuộc thi tìm hiểu lịch sử, tìm hiểu bảo
tng, thi dạy v học lịch sử đợc Bảo tng phối hợp tổ chức với các cơ quan giáo
dục, các trờng đại học(3-6). Bằng các hoạt động trng by, tuyên truyền phong
phú đa dạng, gần 50 năm qua, Bảo tng đà chuyển tải những giá trị truyền thống
cách mạng, giá trị văn hóa dân tộc tới khách tham quan trong nớc v quốc tế.
Để có đợc những kết quả nh trên, Bảo tng Cách mạng đà phải nỗ lực
rất nhiều trong quá trình triển khai công tác nghiên cứu, su tầm v luôn coi
trọng vị trí hoạt động su tầm trong ton bộ hoạt động của bảo tng. Khi mới ra
đời, vốn hiện vật của bảo tng chỉ có trên 1 vạn hiện vật, hình ảnh, ti liệu văn


bản đợc tiếp nhận sau cuộc triển lÃm "Mời năm thnh lập nớc Việt Nam
dân chủ cộng hòa", "Cải cách ruộng đất"

Sau gần 50 năm, con số đó đÃ

tăng lên trên 8 vạn đợc lu giữ cẩn trọng trong các kho: giấy, vải, kim
loại, snh - sứ - thủy tinh, tặng phẩm v kho phim ảnh. Trong đó có rất
nhiều hiện vật quý hiếm nh cuốn sách "Đờng Cách mệnh", "NhËt ký
trong tï" cđa Chđ tÞch Hå ChÝ Minh, nhiỊu văn kiện của Đảng qua các thời
kỳ, nhiều kỷ vật thiêng liêng của các chiến sĩ cộng sản thuộc nhiều thÕ hƯ,
nhiỊu s−u tËp vμ bé s−u tËp cã gi¸ trị cho việc nghiên cứu khoa học xà hội
v nhân văn. Th viện của Bảo tng tổng hợp đến 10.031 đầu sách, báo, tạp
chí. Đây l nguồn t liệu quý cho những ai muốn khai thác v sử dụng
chúng cho các công trình nghiên cứu của mình.
Bớc vo thế kỷ XXI, trên cơ sở kế thừa v phát huy những trun thèng
tèt ®Đp cđa thÕ hƯ ®i tr−íc, tËp thĨ viên chức Bảo tng Cách mạng Việt Nam đÃ
năng động học hỏi tìm tòi nhằm đa dạng hóa v lm phong phú các hoạt động
bảo tng để vơn lên thích ứng với đòi hỏi của xà hội.

Với trách nhiệm l mét b¶o tμng lín cđa qc gia, ngoμi viƯc hoμn thnh
nghiên cứu, su tầm, kiểm kê, bảo quản, trng by tuyên truyền phục vụ mọi
đối tợng tham quan, học tập nghiên cứu, Bảo tng Cách mạng Việt Nam còn
lm tốt nhiệm vụ đo tạo, bồi dỡng nghiệp vụ cho các đồng nghiệp, góp sức
xây dựng 40 bảo tng tỉnh, thnh phố, trên 20 phòng, nh truyền thống, nh
trng by lu niệm của các Bộ, ngnh, cơ sở.(4-7)
L một thiết chế văn hóa đặc biệt, Bảo tng Cách mạng Việt Nam đà v
đang góp tiếng nói đặc thù của mình trên mặt trận t tởng văn hóa, giáo dục
truyền thống, bồi dỡng lý tởng của giai cấp công nhân, khơi dậy niềm tự ho
dân tộc cho đông đảo nhân dân Việt Nam, đặc biệt l các thế hệ thanh thiếu niên.
Với những đóng góp tích cực cho xà hội, Bảo tng Cách mạng Việt
Nam đà đợc Nh nớc tặng thởng 3 Huân chơng Độc lập, hai Huân
chơng Lao động, v nhiều phần thởng cao quý khác. Nhiều cán bộ đợc
nhận huân, huy ch−¬ng, kû niƯm ch−¬ng


1.1.2. Khái quát nội dung trng by
Nh chúng ta đà biÕt tr−ng bμy lμ tiÕng nãi, lμ bé mỈt cđa bảo tng.
Trng by không bao giờ bất biến m nó đòi hỏi thờng xuyên phải có sự đổi
mới về nội dung v hình thức để tạo nên sự mới mẻ, lôi cuốn khách tham quan.
Bảo tng Cách mạng Việt Nam trong suốt chặng đờng phát triển đà nỗ lực
không ngừng trong việc tìm kiếm những hớng đi mới trong hoạt động trng by
đáp ứng nhu cầu đặt ra trong từng thêi kú lÞch sư. HƯ thèng tr−ng bμy th−êng trùc
cđa Bảo tng Cách mạng Việt Nam sử dụng trên 2100 hiện vật, hình ảnh, t liệu
by trong 29 phòng, với tỉng diƯn tÝch 1.500m2. Néi dung chÝnh gåm ba phÇn:
* Phần thứ nhất: Thời kỳ đấu tranh ginh độc lập của nhân dân Việt Nam
từ 1858 đến 1945.
Phần ny đợc trình by theo biên niên lịch sử trong 9 phòng đầu tiên của
Bảo tng. Mở đầu l những hiện vật, hình ảnh lịch sử về thực dân Pháp xâm
lợc v áp đặt bộ máy thống trị của chủ nghĩa thực d©n phong kiÕn ë ViƯt Nam.

KÕt thóc lμ cc Tỉng khëi nghÜa cđa nh©n d©n ViƯt Nam d−íi sù l·nh đạo của
Đảng Cộng sản ginh chính quyền thắng lợi trong ton quốc v sự ra đời của
nớc Việt Nam Dân chđ Céng hßa ngμy 2/9/1945.
TiÕp cËn víi 9 phßng tr−ng by đầu tiên, ngời xem thấy rõ nhiều vấn đề
lớn của lịch sử cận đại Việt Nam trong hơn 80 năm: Quá trình xâm lợc Việt
Nam bằng quân sự của chủ nghĩa t bản Pháp; Các phong tro yêu nớc chống
xâm lợc của dân tộc theo các ý thức hệ phong kiến, t sản, vô sản; Vai trò tổ
chức v lÃnh đạo dân tộc của Nguyễn ái Quốc v Đảng Cộng sản Việt Nam
trong quá trình đấu tranh ginh độc lập; Khát vọng độc lập tự do của nhân dân
Việt Nam; Sự đn áp, khủng bố tn bạo của chính quyền thống trị. Cuộc Cách
mạng tháng Tám năm 1945 v sự ra đời của Nh nớc dân chủ đầu tiên trong
lịch sử dân tộc, sự kiện trọng đại đó của lịch sử Việt Nam trong thế kỷ XX đợc
trng by trong hai phßng sè 8 vμ sè 9, hai phßng ci cïng cđa phÇn thø nhÊt.
* PhÇn thø hai: Cc kháng chiến chống các thế lực xâm lợc để bảo vệ
độc lập dân tộc v thống nhất tổ quốc từ 1945 đến 1975.
Phần ny thể hiện trong 14 phòng trng by tiếp theo từ phòng số 10 đến
phòng số 24. Cuộc kháng chiến trờng kỳ kéo di 9 năm chống thực dân Pháp


(1945-1954) v 20 năm chống đế quốc Mỹ (1955-1975) của dân tộc Việt Nam
l một cuộc trờng chinh đầy gian khổ hi sinh, một bản hùng ca bi tráng của
lịch sư d©n téc. Nh©n d©n ViƯt Nam trong nghÌo nμn, thiếu thốn với quyết tâm
bảo vệ độc lập dân tộc v thống nhất tổ quốc đà đi từ gậy tầm v«ng vãt nhän, tõ
bom ba cμng, tõ vị khÝ th« sơ tự chế tạo trong những ngy đầu kháng chiến
(1945-1946) qua chiến thắng Biên giới đến Điện Biên Phủ lẫy lừng; đi từ Đồng
Khởi - Bến Tre, qua ấp Bắc, Vạn Tờng, Tổng tiến công mùa xuân 1968, Điện
Biên Phủ trên không 1972 đến chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử trong mùa xuân
1975 để kết thúc sự thống trị của chủ nghĩa thực dân cũ, đánh bại sự xâm lợc
của chủ nghĩa thực dân mới, giải phóng hon ton miền Nam thống nhất tổ
quốc. 30 năm tiến hnh cuộc kháng chiến trờng kỳ ton dân, ton diện của dân

tộc Việt Nam chống các thế lực xâm lợc chính l bản hùng ca trong lịch sử giữ
nớc của dân tộc. Để viết nên bản hùng ca ny dân tộc Việt Nam đà phải chấp
nhận cả những khúc ca bi tráng. Đó l máu v nớc mắt, l sự hi sinh v× tỉ qc
cđa hμng triƯu ng−êi ViƯt Nam, lμ sù đổ nát của nh cửa dân sinh, của các công
sở nh máy, trờng học, bệnh viện, cầu đờng , các điều kiện v thnh quả lao
động để duy trì v ph¸t triĨn cc sèng cđa con ng−êi. Khóc bi tr¸ng đó l hậu
quả của sự tn bạo do các thế lực xâm lợc gây ra trên đất nớc Việt Nam.
Phần tr−ng bμy thø hai cđa b¶o tμng cã nhiỊu nhãm hiện vật gây ấn tợng
đợc sử dụng để lm vật chứng cho các sự kiện của 30 năm chiến đấu gian khổ,
anh dũng: Nhóm công cụ lao động thô sơ, nhóm đồ dùng, nhóm vũ khí, nhóm
kỷ vật của những ngời anh hùng; nhóm hình ảnh t liệu về chiến đấu, lao
động, sinh hoạt của nhân dân trong chiến tranh

trong sinh hoạt hng ngy

đợc nhân dân sử dụng lm vũ khÝ chiÕn ®Êu vμ phơc vơ chiÕn ®Êu; chiÕn tranh
hiƯn đại các loại m các thế lực xâm lợc đà sử dụng tn phá Việt Nam.
Ngoi lịch sử kháng chiến l nội dung bao trùm, phần trng by ny còn
có một nội dung nữa đợc trng by xen kẽ, đó l cuộc sống lao động, xây
dựng. Từ một nền kinh tế nông nghiệp nghèo nn lạc hậu, dù trong hon cảnh
chiến tranh, nhân dân Việt Nam vẫn cần cù, chịu đựng, vợt qua khó khăn để
học tập, cải tạo ruộng đồng, để xây dựng nh máy, cầu đờng, để đảm bảo sự
tồn tại v chuẩn bị cơ sở vật chất cho sự phát triển của đất nớc sau chiến tranh.


* Phần thứ ba: Việt Nam trên con đờng xây dựng dân giu nớc mạnh,
xà hội công bằng, dân chủ, văn minh từ 1975 đến nay.
Phần cuối cùng của Bảo tng giới thiệu lịch sử đang tiếp diễn do đó ba
phòng trng by của phần trng by ny không mang tính cố định.
Nếu hai phần trớc Bảo tng sử dụng phơng pháp trng by theo biên

niên hoặc kết hợp trng by chuyên đề với biên niên, thì ở phần ny Bảo tng
kết hợp giới thiệu nội dung khái quát về lịch sử với trng by su tập. Phòng số
25 sử dụng các hiện vật, hình ảnh, t liệu v mô hình tĩnh để giới thiệu khái
quát lịch sử 25 năm sau chiến tranh: Tổ quốc thống nhất, các hnh quả lao động
của nhân dân, vai trò lÃnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong xây dựng đất
nớc, sự phát triển về kinh tế - văn hóa - xà hội, sự ổn định vững mạnh về chính
trị trong thời kỳ ®ỉi míi ®Êt n−íc

Phßng sè 26 vμ 27 giíi thiƯu c¸c s−u tËp

hiƯn vËt vỊ kinh tÕ trong thêi kú đổi mới. Trong hai phòng ny Bảo tng đÃ
trng by các hiện vật nguyên gốc của các su tập về Điện lực, Dầu khí, Công
nghiệp sản xuất hng tiêu dùng, Công nghiệp kỹ thuật cao
Ngoi ba phần chính nói trên, Bảo tng sử dụng hai phòng cuối cùng
(phòng số 28 vμ 29) tr−ng bμy Bé s−u tËp "TỈng phÈm cđa nhân dân Việt Nam,
nhân dân thế giới tặng Chủ tịch Hồ Chí Minh v Đảng Cộng sản Việt Nam" với
gần 300 hiƯn vËt nguyªn gèc.
Víi hƯ thèng tr−ng bμy th−êng xuyên nh trên, Bảo tng Cách mạng Việt
Nam đà trở thnh một trong những nơi nghiên cứu về lịch sử phong tro cách
mạng Việt Nam. Trên 10 triệu lợt ngời khắp châu Âu, châu á, châu Phi, châu
Mỹ đà đến tham quan bảo tng; trong đó có nhiều nh lÃnh đạo cấp cao của các
nớc, các đảng phái, tổ chức quốc tế

Năm 2006, Bảo tng Cách mạng Việt

Nam đà đón tổng số 247.541 lợt ngời, chỉ riêng 6 tháng đầu năm 2007 khách
tham quan đến bảo tng l 97.661 lợt khách.(5-10)
Kết quả trên cho thấy hoạt động trng by của Bảo tng Cách mạng Việt
Nam trong gần 50 năm qua ®· cã nhiỊu ph¸t triĨn, ®¸p øng ngμy cμng nhiỊu
nhu cầu tham quan, hởng thụ văn hóa của khách tham quan, góp phần tích cực

vo kết quả thực hiện chức năng giáo dục truyền thống của bảo tng.


1.2. Một số khái niệm liên quan đến trng by chuyên đề
1.2.1. Khái niệm về bảo tng v bảo tng học
Mỗi một ngnh khoa học hay một bộ môn khoa học để trở thnh một khoa
học chân chính thì nó phải có đợc một hệ thống khái niệm, định nghĩa, một hệ
thống những tri thức khoa học đồng thời phải giải thích đợc những hệ thống ấy một
cách nhất quán không có sự mâu thuẫn trong quá trình nghiên cứu v giải quyết vấn
đề. Mặt khác mỗi một môn khoa häc trë thμnh mét khoa häc thùc sù th× nã phải có
đối tợng nghiên cứu riêng, có hệ thống phơng pháp nghiên cứu của chính nó.
Hiện nay trong lý luận bảo tng học với t cách l một khoa học nghiên cứu về bảo
tng đang tồn tại khá nhiều định nghĩa về "Bảo tng" v "Bảo tng học".
* Định nghĩa "Bảo tng"
Định nghĩa của ICOM:
Bảo tng l một tổ chức không vụ lợi, tồn tại lâu di để phục vụ cho sự
phát triển của xà hội, mở rộng đón công chúng. Bảo tng thu nhận, bảo quản,
nghiên cứu, trng by v tuyên truyền nhằm mục đích giáo dục, học tập vμ
th−ëng thøc. B¶o tμng lμ mét b»ng chøng vËt chÊt xác thực về con ngời v môi
trờng xung quanh con ngời.(6-11)
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Huệ: "Bảo tng l cơ quan nghiên cứu khoa
học, giáo dục v phổ biến khoa học. Bảo tng có nhiệm vụ nghiên cứu, su tầm,
gìn giữ, trng by v phát huy giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, nghệ thuật của
các hiện vật bảo tng - lμ nh÷ng di vËt vμ mÉu vËt cđa thÕ giới tự nhiên, di vật
về văn hóa vật chất v tinh thần của xà hội loi ngời.(7-11)
Luật Di sản văn hóa, điều 47 ghi: "Bảo tng l nơi bảo quản v trng by
các su tập về lịch sử tự nhiên v xà hội (sau đây gọi l su tập) nhằm phục vụ nhu
cầu nghiên cứu, giáo dục, tham quan v hởng thụ văn hóa của nhân dân".
* Khái niệm bảo tng học:
Khái niệm bảo tng học trải qua một thời kỳ lịch sử khá di nhằm mục

đích hệ thống hóa ti liệu khoa học, hình thnh nên những khái niệm cơ bản của
bảo tng học, hình thnh hệ thống lý luận bảo tng học, phơng pháp bảo tng


học, đối tợng nghiên cứu của bảo tng học

khẳng định nh l một bộ môn

khoa học độc lập trong hệ thống các bộ môn khoa học.
Để khẳng định Bảo tng học l một bộ môn khoa học thì giới Bảo tng học
Mácxít khẳng định: "Bảo tng học l một bộ môn khoa học đối lập với những dấu
hiệu đặc trng riêng biệt của Bảo tng, nó khác với các bộ môn khoa học khác.
Giới Bảo tng học phơng Tây cho rằng: Bảo tng học l một bộ môn khoa học
phụ thuộc vo sử học hoặc bảo tng học l sự tổng hợp không thuần nhất của nhiều bộ
môn khoa học khác nhau trong đó có cả khoa học tự nhiên v khoa học xà hội.
Một quan điểm khác của giới Bảo tng học phơng Tây nêu ra l: Bảo
tng học thn tóy lμ sù øng dơng kü tht trong lÜnh vực nghiên cứu, su tầm,
bảo quản v trng by.
Trên cơ sở một số khái niệm về bảo tng v bảo tng học đà nêu ra ở trên,
dù theo khái niệm, định nghĩa no thì đối với hoạt động bảo tng hệ thống luận,
khái niệm những tri thức khoa học l rất quan trọng. Đặc biệt l đối với công
tác trng by chuyên đề của bảo tng vẫn luôn cần đến hệ thống những khái
niệm, định nghĩa về bảo tng học có mối liên hệ trực tiếp để thực hiện nhiệm vụ
trong lý luận cũng nh thực tiễn hoạt động chuyên môn của Bảo tng.
1.2.2. Khái niệm hiện vật bảo tng v hiện vật trng by bảo tng
Để tìm hiểu khái niƯm hiƯn vËt b¶o tμng vμ hiƯn vËt tr−ng bμy bảo tng,
trớc hết chúng ta nên tìm hiểu khái niệm về hiện vật. Từ đó thấy đợc các tiêu
chí để hiện vật trở thnh hiện vật bảo tng.
Theo "Từ điển TiÕng ViƯt": HiƯn vËt lμ vËt cã thùc ®Ĩ lμm chøng, b»ng
cí ®Ĩ chøng minh.(8-12) Theo "Tõ ®iĨn Tõ vμ ngữ Việt Nam": Hiện vật l vật

su tầm hay khai quật đợc (9-12) .
Từ hai định nghĩa trên, đi đến nhËn thøc chung vỊ hiƯn vËt lμ: Tr−íc hÕt
hiƯn vËt phải l vật có thực ở trớc mắt m chúng ta có thể nhìn thấy, cầm nắm
v liên quan đến mét vÊn ®Ị hay mét sù kiƯn nμo ®ã.
VËy hiƯn vật bảo tng l gì? Thuộc tính no để phân biệt hiện vật bảo
tng với các hiện vật khác? Theo cán bộ Bảo tng Cách mạng Việt Nam: "Hiện
vật bảo tng l hiện vật của chính bảo tng đó, đà đợc đăng ký trong sổ kiểm


kê bớc đầu. Những hiện vật ny mang đủ bốn tiêu chí: pháp lý, nội dung, xuất
xứ, bảo quản đợc lâu di"(10-13).
Trong cuốn "Bảo tng học" của hai tác giả V. Levkin (Cộng hòa Dân
chủ Đức cũ) v K.G. Kherbơst (Liên Xô cũ) viết: "Hiện vật bảo tng l hiện vật
mang giá trị bảo tng đợc lấy ra từ thế giới đồ vật trong hiện thực khách quan,
nó đợc sắp xếp vo các su tập bảo tng để tổ chức việc bảo quản v sử dụng
thuận tiện, lâu di. Hiện vật bảo tng l vật mang thông tin khoa học hoặc thông
tin xà hội. Nó l nguồn sử liệu quan trọng cung cấp những tri thức cần thiết về
lịch sử tù nhiªn vμ x· héi, vỊ con ng−êi vμ cho những ai tiếp cận với nó. Hiện
vật bảo tng no cũng chứa đựng giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học

nhất định,

vì thế nó l một bộ phận của di sản văn hóa dân tộc".
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Huệ: Hiện vật bảo tng l những hiện vật gốc
có hồ sơ khoa học pháp lý v những thuộc tính của hiện vật bảo tng phù hợp
với loại hình bảo tng đợc gìn giữ bảo quản lâu di để phục vụ cho những hoạt
động, những chức năng xà hội của bảo tng.(11-13)
Để lm rõ v định nghĩa thế no l hiện vật bảo tng, tập thể giảng viên
khoa Bảo tng, Bộ môn Bảo tng học trờng Đại học Văn hóa H Nội, đÃ
nghiên cứu v căn cứ vo chức năng xà hội, những nhiệm vụ xà hội m bảo tng

đợc giao v trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về nhận thức, đà nêu:
"Hiện vật bảo tng l nguån nhËn thøc trùc tiÕp c¶m tÝnh cho nhËn thøc của con
ngời, tiêu biểu về văn hóa vật chất v văn hóa tinh thần do con ngời sáng tạo
ra trong quá trình lịch sử cùng những hiện vật về thế giới tự nhiên xung quanh
ta, bản thân nó chứng minh cho một sự kiện, hiện tợng nhất định no đó trong
quá trình phát triển của xà hội v tự nhiên phù hợp với loại hình bảo tng đợc
su tầm, bảo quản nhằm phục vụ nghiên cứu v giáo dục khoa häc"(12-13)
HiƯn vËt gèc cđa b¶o tμng cịng lμ mét thμnh tố quan trọng cấu thnh di
sản văn hóa dân tộc.
Thông qua các khái niệm trên, các chuyên gia bảo tng học đà khẳng
định hiện vật bảo tng l cơ sở đầu tiên v quan trọng nhất, đối với sự hình
thnh, tồn tại v phát triển của mỗi bảo tng. Hiện vật bảo tng (hiện vật gốc)
còn quyết định chất lợng khoa học v giá trị của các trng by bảo tμng.


Trng by của bảo tng l một bộ mặt, l ngôn ngữ của bảo tng, đồng thời
trng by l để thực hiện vấn đề giao tiếp của bảo tng với công chúng. Vì vậy
trng by của bảo tng l trng by cái gì, vấn đề gì, cho ai, v vì ai v nhằm mục
đích gì? Trng by của bảo tng khác với các loại trng by khác tức l nó đợc
trng by, trình by, xếp đặt một cách khoa học cã hƯ thèng nh÷ng tμi liƯu hiƯn vËt
tham gia vμo trng by của bảo tng trong mối quan hệ chặt chẽ tác động ảnh
hởng lẫn nhau mang tính thống nhất để hiểu đợc những sự kiện v hiện tợng
của lịch sử tự nhiên v xà hội đợc phản ánh trong tr−ng bμy cđa b¶o tμng. Tham
gia vμo tr−ng bμy cđa bảo tng có nhiều loại hiện vật khác nhau. Vì vậy cán bộ
trng by bảo tng phải xây dựng thnh các tổ hợp hiện vật trng by, các bộ hiện
vật trng by theo đề cơng trng by tức l theo các đề ti, chủ đề, đề mục trng
by cụ thể của những sự kiện hoặc hiện tợng khác nhau.
Sơ đồ:

Hiện vËt tr−ng bμy cđa b¶o tμng


HiƯn vËt b¶o tμng
(HiƯn vËt gốc)

Những ti liệu hiện vật do Bảo tng lm
ra (ti liệu hiện vật môi giới trung gian)

Qua sơ đồ trên chóng ta cã thĨ ph©n tÝch nh− sau:
+ HiƯn vËt bảo tng: Những hiện vật bảo tng, những su tập hiện vật bảo
tng trớc tiên đòi hỏi phải l hiện vËt gèc, s−u tËp hiÖn vËt gèc mang tÝnh hiÖn
thùc khách quan, tính chân thực lịch sử v chúng có chức năng v vai trò, l
nguồn sử liệu trực tiếp của nhận thức cảm tính của con ngời. Đồng thời chúng
còn chi phối ton bộ các thnh phần ti liệu hiện vật khác tham gia vo trng
by của bảo tng. Chúng mang tính quyết định phạm vi, nội dung v cấu trúc
trng by của bảo tng. Chúng có vai trò định hớng cho việc xác định qui mô
v giải pháp mỹ thuật trng by.
Nhóm ny còn giữ vai trò quyết định giá trị khoa học v tính bền vững lâu
di trng by trong bảo tng, đồng thời sự tham gia cđa nhãm hiƯn vËt b¶o tμng
(hiƯn vËt gèc) vμ tr−ng by của bảo tng còn để nhằm thực hiện chức năng nghiên


cøu gi¸o dơc vμ phỉ biÕn tri thøc khoa häc của bảo tng. Vì vậy mục đích của việc
phân chia thnh hiện vật trng by của bảo tng nhằm để tránh sự nhầm lẫn về vai
trò v chức năng của tõng nhãm hiƯn vËt tham gia vμo tr−ng bμy cđa bảo tng.
Việc phân chia thnh 2 nhóm hiện vật nh trên còn nhằm khẳng định
trng by của bảo tng khác với các loại trng by khác, nó thể hiện tính vật
thật, độ tin cậy cao.
+ Nhóm hiện vật do Bảo tng lm ra: Có chức năng lm trung gian môi
giới cho nhận thức gián tiếp, có nghĩa l những tri thức khoa học đà đợc chứng
minh để bổ trợ cho nhËn thøc vỊ bé s−u tËp hiƯn vËt gèc, hiƯn vËt gèc cho tr−ng

bμy b¶o tμng. Nhãm hiƯn vËt nμy mang tính trực quan sinh động giới thiệu
những hiện tợng, sù kiƯn, cã quan hƯ chỈt chÏ víi hiƯn vËt gốc v su tập hiện
vật gốc dới dạng hình ảnh v các phơng tiện trực quan sinh động khác.
Nh vậy, hiƯn vËt tr−ng bμy b¶o tμng lμ hiƯn vËt gèc, có đầy đủ cơ sở
pháp lý v có nội dung khoa học đà đợc xác định.(13-15)
Hoặc có thể định nghĩa: HiƯn vËt tr−ng bμy b¶o tμng lμ hiƯn vËt b¶o tng
có nội dung khoa học đà đợc xác định.(14-15)
Có thể nói hiện vật đợc coi l hiện vật trng by bảo tng l hiện vật đÃ
đợc xem xét ở cấp độ ton diện hơn, đặc biệt với góc độ sử dơng ®Ĩ tr−ng bμy,
khi néi dung mμ nã chøa ®ùng đà đợc xác định một cách khoa học. Để có đợc
hiện vật trng by l kết quả tổng hợp của các khâu công tác nghiệp vụ bảo tng.
1.2.3. Công tác trng by bảo tng v trng by chuyên đề
* Công tác trng by bảo tng
Nh chúng ta đà biết, trng by l tiếng nói, l bộ mặt của Bảo tng đồng
thời l cầu nối giữa bảo tng với công chúng, giữa tri thức khoa học với khách
tham quan. Trng by không bao giờ bất biến m nó đòi hỏi thờng xuyên phải
có sự đổi mới về nội dung, hình thức trng by để tạo nên sự mới mẻ, lôi cuốn
khách tham quan.Trớc hết chúng ta tìm hiểu về mặt thuật ngữ "trng by.
Theo "Từ điển Tiếng Việt": Trng by l by ở nơi trang trọng cho công
chúng xem để tuyên truyền, giới thiệu.(15-15)
Về mặt khái niệm: "Trng by l sự trng by các hiện vật bảo tng có
mục đích, có định hớng m những hiện vật đó đợc lựa chọn, sắp xếp v giải


thích có khoa học phù hợp với đề ti đà đợc đặt ra trên cơ sở một khoa học tơng
ứng với loại hình khoa học của bảo tng v với môn khoa học dó, đồng thời phù hợp
với những nguyên tắc hiện đại về cách giải quyết nghệ thuật - kiÕn tróc".(16-16)
Nh− vËy cã thĨ hiĨu tr−ng bμy b¶o tμng l sự giới thiệu hiện vật bảo tng
có mục đích m hiện vật đó tơng ứng với loại hình bảo tng đợc chọn lựa sắp
xếp v giải thích trong sự tơng ứng với chủ đề đà đa ra trên cơ sở khoa học

nhất định nhằm giúp cho ngời xem nhận thức đợc lịch sử v khoa học.
Trong bảo tng mục đích chính của công tác trng by l cụ thể hóa chức
năng v nhiệm vụ của bảo tng, l nghiên cøu khoa häc vμ gi¸o dơc thÈm mü
(gióp con ng−êi hớng tới Chân - Thiện - Mỹ) v mục tiêu cuối cùng phải
hớng tới l nhằm phục vụ công chúng.Với mục đích ấy, công tác trng by có
một vị trí v ý nghĩa vô cùng quan trọng.
Trng by đợc coi l dấu hiệu quan trọng nhất để phân biệt bảo tng với các
cơ quan văn hóa giáo dục khác. Để thực hiện chức năng giáo dục của mình, các cơ
quan văn hóa nh nh văn hóa, câu lạc bộ dùng các hình thức trực quan, nói chuyện,
âm nhạc, sân khấu Còn bảo tng l việc trng by các hiện vật gốc. Dấu hiệu đặc
trng của bảo tng chính l trng by hiện vật gốc - nguồn sử liệu đầu tiên của kiến
thức. Qua trng by ngời xem lĩnh hội đợc nội dung của bảo tng v tạo cho họ sự
cảm nhận nh đang trực tiếp sống trong bối cảnh của sự kiện đà diễn ra. Chính vì
vậy m trng by đợc coi l ngôn ngữ, l bộ mặt của bảo tng.
Trng by của bảo tng còn l cầu nối bảo tng với công chúng, với xÃ
hội, đồng thời trng by còn phản ánh kết quả v thúc đẩy ton bộ các khâu
công tác trớc đó nh nghiên cứu, su tầm, kiểm kê, bảo quản, sau lm cơ sở
cho công tác gi¸o dơc vμ phỉ biÕn khoa häc.
Tr−ng bμy võa mang tÝnh khoa häc l¹i võa mang tÝnh nghƯ tht, do đó nó
đòi hỏi phải đổi mới v tiến hnh một cách nghiêm túc, sáng tạo v không thể có
những công thức hay khuôn mẫu bất biến đợc. Vì vậy trong xà hội hiện đại công
tác trng by bảo tng sẽ luôn phát triển cùng với sự phát triển của khoa häc kü
thuËt vμ tiÕn bé x· héi. Nh−ng nã vÉn luôn phải đảm bảo tính Đảng v tính thời sự.


* Công tác trng by chuyên đề
Trng by chuyên đề trong bảo tng đợc xem nh một công trình nghiên
cứu khoa học v sáng tạo nghệ thuật m ở đó công chúng đợc trải nghiệm v
thởng thức những giá trị lịch sử, văn hóa, thẩm mỹ thông qua hiện vật, phong cách
mỹ thuật có tính hệ thống theo chủ đề nội dung nhất định trong phòng trng by.

Qua khái niệm "trng by bảo tng" đà nêu ở mục trên chúng ta có thể
hiểu trng by chuyên đề l trng by có thời hạn, nó đợc trình by giống nh
một tổ hợp su tập hiện vật về một giai đoạn lịch sử, một sự kiện hay một hiện
tợng văn hóa xà hội trong hệ thống trng by cố định của bảo tng. Tuy nhiên
trng by chuyên đề cũng có khác trng by cố định ở chỗ: nó có thể l trng
by su tập hiện vật đang lu giữ trong kho cơ sở của bảo tng m với những lý
do nhất định không thể đa lên giới thiệu trong hệ thống trng by cố định của
bảo tng. Trng by chuyên đề cũng có thể sử dụng để thử nghiệm phơng pháp
trng by mới hoặc nhằm mở rộng, chuyên sâu về một chủ đề hoặc một giai
đoạn, một sự kiện lịch sử no đó trong lịch sử dân tộc hoặc văn hóa nhân loại
Trng by chuyên đề cũng có thể l phơng tiện để công bố những thnh tựu
trong nghiên cứu khoa học hoặc những phát hiện mới mang tính chuyên ngnh
nh: khảo cổ học, dân tộc học, lịch sử

Chính vì vậy, trng by chuyên đề chỉ

giới thiệu với công chúng trong một thời gian nhất định v thờng đợc tổ chức
nhân dịp kỷ niệm những ngy lễ lớn của dân tộc hay để cho mừng những sự
kiện trọng đại của đất nớc. Vì thế nội dung trng by chuyên đề thờng mang
tính thời sự, kịp thời cập nhật thông tin gắn với những vấn đề đang thu hút đợc
quan tâm của đông đảo công chúng trong xà hội.
1.3. Vai trò của công tác trng by chuyên đề tại Bảo tng Cách
mạng Việt Nam
Trng by chuyên đề nhằm nâng cao chất lợng v đổi mới các hoạt
động chuyên môn của bảo tng, nâng cao năng lực chuyên môn của các viên
chức, thực hiện việc hợp tác, trao đổi kinh nghiệm với các đồng nghiệp, các
ngnh có liên quan, đáp ứng nhu cầu hởng thụ văn hóa ngy cng cao của
công chúng, thực hiện việc xà hội hóa các hoạt động của bảo tng.



Trng by chuyên đề l một trong những hoạt động nghiệp vụ không thể
thiếu của Bảo tng Cách mạng Việt Nam, nó đợc thực hiện trên cơ sở chức
năng, nhiệm vụ kế hoạch công tác hng năm v chiến lợc phát triển ngắn, di
hạn tùy thuộc vo yêu cầu từng thời kỳ của bảo tng.
ở Bảo tng Cách mạng Việt Nam, trng by chuyên đề có thể phân ra
lm 2 loại chính: Loại thứ nhất, trng by chuyên đề cố định (có tính di hạn) cha có dạng trng by chuyên đề ngoi trời - Loại thứ hai, các trng by
chuyên đề tạm thời, thờng có thời gian trng by ngắn hơn, nội dung xoay
quanh các chủ đề cụ thể về lịch sử cận - hiện đại Việt Nam, về Chủ tịch Hồ Chí
Minh, về Đảng Cộng sản Việt Nam

Nhng trong phạm vi bi viết ny, tôi chỉ

xin đề cập đến loại trng by chuyên đề tạm thời.
Tổ chức trng by chuyên đề tại Bảo tng Cách mạng Việt Nam thờng
đợc tổ chức nhân kỷ niệm các ngy lễ lớn, những sự kiện lớn của Đảng v của
dân tộc nh:
- Kỷ niệm ngy thnh lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3-2-1930).
- Kỷ niệm ngy Cách mạng tháng Tám v Quốc khánh (19-8 & 2-9-1945).
- Ngy sinh của Chủ tịch Hồ ChÝ Minh (19-5-1890).
- Kû niƯm c¸c ngμy lƠ lín cđa dân tộc.
- Kỷ niệm các danh nhân cách mạng, danh nhân văn hóa.
- Ngy thnh lập các ngnh
Tổ chức trng by chuyên đề của Bảo tng Cách mạng Việt Nam trong
thời gian qua có nhiều cách lm đổi mới v sáng tạo đà thu đợc kết quả tốt,
đợc các đồng chí lÃnh đạo Đảng v Nh nớc, Bộ Văn hóa Thông tin (nay l
Bộ Văn hóa - Thể thao & Du lịch), các ngnh, các cấp v các đồng nghiệp đánh
giá cao. Đợc sự ủng hộ của các phơng tiện, thông tấn báo chí trong việc
tuyên truyền, đa tin rộng rÃi đà thu hút nhiều khách đến tham quan v tham
gia các hoạt động trong thời gian diễn ra trng by.
Các trng by chuyên đề m Bảo tng Cách mạng Việt Nam tổ chức dù

nội dung, quy mô khác nhau nhng có vai trò v ý nghĩa vô cùng quan trọng
trong ton bộ hoạt động của bảo tng. Cụ thể lμ:


Tăng tính mới lạ, hấp dẫn cho khách tham quan
Hệ thống trng by cố định của bảo tng thờng chậm đợc bổ sung nội
dung v đổi mới hình thức, thì ngợc lại trng by chuyên đề cập nhật đợc
những kết quả mới nhất của các công trình nghiên cứu khoa học nh: sử học,
bảo tng học các thnh tựu mới, các hiện vật mới su tầm. Do quy mô phòng
trng by hạn chế, cho nên có điều kiện tăng cờng các phơng tiện hiện đại nh
vật t chuyên dùng mới, mẫu mà tủ, bục, âm thanh, ánh sáng, phơng tiện nghe
nhìn hiện đại. Chú ý hơn đến hình thức thể hiện tôn sự hấp dẫn của hiện vật, kết
hợp cảnh tợng lịch sử một cách hợp lý với việc đan xen trng by hiện vật.
Hệ thống trng by cố định của Bảo tng Cách mạng Việt Nam gồm các
ti liệu, hiện vật của bảo tng. Nhng trng by chuyên đề do thực hiện việc
liên kết, hợp tác với các bảo tng bạn, với các ngnh có liên quan cho nên nội
dung các phòng trng by chuyên đề đầy đủ v phong phú hơn.
Ví dụ: Khi trng by chuyên đề "Ton quốc kháng chiến" (19-12-1946)
Bảo tng Cách mạng Việt Nam phối hợp với Bảo tng H Nội; trng by về chiến
thắng Điện Biên Phủ trên không kết hợp với Bảo tng Quân khu Thủ đô. Hai
bảo tng trên đà cung cấp cho cuộc trng by chuyên đề nhiều hiện vật quý.
Nhân kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, bảo tng đà tổ chức
triển lÃm chuyên đề "50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ". Với nhiều hiện vật
phong phú, triển lÃm đà đợc các đồng chí lÃnh đạo Đảng v Nh nớc đánh
giá cao, nhất l khi triển lÃm công bố các ti liệu quan trọng: "Đề nghị Đại
tớng Võ Nguyên Giáp khi chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ thay đổi lại cách
đánh từ đánh nhanh thắng nhanh đến đánh chắc thắng chắc" v văn bản đồng ý
của Bộ Chính trị Trung ơng Đảng về đề nghị ny (Ti liệu do Cục Lu trữ
Trung ơng Đảng cấp) Các ti liƯu cμng minh chøng cho sù tμi giái cđa c¸c
nhμ lÃnh đạo Việt Nam góp phần quyết định cho chiến thắng Điện Biên Phủ.

Khách tham quan có thể tìm hiểu sâu hơn về chiến dịch ny v có sự hiểu biết
mới mẻ m bảo tng đà cung cấp qua trng by chuyên đề.
Sự sống động của trng by chuyên đề giúp cho Bảo tng luôn đổi mới,
tăng thêm sự hấp dẫn với du khách, kể cả những khách truyền thống. Do vậy
trng by chuyên đề đợc coi l không thể thiếu đối với bảo tng nói chung v
đối với Bảo tng Cách mạng Việt Nam nói riêng.


Góp phần xà hội hóa hoạt động bảo tng
Với nhiệm vụ tuyên truyền, phổ biến kiến thức lịch sử, văn hóa của dân tộc
cho mọi tầng lớp trong xà hội. Các thế hệ cán bộ Bảo tng Cách mạng Việt Nam
luôn tự ho, đồng thời nhận thức rõ về trách nhiệm lớn lao m gần 50 năm qua,
bảo tng đà không ngừng nghiên cứu, tuyên truyền phục vụ nhiều triệu lợt ngời
tham quan trong cả nớc. Trong hoạt động trng by của Bảo tng Cách mạng
Việt Nam đà thực hiện tèt nhiƯm vơ gi¸o dơc - phỉ biÕn tri thøc tới mọi tầng lớp
quần chúng nhân dân thông qua hiện vật bảo tng. Trong đó có phần đóng góp
không nhỏ của hoạt động trng by chuyên đề những năm qua. Ban đầu các
chuyên đề đợc xây dựng trên cơ sở hiện vật sẵn có trong kho cơ sở của bảo tμng
víi mơc ®Ých tr−ng bμy thư nghiƯm lÊy ý kiÕn ®ãng gãp cđa c¸c nhμ khoa häc ®Ĩ
hoμn thiƯn, lμ cơ sở để cải tiến, nâng cấp hệ thống trng by cố định của bảo tng.
Đồng thời trong các trng by, triển lÃm chuyên đề Bảo tng Cách mạng Việt Nam
đặc biệt chú ý đến tổ chức các cuộc giao lu, đối thoại giữa công chúng với các
nhân chứng lịch sử, giữa thế hệ trẻ với các đồng chí lÃo thnh cách mạng, cũng
nh hoạt động nổi tiếng trong các lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, khoa học. Đối
tợng tham gia giao lu đặc biệt coi trọng đến thế hệ trẻ những học sinh, sinh viên
chủ nhân tơng lai của ®Êt n−íc.
VÝ dơ nh−: Tr−ng bμy thμnh tùu ®ỉi míi của đất nớc, tổ chức cho thế hệ trẻ đợc
giao lu với các đồng chí lÃnh đạo Đảng v Nh nớc trong thời kỳ bắt đầu đổi mới.
Trng by "50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ", tổ chức giao lu giữa các
tớng lĩnh, các anh hùng tiêu biểu, các thnh viên đà tham gia chiến dịch Điện

Biên Phủ với học sinh, sinh viên.
Triển lÃm chuyên đề "Khát vọng hòa bình thống nhất đất nớc v Đại thắng
mùa xuân 1975" tổ chức giao lu giữa các tớng lĩnh, các anh hùng chiến sĩ, bốn
đồng chí trên chiếc xe tăng đầu tiên đánh chiếm dinh Độc lập tra 30-4-1975 với
học sinh, sinh viên một số trờng đại học ở H Nội.
Tổ chức giao lu khi có triển lÃm chuyên đề lm cho ngời tham gia đợc
tiếp xúc với t liệu, hiện vật mới, đợc trực tiếp nghe các nhân chứng trực tiếp


tham gia vo các sự kiện lịch sử đợc giao lu, vui chơi, ca hát, phù hợp với tâm lý
của tuổi trẻ. Đây thực sự l một sân chơi mới của tuổi trẻ, một cơ hội vừa học, vừa
chơi bổ ích v lý thú, có tác dụng giáo dục sâu sắc.
Những cuộc trng by chuyên đề còn đợc tiếp tục sử dụng đa đi trng by
lu động, đa bảo tng về với công chúng v đà đạt đợc hiệu quả cao. Ngoi ra bảo
tng còn phối hợp với các bảo tng địa phơng, cơ quan tổ chức trng by chuyên
tìm hiểu, gìn giữ, trân trọng lịch sử, văn hóa nớc nh, bạn bè quốc tế hiểu rõ hơn về
đất nớc v con ngời Việt Nam. Những hình thức hoạt động của trng by chuyên
đềđề giới thiệu về lịch sử văn hóa địa phơng, về sự kiện tiêu biểu để công chúng
nh trên đà góp phần thực hiện nhiệm vụ xà hội hóa các hoạt động bảo tng.
Thu hút khách tham quan góp phần vo công tác giáo dục chung
Đối với một bảo tng, trong những khâu công tác nghiệp vụ th× tr−ng bμy lμ rÊt
quan träng nh»m phỉ biÕn, trun bá tri thức tới các tầng lớp nhân dân. Yêu
cầu đặt ra l: Phải tạo điều kiện cho ngời xem tiÕp cËn trùc tiÕp víi c¸c bé s−u
tËp hiƯn vËt gốc qua đó nhận thức đợc nội dung, giá trị lịch sử, văn hóa, khoa
học cũng nh lợng thông tin hμm chøa trong c¸c hiƯn vËt cã trong tr−ng bμy.
Trong trng by chuyên đề cũng vậy, hiện vật trng by phải hợp lý, logic, nội
dung trng by thể hiện đợc chủ đề của cuộc trng by. ở Bảo tng Cách mạng
Việt Nam hiện tại hiện vật đợc trng by của triển lÃm chuyên đề trong một
phòng có diện tích l 150m2. Tuy vậy số lợng khách đến tham quan đà tăng dần
qua các cuộc trng by chuyên đề tại bảo tng, chứng tỏ phơng pháp tổ chức

trng by chuyên đề của bảo tng l có hiệu quả. Các triển lÃm chuyên đề của
bảo tng do lm tốt công tác thông tin tuyên truyền trớc khi diễn ra triển lÃm,
với các bi viết trên các phơng tiện thông tin đại chúng v nhất l đợc sự hỗ trợ
tuyên truyền sâu rộng cho các cuộc trng by chuyên đề ny nên đà góp phần
vo việc tăng cờng đáng kể lợng khách tham quan đến xem các triển lÃm ny.
Do xác định về đối tợng phục vụ cụ thể, nắm đợc thị hiếu v mong
muốn của ngời xem, bảo tng đà xây dựng đợc nhiều kế hoạch tổ chức cũng
nh thực hiện các cuộc trng by chuyên đề ngy cng có chất lợng hơn cả về