UBND T NH QU NG BÌNH

TR

NG

I H C QU NG BÌNH

NGUY N QUANG HÙNG

BÀI GI NG

KHUY N NG
(TÀI LI U L U HÀNH N I B )

QU NG BÌNH, N M 2016

1


CH

NG I: T NG QUAN CÔNG TÁC KHUY N NG

I. KHÁI NI M V KHUY N NG
Khuy n ng là m t thu t ng m , là m t khái ni m linh ng th hi n
s a d ng trong vi c gi i ngh a và luôn ln thay i. Vì th khuy n ng
khơng có nh ngh a chính xác, nó mơ t q trình ti p t c và thay i các
vùng nông thôn (P.Oakley và C.Garforth, 1985).
P.Oakley, C.Garforth (1985) và Geoge H.Axinn (1998) cho r ng khuy n
ng là quá trình ào t o khơng chính qui h tr cho nơng dân, ng dân; là q

trình làm vi c v i nơng, ng dân c i thi n sinh k c a h .
Geoge H.Axinn (1998) chú tr ng t i ch c n ng, vai trò c a khuy n ng
là t ng c ng h c t p c a nh ng ng i ang ch n nuôi (ho c ánh b t) h c
nh ng i u h c n bi t h có th ni s ng h và nh ng ng i ng i khác.
P.Oakley và C.Garforth (1985) cho r ng, m c tiêu c a khuy n ng là
thay i cách nhìn c a ng dân
gi i quy t các khó kh n. Tuy v y, khuy n
ng không ch chú ý t i thành t u v t ch t ho c kinh t mà còn quan tâm t i
phát tri n chính b n thân nơng (ng ) dân, nông thôn.
Theo Tr n V n V (2001), thì khuy n ng là quá trình truy n bá ki n
th c, gi ng d y k n ng, tr giúp nh ng i u ki n v t ch t c n thi t cho ng dân
h có
kh n ng t gi i quy t
c nh ng cơng vi c c a chính mình, t t
ch c qu n lý s n xu t kinh doanh có hi u qu nh m c i thi n i s ng, phát
tri n nơng thơn. Ơng cho r ng, theo ngh a h p thì khuy n ng là m t ho t ng
gi i thi u cho ng dân các k t qu do nhà khoa h c ã nghiên c u
c b ng
các ph ng pháp thích h p
h áp d ng nh m có s n l ng thu ho ch cao
h n. Nh v y, theo nh ngh a h p thì khuy n ng ch là chuy n giao k thu t.
Theo
oàn Hi p (2001), thì khuy n ng là m t ho t ng liên quan
n chuy n giao k thu t nuôi tr ng th y s n, ánh b t th y s n cho ng dân,
hoàn thi n k thu t s n xu t, nh m t ng hi u qu s n xu t, t ng thu nh p, nâng
cao m c s ng, v n hóa xã h i cho nông dân và c dân khác trong c ng ng.
Khuy n ng hi n i không ch là chuy n giao k thu t mà còn t o ra
k t qu cu i cùng b ng t ch c, phân ph i s n ph m và t o ra
c nhi u hi u
qu cao nh t t s n ph m s n xu t c a quá trình chuy n giao.

Theo nh ngh a r ng thì khuy n ng ngồi vi c h ng d n k thu t m i
cho ng dân (gi ng d y k n ng), còn ph i ch cho h cách t ch c s n xu t,
ch ng thiên tai, tr giúp nh ng i u ki n v t ch t c n thi t
ng dân
kh
n ng t gi i quy t
c nh ng công vi c c a chính mình, t t ch c qu n lý s n
xu t, kinh doanh có hi u qu nh m c i thi n i s ng, phát tri n nông thôn.

1


Khuy n ng là công vi c giúp , thuy t ph c và chuy n n ng dân
nh ng k thu t m i mà h c n và có kh n ng áp d ng
t ng hi u qu s n
xu t, s n l ng khai thác cá, ni cá, góp ph n c i thi n i s ng kinh t , v n
hóa, xã h i, phát tri n nông thôn m i.
Khuy n ng là t o ra nh ng mơ hình m u, nh ng i n hình ti n ti n
ng dân h c h i, tham quan và áp d ng cho chính mình.
ng th i thơng qua
các l p t p hu n, hu n luy n, thông tin tuyên truy n
nâng s hi u bi t, nh n
th c k n ng, ngh nghi p và cung c p các thơng tin th tr ng, giá c , chính
sách Nhà n c cho ng dân
h thay i thay i suy ngh l c h u và áp
d ng các ti n b khoa h c k thu t và h ng t i s ti n b xã h i.
Nh v y, th c ch t c a khuy n ng là quá trình giáo d c, nh ng giáo
d c khơng mang tính chính th ng, giáo d c ngồi tr ng.
Có th so sánh nh ng i m khác nhau c b n gi a giáo d c chính th ng
(giáo d c trong nhà tr ng) v i giáo d c khơng chính th ng (giáo d c ngoài

nhà tr ng) qua m t s
c i m sau ây:
B ng 1. Nh ng c i m khác nhau c b n gi a giáo d c chính th ng và
giáo d c khơng chính th ng
TT

Giáo d c chính th ng

Giáo d c khơng chính th ng

1

Ph i thông qua tr
th p n l p cao

ng, t l p Không thông qua tr ng l p, ch
t o theo m t nhu c u xác nh

2

T ch c theo l a tu i, có t
ch c thi tuy n

Không theo l a tu i, không c n thi tuy n

3

Có ch ng trình ào t o
chính quy c a B Giáo d c
và ào t o


ào t o khơng chính quy, theo chun
biên so n a d ng và luôn c i ti n

4

Vi c h c, nghe, gi ng,
c ti n hành trên l p

H c b ng th o lu n, h c theo nhóm,
thơng qua trình di n

5

Giáo viên
c ào t o
tr ng chuyên nghi p

Giáo viên có th là cán b khuy n ng ,
cán b chun mơn và nơng dân trình di n

6

Ng i h c b t bu c ph i
tham d h c

Ng i h c không c n b t bu c ph i
tham gia

7


Ng i h c th
giáo viên

Ng i h c nhi u tu i h n khuy n ng
viên là chuy n bình th ng

8

H c vì b ng c p

c

ng tr h n

H c khơng vì b ng c p mà
l ng cu c s ng

2

ào

t ng ch t


Nh ng c i m trên ây c a giáo d c khơng chính th ng c n
cl u
ý trong quá trình th c hi n khuy n ng
t hi u qu cao trong cơng vi c.
Tóm l i: Khuy n ng là m t ho t ng liên quan n chuy n giao k

thu t nuôi tr ng và ánh b t th y s n cho nông dân, ng dân. Khuy n ng là s
khuyên b o nông dân, ng dân hoàn thi n k thu t s n xu t nuôi tr ng, ánh
b t và qu n lý th y s n, nh m t ng hi u qu s n xu t, t ng thu nh p, nâng cao
m c s ng, v n hóa xã h i cho nông dân và c dân khác trong c ng ng.
Công tác khuy n ng t p trung tr l i các câu h i sau:
- Nông dân ang g p nh ng khó kh n gì trong phát tri n th y s n?
- K thu t gì, d ch v gì c n chuy n giao

gi i quy t nh ng khó kh n

y?
- Ai là ng

i

c chuy n giao k thu t và d ch v

ó?

- Ti n hành chuy n giao k thuât nh th nào?
* Nguyên t c c a khuy n ng là:
- Ph i xu t phát t nhu c u c a ng
th y s n.

i s n xu t và yêu c u phát tri n

- T o s liên k t ch t ch gi a nhà qu n lý, nhà khoa h c, nhà doanh
nghi p v i ng i s n xu t và gi a ng i s n xu t v i nhau.
- Xã h i hóa ho t


ng khuy n ng .

- Dân ch , cơng khai và có s tham gia t nguy n c a ng

i s n xu t.

- Các ho t ng khuy n ng ph i phù h p và ph c v chi n l c phát
tri n nông thôn, u tiên vùng sâu, vùng xa, vùng c bi t khó kh n, vùng s n
xu t hàng hóa ph c v cho nhu c u xu t kh u.
II. M C TIÊU, VAI TRÒ, CH C N NG, NHI M V C A KHUY N NG
1. M c tiêu c a khuy n ng
Ho t ng khuy n ng c a a ph
m c tiêu c th . M c tiêu ó bao g m:

ng hay m t qu c gia nào c ng ph i có

- Nâng cao nh n th c v ch tr ng, chính sách, pháp lu t, ki n th c, k
n ng v khoa h c k thu t, qu n lý và kinh doanh cho ng dân.
- Góp ph n thúc y chuy n d ch c c u kinh t nông thôn, nâng cao n ng
su t theo h ng b n v ng, t o vi c làm, t ng thu nh p, xóa ói gi m nghèo, góp
ph n thúc y q trình cơng nghi p hóa, hi n i hóa.
- Huy ng ngu n l c t các t ch c, cá nhân trong và ngoài n
gia khuy n ng .

3

c tham


2. Vai trò c a khuy n ng

- Là c u n i tr c ti p gi a các t ng l p nhân dân v i các c quan hành
chính, c quan qu n lý, c quan khoa h c, các t ch c xã h i, giúp h nâng cao
nh n th c v vai trò ngành th y s n, v k thu t, v môi tr ng trong l nh v c
th y s n ho c liên quan t i l nh v c th y s n.
phát tri n ngành th y s n òi h i s
i m i trong quan i m, thái
nh n th c và k n ng c a ng dân, t b nh ng quan i m, ph ng th c s n
xu t l c h u
ti p c n cái m i tiên ti n h n. Mu n v y, ng dân c n
c
khuy n cáo, giáo d c, ào t o m t cách h p lý.
S khác bi t gi a ào t o c b n c a h th ng giáo d c ào t o và khuy n
ng là: ào t o khuy n ng mang tính hi u qu ngay cho s phát tri n, còn ào
t o c b n có tính lâu dài, chính quy và tính hi u qu lâu dài.
- Giúp

, khuyên gi i ng dân trong quá trình s n xu t;

- Cung c p s tr giúp k thu t tr c ti p cho ng dân;
- Cung c p các tài li u khoa h c k thu t cho ng dân;
- T p hu n, hu n luy n và chuy n giao ti n b khoa h c k thu t công
ngh cho ng dân;
-H

ng d n th nghi m nghiên c u khoa h c;

- H tr thông tin th tr ng, giá c , thông tin khoa h c k thu t và các
ch tr ng chính sách c a ng và Nhà n c;
- H tr ng dân ho t


ng H i, Nhóm;

- Tham m u cho chính quy n
ngành th y s n.

ra nh ng chính sách, k ho ch phát tri n

Tóm l i, vai trò c a khuy n ng là t o nên s chuy n i trong quan i m
thái
c a ng dân
h có s l a ch n nh ng cái m i trong quá trình ho t
ng ngh cá.
3. Ch c n ng c a khuy n ng : G m nh ng ch c n ng c b n sau:
- Ch c n ng giáo d c: Giáo d c là ch c n ng c b n c a khuy n ng .
Các ch ng trình khuy n ng nh m giúp nông dân áp d ng úng k thu t m i
v nuôi tr ng th y s n, khai thác th y s n. Ch c n ng giáo d c c a công tác
khuy n ng th hi n thông qua các ho t ng c a khuy n ng nh m l p ào
t o, h i th o, tham quan h c t p, thông tin i chúng, khuy n ng viên có c h i
ti p xúc v i ng dân, b i d ng cho h k n ng và ki n th c, giúp h nâng cao
v pháp lu t, ki n th c khoa h c k thu t, qu n lý kinh doanh góp ph n b i
d ng ngu n nhân l c phát tri n th y s n.

4


- Cung c p, d ch v ph c v s n xu t: ây c ng là ch c n ng c b n c a
khuy n ng . Giúp ng i s n xu t phát tri n s n xu t cá gi ng, ch n oán phòng
tr d ch b nh, khuy n cáo s d ng thu c ch a b nh, th c n, phân bón, phân
tích ch t l ng n c, b o v môi tr ng th y s n, b o v ngu n l i th y s n, i
m i công ngh ch bi n sau thu ho ch nh m nâng cao ch t l ng s n ph m th y

s n góp ph n t ng thu nh p, xóa ói gi m nghèo, th c hi n hi n i hóa ngh cá.
Qua ho t ng này, khuy n ng góp ph n t o thêm công n vi c làm cho ng i
lao ng.
- Là c u n i gi a nghiên c u khoa h c, ho ch nh chính sách v i s n
xu t. Cán b khuy n ng m t m t chuy n giao k thu t, công ngh , thông tin
m i t các c quan nghiên c u n ng i s n xu t. M t khác khuy n ng giúp
các nhà qu n lý, nhà khoa h c n m
c nhu c u, v ng m c c a ng i s n
xu t nghiên c u gi i quy t.
Khuy n ng phát hi n ánh giá các i n hình làm n có hi u qu , c i ti n
k thu t công ngh mà ng i s n xu t sáng t o
ph bi n, nhân r ng ra c ng
ng, giúp c quan qu n lý ho ch nh chính sách ti p t c hồn thi n ho c tìm
ra các bi n pháp h u hi u giúp nông, ng dân phát tri n s n xu t.
Khi trình
dân trí ã lên cao, kh n ng ch
ng nh n thông tin tr c ti p
t các nhà ho ch nh chính sách và các c quan nghiên c u khoa h c ngày m t
c i thi n thì ch c n ng c u n i s d n b xóa b , khi ó vai trò c u n i c a
khuy n ng s khơng cịn.
Tóm l i: có th hi u khuy n ng theo s

sau:

4. Nhi m v c a khuy n ng
4.1. Thông tin, tuyên truy n
- Tuyên truy n ch tr ng
ng l i, chính sách c a ng và Nhà n c,
ti n b khoa h c và công ngh , thông tin th tr ng, giá c , ph bi n i n hình
tiên ti n trong s n xu t, qu n lý, kinh doanh, phát tri n nông nghi p, th y s n.

- Xu t b n, h ng d n và cung c p thông tin n ng i s n xu t b ng các
ph ng ti n thông tin i chúng, h i ngh , h i th o, h i thi, h i ch , tri n lãm và
các hình th c thông tin tuyên truy n khác.
4.2. B i d

ng, t p hu n và ào t o

- B i d ng, t p hu n và truy n ngh cho ng i s n xu t nâng cao ki n
th c, k n ng s n xu t, qu n lý kinh t trong l nh v c nông nghi p, th y s n.

5


- ào t o nâng cao trình
khuy n nơng, khuy n ng .

chuyên môn, nghi p v cho ng

- T ch c tham quan, kh o sát, h c t p trong và ngoài n

i ho t

ng

c.

4.3. Xây d ng mơ hình và chuy n giao khoa h c cơng ngh
- Xây d ng các mơ hình trình di n v ti n b khoa h c công ngh phù h p
v i t ng a ph ng, nhu c u c a ng i s n xu t.
- Xây d ng các mơ hình cơng ngh cao trong l nh v c nông nghi p, th y

s n.
- Chuy n giao k t qu khoa h c công ngh t các mơ hình trình di n ra
di n r ng.
4.4. T v n và d ch v
- T v n, h tr chính sách, pháp lu t v : t ai, th y s n, th tr ng,
khoa h c công ngh , áp d ng kinh nghi m tiên ti n trong s n xu t, qu n lý, kinh
doanh v phát tri n nông nghi p, th y s n.
- T v n, h tr vi c kh i s doanh nghi p nh và v a l p d án u t
phát tri n nông nghi p, th y s n và ngành ngh nông thôn, tìm ki m m t b ng
s n xu t, tuy n d ng, ào t o lao ng, huy ng v n, xin u ãi u t và các
th t c hành chính khác theo quy nh c a pháp lu t, phù h p v i quy ho ch
phát tri n nông nghi p, th y s n và ngành ngh nông thôn theo vùng, lãnh th
và a ph ng.
- T v n, h tr phát tri n, ng d ng công ngh sau thu ho ch, ch bi n
nông lâm, th y s n, ngh mu i.
tr

- T v n, h tr qu n lý, s d ng n
ng nông thôn.

c s ch nông thôn và v sinh môi

- T v n, h tr
i m i t ch c, c i ti n qu n lý, h p lý hoá s n xu t, h
giá thành s n ph m c a doanh nghi p, c a t ch c kinh t t p th trong l nh v c
nông nghi p, nông thôn.
- D ch v trong các l nh v c: pháp lu t, t p hu n, ào t o, cung c p thông
tin, chuy n giao khoa h c công ngh , xúc ti n th ng m i, th tr ng, giá c ,
u t , tín d ng, xây d ng d án, cung ng v t t k thu t, thi t b và các ho t
ng khác có liên quan n nông nghi p, th y s n theo quy nh c a pháp lu t.

4.5. H p tác qu c t v khuy n nông, khuy n ng
- Tham gia các ho t
trình h p tác qu c t .

ng v khuy n nông, khuy n ng trong các ch

6

ng


- Trao i kinh nghi m khuy n nông, khuy n ng v i các t ch c, cá
nhân n c ngoài và các t ch c qu c t .
- Thu hút và t ch c l c l

ng xã h i tham gia công tác khuy n ng :

Khuy n ng Nhà n c ch
ng xây d ng k ho ch h p tác gi a các l c
l ng tham gia ho t ng khuy n ng , b o m cho các ho t ng này tuân th
chính sách phát tri n c a Nhà n c và t hi u cao vì s phát tri n c ng ng
ngh cá.
- Xây d ng và giám sát vi c th c hi n k ho ch: C n c vào nhu c u th c
t c a s n xu t các a ph ng, khuy n ng ti n hành xây d ng k ho ch
các l p, ng th i giám sát quá trình th c hi n k ho ch này.
4.6. Tham gia ánh giá k t qu các ho t
ch

ng khuy n ng


- ánh giá k t qu th c hi n k ho ch th
ng trình hay h ng m c công tác

ng k m i khi k t thúc m t

- B và UBND các a ph ng t ch c ánh giá k t qu công tác theo các
ch tiêu ã v ch ra. Quá trình ánh giá ph i có s tham gia c a c ng ng ng
dân và c a cán b khuy n ng . K t qu ánh giá là c s cho vi c xây d ng
chính sách, k ho ch khuy n ng ti p theo t hi u qu h n.
4.7. Tham gia xây d ng chính sách
C n c vào kinh nghi m th c ti n c a mình, cán b khuy n ng cùng v i
các c quan h u quan còn t v n cho các c p chính quy n trong qua trình xây
d ng chính sách, k ho ch s n xu t liên quan n ho t ng phát tri n ngh cá
t i các a ph ng và trong c n c.
III. L CH S

KHUY N NG

VI T NAM

Khuy n ng Vi t Nam tr i qua các th i k phát tri n khác nhau theo s
phát tri n c a xã h i n c ta, ó là th i k qu n lý t p trung, th i k chuy n ti p
c ch và th i k khuy n ng trong c ch m i.
1. Th i k qu n lý t p trung
Khuy n ng là chuy n giao k thu t, mang thông tin
nh n là h p tác xã (HTX).
-

n


it

ng ti p

c i m: Th c hi n theo òi h i c a phong trào, ch a cân nh c t i nhu

c u.
- Hình th c chuy n giao: gi i thi u, th c
- Ng
ng

i tham gia: Cán b HTX,

a cho

i s n xu t

i k thu t.

T
u th p k 60 n cu i th p k 80, h th ng khuy n nông, khuy n
ã ho t ng khá m nh m
các HTX, m c dù lúc ó ch a hình thành h

7


th ng khuy n nông, khuy n ng t trung ng n a ph ng nh hi n nay và
lúc ó c ng không dùng t khuy n nông , khuy n ng . Nh ng các HTX có
các nhóm Thanh niên k thu t , ti p nh n các quy trình k thu t t cán b k

thu t c p huy n, ã th c hi n có k t qu trong ph m vi nh ,
m r ng trong
ph m vi HTX. Ngoài ra, cán b nghiên c u, th c nghi m c a các c quan
nghiên c u c ng th c hi n nhi m v giúp
k thu t cho nông, ng dân. M c
dù , khơng có c quan nào ch u trách nhi m m t cách rõ ràng v nhi m v này.
Tuy nhiên, th i k này ti n b k thu t
c a vào khá d dàng và thu n l i,
do s ph c tùng tuy t i c a các HTX khi ã có ch tr ng t c p trên.
S b t l i c a hình th c này là thi u tính n ng ng, ch y u do c ch
qu n lý, i u hành gây nên ã t ng b c làm cho n n s n xu t b ình tr và tê
li t.
2. Th i k chuy n ti p c ch
Phòng th y s n c p huy n ho c cán b khuy n ng c p huy n xu ng t n
các xã
h ng d n k thu t tr c ti p cho nông (ng ) dân. Nh v y, nông
(ng ) dân là ng i tr c ti p nh n ki n th c và th c hi n công vi c nuôi tr ng và
ánh b t th y s n.
- c i m: ã mang thông tin n cho i t ng ti p nh n là nông (ng )
dân, song vi c ti p nh n thơng tin cịn th
ng, ng i dân ch a tham gia nh
m t i tác mà ch m i xem là i t ng ti p nh n ki n th c.
3. Khuy n ng trong c ch m i
Khuy n ng trong th i k này là quá trình ho t ng hai chi u nh m hình
thành, x lý, chuy n t i và s d ng các thông tin khoa h c, k thu t, kinh t , môi
tr ng phát tri n nuôi tr ng và ánh b t th y s n.
Có th th y rõ các giai o n phát tri n c a khuy n ng Vi t Nam qua m t
s m c th i gian sau:
+ Th i k n m 1961-1972, ngay t ngày u
c thành l p (n m 19611962), T ng c c Th y s n ã t ch c truy n bá ki n th c cho ng dân qua các

h i ngh ánh cá gi i, thao di n k thu t các ngh l i kéo ôi, vây rút chì, ánh
cá k t h p ánh sáng
nhi u t nh phía B c. Ngh quy t S m S n Thanh Hóa
v c i ti n ngh l ng
c ph bi n các t nh.
N m 1964 t ch c chi n d ch ánh cá v B c ã t p trung i u hành
hàng tr m thuy n c a ng dân thu c nhi u t nh th c hi n khai thác theo ng
tr ng, nh t là t Thanh Hóa n Hà T nh, t ch c trao tr i kinh nghi m: xác
nh ng tr ng, c i ti n ng c khai thác v i ph ng châm: C i ti n ngh l ng,
phát tri n ngh kh i, s m thêm nhi u ngh , ánh cá quanh n m, khai thác i ôi
v i b o v ngu n l i . Cho n ngày nay, ph ng châm ó v n cịn giá tr .

8


+ Th i k 1972-1992, công tác khuy n ng truy n bá ki n th c ti p t c
tri n khai trong c n c nh : T ng k t t p hu n v k thu t l i rê ba l p, l i
kéo ôi s d ng máy dò cá FURONO, l p ráp máy khai thác
các t nh phía
B c; c i ti n vây rút chì, mành chà, câu m c, t ch c ánh cá t p trung, di
chuy n ng tr ng
các t nh mi n Trung; các ngh khai thác và b o qu n tôm
các t nh Nam B .
+ Th i k 1993-2000, B Thu s n ã
ra k ho ch tri n khai c th ,
ph i h p v i các b , ngành Trung ng, các c quan nghiên c u và ào t o có
liên quan, các h i, ồn th ch
o các a ph ng th c hi n vi c ph bi n các
ch tr ng chính sách phát tri n kinh t thu s n nói chung và ch ng trình
khuy n ng nói riêng, chuy n giao ti n b k thu t, t ng k t các kinh nghi m và

i n hình t ch c s n xu t, kinh doanh thu s n có hi u qu
nông, ng dân
h c t p và làm theo. Th i k này d a trên c s b ph n khuy n ng thu c V
Qu n lý Ngh cá và B tr ng B Thu s n ã ký quy t nh s 590/2000/Q BTS ngày 7/7/2000 thành l p Trung tâm Khuy n ng Trung ng.
+ Th i k t n m 2003 n nay: V i m c tiêu ki n toàn b máy khuy n
ng , áp ng tình hình th c t và t ng x ng v i t m ho t ng, ch o và qu n
lý c a c quan qu n lý Trung ng i v i công tác khuy n ng trong c n c,
Trung tâm Khuy n ng Trung ng ã
c nâng c p thành Trung tâm Khuy n
ng Qu c gia theo Ngh nh s 43/2003/N -CP ngày 2/5/2003 c a th t ng
Chính ph .
H n 10 n m qua, h th ng t ch c khuy n ng không ng ng phát tri n l n
m nh, ho t ng khuy n ng ã góp ph n thúc y s n xu t ngh cá, nh t là y
m nh nuôi tr ng thu s n trong ph m vi c n c, góp ph n t ng s n ph m th y
s n ph c v tiêu dùng trong n c và t o nguyên li u cho ch bi n xu t kh u, t o
vi c làm cho hàng v n lao ng, h tr tích c c cho cơng tác xóa ói gi m
nghèo, làm giàu cho nhi u h gia ình nơng, ng dân và góp ph n làm thay i
b m t nhi u vùng nông thôn mi n núi, ven bi n.
IV. H TH NG QU N LÝ KHUY N NG

C A VI T NAM

Trung ng, giai o n 1993- 2004, C c Khuy n nông - Khuy n lâm
thu c B Nông nghi p th c hi n c 2 ch c n ng qu n lý nhà n c v s n xu t
nông nghi p và ho t ng s nghi p khuy n nông; V Ngh cá thu c B Th y
s n c ng th c hi n l n nhi m v qu n lý nhà n c và công tác khuy n ng .
N m 2005, Chính ph ban hành Ngh
nh s 56/2005/N - CP v
Khuy n nông, Khuy n ng , trung ng: Trung tâm Khuy n nông Qu c gia
thành l p (tách t C c Khuy n nông và Khuy n lâm) tr c thu c B Nông nghi p

và Phát tri n nông thôn; Trung tâm Khuy n ng thu c B Th y s n.

9


n n m 2008, khi h p nh t B Nông nghi p và PTNT và B Th y s n,
Trung tâm Khuy n nông Qu c gia và Trung tâm Khuy n ng Qu c gia c ng h p
nh t thành Trung tâm Khuy n nông - Khuy n ng Qu c gia.
Ngày 28/6/2010, Chính ph ban hành Ngh nh s 02/2010/N -CP v
Khuy n nông thay Ngh
nh s 56/2005/N -CP, c quan Khuy n nông
Khuy n ng Qu c gia chính th c là Trung tâm Khuy n nông Qu c gia thu c B
Nông nghi p và PTNT.
1. T ch c khuy n ng Trung

ng

Phòng Khuy n ng thu c Trung tâm Khuy n nông Qu c gia ti n thân là
Trung tâm Khuy n ng Trung ng, tr c thu c B Th y s n (nay là B Nông
nghi p và phát tri n nơng thơn) là n v s nghi p có thu, th c hi n các ho t
ng khuy n ng trong ph m vi c n c, có nhi m v qu n lý nhà n c và h
tr cho các t ch c, cá nhân ho t ng trong l nh v c thu s n.
Phòng Khuy n ng thu c Trung tâm Khuy n nông Qu c gia có ch c n ng
và nhi m v :
- Ch trì xây d ng chi n l c, ch
b n quy ph m pháp lu t v khuy n ng ;

ng trình, d án, chính sách và các v n

- T ch c th c hi n ch ng trình, d án và v n b n quy ph m pháp lu t

theo ch c n ng, nhi m v
c giao.
- H ng d n các t ch c khuy n ng
a ph ng, khuy n ng t nguy n,
các ho t ng khuy n ng trong các t ch c khuy n ng
a ph ng xây d ng và
th c hi n các ch ng trình, d án khuy n ng . Tham gia th m nh các ch ng
trình, d án có liên quan n khuy n ng theo quy nh.
- Ph bi n ki n th c k thu t, qu n lý, cung c p thông tin v chi phí, giá
c , kh n ng tiêu th s n ph m cho ng dân, nông dân và ph bi n r ng rãi
nh ng ti n b k thu t v khai thác, b o v ngu n l i, nuôi tr ng th y s n, ch
bi n và d ch v h u c n ngh cá.
- Ph i h p v i các c quan ch c n ng, các t ch c nghiên c u khoa h c
chuy n giao và ng d ng ti n b k thu t c a ngành.
- Xây d ng các mơ hình v ni tr ng, khai thác, ch bi n, d ch v h u
c n, b o v ngu n l i thu s n rút kinh nghi m, hoàn thi n và nhân r ng.
- B i d ng nghi p v khuy n ng cho cán b k thu t và cán b chuyên
môn trong h th ng làm công tác khuy n ng trong c n c.
- Th c hi n h p tác qu c t v khuy n ng theo quy nh c a pháp lu t.

10


- Theo dõi, ki m tra ho t ng khuy n ng trong ph m vi c n c theo
quy nh c a pháp lu t; ki n ngh v i các c quan có th m quy n x lý các hành
vi vi ph m pháp lu t trong ho t ng khuy n ng .
- T ng k t, ánh giá vi c th c hi n các ch

ng trình, d án khuy n ng .


- Th c hi n các d ch v v khuy n ng theo quy nh c a pháp lu t.
- Qu n lý, s d ng lao ng, tài s n, tài chính c a Trung tâm và các
tr c thu c theo quy nh c a pháp lu t.
- Th c hi n các nhi m v khác do B tr

nv

ng giao.

Ch c n ng, nhi m v , quy n h n và t ch c b máy c a Trung tâm
Khuy n nông qu c gia do B tr ng B Nông nghi p và phát tri n nông thôn
quy nh.
2. T ch c khuy n ng

a ph

- T ch c khuy n ng
nh sau:
+ T ch c khuy n ng
là khuy n ng c p t nh);

ng
a ph

ng là

n v s nghi p,

t nh, thành ph tr c thu c Trung


c quy
ng (

+ T ch c khuy n ng
qu n, huy n, th xã, thành ph thu c t nh (
g i là khuy n ng c p huy n).

nh
cg i
c

- Ch c n ng, nhi m v , t ch c b máy c a t ch c khuy n nông, khuy n
ng
a ph ng do Ch t ch y ban nhân dân t nh, thành ph tr c thu c Trung
ng quy nh.
3. T ch c khuy n ng c s
- M i xã, ph ng, th tr n (sau ây g i chung là c p xã) có ít nh t 01 nhân
viên làm cơng tác khuy n ng .
- thơn, b n, phum, sóc (sau ây g i chung là c p thơn) có c ng tác viên
khuy n ng .
- y ban nhân dân c p t nh quy nh s l ng và ch
viên khuy n ng c p xã, c ng tác viên khuy n ng c p thôn.

thù lao cho nhân

4. T ch c khuy n ng khác
- Khuy n khích, t o i u ki n t ch c chính tr , t ch c chính tr xã h i, t
ch c kinh t , t ch c xã h i, t ch c xã h i ngh nghi p, t ch c khoa h c, giáo
d c ào t o, hi p h i, h i ngh nghi p và t ch c, cá nhân trong và ngoài n c
thành l p t ch c khuy n ng (sau ây g i chung là t ch c khuy n ng khác).


11


- T ch c khuy n ng khác th c hi n các n i dung ho t ng khuy n ng
theo quy nh c a Ngh nh này và các quy nh pháp lu t khác có liên quan.
- Ch c n ng, nhi m v , t ch c b máy t ch c khuy n ng thu c t ch c,
cá nhân nào do t ch c, cá nhân ó quy nh.
V. NH NG THU N L I VÀ THÁCH TH C C A CÔNG TÁC KHUY N
NG
1. Thu n l i
- Luôn nh n
c s quan tâm và ch o c a ng, Nhà n c v công tác
khuy n nông, khuy n ng , th hi n qua nh ng chính sách xóa ói gi m nghèo,
xây d ng nơng thơn m i
- Có h th ng l p pháp và hành pháp v công tác khuy n ng t Trung
ng xu ng t n c s s n xu t.
- Luôn nh n
c s c ng tác tích c c c a các nhà nghiên c u khoa h c,
qu n lý khoa h c, th c hi n nghiên c u tìm tịi nh ng k thu t m i và chuy n
giao có hi u qu các k thu t m i n ng i dân.
- Ng i dân ham h c h i, tìm hi u cái m i và ln có
chính áng.
- Ln nh n
c s giúp
ch c xã h i trong và ngoài n c.

c m làm giàu

và ngu n tài tr c a nhi u c quan, nhi u t


2. Nh ng thách th c c a công tác khuy n ng
* Th c tr ng nông thôn làm ngh cá c a Vi t Nam: H n 80% dân s dân
s s ng nông thôn và ph n l n h s ng d a vào nông nghi p, ch n ni trong
ó có ni cá và nông thôn ven bi n làm ngh ánh cá.
* S phân hóa giàu nghèo: Nh ng ng i có trí th c, k n ng s tr thành
giàu có. Nh ng ng i khơng có ki n th c, ngh nghi p, khơng có khát v ng
v n lên thì ngày càng nghèo ói. S nghèo ói nơng thơn do m t s nguyên
nhân sau:
- Thi u ph ng ti n s n xu t: Tàu thuy n, ng c
cá); thi u ru ng t, m t n c i v i ng i nuôi cá.

( i v i ngh

ánh

- Thi u ngu n v n
u t s n xu t nên c n ph i vay nhi u ngu n khác
nhau: vay c a dân (vay n ng lãi); vay c a ngân hàng (c n có th ch p, d án); t
chính sách (r t ít) và ngu n tài tr .
- B t c p gi a s ngu n l i v i nhu c u khai thác và gi a quy n l i gia
ình và xã h i.

12


- Quy mô ngh cá nh , khai thác ch y u g n b nên ngu n l i thêm c n
ki t, hi u qu khai thác th p.
- Trình


xã h i và k n ng ngh nghi p c a ng dân

m c

th p.

- H s r i ro trong s n xu t và kinh doanh ngh cá r t cao, làm nh h
n tính m nh d n trong u t s n xu t.

ng

- Trình
v n hóa, nh n th c và giao ti p xã h i c a ng dân th p, tính
b o th cao nên h n ch
n vi c áp d ng k thu t m i vào s n xu t.

13


CH

NG II.

C TR NG C

B N C A KHUY N NG

Khuy n ng là ph ng pháp ti p c n i t ng khuy n ng và t o
c
nh ng tình hu ng thu n l i, có hi u qu

ti p thu và xây d ng mô khuy n ng
thành công.
I.

C I M RIÊNG V NGH CÁ

i t ng khuy n ng là ngh cá: Khai thác th y s n, nuôi tr ng th y s n,
ch bi n th y s n và t ch c kinh doanh th y s n. Ngồi ra, cơng tác khuy n ng
c nn m
c thơng tin v chính sách, thông tin th y s n (giá c th tr ng,
chính sách, thơng tin u ra và u vào).
+ Mơi tr ng tác ng là n c (các môi tr ng tác ng c a nông nghi p
là t và r ng) bao g m các th y v c gi i h n. c i m này quy t nh n các
c tr ng và ph ng pháp nghiên c u, b trí lao ng c a ngh khai thác th y
s n, nuôi tr ng th y s n, d ch v .
các

+ i t ng ho t ng c a ngh cá: Là các lồi cá ni, các loài cá bi n và
c s n khác nhau các th y v c n c ng t, bi n và i d ng.

i t ng th y s n ph thu c nhi u vào y u t mơi tr ng, th i ti t và
khơng có kh n ng giám sát tr c ti p. ây là c i m l n nh t c a ngh th y
s n và công tác khuy n ng .
+ Ho t ng th y s n: Khai thác, nuôi tr ng, ch bi n th y s n có nhi u
r i ro và ph thu c vào mùa v .
+ S n ph m ngh cá là s n ph m th y s n, d hao h t, ch t l ng gi m
nhanh sau thu ho ch, b o qu n và v n chuy n ph c t p. Quy mô s n xu t c a
ngh ph n l n là nh , không ng u, giá c lên xu ng không n nh.
+ V m t tâm lý: Nh ng ng i ng dân là nh ng ng i nghèo (trong di n
khuy n ng ), trình

v n hóa có h n, kh n ng khuy n ng ph i phù h p t o
ra s cách bi t. M t khác, ng dân nghèo có tính b o th cao vì th c n có
ph ng pháp t ng thích.
II. Q TRÌNH TI P THU K THU T M I C A NG

DÂN

Ti p thu k thu t m i c a nơng (ng ) dân tùy thu c vào trình
và hồn
c nh. Ti p thu k thu t m i c a ng dân là m t quá trình bao g m các giai o n:
nh n th c, quan tâm, ánh giá, th nghi m và cu i cùng là ti p nh n hay ph
nh n. Do v y, cán b khuy n ng ph i hi u rõ q trình này
giúp
ng i
dân, th hi n vai trị c a mình trong m i giai o n.

14


1. Nh n th c
Là b c ti p nh n thông tin và nh n bi t
b khoa h c k thu t.

c s t n t i hi n h u c a cán

Nh n th c
c ti p nh n qua các ph ng ti n thông tin, ph ng pháp
thông tin nh báo, ài, nh ng tài li u và nh ng l n ti p xúc v i cán b khuy n
ng hay qua quan sát th c ti n.
Giai o n nh n th c ph thu c vào nhi u y u t nh : trình , hồn c nh,

a ph ng, truy n th ng gia ình, h hàng dịng t c và các y u t khác. Vì th ,
cán b khuy n ng ph i bi t các c i m c a i t ng làm khuy n ng
t o
cho ng i dân có
c nh n th c phù h p có hi u qu .
Ph ng ti n thơng tin ph i k p th i và có bi n pháp khuy n cáo t o s chú
ý, quan tâm c ng nh t o các bi n pháp có hi u qu
ng i dân nh n th c t t.
2. Quan tâm
Sau khi nh n th c
c nh ng thông tin ti n b khoa h c k thu t c n
th c hi n b c cao h n x lý nh ng thơng tin ó.
x lý thông tin
c t t, tr c h t c n ph i có s liên h v i i u ki n
t nhiên và hoàn c nh c th c a h ,
có
c s t p trung nhi u h n vào
nh ng thông tin nh n
c và x lý. Nh n th c nh th là nh n th c d ng áng
quan tâm. giai o n này ng i dân b t u có s quan tâm thích thú k thu t
và n y sinh ra nh ng ý ngh áp d ng ti n b k thu t. Song không ph i t t c
nh ng thông tin ng i dân nh n
c u
c quan tâm, mà nh ng thông tin
nh n
c phù h p v i hồn c nh, i u ki n và
c trình bày cô ng ng i
dân ti p thu
c.
Tác d ng c a khuy n ng là vi c ch t l c thơng tin và có k n ng trình

bày thơng tin phù h p v i trình
c a ng i dân, t o
c ph ng pháp truy n
thông m t cách h p lý, phong phú và h p d n áp ng yêu c u t ra.
Vai trò c a cán b khuy n ng trong các bu i ti p xúc v i dân, th m h i
dân, gi i thich cho dân và các bu i sinh ho t truy n bá ki n th c là quan tr ng
nh t.
3. Xem xét và ánh giá
có quy t nh ng d ng hay không ng d ng m t k thu t m i, ng i
dân ph i xem xét ti n b khoa h c ó trên th c t theo nhi u m t, ngh a là có th
áp d ng
c khơng và n u áp d ng thì có l i gì cho mình. Quá trình xem xét
ánh giá là quá trình cao h n giai o n quan tâm.
Tìm hi u thêm thơng tin: Tìm hi u d ng thơng tin cao h n tài li u và t ra
nh ng câu h i v i cán b khuy n ng . Có th là nh ng b n th o lu n gi a các

15


nhóm c ng ng, nh ng bu i tranh lu n
tìm ra nh ng u khuy t i m, khó
kh n thu n l i, hình dung
c k t qu . Trong quá trình xem xét ánh giá ng i
ta th ng d a vào quy mô c a ti n b khoa h c k thu t, d a vào i u ki n th c
t nh ph ng ti n th c hi n, tài chính và t ch c th c th c hi n.
Cán b khuy n ng ph i trình bày t t c nh ng thu n l i, khó kh n, nh ng
i u ki n c b n
th c hi n
c và giúp ng i dân ph ng th c và cách làm
ti n hành t ch c th c hi n. Không nên truy n t cho ng i dân nh ng i u

ng i ta không bi t.
4. Th nghi m
Sau khi th c hi n xong giai o n xem xét ánh giá, c n ti n hành b c
th c nghi m. V m t tâm lý c a ng i dân, c bi t nh ng ng i nghèo thì s tin
t ng giai o n này m i v t trên 50% c a quá trình quy t nh hay không
quy t nh th c hi n ti n b khoa h c k thu t. S th n tr ng c a ng i dân
nghèo xu t phát t v n tâm lý c a h là hay hoài nghi và b o th .
Th ng th nghi m quy mô nh trong m t n v s n xu t (có th là
m t tàu) sau ó nhân r ng ra mang tính kh o nghi m và th m dò. ây là b c r t
quy t nh n thành công hay th t b i c a mơ hình s n xu t m i a xu ng
ng i dân, vì th vai trò c a khuy n ng r t quan tr ng, gi tính quy t nh c a
vi c tri n khai mơ hình m i. Cán b khuy n ng ph i h t s c sâu sát v i mơ
hình, cùng v i ng i dân theo dõi tìm hi u, c n sát cánh v i h lúc khó kh n.
ây là m t tiêu chu n khơng nh ng v nghi p v mà cịn th hi n o c c a
ng i cán b khuy n ng .
Trong q trình trình di n mơ hình nh th ng h p
trao i khuy n
khích, th o lu n
cùng v i ng i dân gi i quy t nh ng khó kh n x y ra khi
trình di n mơ hình nh .
5. Ti p thu và ng d ng
Là b c cu i cùng sau khi ã tr i qua nh ng th thách v v n
suy ngh v m t i u ki n và có nh ng ph ng ốn v m t hi u qu .

tâm lý,

ây là 5 giai o n c a quá trình ti p thu k thu t m i c a nông (ng ) dân.
Th i gian m i giai o n có th dài ng n khác nhau tùy thu c vào i u ki n c a
m i a ph ng, vì th c n có bi n pháp khuy n ng khác nhau cho phù h p.
Khuy n ng viên s ho t ng có hi u qu khi thúc y q trình trên c a ng

dân b ng cách:
- Bi t úng nhu c u mà ng dân ang quan tâm.
- Ch n

c nh ng ph

ng pháp khuy n ng thích h p.

16


III. PH N

NG C A NG

DÂN V I K THU T M I

Quá trình ti p thu c a ng i dân không gi ng nhau v ph n k thu t mà
kinh nghi m em l i cho h . T th c ti n, t ng k t v trình
nh n th c ng i
ta phân trình nh n th c c a ng i dân thành 5 nhóm nh sau:
- Nhóm ng i i m i (th ng chi m 2,5%): ây là nh ng ng i kinh t
khá, làm n gi i, có u óc kinh doanh, giao du r ng H là nh ng ng i i tiên
phong trong áp d ng k thu t m i.
- Nhóm ng i ti p thu s m (th ng chi m 13,5%): ây là nh ng ng i
kinh t khá, làm n gi i, có k n ng s n xu t, nh ng ít nghe theo ngay t khuy n
ng viên song l i r t tin c y vào nh ng l i khuyên và làm theo vi c làm c a
ng i i m i.
- Nhóm ng i ti p thu mu n h n (chi m 34%): ây là nh ng ng i theo
dõi cơng vi c c a 2 nhóm trên, khi th y h thu

c k t qu ch c ch n thì làm
ngay.
- Nhóm ng i ti p thu mu n (chi m 34%): ây là nh ng ng i th y m i
ng i làm
c thì h c ng làm, nên h th ng b thi t , vì khi s n ph m c a
h làm ra thì k thu t c a h ã c và nh ng ng i khác ã chuy n sang k thu t
m i.
- Nhóm ng i l c h u (chi m 16%): ây là nhóm ng
khơng nghe và áp d ng k thu t m i.
IV. NH NG Y U T
NG DÂN

NH H

NG

i b o th , s c ì l n,

N TI P THU K THU T M I C A

S ti p thu k thu t m i c a ng dân ph thu c vào nhi u y u t nh
c
tính cá nhân c a t ng ng i, trình
nh n th c, i u ki n kinh t - xã h i, i u
ki n ho t ng giao ti p c a ng i dân trong xã h i, vai trò c a cán b khuy n
ng , tính th i s và tính m i c a ti n b khoa h c k thu t
- Y u t cá nhân: là y u t quy t nh và th ng tr c trong t t c các
ph ng án chuy n giao. Do trình
nh n th c khơng bao hàm
c trình

v n
hóa, v trí xã h i c a h .
- Y u t kinh t : k thu t m i ti p thu
c hay khơng cịn ph thu c vào
quy mơ s n xu t, ngu n nhân l c c n thi t, kh n ng giao ti p v i ngu n thông
tin c a các Vi n, Tr ng, Trung tâm Khuy n ng , kh n ng tiêu th s n ph m
c a th tr ng. Khuy n ng c n tìm
c nh ng k thu t phù h p v i t ng i u
ki n c th c a t ng a ph ng.

17


Trình
kinh t phát tri n tác ng n nh n th c nh ng cái m i và i u
ki n
có
c cái m i. N u i u ki n kinh t l c h u thì nh n th c v xã h i,
v cái m i, v cái tích c c gi m i.
- Y u t giao ti p xã h i: i u ki n ti p c n v i khuy n ng viên, v i
thơng tin i chúng, v i hàng xóm c a c ng ng là y u t r t quan tr ng. Do
v y, c n t ch c nhi u mơ hình trình di n k t qu do chính ng dân làm ra, có s
h ng d n c a khuy n ng viên.
i u ki n ho t ng xã h i bao g m: các phong trào xã h i có nh h
n s ti p thu cái m i c a c ng ng, i u ki n xã h i thu n l i và c i m .
Bao g m hai v n
* Trao

ng


:

i thông tin ph thu c vào y u t

a ph

ng

* T ch c giao l u: n i có i u ki n các t ch c truy n tin khoa h c
cơng ngh khuy n ng thì n i ó giao ti p xã h i t t h n c bi t là giao ti p
kinh t . T ch c giao l u ph thu c vào truy n thông a ph ng và cá nhân.
- Tùy thu c vào b n ch t k thu t m i: vi c ti p thu k thu t m i c a ng
dân d dàng h n n u k thu t m i n gi n, hi u qu và phù h p v i ng dân và
k thu t m i
c ch t l c, biên so n phù h p v i i u ki n c th c a a
ph ng.
C n trau d i k n ng khuy n ng , trình
ngh và k n ng giao ti p.

hi u bi t v khoa h c công

- Vi c ti p thu k thu t m i tùy thu c vào b n ch t c a tài khoa h c, k
thu t m i. B n ch t c a
tài khó c th hóa nh ng v n
ch ch t c a khoa
h c công ngh .
-C s c av n

khoa h c công ngh mang t m cao c a khoa h c.


- Nh ng v n khoa h c cơng ngh m i khơng có kh n ng hu n luy n tr c
ti p (do thi t b t ti n, th c hành quy mô c bi t).
- Vai trò c a cán b khuy n ng : vi c ti p thu k thu t m i c a ng dân
ph thu c vào trình
và k n ng truy n t c a khuy n ng viên, k n ng ch t
l c thông tin. i u ki n n ng l c trình bày cho dân m t cách có hi u qu .
V. CÁCH TI P C N CH QUAN TRONG KHUY N NG
1. Ti p c n theo mơ hình chuy n giao
ây là cách ti p c n trong khuy n ng mang nhi u y u t m t chi u. Th c
hi n theo quy trình sau:

18


Hình 1. Quy trình ti p c n theo mơ hình chuy n giao
H n ch c a ph

ng pháp:

- Mang hình th c áp t b i vì chuy n giao tài ph thu c vào nhi u y u
t n u nh cán b khuy n ng không hi u
c t t, khơng có i u ch nh mơ hình
chuy n giao thì s gây khó kh n cho vi c chuy n giao.
- Không d a vào nhu c u c a dân.
- Cán b khuy n ng coi tr ng vi c gi ng d y và chuy n giao b ng tài li u
t p hu n trên l p h n quá trình chuy n giao.
u i m c a ph

ng pháp:


- Cách truy n t i nhanh nh t t k t qu ti n b khoa h c công ngh và
tri n khai n t n tay ng i dân.
l

ng tr

n gi n nh t vì ã có quy trình và có k t qu nghiên c u, nên ng
c nh ng b c i, nh ng khó kh n t n t i và hi u qu làm vi c.

- Th ng có nh ng k t qu ch c ch n, quy trình ã giám nh, có
các nhà nghiên c u và các chuy n giao chuyên ngành h u thu n.

i dân
i ng

2. Ti p c n theo mô hình trình di n
ây là cách ti p c n theo h
khuy n ng d a vào dân.

ng l y ng dân làm trung tâm, là mơ hình

Quy trình ti p c n theo mơ hình trình di n th hi n theo s

Hình 2. Quy trình ti p c n theo mơ hình trình di n

19

sau:



*

u i m c a hình th c ti p c n theo mơ hình trình di n:

- Vai trị c a ng i dân
c chú tr ng t vi c xác nh nhu c u, t ch c
th c hi n s ch p nh n c a ng i dân và kh n ng ph c p cao.
- V trí c a ng
* Nh

i dân

c nâng cao trong quá trình khuy n ng .

c i m:

- Th i gian th c hi n lâu, b i vì s t nguy n c a ng i dân trong v n
i m i k thu t ph thu c nhi u y u t . Các y u t ó không gi ng nhau theo
a ph ng và theo cá nhân.
- Trình

c a ng

i dân ph i

ng

u nhau m i

t k t qu t t.


3. Ti p c n theo mơ hình khuy n ng lan r ng
Ti p c n theo mơ hình khuy n ng lan r ng là cách ti p c n d a vào vi c
huy ng ng dân và các i t ng t ch c oàn th , a ph ng tham gia vào
vi c m r ng công tác khuy n ng , thông qua m ng l i ho t ng khuy n ng
a ph ng.
Ti p c n theo mô hình khuy n ng lan r ng có th bi u di n theo s

:

Hình 3. Quy trình ti p c n theo mơ hình khuy n ng lan r ng
*

u i m:

C ng ng ng i dân gi vai trò trung tâm trong các ho t
và các ho t ng k thu t khác.

ng phong trào

* Nhi m v c a cán b khuy n ng trong mơ hình lan r ng:
Ph i tuyên truy n, ph bi n, t ch c ng dân và giúp
mơ hình m i, theo hình m u ã
c t ng k t chuy n giao.

h ti n hành các

VI. GIAO TI P TRONG KHUY N NG
1. Khái ni m v giao ti p khuy n ng
Giao ti p là quá trình ti p xúc theo các hình th c khác nhau. Qua ó i

tác cùng trao i và chia s thông tin và nh ng hi u bi t, ý th c, tình c m nói
chung. Giao ti p là ph ng ti n trao i thông tin hay là ho t ng phát tri n
nh n th c.

20


Giao ti p trong khuy n ng

c th hi n d

i d ng sau:

-

c tho i: Là s suy ngh và t duy riêng c a t ng ng i v v n quan
tâm. S suy ngh nhanh hay ch m tùy thu c v n quan tâm, vào tr ng thái tâm
lý cá nhân, n ng l c cá nhân v v n quan tâm.
Ngồi ra, cịn ph thu c vào y u t khác v kinh t , xã h i, s c kh e, tâm
lý và trình nh n th c.
i tho i: Là giao ti p hai chi u tr c ti p gi a hai cá nhân hay cá nhân
v i nhóm ng i, trong ó có n i dung trao i và n i dung ph n h i.
- Trung gian: Là giao ti p hai chi u gián ti p thông qua trung gian nh
i n tho i, th , báo, email, trong ó có s ph n h i ho c không có ph n h i.
- Cá nhân v i nhóm ng i: Là giao ti p hai chi u, i di n tr c ti p v i
nhau gi a cá nhân và t p th hay nhóm ng i. Trong ó có n i dung trao i
thơng tin và ph n ánh thơng tin.
Hình th c trao i cá nhân v i nhóm ng i trong th c t th ng là trao
i v ti n b khoa h c công ngh , trao i các bi n pháp th c hi n, ph n ánh
khó kh n và yêu c u các bi n pháp giúp .

- Hình th c thông tin i chúng: Là cách giao ti p m t chi u, giao ti p qua
các ph ng ti n truy n thơng nh báo chí, truy n thanh, truy n hình, internet.
2. Vai trị c a giao ti p trong khuy n ng
Khơng có giao ti p thì khơng th hồn thành cơng tác khuy n ng . Khơng
có giao ti p thì dù có k thu t m i, công ngh m i c ng không n
cv i
ng i dân. Ng c l i không có s ph n h i c a ng i dân, thì nhà ho ch nh
chính sách s
i m t v i khó kh n. Khơng có giao ti p thì khơng th giúp
c
ng i dân gi i quy t khó kh n k p th i. Khơng có giao ti p thì khơng th truy n
t
c thơng tin chuy n giao. Giao ti p là c u n i kho ng tr ng gi a các ý
t ng c a cán b khuy n ng v i dân.
3. Các nguyên t c giao ti p khuy n ng
3.1. Nguyên t c v m t nh n th c
Ng i dân v n
c cung c p ki n th c và k n ng, k thu t m i và h
c ng c n
c chia s kinh nghi m b n thân c a h cho ng i khác, cho c ng
ng, cán b khuy n ng và các nhà nghiên c u.
Giao ti p
c b t u trong c ng ng ng dân t nh ng nhu c u và
mong mu n c a h . Khuy n ng b t u t cái dân mu n.
Thông tin giao ti p ph i phù h p v i ng
ph i s ng ngoài c ng ng c a h .

21

i dân


a ph

ng, ch không


C n ph i s d ng nhi u ph
tin, ki n th c, kinh nghi m.

ng pháp giao ti p khác nhau

ịi h i ng i x lý thơng tin và truy n
t càng cao càng t t.

chia s thơng

t thơng tin có k n ng và truy n

Vai trò c a cán b khuy n ng trong giao ti p và giúp
ng
giao ti p có ý ngh a c b n th c hi n t t nhi m v khuy n ng .

i dân trong

3.2. Nguyên t c làm vi c trong giao ti p khuy n ng
Khi th c hi n giao ti p khuyên ng , cán b khuy n ng c n ph i n m rõ
các nguyên t c giao ti p nh sau:
- Xác nh rõ m c tiêu c a mình và ng
a ph ng c th .


i dân trong công tác khuy n ng

- Phát hi n rõ tâm tr ng c a ng i dân, ó là s hi u bi t t
quy t tâm và d báo trong t ng lai c a v n khuy n ng .
- Xác

trao

nh rõ quan i m c a mình và nh n

nh quan i m c a ng

- Nh n

nh

c nh ng mong mu n c b n c a ng

- Nh n

nh

c các y u t có th

- Xác nh
i thông tin.

nh h

ng t n, s


ng

i dân.

i dân.

n m c tiêu giao ti p.

c âu là n i dung c th , âu là n i dung trìu t

ng trong

4. Ch c n ng giao ti p
T o l p m i quan h chính là t o ra s tin t ng, t o ra s liên k t, hịa
h p và có cùng chung m t s i m t ng ng.
t o l p m i quan h c n có
nh ng ho t ng giao ti p: chú ý, l ng nghe, ph n ánh, trao i thông tin, thu
th p thông tin. Các quá trình ó ph i có k n ng bao g m:
4.1. Ch c n ng chú ý
Khi giao ti p v i ng i dân trong cu c h p, th o lu n. Cán b khuy n ng
ph i có ngơn ng , thái , ng tác bi u th c ch c a mình tr c ng i dân
t hi u qu và m c tiêu công tác khuy n ng , c th nh sau:
- Xác nh v trí i di n và nhìn v phía ng
khơng khép nép, khơng phịng.

i dân v i phong thái c i m ,

- Gi m t kho ng cách v a ph i không xa quá, không g n quá. Do ó,
khơng nên b trí phịng h p dân có di n tích quá r ng.

- Gi v a t m m t nhìn, khơng nhìn xu ng và c ng khơng nhìn lên.
- C ch ph i thối mái, không t ra s hãi, lo ng i, gi n d .
- Có th

ơi khi nghiêng

u t ra s ch m chú.

22


4.2. Ch c n ng quan sát
- Quan sát là ch c n ng r t quan tr ng c a cán b khuy n ng . Khi chú ý
ng i dân phát bi u hay th hi n v n
mu n trình bày thì cán b khuy n ng
ph i quan sát nh n nh tâm tr ng và c nh t ng c a ng i dân.
- Quan sát mu n có hi u qu và t
c m c ích c n
cho i tác hài
lịng và cho h bày t d dàng và a ra nh ng ý ki n c a h v v n
quan
tâm. ó là k n ng quan sát. Mu n quan sát t t cán b khuy n ng c n có chú ý
nh ng v n sau:
+ Phong thái àng hoàng.
+ Chú ý cách

ng, ng i vì nó quy t

+ S c m t: Ph i t ra là ng
ch c n ng ngh nghi p.


nh tính cách b n thân cá nhân.

i c i m và thân thi n v i

+ Tác phong n m c: Ph i phù h p v i n i dung
v n

+ V trí ng i ng i v i ng
c n quan sát.

+ C ch c a ng
c a ng i i tho i.

i

i quan sát ph i

i tho i và

i tác theo úng

i tho i.
t m

thông hi u nh ng

i tác th hi n n i tâm kh n ng t duy

4.3. Ch c n ng l ng nghe tích c c

- Là m t ch c n ng c t lõi c a k thu t thúc y và t
cán b khuy n ng c n ph i nh n n i chú ý l ng nghe ng
cu i v n
h trình bày. Sau ó c n nh c l i nh ng i m
nói ra,
m b o r ng mình ã nghe úng và hi u rõ v n

o i u ki n, trong ó
i dân nói t
u n
chính c a ng i dân
.

- L ng nghe tích c c là con
ng t t nh t ph n ánh và m b o c hai
bên cán b khuy n ng và ng i dân u hi u nh ng gì ang
c trình bày hay
là th o lu n.
- M t s ch c n ng l ng nghe tích c c:
+ Im l ng trong lúc ng
+ T o i u ki n cho ng

i dân d ng câu, không ng t câu, ng t l i.
i dân c m th y tho i mái

h di n

th týc a

h .

+ Bày t mình ang chú ý l ng nghe bàng c ch
vào di n gi ho c nghiêng u, g t u.

ng tác nh nhìn th ng

+ Lo i b các y u t d làm gi m m c t p trung.
+T s
ng c m, thái , l i nói ng tác t ra ng ng m , t ra chia s
nh ng khó kh n và quy t tâm cùng v i ng i dân th c hi n v n khuy n ng .

23


+ T ra kiên nh n làm cho ng
c ah .

i dân bi u l h t ý trình bày và c m t

ng

+ Kìm ch nh ng c m xúc tiêu c c.
+ Không phán xét t c th i trong quá trình giao ti p ho c ph n ánh mà các
k n ng này là s t ng h p.
4.4. Ch c n ng ph n ánh
Ph n ánh là ph n quan tr ng nh m th hi n cho ng i nói bi t b ng nh ng
thông tin c m t ng c a h ang
c ti p nh n và ti p nh n úng. Th c ch t
ây là ch c n ng bày t s
ng c m c a cán b khuy n ng khi giao ti p v i
dân.

Quá trình ph n ánh bao g m nh ng n i dung c b n:
- Xác nh ý ki n c a ng i dân ang giao ti p. Ch c n ng ph n ánh
nên th hi n úng lúc, úng ch , nh ng câu t
t ra chú ý.
- Nh c l i ý ngh và nh ng v n
th là không úng v i h .

mà ng

ây

i dân mu n phát bi u nh ng có

- Ch c n ng ph n ánh c a cán b khuy n ng th hi n
di n t l i ý nh b ng chính ngơn ng c a chính mình.

ây là kh n ng

- Q trình tóm t t: Ph i tóm t t ng n g n n i dung ng i dân ã nói b ng
ngơn ng di n t n gi n nh ng chính xác và làm sáng t thêm n i dung mà
i tác ch a th hi n rõ.
- Kh ng

nh v i ng

i dân v n

mình hi u ã h p ý ng

i dân ch a.


4.5. Ch c n ng ph ng v n
Ph ng v n là hình th c th ng xuyên
c s d ng và
c coi tr ng
trong khuy n ng . Ng i dân mu n
c bày t tình c m v ng m c c a mình,
nh ng kh n ng hi u bi t và kh n ng khuy n ng cho cán b khuy n ng thông
th ng ph i qua giao ti p và ph ng v n c a cán b khuy n ng . ây là hình th c
s d ng có hi u qu nh t. Có nhi u ph ng pháp ph ng v n khác nhau nh
ph ng pháp ph ng v n không nh h ng, ph ng pháp ph ng v n nh h ng,
ph ng pháp ph ng v n bán nh h ng.
- Ph ng v n không nh h ng: thông th ng n i dung c a nó là s h i
han khơng có m c ích rõ ràng. ây là nh ng cu c nh ng cu c g p g b t ng
gi a cán b khuy n ng v i ng i dân. Nh ng v n
trao ph n ánh và trao i
không nh h ng tr c. Nh ng n u nh cán b khuy n ng có nh ng nh
h ng v công tác khuy n ng mà g p i tác tr l i phù h p v i ph ng v n thì
ph ng v n khơng nh h ng chuy n thành ph ng v n nh h ng m c

24