<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>CÂU1 :</b>

T

hế giới xung quanh ta có vơ vàn sự vật và hiện tượng phong phú và đa
dạng. Nhưng dù phong phú và đa dạng đến đâu thì cũng quy về hai lĩnh vực: vật chất và ý thức.
Vật chất và ý thức là những phạm trù cơ bản của triết học. Chung quanh các phạm trù này từ lâu
đã trở thành nội dung luận bàn của các trường phái triết học, bởi vì làm rõ nội dung vật chất và ý
thức cũng như mối quan hệ của nó sẽ có ý nghĩa lớn về mặt lý luận cũng như trong hoạt động
thực tiễn. Do vậy, việc nhận thức đúng đắn và sâu sắc các phạm trù này và mối quan hệ biện
chứng giữa chúng là điều kiện cần phải có trong việc xây dựng và việc tổ chức thực hiện có hiệu
quả các đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước ta.

Định nghĩa vật chất của Lênin trong tác phẩm chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh
nghiệm phê phán. V.I. Lênin đã định nghĩa "Vật chất là một phạm trù triết học dùng để
chỉ một thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác
của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh và tồn tại không phụ thuộc vào cảm giác".
Như vậy, quan niệm duy vật biện chứng về vật chất đã được thể hiện tập trung ở định nghĩa vật
chất của Lênin. Điều đó có ý nghĩa thế giới quan và phương pháp luận quan trọng để khắc phục
những cuộc khủng hoảng trong khoa học, để đtranh chống lại mọi biểu hiện của chủ nghĩa duy
tâm, thuyết không thể biết.

Thế giới vật chất có 2 hình thức tồn tại: vận động, không gian và thời gian. Vận động là 1 thuộc
tính cố hữu, 1 phương thức tồn tại của vật chất. Vận động xã hội được xem là hình thức vận động
cao nhất vì xã hội là 1 dạng vật chất đặc biệt, là hình thức tổ chức cao nhất và phức tạp nhất trong
thế giới khách quan. Chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định không gian và thời gian chẳng
những tồn tại khách quan mà còn gắn liền với vật chất, là hình thức tồn tại của vật chất. Trong
hoạt động thực tiễn xã hội, muốn nhận thức đúng sự vật hiện tượng phải đặt chúng trong không
gian và thời gian tồn tại cụ thể của nó; xem xét sự vật trong qúa trình tồn tại, vận động và phát
triển của nó, như vậy sẽ tránh được những nhận thức mang tính phiến diện, siêu hình.

Về phạm trù ý thức, Chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định: ý thức của con người là sản phẩm
của quá trình phát triển tự nhiên và lịch sử-xã hội. Chủ nghĩa duy vật biện chứng cho ý thức là sự
phản ánh thế giới khách quan vào bộ não người thông qua hoạt động thực tiễn, nên bản chất của ý
thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan, là sự phản ánh sáng tạo thế giới vật chất.

Ý thức là sự phản ánh sáng tạo thế giới khách quan vào trong bộ não con người thông qua lao
động mà ngơn ngữ. Nó là tồn bộ hoạt động tinh thần của con người như: Tình cảm yêu thương,
tâm trạng, cảm xúc, ý chí, tập qn, truyền thống, thói quen quan điểm, tư tưởng, lý luận, đường
lối, chính sách, mục đích, kế hoạch, biện pháp, phương hướng.

Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan. Điều đó có nghĩa là nội dung của ý thức là
do thế giới khách quan qui định, nhưng ý thức là hình ảnh chủ quan, là hình ảnh tinh thần chứ
khơng phải là hình ảnh vật lý, vật chất như chủ nghĩa duy vật tầm thường quan niệm.

Khi nói ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan, cũng có nghĩa là ý thức là sự phản
ánh tự giác, sáng tạo thế giới.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào bộ óc con người, song đây là sự phản ánh đặc
biệt-phản ánh trong quá trình con người cải tạo thế giới. Quá trình ấy diễn ra ở 3 mặt: sự trao đổi
thơng tin giữa chủ thể và đối tượng phản ánh; mô hình hóa đối tượng trong tư duy được dạng
hình ảnh tinh thần và chuyển vào mơ hình hóa từ tư duy ra hiện thực khách quan hay gọi là hiện
thực hóa mơ hình tư duy-đây là giai đọan cải tạo hiện thực khách quan. Chủ nghĩa duy vật biện
chứng còn cho rằng ý thức không phải là hiện tượng tự nhiên thuần túy mà còn là hiện tượng XH
ý thức bắt nguồn từ thực tiễn lịch sử-xã hội, phản ánh những quan hệ xã hội khách quan. Đây
chính là bản chất xã hội của ý thức.

<i>* Vật chất quyết định sự ra đời của ý thức.</i>

Từ định nghĩa của LêNin đã khẳng định vật chất là thực tại khách quan vào bộ não của con người
thông qua tri giác và cảm giác. Thật vậy vật chất là nguồn gốc của ý thức và quyết định nội dung
của ý thức.

<i>Thứ nhất,</i> phải có bộ óc của con người phát triển ở trình độ cao thì mới có sự ra đời của ý thức.
Phải có thể giới xung quanh là tự nhiên và xã hội bên ngoài con người mới tạo ra được ý thức,
hay nói cách khác ý thức là sự tương tác giữa bộ não con người và thế giới khách quan. Ta cứ thử

giả dụ, nếu một người nào đó sinh ra mà bộ não khơng hoạt động được hay khơng có bộ não thì
khơng thể có ý thức được. Cũng như câu chuyện cậu bé sống trong rừng cùng bầy sói khơng được
tiếp xúc với xã hội lồi người thì hành động của cậu ta sau khi trở về xã hội cũng chỉ giống như
những con sói. Tức là hồn tồn khơng có ý thức.

<i>Thứ hai,</i> là phải có lao động và ngơn ngữ đây chính là nguồn gốc xã hội của ý thức. Nhờ có lao
động mà các giác quan của con người phát triển phản ánh tinh tế hơn đối với hiện thực... ngôn
ngữ là cần nối để trao đổi kinh nghiệm tình cảm, hay là phương tiện thể hiện ý thức. Ở đây ta
cũng nhận thấy rằng nguồn gốc của xã hội có ý nghĩa quyết định hơn cho sự ra đời của ý thức.
Vật chất là tiền đề cho sự tồn tại và phát triển của ý thức nên khi vật chất thay đổi thì ý thức cũng
phải thay đổi theo.

<i>*Khi ý thức ra đời có tính độc lập tương đối tác động trở lại thế giới vật chất.</i>

Các yếu tố tinh thần trên đều tác động trở lại vật chất cách mạng mẽ. VD. Nếu tâm trạng
của người công nhân mà không tốt thì làm giảm năng suất của một dây chuyền sản xuất trong
nhà máy. Nếu khơng có đường lối cách mạng đúng đắn của đảng ta thì dân tộc ta cũng không
thể giảng thắng lơị trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mĩ cũng như Lê - Nin đã nói
“Khơng có lý luận cách mạng thì cũng khơng thể có phong trào cách mạng”.

Như vậy, mặc dù chịu sự quyết định của vật chất về nguồn gốc và nội dung, song ý thức có tính
độc lập tương đối, tác động trở lại vật chất nên nó có tính năng động sáng tạo, góp phần cải biến
thế giới khách quan thơng qua hoạt động thực tiễn của con người.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

thân của họ. Ngược lại, nếu ý thức phản ánh khơng đúng hiện thực khách quan, có nghĩa là ý thức
tiêu cực, phản khoa học thì nó vẫn định hướng cho hoạt động thực tiễn, tác động vào hiện thực,
nhưng làm cho hiện thực vận động đi xuống. Trong lịch sử loài người, những tư tưởng phản động
đã từng là vật cản đối với sự phát triển của lịch sử. Nhiều tư tưởng duy tâm tôn giáo đã hạn chế
năng lực thực tiễn của con người. Tư tưởng bá quyền, đế quốc chủ nghĩa đã từng gây ra những
cuộc chiến tranh tàn khốc. Việc nhận thức không đúng vấn đề môi sinh, môi trường đã làm cho

nguồn tài nguyên thiên nhiên bị phá hoại nghiêm trọng. Đó là những tác động tiêu cực của ý thức.
Như vậy, vất chất và ý thức ln có sự tác động qua lại lẫn nhau. Tuyệt đối hóa bất cứ mặt nào
cũng đều sai lầm. Điều đó có ý nghĩa phương pháp luận hết sức to lớn đối với hoạt động thực tiễn
của con người.

Vật chất là cái có trước, quyết định ý thức, do đó trong hoạt động thực tiễn, chúng ta phải xây
dựng và tôn trọng nguyên tắc khách quan. Nguyên tắc này thể hiện ở các vấn đề sau:

- <i>Một</i> là đòi hỏi tư duy của chúng ta phải nhận thức sự vật với tư cách khách quan, tồn tại và phát
triển ngoài ý thức của con người. <i>Thực tế lịch sử cho thấy, mỗi khi làm trái quy luật khách quan,</i>
<i>con người đều phải trả giá, thậm chí trả giá đắt</i>.

<i><b>- </b>Hai</i> là, ngồi việc tôn trọng sự vật, hiện tượng, cần coi trọng nhân tố chủ quan: tính năng động,
sáng tạo của ý thức trong việc tìm ra những con đường, những phương pháp tốt nhất để cải cải
tạo hiện thực. <i>Trong bất cứ xã hội nào, việc giáo dục ý chí vươn lên cho con người, việc xây dựng</i>
<i>một đời sống tinh thần lành mạnh, đặc biệt là sự phát huy tính năng động sáng tạo của ý thức</i>
<i>cũng hết sức quan trọng.</i>

- <i>Ba</i> là, đòi hỏi sự trung thực trong sự phản ánh, điều đó có tác dụng ngăn ngừa tư duy của chúng
ta vấp phải những sai lầm do việc chủ thể đưa vào khách thể một số yếu tố khách quan vốn khơng
có trong bản thể khách thể đó. Nguyên tắc khách quan góp phần ngăn ngừa bệnh chủ quan, duy ý
chí. Nguyên nhân xuất phát từ việc cường điệu tính sáng tạo của ý thức, tuyệt đối hóa vai trị nhân
tố chủ quan của ý chí, bất chấp qui luật khách quan, vi phạm nguyên tắc khách quan là do xa rời
thực tiễn, do hạn chế về trình độ chun mơn, trình độ lý luận; do thiếu thông tin hoặc của chủ
thể nhận thức cố tình vi phạm nguyên tắc này.

Ý thức tác động trở lại thế giới vật chất. Vì vậy, trong nhận thức cũng như trong hoạt động thực
tiễn, nhất là khi đề ra chủ trương đường lối chính sách cần phải xuất phát từ thực tiễn, tôn trọng
và hành động theo quy luật khách quan, đồng thời phải nâng cao tính năng động chủ quan. Để đạt
được mục đích này, cần phải nâng cao trình độ văn hố, chun mơn nghiệp vụ, lý luận chủ nghĩa

Mác-Lênin, nâng cao lòng nhiệt tình cách mạng, rèn luyện cả tài lẫn đức... Xuất phát từ ý nghĩa
đó, Đảng ta ln xác định: Một trong những điều kiện cơ bản để đảm bảo sự lãnh đạo đúng đắn
của mình là phải ln ln đề ra các chủ trương chính sách xuất phát từ các yêu cầu bức xúc cần
giải quyết của thực tiễn, đồng thời trong q trình thực hiện phải tơn trọng và thực hiện đúng quy
luật khách quan.

<i>* Mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức</i>

<i> </i>

- Vật chất quyết định sự hình thành và phát triển của ý thức.Vật chất là cái có trước,nó

sinh ra và quyết định ý thức:

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

tự nhiên quyết định sự hình thành,tồn tại và phát triển của ý thức .

Mặt khác,ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan.Vật chất là đối

tượng,khách thể của ý thức,nó quy định nội dung,hình thức,khả năng và quá trình vận

động của ý thức .

-Tác động trở lại của ý thức

Ý thức do vật chất sinh ra và quy định,nhưng ý thức lại có tính độc lập tương đối của

nó.Hơn nữa,sự phản ánh của ý thức đối với vật chất là sự phản ánh tinh thần,phản ánh

sáng tạo và chủ động chứ khơng thụ động,máy móc,ngun si thế giới vật chất,vì vậy nó

có tác động trở lại đối với vật chất thông qua hoạt động thực tiễn của con người .

Dựa trên các tri thức về quy luật khách quan,con người đề ra mục tiêu,phương hướng,xác

định phương pháp,dùng ý chí để thực hiện mục tiêu ấy.Vì vậy,ý thức tác động đến vật

chất theo hai hướng chủ yếu :Nếu ý thức phản ánh đúng đắn điều kiện vật chất,hoàn cảnh

khách quan thì sẽ thúc đẩy tạo sự thuận lợi cho sự phát triển của đối tượng vật

chất.Ngược lại,nếu ý thức phản ánh sai lệch hiện thực sẽ làm cho hoạt động của con

người không phù hợp với quy luật khách quan,do đó:sẽ kìm hãm sự phát triển của vật

chất.

Tuy vậy,sự tác động của ý thức đối với vật chất cũng chỉ với một mức độ nhất định chứ

nó khơng thể sinh ra hoặc tiêu diệt các quy luật vận động của vật chất được.Và suy cho

cùng,dù ở mức độ nào nó vẫn phải dựa trên cơ sở sự phản ánh thế giới vật chất .

Biểu hiện ở mối quan hệ giữa vật chất và ý thức trong đời sống xã hội là quan hệ giữa tồn

tại xã hội và ý thức xã hội,trong đó tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội,đồng thời ý

thức xã hội có tính độc lập tương đối và tác động trở lại tồn tại xã hội .

Ngoài ra, mối quan hệ giữa vật chất và ý thức còn là cơ sở để nghiên cứu,xem xét các

mối quan hệ khác như: lý luận và thực tiễn,khách thể và chủ thể,vấn đề chân lý …

<i>*Ý nghĩa phương pháp luận . </i>

Do vật chất là nguồn gốc và là cái quyết định đối với ý thức, cho nên để nhận thức cái

đúng đắn sự vật, hiện tượng, trước hết phải xem xét nguyên nhân vật chất, tồn tại xã hội_

để giải quyết tận gốc vấn đề chứ khơng phải tìm nguồn gốc, nguyên nhân từ những

nguyên nhân tinh thần nào.“tính khách quan của sự xem xét” chính là ở chỗ đó .

Mặt khác, ý thức có tính độc lập tương đối, tác động trở lại đối với vật chất, cho nên

trong nhận thức phải có tính tồn diện, phải xem xét đến vai trò của nhân tố tinh thần.

Trong hoạt động thực tiễn, phải xuất phát từ những điều kiện khách quan và giải quyết

những nhiệm vụ của thực tiễn đặt ra trên cơ sở tôn trọng sự thật. Đồng thời cũng phải

nâng cao nhận thức, sử dụng và phát huy vai trò năng động của các nhân tố tinh thần,tạo

thành sức mạnh tổng hợp giúp cho hoạt động của con người đạt hiệu quả cao.

Khơng chỉ có vậy, việc giải quyết đúng đắn mối quan hệ trên khắc phục thái độ tiêu cực

thụ động, chờ đợi, bó tay trước hồn cảnh hoặc chủ quan, duy ý chí do tách rời và thổi

từng vai trò của từng yếu tố vật chất hoặc ý thức.

</div>

<!--links-->