<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

Trong hệ thống những bài thơ mang chứa tâm sự của HỒ XUÂN HƯƠNG, "Tự Tình" là một trong
những bài thơ hay nhất. Bài thơ thể hiện nỗi buồn, nỗi cơ đơn thầm thía của người yêu đời, tràn đầy
sức sống nhưng gặp những cảnh ngộ éo le, một con người ln khao khát tình u nhưng gặp tồn
dang dở bất hạnh. Đó là sự bất hạnh của một ước mơ ko thành

Sinh ra và lớn lên trong một giai đoạn lịch sử đầy sóng gió (nửa cuối thế kỷ XVIII đến nửa đầu thế kỷ
XIX), HỒ XUÂN HƯƠNG là người chứng kiến và phần nào chịu ảnh hưởng của khơng khí sơi sục của
phong trào quần chúng đòi quyền sống, quyền hạnh phúc của con người. Khơng khí ấy tác động đến
tâm hồn vốn thơng minh và giàu lịng trắc ẩn của bà. Bà uy nghiêm, thức tỉnh, trắc trở về đời mình,
một cuộc đời đầy éo le, bạc phận, lấy chồng hai lần, hai lần làm lẻ và hai lần chồng đều chết sớm.
Điều đó, với bà là những biểu hiện cụ thể, đầy nước mắt của nỗi đau "hồng nhan bạc phận"

Bài thơ mở đầu với một không gian:
Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn.

Nhưng đấy cũng là một thời gian.Nói đấy đủ hơn ,Tự tình là tiêng lịng cất lên vào một khơng – thời
gian.Không - thời gian ấy trong văn học trung đại thường hiếm , và nếu có thì đó là tiếng lịng của
một đấng máy râu ,xót xa , cảm hoài trước thời thế .Nếu xem Truyện Kiều ra đời sau khi Hồ Xuân
Hương đẫ mất thì kiểu bộc lộc tâm tình đao là liền kề , ở Thuý Kiều ,với nhiều trạng huống ,sau khi
tảo mộ ,gặp Kim Trọng (Một mình nặng ngắm bóng nga / Rộn ràng đường gần với nỗi xa bời
bời…),lúc đã quyết định bán mình chuộc cha ( Nỗi riêng ,riêng những bàn hoàn /Dầu chong trắng
đĩa , lệ tràn thấm khăn) , khi thất thân bởi Mã Giám Sinh (Đêm xuân một giấc mơ màng/Đuốc hoa đẻ
đó mặc nàng nằm trơ/Nỗi riêng tầm tã tuôn mưa),hoặc lúc ở lầu xanh 9Khi tỉnh rượu lúc tàn canh
/Giật mình mình lại thương mình xót xa)…

Đêm khuya thanh vắng là lúc con người thường đối diện với chính ản thân mình , để xót thương , để
tự vấn , tự nhìn ngắm lại bản thân.Tự tình là một cách đối diện như thé . Đấy là lúc những âm vang
của cuộc đời dường như không động đến con người ,song con người lại cảm nhận được cả bước đi
của cuộc đời .Tiếng trống cnah chỉ văng vẳng , tức ngưòi nghe phải lắng tai nghe , nhưng nhịp điệu
của nó thì đã qua đầy đủ ,với tất cả sự hối hả , thúc giục ( trông canh dồn ).Nó thúc giục người ta
chẳng phải để hành động mà soi lại đời mình:

Trơ cái hồng nhan với nước non.

Hồng nhan là gương mặt hồng , má hồng , đồng thời cũng để người đàn bà đẹp,người đàn bà đẹp
.Cách Hồ Xuân Hương trên ,dưới bốn trăm năm có một người từng một mình một bóng dưới ánh
trăng thanh , cũng cảm nhận bước đi của thời gian với bao u hoài:

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

(Đặng Dung)

Người ấy là đấng trượng phu, đã sốt ruột , thậm chí đến đớn đau trước dịng thời đời tn chẩy
trong sự bất lực của chính mình.

Cịn ở đây , người đang cảm nhận vè cuộc đời lại là một phụ nữ.Thế cuộc cũng khác .Nguời đó biết
được giá trị của mình ( là hồng nhan=người đàn bà đẹp ,có tài sắc ) .Nhưng biết được phẩm giá của
mình khơng phải để sung sướng ,tự hào .Trái lại , biết chỉ thêm ngậm ngùi cay đắng.Vì sao như vậy?
Từ cái đạt trước một dnah từ sẽ khiến danh từ ấy mang sác thái ngữ nghĩa của sự xem thường ,khinh
miệt,như:cái thằng ấy ,cái con ấy v.v…hồng nhan vốn là danh từ để chỉ người đẹp khi đặt sau từ cái
đã khơng cịn ngun giá trị nữa .Sự tươi xinh , đẹp đẽ kia chỉ có giá trị tự nó thơi.Chưa hết ,trước cái
hơng nhan là tính từ trơ,vốn có hàm nghĩa xấu ,chỉ sự khơng biết xấu hổ ( Cứ trơ cái mặt ấy ra! ),
đồng thời chỉ sự lẻ loi ,không biết nương tựa vào đâu (Đứng trơ giữa đồng) .Hoá ra,hồng nhan -một
phẩm giá con người trong cuộc thế này đã trở thành thứ gì chẳng có ích gì, thậm chí đang xấu hổ
nữa!

Bốn câu thơ tiếp thưo ( thực và ln ) nói rõ thêm cái tình thế đáng buồn đó:
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,

vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn.
Xiên ngang mặt đất rêu từng đám,
Đâm toạc chân mây,đá mấy hòn.

Chén rượu cũng như miếng trầu là những thứ không làm cho người no nê,nhưng nhiều lúc khiến
người ta vui sướng , thân mật , bớt buồn , quên đời.Thế mà,chén rượu ở đây không giúp ích điều
đó ,bởi hương đưa say lại tỉnh.Vầng trăng tròn chỉ sự viên mãn ,tốt đẹp, song mong ước ấy mãi chưa
tới ( Vầng trăng bóng xế khuyết chưa trịn ).Thành ra hai câu luận có vẻ như tả cảnh ( về mặt đất ,về
bầu trời ) mà thực ra là sự bộc lộ một thái độ bực dọc theo kiểu của Hồ Xuân Hương .Cuộc đời đang
diễn ra trước mắt của nữ sĩ thật vẹo vọ,khập khễnh ,chẳng ra dáng ra hình gì !

Hai câu kết đẩy đến cùng tâm trạng của Hồ Xuân Hương trước cuộc đời:
Ngàn nỗi xuân đi xuân lại lại,

Mảnh tình san sẽ tí con con!

Cuộc đời đáng chán , đáng buồn như thế thì cái sự xuân tới ,xuân qua nào có gì đáng nói ? Nó lặp đi
lặp lại buồn tẻ đến mức người ta phải ngán ngẩm .Thời Thơ Mới ,các thi sĩ thường hay bộc lộ nỗi
sầu,nỗi khổ trước cuộc đời ( Tơi có chờ đợi ai đau / Ai mang xuân đến gửi thêm sầu -Chế Lan
Viên...).Hồ Xn Hương khơng nói tới nỗi buồn -dường như điều đó trái với bản tính của thi sĩ ,
người thích sự thẳng thắn , mạnh mẽ .Bà nói tới nỗi niềm ngán ngẩm .Phải buồn lắm , chán lắm
ngưịi ta mới có tâm trạng như vậy .Và ,cũng phải đau đớn , phẫn uất lắm người ta mới có một cách
thề như vậy trước cuộc đời!

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

thứ hai nhức nhói một tâm sự

Hay nhất của câu thơ thứ hai là từ "trơ". Trơ là trơ trọi, cô đơn, lẻ loi. Nhà thơ cảm nhận nỗi buồn
hồng nhan. Một nỗi buồn cá thể càng kinh khủng hơn khi cọ xát với toàn xã hội, toàn cuộc đời: "nước
non". Một nỗi buồn đè nặng lên tâm sự bà, lên số phận của người phụ nữ. Không chịu đựng nổi, bà
muốn chống lại, thoát khỏi. " Chénrượu hương đưa" là một phương tiện. không phải là phương tiện
duy nhất mà hầu như là cuối cùng cho một đè nén quá mức. Thế nhưng, bi kịch vẫn cứ là bi kịch
uống rượu tiêu sầu, sầu vẫn sầu". Bất lực, câu thơ chyển sang một sự cám cành si tình. HỒ XUÂN
HƯƠNG nói: "vầng trăng bóng xế khuyết chưa trịn". Trong quan điểm thẩm mỹ xưa, vầng trăng
tượng trưng cho cuộc đời, tuổi tác của người phụ nữ. Câu "vầng trăng bóng xế khuyết chưa trịn"

vừa là hình ảnh đẹp, có thực nhưng đượm buồn. Cái buồn của một "vầng trăng khuyết". Đối với thơ
xưa cảnh là tình, cảnh trăng khuyết man mác, gợi nhớ cuộc đời bà. Trong "mời trầu" bà đã ẩn ý như
vậy Sang câu 5,6 tứ thơ như đột ngột chuyển biến. sự cụ thể trong miêu tả khiến việc tả cảnh trở nên
thuần khuyết. Một cảnh thực hoàn toàn:

</div>

<!--links-->