BỘ TƯ PHÁP
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

BÀI TẬP LỚN
HỌC KỲ
MÔN:
LÝ LUẬN NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
ĐỀ SỐ 7

HỌ TÊN

: ĐẶNG THỊ HUYỀN LINH

MSSV

: 453620

LỚP

: 36

Hà Nội, 2021


MỞ ĐẦU
Nếu ví cả xã hội là một cái cây to, thì các mối quan hệ giữa con người
với con người giống như những cành, những nhánh ngày càng vươn cao và
phát triển, rậm rạp, đan xen, phức tạp với nhiều chiều hướng khác nhau.
Bởi vậy, những quan hệ xã hội rất cần được “uốn nắn”, được tác động,
được điều chỉnh trong những khuôn khổ chung nhất để phù hợp với cợng
đờng. Điều chỉnh hành vi con người có nhiều cơng cụ khác nhau, trong đó,

pháp luật và đạo đức là những công cụ vô cùng quan trọng. Những công cụ
này đã điều chỉnh một cách hợp lí, tích cực các quan hệ xã hội phổ biến.
Abraham Lincoln nhận định: ‘’Pháp luật là đạo đức biển hiện ra bên
ngoài, đạo đức là pháp luật ẩn giấu bên trong’’ . Pháp luật là phương tiện
không thể thiếu để đảm bảo cho sự tờn tại, vận hành bình thường của xã hợi
nói chung cũng như trong từng lĩnh vực nói riêng. Trong đó, pháp ḷt có
vai trị đặc biệt quan trọng đới với việc hình thành và phát triển của ý thức
đạo đức. Pháp luật và đạo đức đều là những bộ phận của hình thái ý thức xã
hợi. Giữa chúng có mối liên hệ mật thiết với nhau, thường xuyên tác động,
ảnh hưởng qua lại lẫn nhau mặc dù bản thân chúng có những đặc thù riêng
biệt. Mới quan hệ giữa pháp luật và đạo đức là một đề tài rộng và phức tạp
cần được xem xét từ nhiều góc đợ khác nhau. Nhận thấy được tính cấp thiết
của việc nghiên cứu về mối quan hệ giữa đạo đức và pháp luật, em chọn đề
bài số 7: “ Thông qua bài viết “Một số suy nghĩ về mối quan hệ giữa
pháp luật và đạo đức trong hệ thống điều chỉnh xã hội” của tác giả
Hồng Thị Kim Quế (Tạp chí Nhà nước và Pháp luât số 7/1999) để làm
rõ một số nội dung...”
Dưới đây là phần trình bày của em về đề tài. Bài làm cịn nhiều thiếu
sót nên em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của thầy cô để hoàn
thiện hơn và rút kinh nghiệm cho những bài tập sau.
Em xin chân thành cảm ơn!

1
2


NỘI DUNG
I. TÓM TẮT NỘI DUNG BÀI VIẾT

Nghiên cứu đề tài mối quan hệ giữa pháp luật và đạo đức, có thể được

xem là mợt trong những hướng nghiên cứu cơ bản của khoa học pháp lý.
Trong bài viết “Một số suy nghĩ về mối quan hệ giữa pháp luật và đạo đức
trong hệ thống điều chỉnh xã hội” của tác giả Hoàng Thị Kim Quế (Tạp chí
Nhà nước và Pháp lt sớ 7/1999) có nêu mợt sớ ý kiến sau:
1: Vị trí, vai trị của pháp luật và đạo đức trong hệ thống các
quy điều chỉnh xã hội.
Mọi xã hợi chỉ có thể tờn tại và phát triển được trên cơ sở của sự trật tự
và ổn định, được hình thành nên nhờ một hệ thống rất phong phú các quy
phạm điều chỉnh xã hội. Hệ thống các quy phạm điều chỉnh xã hội ở nước
ta hiện nay bao gồm: quy phạm pháp luật, quy phạm đạo đức, tập quán,
phong tục, luật tục, hương ước, quy ước của các cộng đồng dân cư, quy
phạm của các tổ chức xã hợi, và các tở chức tơn giáo. Trong đó, tác giả
định nghĩa:
Tập quán là những thói quen xử sự, những tác phong được lặp đi lặp
lại trong thời gian ở cá nhân hay ở một cộng đồng hoặc ở toàn xã hội.
Những hành vi vi phạm tập quán sẽ bị áp dụng những chế tài nhất định, đó
là dư luận xã hợi.
Phong tục là thói quen lan rợng, đã ăn sâu vào đời sống xã hội từ lâu
đời, được đa số mọi người chấp nhận và làm theo. Phong tục có phạm vi
điều chỉnh rợng. Phong tục cũng là mợt loại tập quán, nhưng có nhiều điểm
khác với những tập quán thông thường bởi tính chất, mức độ bắt buộc cao
hơn so với tập quán.
Luật tục là những tập quán, phong tục tồn tại dưới dạng truyền khẩu
và thành văn, là hệ thống những quy tắc xử sự điều chỉnh mọi mặt của đời
sống cộng đồng. Luật tục chỉ bao gồm những phong tục, tập quán, quy lệ
tác động đến những hành vi cá nhân trong cộng đồng với nhau như những
1
3



quy tắc xử sự mang tính bắt buộc, gắn với hình thức xử phạt và khen
thưởng.
Hương ước làng cũng là mợt loại quy tắc xã hợi có vai trị rất quan
trọng trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội ở làng, thơn. Nợi dung của
hương ước có nhiều điểm phù hợp với pháp luật, đạo đức truyền thống,
thuần phong mỹ tục của dân tộc ta.
Trong hệ thống các quy phạm điều chỉnh xã hội, tác giả khẳng định
pháp luật và đạo đức giữ vị trí trung tâm, có vai trị quan trọng nhất, có
phạm vi điều chỉnh rợng, bao quát tất cả các lĩnh vực quan hệ xã hội.
Dưới dạng phổ biến nhất, đạo đức là tổng thể những nguyên tắc, quan
niệm, chuẩn mực xã hội về điều thiện, điều ác, về danh dự, lương tâm, lẽ
công bằng, vinh, nhục… Ở đâu có con người thì ở đó có đạo đức, có quan
hệ đạo đức. Xã hợi càng phát triển, càng hiện đại thì vai trị của những ́u
tớ đạo đức càng được đề cao. Mọi hành vi của con người đều phải được
đánh giá từ tiêu chí pháp luật và đạo đức. Pháp luật bằng những thuộc tínhsức mạnh riêng có của mình mà các loại quy phạm xã hợi khác khơng có
được, có ảnh hưởng tích cực tới các quy phạm xã hội, trong chừng mực
nhất định sẽ làm thay đổi nội dung của những quy phạm xã hợi đó. Khi cần
thiết, pháp ḷt sẵn sàng hỗ trợ, bảo vệ các lợi ích khác nhau mà các quy
phạm xã hội khác điều chỉnh. Mặc dù mỗi loại quy phạm xã hợi có vị trí,
vai trị, đặc thì điều chỉnh riêng của mình, song chúng bao giờ cũng phải
nằm trong mợt thể thớng nhất, có mới quan hệ mật thiết, hỗ trợ, bổ sung
cho nhau. Cần sử dụng linh hoạt các quy phạm xã hội để phát huy những
hiệu quả, ưu thế, đồng thời những ảnh hưởng tiêu cực của chúng.
2: Sự thống nhất, sự khác biệt và sự tác động qua lại giữa pháp
luật và đạo đức.
2.1: Sự thống nhất giữa pháp luật và đạo đức
Pháp luật và đạo đức đều có chức năng chung là điều chỉnh hành vi của
con người và các mối quan hệ xã hợi. Pháp ḷt và đạo đức có mới quan hệ
1
4



hữu cơ, bổ sung, hỗ trợ cho nhau, tạo nên sự điều chỉnh mạnh mẽ nhất đối
với hành vi của con người. Khác với những hình thái ý thức xã hội khác,
pháp luật và đạo đức tác động trực tiếp đến hành vi của con người, hướng
dẫn, kiểm tra, đánh giá các hành vi đó theo những tiêu chí nhất định.
Tính thống nhất của pháp luật và đạo đức cũng được thể hiện trong
quy định của chúng đối với cái thiện và cái ác. Các phạm trù của đạo đức
như lẽ sớng, hạnh phúc, lương tâm…có ý nghĩa quan trọng trong hoạt động
xây dựng và áp dụng pháp luật của các cơ quan Nhà nước có thẩm qùn.
Ngoài ra, cịn được thể hiện ở thái độ, sự đánh giá, cảm nhận, cách xử lý
đối với những hành vi của con người và ở mối tương quan giữa các hành vi
vi phạm pháp luật và đạo đức.
2.2: Sự khác biệt giữa pháp luật và đạo đức
Về phạm vi điều chỉnh, pháp ḷt và đạo đức khơng hoàn toàn trùng
hợp nhau. Có những lĩnh vực quan hệ xã hội mà pháp luật điều chỉnh được
nhưng lại không thuộc phạm vi điều chỉnh của đạo đức, và ngược lại. Pháp
luật điều chỉnh những quan hệ xã hội quan trọng, cơ bản, ít nhiều mang ý
nghĩa q́c gia. Đạo đức có thể điều chỉnh những quan hệ xã hội mà pháp
luật không điều chỉnh như tình bạn, tình yêu, tình hàng xóm… Đạo đức chỉ
điều chỉnh những quan hệ xã hội trực tiếp thể hiện tính chất, hành vi của
con người. Đạo đức có phạm vi điều chỉnh rất rộng lớn, khác với pháp luật
chỉ đưa ra những quy tắc bắt buộc các cá nhân phải thực hiện khi giao tiếp
với những cá nhân khác( xã hợi).
Về hình thức, mức độ thể hiện, pháp ḷt có mức đợ thể hiện cụ thể,
chi tiết hơn đạo đức. Pháp luật tồn tại phổ biến dưới dạng các văn bản quy
phạm pháp luật : thể hiện một cách tập trung nhất ý chí của nhà nước, đồng
thời khi đó nó cũng đảm bảo tính minh bạch, chính xác của pháp luật trong
điều chỉnh các quan hệ xã hội; Đạo đức được thể hiện chủ yếu là dạng
không thành văn và được truyền khẩu từ người này sang người khác, vùng

này sang vùng khác, đời này sang đời khác. Thông qua tục ngữ, ca dao, dân
1
5


ca, hò, vè, lời răn dạy, những phong tục tập quán, thói quen xử sự của mợt
cợng đờng dân cư, kinh thánh, học thuyết về đạo đức chính trị xã hội,... Về
tổng thể, đạo đức được thể hiện vô cùng đa dạng và khơng có những hình
thức đặc thù cho riêng mình.
Về các phương thức đảm bảo thực hiện, nếu như đạo đức được đảm
bảo thực hiện từ những yêu tớ kích thích nợi tâm, lương tâm, từ thói quen
xử sự và sức mạnh bên ngoài. Thì pháp luật được đảm bảo thực hiện bằng
hoạt động tổ chức, thuyết phục và cưỡng chế của Nhà nước, bằng sự tự
giác của con người. Đạo đức và pháp luật đều dựa trên sức mạnh của cưỡng
chế, nhưng tính chất của cưỡng chế, biện pháp thực hiện cưỡng chế lại có
sự khác nhau.
2.3: Sự tác động qua lại giữa pháp luật và đạo đức
Sự tác động qua lại này thể hiện ở vai trị của pháp ḷt đới với đạo
đức và ngược lại. Pháp luật dựa trên một cơ sở đạo đức nhất định, và là một
trong những hình thức khẳng định, ghi nhận, bảo vệ những nguyên tắc,
chuẩn mực đạo đức thống trị trong xã hợi, để biến chúng thành thói quen.
Pháp luật không tại ra bản thân các giá trị đạo đức. Pháp luật ghi nhận đạo
đức và là phương tiện đảm bảo cho đạo đức được thực hiện trong cuộc
sống thông qua các biện pháp tác động của Nhà nước.
Đạo đức là cơ sở, là môi trường thuận lợi để tiếp thu, cảm nhận và
thực hiện pháp luật. Những quan điểm, những chuẩn mực được sử dụng để
giải thích các quy phạm pháp luật, các vấn đề pháp lý cụ thể nảy sinh trong
đời sống. Đạo đức là phương tiện quan trọng bở sung, hỗ trợ cho pháp ḷt.
Vai trị của đạo đức không chỉ thể hiện trong những quan hệ xã hợi khơng
có pháp ḷt điều chỉnh, mà cịn cả trong những quan hệ xã hợi có pháp ḷt

điều chỉnh.
Pháp ḷt và đạo đức có mới liên hệ mật thiết với nhau, phát huy tác
dụng khi được bổ sung, hỗ trợ nhau. Quản lý xã hội bằng pháp luật kết hợp

1
6


với đạo đức là một tất yếu khách quan trong điều kiện xây dựng Nhà nước
pháp quyền ở nước ta.
II. ĐIỂM GIỐNG VÀ KHÁC NHAU TRONG QUAN ĐIỂM VỀ

MỐI QUAN HỆ GIỮA PHÁP LUẬT VÀ ĐẠO ĐỨC CỦA TÁC
GIẢ HOÀNG THỊ KIM QUẾ VỚI TÁC GIẢ NGUYỄN VĂN
NĂM TRONG BÀI VIẾT: “ NHẬN THỨC VỀ MỐI QUAN HỆ
GIỮA PHÁP LUẬT VÀ ĐẠO ĐỨC” (TẠP CHÍ LUẬT HỌC, SỐ
4/2006)
1. Điểm giống nhau giữa hai bài viết

1.1: Xét trên phương diện về vị trí và sự thống nhất, điểm giống nhau
cơ bản giữa pháp luật và đạo đức
Về vị trí, pháp luật và đạo đức là những phương tiện điều chỉnh giữ vị
trí trung tâm, có vai trị quan trọng bậc nhất đối với các quan hệ xã hội.
Về phạm vi tác động, pháp luật và đạo đức tác động đến tất cả các cá
nhân, tổ chức trong xã hội, trong hầu hết các lĩnh vực trong đời sống.
Về mối quan hệ, giữa pháp ḷt và đạo đức ln có sự phù hợp nhất
định. Chúng đều là công cụ để tổ chức, quản lý đời sống xã hội, giữ gìn trật
tự xã hội, phù hợp với ý chí và lợi ích chung của toàn xã hội.
1.2: Xét trên phương diện về điểm khác nhau cơ bản giữa pháp luật
và đạo đức

Về hình thức thể hiện, đạo đức được thể hiện một cách đa dạng, phổ
quát hơn và chủ yếu được tồn tại dưới dạng bất thành văn. Pháp luật ngày
nay tồn tại phổ biến dưới hình thức văn bản quy phạm pháp luật.
Về phạm vi điều chỉnh, có những lĩnh vực quan hệ xã hội mà pháp
luật điều chỉnh được nhưng lại không thuộc phạm vi điều chỉnh của đạo
đức, và ngược lại. Nếu đứng trên phương diện xem đạo đức là một yếu tố
tinh thần không thể tách rời khỏi hành vi của con người, đạo đức có phạm
vi điều chỉnh rộng hơn pháp luật.

1
7


1.3: Xét trên phương diện về sự tác động qua lại giữa pháp luật và
đạo đức
Cả hai tác giả đều nhận định pháp luật được xây dựng trên cơ sở đạo
đức. Pháp luật hạn chế để loại bỏ đi những quan điểm, chuẩn mực đạo đức
tiêu cực, lạc hậu, trái thuần phong mĩ tục, nhằm bảo vệ, phát huy những
chuẩn mực đạo đức tốt đẹp. Ghi nhận những giá trị đạo đức phù hợp, cần
thiết vào trong các quy phạm pháp ḷt. Pháp ḷt và đạo đức có mới quan
hệ tác động qua lại, bổ sung cho nhau.
2. Điểm khác nhau giữa hai bài viết

2.1:Về cách đặt vấn đề
Trong bài viết “Một số suy nghĩ về mối quan hệ giữa pháp luật và đạo
đức trong hệ thống điều chỉnh xã hội” (Tạp chí Nhà nước và Pháp luât số
7/1999), tác giả Hoàng Thị Kim Quế đã đi thẳng vào đề tài mới quan hệ
giữa đạo đức và pháp ḷt. Cịn trong bài viết “ Nhận thức về mối quan hệ
giữa pháp luật và đạo đức” (Tạp chí Luật học số 4/2006), tác giả Nguyễn
Văn Năm giải thích khái niệm đạo đức và pháp luật rồi mới đi vào mối

quan hệ giữa chúng.
2.2: Về cách triển khai nội dụng
`

Tác giả Hoàng Thị Kim Quế nêu vị trí, vai trò của pháp luật và đạo

đức trong hệ thống các quy phạm điều chỉnh xã hội, rồi mới phân tích mối
quan hệ giữa đạo đức và pháp luật.
Trong phần phân tích điểm giống nhau cơ bản giữa pháp luật và đạo
đức, tác giả Nguyễn Văn Năm có đề cập thêm hai nợi dung là: ‘’Pháp luật
và đạo đức đều thuộc phạm trù ý thức của xã hợi; Trong xã hợi có giai cấp,
pháp luật và đạo đức vừa mang tính giai cấp, vừa mang tính xã hội.’’
III. MỐI QUAN HỆ GIỮA PHÁP LUẬT VÀ ĐẠO ĐỨC Ở VIỆT

NAM HIỆN NAY
Thực tiễn đã chứng minh, đạo đức và pháp luật sẽ phát huy tối đa được
vai trị, tác dụng của mình khi chúng có sự kết hợp chặt chẽ với nhau, tác
1
8


động cùng chiều, hỗ trợ cho nhau trong quản lý đời sống, nhất là trong
công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam ta.
1. Tác động của đạo đức với pháp luật

Đạo đức xã hội không chỉ là cơ sở để xây dựng pháp ḷt, nó cịn tạo
điều kiện cho pháp luật được mọi người tự giác thực hiện đầy đủ, nghiêm
minh. Thơng thường người nào có đạo đức tớt thì cũng là người có ý thức
thực hiện pháp ḷt tớt và ngược lại, người khơng có đạo đức tốt thì dễ vi
phạm pháp luật. Các chuẩn mực đạo đức, đặc biệt là đạo đức truyền

thống đã ngấm sâu vào đời sống của người Việt nam qua các thế hệ, có
khả năng chi phới suy nghĩ và hành động của các cá nhân, cũng như dư
luận xã hội. Ví dụ: Trong khoản 2, điều 7 Luật hôn nhân và gia đình năm
2014 quy định quyền và nghĩa vụ của con: “Có bởn phận u q, kính
trọng, biết ơn, hiếu thảo, phụng dưỡng cha mẹ, giữ gìn danh dự, truyền
thống tốt đẹp của gia đình.”, chính trong lịch sử từ xa xưa, con cái phải
yêu thương, kính trọng, hiếu thảo với cha mẹ mình, đó là chính là đạo
đức, và chuẩn mực được đưa vào quy phạm pháp luật cụ thể. Đạo đức
còn hỗ trợ cho pháp trong việc quản lý xã hội, đặc biệt là ở lĩnh vực mà
pháp luật không điều chỉnh như lĩnh vực tình bạn tình yêu, tình đồng
loại,... Những quan điểm đạo đức phù hợp với ý chí của Nhà nước thì
được thừa nhận trong pháp luật. Những quy tắc đạo đức trái với ý chí của
Nhà nước sẽ trở thành tiền đề để hình thành nên những quy phạm thay
thế chúng.
Tuy nhiên, đạo đức cịn mang tác đợng tiêu cực đến pháp ḷt. Những
quan điểm đạo đức đi ngược với ý chí của Nhà nước sẽ cản trở việc thực
hiện pháp luật trong thực tế, khiến các quy phạm pháp luật khó đi vào đời
sống nhân dân.
2. Tác động của pháp luật với đạo đức

Trong điều kiện ở nước ta hiện nay, pháp ḷt có ảnh hưởng, tác đợng
to lớn đến đời sớng xã hợi nói chung và đạo đức nói riêng. Pháp luật là
1
9


phương tiện thể hiện và thực hiện các chủ trương, đường lới, chính sách
của Nhà nước Cợng hịa xã hợi chủ nghĩa Việt Nam và Đảng cộng sản Việt
Nam. Nhờ có pháp ḷt, chủ trương, đường lới, chính sách của Đảng và nhà
nước có thể triển khai nhanh chóng và thực hiện có hiệu quả trong thực tế

đời sớng. Pháp luật là phương tiện hữu hiệu để bảo đảm và bảo vệ các
quyền tự do dân chủ, lợi ích của các thành viên trong xã hội. Pháp luật tạo
ra môi trường ổn định cho việc thiết lập các mối quan hệ bang giao giữa
các quốc gia trên thế giới. Pháp luật là công cụ hữu hiệu nhất để ngăn chặn
sự băng hoại, xuống cấp về mặt đạo đức, hình thành nên những quan điểm,
quy tắc đạo đức tiến bộ phù hợp với xã hội văn minh. Xuất phát từ những
lý do trên, trong hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật ở nước ta có
nhiều văn bản mà trong đó có các khoản là sự chuyển hóa trực tiếp từ các
chuẩn mực đạo đức.

1
10


KẾT LUẬN
Giữa pháp ḷt và đạo đức ln có mới quan hệ tác đợng qua lại, cả
hai đều có vai trò trong sự điều chỉnh hành vi của con người trong đời sống
xã hội. Để phát huy tối đa vai trị của pháp ḷt đờng thời phát huy tới đa
các giá trị đạo đức trong tiến trình cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,
chúng ta cần có mợt hệ thông pháp luật hoàn chỉnh và phù hợp với đặc
điểm phát triển phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hợi chủ
nghĩa. Đó chính là điều kiện tiên quyết để xây dựng một đất nước phồng
thịnh, kỉ cương, giàu mạnh.

1
11


MỤC LỤC
TRANG


MỞ ĐẦU

1

NỢI DUNG

2

I. TĨM TẮT NỢI DUNG BÀI VIẾT

2

1: Vị trí, vai trị của pháp luật và đạo đức trong hệ thống các quy 2
điều chỉnh xã hội
2: Sự thống nhất, sự khác biệt và sự tác động qua lại giữa pháp 3
luật và đạo đức
2.1: Sự thống nhất giữa pháp luật và đạo đức
2.2: Sự khác biệt giữa pháp luật và đạo đức
2.3: Sự tác động qua lại giữa pháp luật và đạo đức
II. ĐIỂM GIỐNG VÀ KHÁC NHAU TRONG QUAN ĐIỂM VỀ

3
4
5
6

MỐI QUAN HỆ GIỮA PHÁP LUẬT VÀ ĐẠO ĐỨC CỦA TÁC
GIẢ HOÀNG THỊ KIM QUẾ VỚI TÁC GIẢ NGUYỄN VĂN
NAM TRONG BÀI VIẾT: “ NHẬN THỨC VỀ MỐI QUAN HỆ

GIỮA PHÁP LUẬT VÀ ĐẠO ĐỨC” (TẠP CHÍ LUẬT HỌC, SỐ
4/2006)
6
1. Điểm giống nhau giữa hai bài viết
1.1: Xét trên phương diện về vị trí và sự thống nhất, điểm giống nhau 6
cơ bản giữa pháp luật và đạo đức
1.2: Xét trên phương diện về điểm khác nhau cơ bản giữa pháp luật và 6
đạo đức
1.3: Xét trên phương diện về sự tác động qua lại giữa pháp luật và đạo 6
đức
2.Điểm khác nhau giữa hai bài viết

7

2.1:Về cách đặt vấn đề

7

2.2: Về cách triển khai nội dụng

7

III. MỐI QUAN HỆ GIỮA PHÁP LUẬT VÀ ĐẠO ĐỨC Ở VIỆT NAM 7
HIỆN NAY

1
12


1: Tác động của đạo đức với pháp luật


8

2: Tác động của pháp luật với đạo đức

8
10

KẾT LUẬN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1
13

13


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Hoàng Thị Kim Quế (1999), “Một số suy nghĩ về mối quan hệ giữa pháp

luật và đạo đức trong hệ thống điều chỉnh xã hội”, Tạp chí Nhà nước và
pháp luật, (7), tr. 17.
2. Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014
3. Nguyễn Văn Năm (2006), “Nhận thức về mối quan hệ giữa pháp luật với

đạo đức”, Tạp chí Luật học, (4), tr.33-39.
4. Trường Đại học Luật Hà Nội (2018), “Pháp luật trong hệ thớng cơng cụ

điều chỉnh quan hệ xã hợi”, Giáo trình Lí luận chung về Nhà nước và
pháp luật, Nxb. Tư pháp, tr.229-247.

5. Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2017), “Khái quát về

Luật Hiến pháp Việt Nam”, Giáo trình Luật Hiến pháp Việt Nam, Nxb.
Hợi Ḷt gia Việt Nam, tr. 8-30.
6. Trường Đại học Quốc gia Hà Nội (2004), Giáo trình Lí luận chung về

Nhà nước và pháp luật, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, tr. 15-55.

1
14