Giáo trình: Luật Thuế Việt Nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (23.09 MB, 204 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

GIAOTRiNH:

... X. ... ·

· LUAT THUE VIETNAM

•

GIAOTRiNH:

... X. ... ·

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2></div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

TRUONG D~I H()C LU~T HA NQI

GIAOTRINH

LUAT THUE VIETNAM

.

(Tai biin tan thu 11 co sila

aJi, bJ

sung)

NHAXUATBANCONGANNHANDAN

HA.

r~<)I - 201s

TRUONG D~I H()C LU~T HA NQI

GIAOTRINH

LUAT THUE VIETNAM

.

(Tai biin tan thu 11 co sila

aJi, bJ

sung)

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Chii bien

PGS.TS. P~M THJ GIANG THU

Tfp th~ bic gia
PGS.'l'S. P~M THl GIANG THU
TS. NGUYEN VAN TUYEN ~
PGS.TS. NGUYEN THl ANH vAN
TS. VUVANCUdNG

TS. VU VAN CUdNG

PGS.TS. P~M THl GIANG THU

Chuang I, IV
Chuang II, VIII

Chuongiii,VI

Chuang V
ChuongVll

Chii bien

PGS.TS. P~M THJ GIANG THU

Tfp th~ bic gia
PGS.'l'S. P~M THl GIANG THU
TS. NGUYEN VAN TUYEN ~
PGS.TS. NGUYEN THl ANH vAN
TS. VUVANCUdNG

TS. VU VAN CUdNG

PGS.TS. P~M THl GIANG THU

Chuang I, IV
Chuang II, VIII

Chuongiii,VI

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

LffiNOIDAU

Li luqn va thl;fc tiln tlii chi ra rdng thui ra dai va t6n tqi Ia 
khach quan, Ia tliJu ki~n vtjt chdt quan tr<?ng ai nha nuac t6n 
t(li va phdt triin. Di f(lO ltjp ca sa phap If 6n tljnh vfmg ch&c cho

ngu6n thu thui, thvc hi?n cdc m'{lc tieu kinh ti-xii h9i, tloi hoi 
nha nu&c cdn phai ban hanh h? th6ng phap luqt ,'<hui a6ng b9.

6

Vi?t Nam, cung vai qua trinh phat triin cita ilai s6ng 
kinh ti-xa hQi, h¢ th6ng phap lu{jt thui ilu(JC hinh thanh Va 
ngay cang phat triJn. Phap luqt thui c6 h¢ th6ng quy phqm 
phuc tl;lp, chi tiit, thuimg xuyen GU(/C sua a6i, thay thi, b6 sung 
ai dap ztng yeu cdu cita nha nuac va ph~t h(JJJ v&i tlai s6ng 
kinh ti-xii h9i.

Giao trinh lutjt thui Vi?t Nam duQ'c Truang Bc;~i h9c Luqt

Ha

N9i bien soqn tren ca sa h~ th6ng cdc van ban phap luqt

hi~n hanh, t6ng kit kinh nghi~m nghien cuu, giang dc;~y n9i 
dung phap luqt thui tqi Truimg va dap t'rng yeu cdu a6i m&i 
chuang trinh giang dr;ry trong giai doqn m&i. Nhiing yeu cdu,

iloi hoi neu tren se Ia nhi?m V'{l kh6 khan trong qua trinh thl!C 
hi?n. Tren tinh thdn i16, chung toi mong nhtjn duQ'c

y

kiin i16ng 
gop cho vi?c hoan chinh giao trinh nay trong nhiing niim

tm.

Xin tran tr9ng gim thi?u cung bc;~n il9c.

TRUONG D~I HOC LU~T

HA

N(H

LffiNOIDAU

ngu6n thu thui, thvc hi?n cdc m'{lc tieu kinh ti-xii h9i, tloi hoi 
nha nu&c cdn phai ban hanh h? th6ng phap luqt ,'<hui a6ng b9.

6

Giao trinh lutjt thui Vi?t Nam duQ'c Truang Bc;~i h9c Luqt

Ha

N9i bien soqn tren ca sa h~ th6ng cdc van ban phap luqt

hi~n hanh, t6ng kit kinh nghi~m nghien cuu, giang dc;~y n9i 
dung phap luqt thui tqi Truimg va dap t'rng yeu cdu a6i m&i

chuang trinh giang dr;ry trong giai doqn m&i. Nhiing yeu cdu, 
iloi hoi neu tren se Ia nhi?m V'{l kh6 khan trong qua trinh thl!C 
hi?n. Tren tinh thdn i16, chung toi mong nhtjn duQ'c

y

kiin i16ng 
gop cho vi?c hoan chinh giao trinh nay trong nhiing niim

tm.

Xin tran tr9ng gim thi?u cung bc;~n il9c.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6></div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

CHlfdNGI

NHfiNGVANDECOBANVEPHAPLU~TTHUE

I. KHAI NIEM

v

A

PHAN LO~I THUE
1. Khai ni~m thu@

Thu~ vira la ph~m tru kinh t~, vita la ph~m tru lich sir. <o
Ljch sir xa h{>i lohl ngum da chtmg minh r~ng thu~ ra dai la
ffiQt t~t y~u khach quan, g~n Vffi S\I hl.nh thanh va phat tri~n CUa
nha nu&c. D~ duy trl sv tbn t~ dbng thm v6i vi~c thgc hi~n cac
chuc nang cua mlnh, nha nu&c c~n c6 ngu6n v~t ch~t d~ thvc
hi~n nhfrng chi tieu c6 tinh ch~t xa h{>i. B~ng quy~n lvc chinh
tri, nha nu6c thu m()t b<) ph~n cua cru xa h{>i d~ c6 dugc ngubn
v~t ch~t d6. Quan h~ thu, n{>p nhfmg ngubn v~t chAt nay chinh
la thu~. Thu thu~ dugc thgc hi~n tir hinh thuc thu b~ng hi~n v~t
chuy~n d~n sang thu du6i hlnh thuc gia trj. Di~u d6 cling c6
nghia, thu~ xu~t hi~n ban d~u c6 hlnh thuc bi~u hi~n rAt dan
gian. Quan h~ phu phen, c6ng n~p la nhfmg lo~i thuS th~ hi~n
du&i hlnh thuc hi~n v~t d~n c6 sg phuc t~p han - hlnh thuc
suu, thu~ dugc edt d~t m{>t each th6ng nh~t trong ph~ vi lanh
th6. D~n khi ti~n t~ ra dm, hlnh thuc thuS thu b~ng ti~n lam

(l).Xem: Vi~n nghien CUu va phd bi€n tri th(rc bach khoa, D~i tit didn kinh ti

thi trurmg, Ha N()i, 1998, tr. 669.

CHlfdNGI

NHfiNGVANDECOBANVEPHAPLU~TTHUE

I. KHAI NIEM

v

A

PHAN LO~I THUE
1. Khai ni~m thu@

(l).Xem: Vi~n nghien CUu va phd bi€n tri th(rc bach khoa, D~i tit didn kinh ti

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

giam nh~ sg nghi~t nga cua cac hinh thuc c6ng n()p. (l)

a

phuang Tay, hinh thuc thuS xufit hi~n sam nhfit la 6 LaMa c6
d~i du6i d~g "thuS ru()ng dfit". Cung v6i sg phat triSn, nhfrng
lo~ thus va hinh thuc thus phuc t~p han ddn hinh thanh.
Nhfrng hinh thuc "thuS th~p phan" da xufit hi~n 6 Anh thS ki
thu X. Theo d6, "m()t phdn muai gia tri san phftm phai duqc
trich n()p cho t6 chuc quySn Ivc cong c<)ng b~ng cac quan h~
phap lu~t". Ho~c vao thm ki nay, t~i ltalia, 10% gia tri cua tAt
ca hang hoa, san phftm nong nghi~p phai n()p. cho nha nu6c.

a

Trung Qu6c, hlnh thuc thuS

sam

nhfit Ia "c6ng" thm _nha H~.

Thu~t

ngu "thuS" xufit

hi~n

6 qu6c gia nay vao nam 594 ifu6c

Cong nguyen. C2) ·

D6i v6i Vi~t Nam, "thu~ ma" cling da b~t dfiu xufrt l).i~n tu
thcrl ld ddu · cua chS d() phong kiSn~ nh~m t~p trung ngubn

cong ·

quy cho nha vua nhung chu ySu du6i d~ng c6ng v~t. C3) M~c du

v~y, cho dSn nam 1013, vao dai vua Ly Thai t6 vi~c danh thuS
mm duqc hlnh thanh m()t each c6 t6 chuc, h~ th6ng. C4) DSn thS

ki thu XVI, ngoai cac lo~i thu~ da dugc thu 6n djnh, cac triSu
d~i con d~t them· nhilng Io~i thus • mm ( thu~ mo, thus do, thus

(l)~Xem: Tru<mg d~i hQc Uti chfnh-k~ tmin Ha N()i, Giao trznh thud, Nxb. Tai
chfnh, Ha N()i, 2000, tr. 9.

(2)~Xem: Vi~n nghien c(ru va ph6 bi~n tri thuc bach khoa, Dt;~i tit aidn kinh ti 
thi truang, Ha N()i, 1998, tr. 669.

(3).Xem: Dt;~i Vi?t

su

kf toim thu, t~p 1, phfrn D~i Vi~t sir ki ngo~i ki toan thu,

Tai ban IAn thu 2, Nxb. Van hoa-Thong tin.

(4). "Mua xuan, thang 2 nam Quy Sfru, nam thu tu (1013), f>inh 1~ cac thu~
trong nu6'c: 1. ChAm hb r()ng d~t; 2. Ti6n va th6c v6 bai dau; 3. San v~t

o

m1i
ngubn cac phien tr~n; 4. Cac quan ai xet hoi v6 m~m mu6i; 5. Cac lo~i sirng te
nga voi va cac thu huang thorn cua nguoi Man Lao; 6. Cac thu g6 va hoa qua

a

dfru ngu6n". Dt;~i Vi¢t sir kf toim thu, t~p 1, Tai ban lfrn 2, Nxb. Van
hmi-thong tin, tr. 265.

giam nh~ sg nghi~t nga cua cac hinh thuc c6ng n()p. (l)

a

Trung Qu6c, hlnh thuc thuS

sam

nhfit Ia "c6ng" thm _nha H~.

Thu~t

ngu "thuS" xufit

hi~n

6 qu6c gia nay vao nam 594 ifu6c

Cong nguyen. C2) ·

D6i v6i Vi~t Nam, "thu~ ma" cling da b~t dfiu xufrt l).i~n tu
thcrl ld ddu · cua chS d() phong kiSn~ nh~m t~p trung ngubn

cong ·

quy cho nha vua nhung chu ySu du6i d~ng c6ng v~t. C3) M~c du

v~y, cho dSn nam 1013, vao dai vua Ly Thai t6 vi~c danh thuS
mm duqc hlnh thanh m()t each c6 t6 chuc, h~ th6ng. C4) DSn thS

ki thu XVI, ngoai cac lo~i thu~ da dugc thu 6n djnh, cac triSu
d~i con d~t them· nhilng Io~i thus • mm ( thu~ mo, thus do, thus

(l)~Xem: Tru<mg d~i hQc Uti chfnh-k~ tmin Ha N()i, Giao trznh thud, Nxb. Tai
chfnh, Ha N()i, 2000, tr. 9.

(2)~Xem: Vi~n nghien c(ru va ph6 bi~n tri thuc bach khoa, Dt;~i tit aidn kinh ti 
thi truang, Ha N()i, 1998, tr. 669.

(3).Xem: Dt;~i Vi?t

su

kf toim thu, t~p 1, phfrn D~i Vi~t sir ki ngo~i ki toan thu,

Tai ban IAn thu 2, Nxb. Van hoa-Thong tin.

(4). "Mua xuan, thang 2 nam Quy Sfru, nam thu tu (1013), f>inh 1~ cac thu~
trong nu6'c: 1. ChAm hb r()ng d~t; 2. Ti6n va th6c v6 bai dau; 3. San v~t

o

m1i
ngubn cac phien tr~n; 4. Cac quan ai xet hoi v6 m~m mu6i; 5. Cac lo~i sirng te
nga voi va cac thu huang thorn cua nguoi Man Lao; 6. Cac thu g6 va hoa qua

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

chg, thu~ tuAn tuy, thu~ mu6i, thu~ th6 san- thm Chua Trinh;
thu~ xuftt cang, thuS nh~p cang thOi nha Nguy~n). Ben c~h
m9t

s6

tri~u d~i c6 chfnh sach thuS hqp long dan (nhu thm Ly,
Tr~n, Le sa), h~ th6ng thu8 trong thm kl phong ki~n c6 diSm
chung la thi~u chuAn mvc v@ d~o 11 va phap li; chua dap tmg
duqc yeu cdu va 1¢ ich cua nhan dan. Sir cfi ghi l~i "Thu€ rna

thu din ta toe, rna dung cua cai nhu bun tltit". (l) D~n thm ld

Phap thu()c, chinh phu thu()c dia Phap d~t ra r~t nhiSu lo~i thuS,
tieu bi~u la: thuB ruQ'U, thuB mu6i, thu~ doan (thuB quan), thuB
mon bhl, thuS th6 tr~ch. H~ thl>ng thu~ thm ld nay ·mang n~g
tinh va vet, b6c l()t.

Sau khi nu6c Vi~t N am dan chu c()ng hoa ra dai, song song
v&i vi~c xoa bo h~ th6ng thuS phi nhan d~o (thuS than, thuS
mu6i, thuS th6 tr~ch ... ), Nha nu6c ddn dfin hlnh thanh h~ th6ng
thuB m&i. Cung v6i s\f phat triSn cua kinh tS-xa h()i, yeu cAu
d~t ra trong tl:mg giai do~n C\1 th~, h~ th6ng thuS cua Vi~t Nam
ngay cang di t&i S\f f>n dinh va hoan thi~n.

Nhu v~y' thuS la hi~n tuqng tAt y~u, xu~t hi~n va tbn t~
cung v6i cac hi~n tuqng kinh tS-xa h()i khac. (2) S\f xufit hi~n,

phat tri~n cua . thuB g~n v&i m6i giai do~n, lqi ich rna nha
nu6c

su

dvng n6 lam cong cv di~u tiBt ngubn thu cua n~n
kinh ts xa h9i fiy.

DS dua ra khai ni~m m6i ve thuS hoan toan khong don

(l).Xem: Sach giao khoa }ich

su

lap 7, l&p 8, Taiban Ifill thu 14, Nxb. Giao

dl,lC, 2003.

(2). Nh~n dinh v~ di~u nay, B. Franklin (1706 - 1990)- m()t trong nhung tac
ghi cua Tuyen ngon d(>c l~p cua nuoc My· da dua ra Uri tuyen b6: Trong cu()c
s6ng khong c6 gl tftt y€u, ngoai cai ch~t va thu~.

chg, thu~ tuAn tuy, thu~ mu6i, thu~ th6 san- thm Chua Trinh;
thu~ xuftt cang, thuS nh~p cang thOi nha Nguy~n). Ben c~h
m9t

s6

thu din ta toe, rna dung cua cai nhu bun tltit". (l) D~n thm ld

Nhu v~y' thuS la hi~n tuqng tAt y~u, xu~t hi~n va tbn t~
cung v6i cac hi~n tuqng kinh tS-xa h()i khac. (2) S\f xufit hi~n,

phat tri~n cua . thuB g~n v&i m6i giai do~n, lqi ich rna nha
nu6c

su

dvng n6 lam cong cv di~u tiBt ngubn thu cua n~n
kinh ts xa h9i fiy.

DS dua ra khai ni~m m6i ve thuS hoan toan khong don

(l).Xem: Sach giao khoa }ich

su

lap 7, l&p 8, Taiban Ifill thu 14, Nxb. Giao

dl,lC, 2003.

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

gian. Cac nha kinh t~ hQC da c6 qua trlnh nghien Clru sau s~c

a

nhi~u khia CCilllh khac nhau nh~m tim khai ni~m thu~ theo each
danh ghi cua minh. Cac Mac vi~t "thui fa ca sa kinh ti cua b9 
may nha nuac, fa thu dogn dan gicin ai kho bgc thu ilu(Jc tiJn 
hay tai san cua nguai dan ai dung vao vi?c chi tieu cua nha 
nuac".(l) Bfutg each dinh nghia khac, cac nha nghien Clru kinh

t~ cho r~g thu~ la "m9t hinh thuc phan ph6i thu nhqp tai 
chfnh CUa nha nuac

a€

thl!C hi¢n chuc nang CUa 1ninh, d11a vao 
quyJn fl!C chfnh trj, tiin hanh phan ph6i san phd1n th{ing du 
cua xii h9i m9t each cuang chi va khong hoan fqi". (l)

0

khia c~nh nghien c(ru thu~ v6i tu each la m()t n()i dung
di~u chinh cua lu~t phap, cac chuyen gia v~ lu~t thu~ cling da
nh~ djnh "thui

Ia

m9t trc~t tl! da du(Yc thiit lqp hoa binh giua 
chfnh phu v6i CQllg iJ6ng trong Sl! ton trr;>ng thl!C hi¢n nghza V¥ 
thu, n9p vao ngan sach. Thui khong c6 bdt ki Sl! phan bi?t a6i 
xu nao giua cac bang hay vung fiinh th6". (3

)

M~c

du

c6 nhi~u each dinh nghia v~ thu~ nhu v~y nhung
chung ta d~u c6 th~ nh~n thAy net chung sau: thui fa khocin thu 
n9p mang tfnh bdt bu9c rna cac t6 chitc ho{ic ca nhan phcii n9p 
cho nha nuac khi c6 du nhimg diJu ki?n nhdt djnh.

V &i each nhin nh~n khach quan v~ thu~, c6 th~ thAy ban
chAt cua thu~ la lo~i quan h~ phan ph6i g~n v6i nha nu&c, lo~i
quan h~ giua nha nu&c v&i nguai n()p thu~. Ban chAt nay

(1).Xem: Cac Mac, Ang ghen Tuy~n t~p. T~p 2, Nxb. Sv th~t.

Ha

N(}i, 1961.
(2).Xem: Vi~n nghien ciru

va

ph6 bi~n tri thuc bach .khoa, Dt;~i

tu

didn kinh ti 
thj tru-Ong, H. 1998, tr. 669.

(3).Xem: Taxation Law in Australia. Geoffrey Lehmann, Cynthia Coleman.
B utterworths, 1997.

gian. Cac nha kinh t~ hQC da c6 qua trlnh nghien Clru sau s~c

a

t~ cho r~g thu~ la "m9t hinh thuc phan ph6i thu nhqp tai 
chfnh CUa nha nuac

a€

thl!C hi¢n chuc nang CUa 1ninh, d11a vao 
quyJn fl!C chfnh trj, tiin hanh phan ph6i san phd1n th{ing du 
cua xii h9i m9t each cuang chi va khong hoan fqi". (l)

0

khia c~nh nghien c(ru thu~ v6i tu each la m()t n()i dung
di~u chinh cua lu~t phap, cac chuyen gia v~ lu~t thu~ cling da
nh~ djnh "thui

Ia

m9t trc~t tl! da du(Yc thiit lqp hoa binh giua 
chfnh phu v6i CQllg iJ6ng trong Sl! ton trr;>ng thl!C hiÂn nghza VƠ 
thu, n9p vao ngan sach. Thui khong c6 bdt ki Sl! phan bi?t a6i

xu nao giua cac bang hay vung fiinh th6". (3

)

M~c

du

V &i each nhin nh~n khach quan v~ thu~, c6 th~ thAy ban
chAt cua thu~ la lo~i quan h~ phan ph6i g~n v6i nha nu&c, lo~i
quan h~ giua nha nu&c v&i nguai n()p thu~. Ban chAt nay

(1).Xem: Cac Mac, Ang ghen Tuy~n t~p. T~p 2, Nxb. Sv th~t.

Ha

N(}i, 1961.
(2).Xem: Vi~n nghien ciru

va

ph6 bi~n tri thuc bach .khoa, Dt;~i

tu

didn kinh ti 
thj tru-Ong, H. 1998, tr. 669.

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

khong thay d6i trong nhfmg xa h()i c6 ch€ d() kinh t€, chfnh tri
khac nhau. Belt k~ xa h()i nao cling th~ hi~n quan h~ thu va
n{>p nhu nhau.

2. D~c di~m ciia thu~

V 6i nhi~u each ti€p c~n khac nhau, cac nha nghien cthi c6

th~ dua ra khai ni~m rieng ph\lc V\1 cho ml)c dfch nghien cthi
cua mlnh v~ thu~. Tuy v~y, thu€ bao gia cling mang nhfmg

d~c tfnh nhclt djnh. Vi~c xac djnh d~c tfnh cua thu€ giup cho
chung ta nh~n di~n thu€ trong cac hlnh thuc thu nh~p tai

chfnh. Tren phuang di~n di~u chinh phap lu~t, vi~c nghien
cw d~c tfnh cua thu€ m()t m~t giup nha lam lu~t }\ra chQn sv

di~u chinh phap lu~t m()t each phu hqp d6i v6i thuS; m~t
khac, giup cho cac d6i tugng c6 lien quan thgc hi~n d~y du
chuc trach va nhi~m Vl) CUa minh.

Thu nhdt, thu€ la khoan thu n()p b~t bu()c vao ngan sach.
Tfnh b~t bu()c th~ hi~n

a

ch6, d6i v6i nguai n()p thu€, day la
nghla V\1 chuy~n giao tru san cua h9 cho nha nu6c khi c6 du
diSu ki~n rna khong phru la quan h~ thanh toan du trong hqp
d6ng hay ngoai hqp d6ng. D6i v6i cac ca quan thu thu€, khi
thay m~t nha nu6'c thvc hi~n cac hanh vi nhclt djnh cling khong
dugc phep lga ch9n thgc hi~n hay khong thgc hi~n hanh vi thu
thu€, c6 sg phan bi~t d6i xu d6i v6i nguai n()p thu€.

D~c tfnh b~t bu()c cua thuS la m()t trong nhfmg dclu hi~u
quan trQng d~ phan bi~t thu€ v6i cac khoan thu tren ca

sa

nguy~n hlnh thanh nen ngan sach nha nu6c. Di~u nay c6

y

nghla phap lf quan trQng khi ban hanh phap lu~t v~ thu€ va chi
ph6i phuang phap thvc hi~n thu thuS cua cac ca quan nha nu6c
c6 thAm quy~n.

khong thay d6i trong nhfmg xa h()i c6 ch€ d() kinh t€, chfnh tri
khac nhau. Belt k~ xa h()i nao cling th~ hi~n quan h~ thu va
n{>p nhu nhau.

2. D~c di~m ciia thu~

V 6i nhi~u each ti€p c~n khac nhau, cac nha nghien cthi c6

th~ dua ra khai ni~m rieng ph\lc V\1 cho ml)c dfch nghien cthi
cua mlnh v~ thu~. Tuy v~y, thu€ bao gia cling mang nhfmg

d~c tfnh nhclt djnh. Vi~c xac djnh d~c tfnh cua thu€ giup cho
chung ta nh~n di~n thu€ trong cac hlnh thuc thu nh~p tai
chfnh. Tren phuang di~n di~u chinh phap lu~t, vi~c nghien
cw d~c tfnh cua thu€ m()t m~t giup nha lam lu~t }\ra chQn sv

di~u chinh phap lu~t m()t each phu hqp d6i v6i thuS; m~t
khac, giup cho cac d6i tugng c6 lien quan thgc hi~n d~y du
chuc trach va nhi~m Vl) CUa minh.

Thu nhdt, thu€ la khoan thu n()p b~t bu()c vao ngan sach.
Tfnh b~t bu()c th~ hi~n

a

D~c tfnh b~t bu()c cua thuS la m()t trong nhfmg dclu hi~u
quan trQng d~ phan bi~t thu€ v6i cac khoan thu tren ca

sa

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

Tfnh b~t bu()c cua thuS c6 m6i quan h~ m~t thiSt v6i tfnh
khong hoan tnl. Do thuS khong c6 tfnh hoan tni, vS li thuySt,
kh6 tim thfiy sv tv nguy~n khi n9p thuS - hanh vi chuy~n giao
m9t kh6i luQ11g tai san cho nha nu&c va ch~c ch~n se khong

nh~ l~i duqc chung trong tuang lai. Vi v~y, dS thvc hi~n thu
thuS 6n djnh, phai sir dvng bi~n phap b~t bu9c nhu la m9t
thu()c tinh CO' ban cua thuS.

Thu hai, thuS g~n v&i ySu t6 quySn lvc. Tfnh quySn lgc cua
thuS duqc xufit phat bai 1i do xufit hi~n cac khoan thu vS thuS
cua nha. nu&c. ThuS xudt hi~n cung v6i. sg xudt hi~n cua nha
nu&c, thvc hi~n vi~c cung cdp. ca

sa .

v~t chAt cho nha nu&c
thvc hi~n cac chuc nang va nhi~m Vl,l cua mlnh. Cac nha kinh

tS, chinh tri dSu th6ng nhdt cho r~ng thuS Ut bi~n phap chu ySu
cua nha nu&c dS nha nu&c diSu tiSt ho~c can thi~p vao nSn
kinh tS. Bkg quySn lvc chfnh tri, nha nu&c t~o ra cho thuS tfnh
c6 djnh, sv tuan thu cua d6i tuqng n9p thuS. Cac ySu t6 nhu
d6i tuqng n9p thuS, thuS sudt... duqc quy djnh tru&c va mang
tfnh 6n djnh trong m9t khoang thm gian nhfit dinh. Chi g~n vm
ySu t6 quySn lvc, thuS mm dam bao hoan thanh nhi~m Vl,l t~o

ngubn thu nh~p tai chfnh cho nha nu&c.

D~ gin duqc ySu t6 quySn lvc nha nu&c cho thuS, cac qu6c
gia, khong phan bi~t muc d9 phat triSn; dSu co xu huang ghi

nh~ thuS

a

van ban phap lu~t c6 hi~u Ivc phap 1i cao nhdt
-cac lu~t thuS. DiSu d6 cling gian tiSp dam bao tfnh 6n dinh
trong vi~c xac djnh ngu6n thu nh~p thl chfnh cua nha nu6c va
dam bao tfnh 6n dinh cua thus.

Thu ba, thuS khong mang tinh d6i gia, khong hoan tra trvc

tiSp. ThuS khong phai Hi khoan phai tra khi cac. d6i tuqng n()p

nh~ l~i duqc chung trong tuang lai. Vi v~y, dS thvc hi~n thu
thuS 6n djnh, phai sir dvng bi~n phap b~t bu9c nhu la m9t
thu()c tinh CO' ban cua thuS.

sa .

v~t chAt cho nha nu&c
thvc hi~n cac chuc nang va nhi~m Vl,l cua mlnh. Cac nha kinh

ngubn thu nh~p tai chfnh cho nha nu&c.

D~ gin duqc ySu t6 quySn lvc nha nu&c cho thuS, cac qu6c
gia, khong phan bi~t muc d9 phat triSn; dSu co xu huang ghi

nh~ thuS

a

van ban phap lu~t c6 hi~u Ivc phap 1i cao nhdt
-cac lu~t thuS. DiSu d6 cling gian tiSp dam bao tfnh 6n dinh
trong vi~c xac djnh ngu6n thu nh~p thl chfnh cua nha nu6c va
dam bao tfnh 6n dinh cua thus.

Thu ba, thuS khong mang tinh d6i gia, khong hoan tra trvc

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

thu~ da nh~n dugc m{>t lQ'i feb hay quy~n 1gi cv thS nao tu phfa
nha nu6c. Bdt kl "ai", khi du di€u ki~n d€u phcli hi~n nghia V\1

thuS d6i v6i nha nu6c, khong phan bi~t h9 da nh~n duqc nhfrng
1¢ ich cong c()ng nao. f)i~u nay cho phep phan bi~t thu~ v6i
cac khoan thu UQp do df>i tugng DQp chi th\{C hi~n nghia V\1 CUa
mlnh da nh?n duqc m9tl¢ ich · nhfit dinh tir phi a nha nu&c. D6
1a cac khoan thu tir phi, 1~ phi.

Thu~ xudt hi~n do nhu c~u chi tieu cua nha nu&c, cua cac
chu thS quan 1i xa h<)i. K~t qua cua vi~c su dvng cac khoan thu

tir thu~ chu y€u la cac san phAm cong (nh-ung lQ'i ich khong th~
xac djnh chinh xac dUQC theo gia tri v~t chdt). Di€u doli giai vi

sao thu€ phru 1a cac khoan thu khong c~6 tinh hoan tra. Tuy v~y,
-k~t qua nhihlg san ph~m do nha nu6c su dvng cac khoan thu tir
thu~ 1~ duqc th\1 huang b6i chinh nhfmg d6i tuQ'llg n9p thu~,
d6 la Sl} yen binh xa hQi, S\f phat triSn va thjnh vugng, ch€ d<)

phuc 1gi cong c()ng. . . N 6i khac di, ngucri n9p thuS duqc hoan
tra m()t each gian ti~p nhiing khoan ti€n n{>p cho nha nu6c.

Ben c~nh vi~c chi ra cac d~c diSm cua thu@, cling c~n phan
bi~t thu€ v&i phi, 1~ phi. M~ du thu€, phi, 1~ phi d€u 1a cac khoan
thu mang tfnh b~t bu{>c, hlnh thanh ngubn thu cho quy ngan
sach nha nu&c nhung giua chung c6 m9t sf> di~m khac bi~t.

- v

~. ca sa phap li

cts

th\fc hi~n cac khoan thu tu thu€, 1~
phf, phi. N 8u cac khoan thu tu thu@ duqc thgc hi~n tren co

sa

cac ~van

ban

phap lu~t co hi~u 1vc phap li cao (lu~t, phap 1~nh)
thll~ phi, phi duqc thvc hi~n d\{a theo cac van ban du6i 1u~t.

- v

~ vi. tri cua cac khoan thu tu thu~, 1~ phi, phi trong tbng
cac khoan thu ngan sach nha nu6c. Thu~ 1uon 1a khoan thu chu
y~u cua ngan sach nha nu6c, 1~ phi, phf cling 1a ngu6n thu

thu~ da nh~n dugc m{>t lQ'i feb hay quy~n 1gi cv thS nao tu phfa
nha nu6c. Bdt kl "ai", khi du di€u ki~n d€u phcli hi~n nghia V\1

Thu~ xudt hi~n do nhu c~u chi tieu cua nha nu&c, cua cac
chu thS quan 1i xa h<)i. K~t qua cua vi~c su dvng cac khoan thu

tir thu~ chu y€u la cac san phAm cong (nh-ung lQ'i ich khong th~
xac djnh chinh xac dUQC theo gia tri v~t chdt). Di€u doli giai vi

phuc 1gi cong c()ng. . . N 6i khac di, ngucri n9p thuS duqc hoan
tra m()t each gian ti~p nhiing khoan ti€n n{>p cho nha nu6c.

- v

~. ca sa phap li

cts

th\fc hi~n cac khoan thu tu thu€, 1~
phf, phi. N 8u cac khoan thu tu thu@ duqc thgc hi~n tren co

sa

cac ~van

ban

phap lu~t co hi~u 1vc phap li cao (lu~t, phap 1~nh)
thll~ phi, phi duqc thvc hi~n d\{a theo cac van ban du6i 1u~t.

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

ngan sach nhung khong c6 vi trf quan trQng nhu thuS.

- ThuS khong mang tinh d6i gia, hoan tra tf\lc tiSp nhung
d6i vm 1~ phi, phi 1~i mang tinh hoan tra trvc tiSp ro rang.

- Ph~ vi ap dl)ng cua thuS khong c6 gim h~n, khac bi~t
gifra cac dia phuang, vung Hinh th6 nhung d6i v6i cac khoan
thu tir 1~ phi, phi c6 th~ mang tinh dia phuang, dia ban.

3. Pban Io,i tbu~

Nghien c(ru vS thuS khong chi c6

y

nghia vS H thuySt rna

con c6

y

nghia quan trQng trong thgc tiSn. H~ th6ng thuS m9t
qu6c gia thuang do nhiSu 1o~i thu€ hgp thanh. M6i 1o~i thuS c6
d~c diSm va chuc nang rieng nhung nsu phan tich can nhcic
theo nhfrng tieu chi nhAt dinh thi m()t

s6

lo~i thue l~i c6 chuc
nang, d~c diSm tuang tg, c6 th~ g(>p thanh m(>t "1o~i". Vi~c tim
ra nhfrng 1o~ thu€ v6i nhfrng d~c tinh chung se c6

y

nghia
quan trQng d6i v6i cac nha 1~p phap, hanh phap; v6i chinh
nhfrng d6i tuQ'llg c6 lien quan d€n ho~t d9ng vS thu€. DiSu nay

li giai SlJ cAn thiSt phai ti€n hanh phan lo~i thuS theo cac tieu
chi khac nhau.

NSu can cu vao m6i quan h~ gifra ca quan thuS v6i nguai
chiu thuS, thuS c6 2 1o~ ca ban 1a thuS t11Jc thu va thu€ gian thu.

- Thu€ trgc thu bao gbm cac lo~i thuS nhu thuS thu nh~p,
thus danh vao cua cai, thus danb vao d6i tuqng thuang tnl.
Chung duqc gQi 1a thuS trvc thu vi nguai c6 nghia V\1 n9p thuS
thuang la nguai ganh chiu thuS. N6i khac, nguai n(>p thuS
khong th~ chuySn nghia V\1 thu~ sang cho cac d6i tuqng khac. Cl)

( 1 ). Lm n6i dftu Lu~t thu€ thu nh~p doanh nghi~p 2003 cua Vi~t Nam quy

ngan sach nhung khong c6 vi trf quan trQng nhu thuS.

- ThuS khong mang tinh d6i gia, hoan tra tf\lc tiSp nhung
d6i vm 1~ phi, phi 1~i mang tinh hoan tra trvc tiSp ro rang.

- Ph~ vi ap dl)ng cua thuS khong c6 gim h~n, khac bi~t
gifra cac dia phuang, vung Hinh th6 nhung d6i v6i cac khoan

thu tir 1~ phi, phi c6 th~ mang tinh dia phuang, dia ban.

3. Pban Io,i tbu~

Nghien c(ru vS thuS khong chi c6

y

nghia vS H thuySt rna
con c6

y

s6

lo~i thue l~i c6 chuc
nang, d~c diSm tuang tg, c6 th~ g(>p thanh m(>t "1o~i". Vi~c tim
ra nhfrng 1o~ thu€ v6i nhfrng d~c tinh chung se c6

y

nghia
quan trQng d6i v6i cac nha 1~p phap, hanh phap; v6i chinh
nhfrng d6i tuQ'llg c6 lien quan d€n ho~t d9ng vS thu€. DiSu nay

li giai SlJ cAn thiSt phai ti€n hanh phan lo~i thuS theo cac tieu
chi khac nhau.

NSu can cu vao m6i quan h~ gifra ca quan thuS v6i nguai
chiu thuS, thuS c6 2 1o~ ca ban 1a thuS t11Jc thu va thu€ gian thu.

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

ThuS tn.rc thu c6 uu di~m dam bao S\f cong b~ng trong vi~c
di€u tiSt thu nh~p th~ng du cua ngucri n9p thuS nhung thuemg
gay ra sv phan tmg v~ thuS cua nguai n<)p thuS do khong c6 sg

chuy~n dich v€ thu~ va c6 m<)t sv dam bao chic chin r~ng phai
thgc hi~n mQt ngh1a V\l n<)p ti€n.

- Thu~ gian thu bao g6m cac lo~i thu~ nhu thu~ xuAt

nh~p khAu, thu~ gin v6i san xuAt va ban hang hoa. GQi
chung Ia thuS gian thu vl nguai ganh chiu thu~ Ia khach
hang nhung nguai n<)p thu~ l~i Ia nguai ban hang, nha nh~p
khAu.(2) N6i khac~di,_da ~~-~y-~huy~n ng~hia V\l thu~

tir

khach

hang sang nguai kinh doanh.

Thu~ gian thu c6 uu di~m thuemg h~ ch~ sv phan (mg thu~
tu ngum ganh chiu thuS nhung I~ khong t~o ra sv blnh d~ng v€
di€u ti~t thu nh~p etta nhllng d6i tuQTig c6 thu nh~p chenh l~ch.

Xac dinh thu~ tn.rc thu va thu~ gian thu c6

y

nghia phap li

quan trQng. D~ dam bao tinh cong b~ng trong ru€u tiSt thu

nh~p, cdn gia tang (ban hanh lu~t di€u chinh) cac lo~ thu~ trvc
thu. Tuy v~y, vi~c tang cac lo~ thu~ trvc thu I~ dtmg tru6c
nguy ca khong thu hut, khuy€n khich vi~c cong khai thu nh~p
va gay ra sv phan t:mg tu ngum n<)p thu~. f)~ dam bao ngu6n
thu cho nha nu6c, cftn gia tang (ban hanh lu~t di€u chinh) cac

djnh: "Bao dam S\f dong gop cong b~g, hgp li giua cac t6 chzi'c, cd nhan san

xudt, kinh doanh, dfch vy co thu nh~p ... Lu~t nay quy dinh thu~ thu nh~p
doanh nghi~p". Quy djnh nay c6 nghia, chu th€ k:inh doanh v6i. tu each la

"ngum" n()p thu~ dbng thm la "ngum" ganh chju s6 ti~n thu~ thu nh~p doanh

nghi~p rna khong c6 s\f chuy€n djch nghia V\1 thu~ cho d6i tugng khac.
(2). Lm n6i dAu Lu~t thu~ gia tri gia tang nam 2003 cua Vi~t Nam quy djnh:

Thu~ gia tri gia tang "d9ng vien m9t phdn thu nhf)p cua nguai tieu dung vao 
ngan s:ich nha nu&c".

ThuS tn.rc thu c6 uu di~m dam bao S\f cong b~ng trong vi~c
di€u tiSt thu nh~p th~ng du cua ngucri n9p thuS nhung thuemg
gay ra sv phan tmg v~ thuS cua nguai n<)p thuS do khong c6 sg

chuy~n dich v€ thu~ va c6 m<)t sv dam bao chic chin r~ng phai
thgc hi~n mQt ngh1a V\l n<)p ti€n.

- Thu~ gian thu bao g6m cac lo~i thu~ nhu thu~ xuAt

tir

khach

hang sang nguai kinh doanh.

Thu~ gian thu c6 uu di~m thuemg h~ ch~ sv phan (mg thu~
tu ngum ganh chiu thuS nhung I~ khong t~o ra sv blnh d~ng v€
di€u ti~t thu nh~p etta nhllng d6i tuQTig c6 thu nh~p chenh l~ch.

Xac dinh thu~ tn.rc thu va thu~ gian thu c6

y

nghia phap li

quan trQng. D~ dam bao tinh cong b~ng trong ru€u tiSt thu

djnh: "Bao dam S\f dong gop cong b~g, hgp li giua cac t6 chzi'c, cd nhan san

xudt, kinh doanh, dfch vy co thu nh~p ... Lu~t nay quy dinh thu~ thu nh~p
doanh nghi~p". Quy djnh nay c6 nghia, chu th€ k:inh doanh v6i. tu each la
"ngum" n()p thu~ dbng thm la "ngum" ganh chju s6 ti~n thu~ thu nh~p doanh

nghi~p rna khong c6 s\f chuy€n djch nghia V\1 thu~ cho d6i tugng khac.
(2). Lm n6i dAu Lu~t thu~ gia tri gia tang nam 2003 cua Vi~t Nam quy djnh:

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

lo~ thu~ gian thu nhung se lam tang khoang each thu nh~p va
trong ch-Lmg mgc nao d6, se h~n ch~ tieu dung xa h9i. Cho du

v~y, thgc tS

a

cac qu6c gia (trong d6 c6 Vi~t Nam), cac lo~i
thuS trgc thu thuang khong ph6 biSn b~ng thuS gian thu do sg
d€ dang chdp nh~n han tir phia khach hang d6i v6i cac lo~i
thuS gian thu.

NSu can cu vao d6i tUQ'Ilg tinh thuS, c6 thuS danh vao tai

san, thus danh vao thu nh~p va thus tieu dung.

-Thu~ tai san la thuS danh vao ban than tai san chu khong

h .. d, ~-' 1..." h t-." 1...' 'nh' , . . d' C' 1- .

p ru ann vao puan t 1U :r.u.J.~p pu.at s1 tu ta1 san o. ac 0~1

thu~ nhu thuS nha ddt, thuS v6n, thuS chuySn nhuQ11g tai san,
chuySn nhuQ'Ilg v6n la lo~i thuS tai san. Cac qu6c gia c6 thS
dga vao d6i tugng tai san ds tach-ho~c g9p thus phu hqp v6i

di~u ki~n cv thS.

- ThuS danh vao thu nh~p chi thgc hi~n d6i v6i nhfmg d6i
tUQ'Ilg c6 gia tri th~g du phat sinh tir tai san cua hQ. Cac lo~i

thus nhu thus thu nh~p doanh nghi~p, thus thu nh~p ca nhan co
d6i tuQ11g tinh thuS la nhfmg phAn thu nh~p phat sinh trong qua
trlnh su d\}ng tai san cua mlnh hay do kSt qua cua lao d9ng ...

- ThuS tieu dung, phAn 16n la cac lo~i thuS gian thu nhu
thuS gia tri gia tang, thuS tieu th\1 d~c bi~t. D~c di~m cua cac

lo~ thus trong nhom thus nay d6i tugng tinh thus chinh la

phArr thu nh~p cua nguai chiu thuS duqc mang tieu dung vao
thai diSm chiu thu~.

Vi~c phan chia thuS dga tren d6i tugng tinh thu~ c6

y

nghia
phap li khi xac djnh ffi\}C tieu di~u chinh Va ffiUC dQ di~u chinh

v~ thus d6i v6i t-ung nh6m thus va g~n v6i cac chinh sach kinh

lo~ thu~ gian thu nhung se lam tang khoang each thu nh~p va
trong ch-Lmg mgc nao d6, se h~n ch~ tieu dung xa h9i. Cho du

v~y, thgc tS

a

cac qu6c gia (trong d6 c6 Vi~t Nam), cac lo~i
thuS trgc thu thuang khong ph6 biSn b~ng thuS gian thu do sg
d€ dang chdp nh~n han tir phia khach hang d6i v6i cac lo~i
thuS gian thu.

NSu can cu vao d6i tUQ'Ilg tinh thuS, c6 thuS danh vao tai

san, thus danh vao thu nh~p va thus tieu dung.

-Thu~ tai san la thuS danh vao ban than tai san chu khong

h .. d, ~-' 1..." h t-." 1...' 'nh' , . . d' C' 1- .

p ru ann vao puan t 1U :r.u.J.~p pu.at s1 tu ta1 san o. ac 0~1

thu~ nhu thuS nha ddt, thuS v6n, thuS chuySn nhuQ11g tai san,
chuySn nhuQ'Ilg v6n la lo~i thuS tai san. Cac qu6c gia c6 thS
dga vao d6i tugng tai san ds tach-ho~c g9p thus phu hqp v6i

di~u ki~n cv thS.

- ThuS danh vao thu nh~p chi thgc hi~n d6i v6i nhfmg d6i

tUQ'Ilg c6 gia tri th~g du phat sinh tir tai san cua hQ. Cac lo~i

thus nhu thus thu nh~p doanh nghi~p, thus thu nh~p ca nhan co
d6i tuQ11g tinh thuS la nhfmg phAn thu nh~p phat sinh trong qua
trlnh su d\}ng tai san cua mlnh hay do kSt qua cua lao d9ng ...

- ThuS tieu dung, phAn 16n la cac lo~i thuS gian thu nhu
thuS gia tri gia tang, thuS tieu th\1 d~c bi~t. D~c di~m cua cac

lo~ thus trong nhom thus nay d6i tugng tinh thus chinh la

phArr thu nh~p cua nguai chiu thuS duqc mang tieu dung vao
thai diSm chiu thu~.

Vi~c phan chia thuS dga tren d6i tugng tinh thu~ c6

y

nghia
phap li khi xac djnh ffi\}C tieu di~u chinh Va ffiUC dQ di~u chinh

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

tS-xa h9i khac nhfun t6i uu hoa hi~u qua. Vi dlJ., vi~c gia tang
thuS tieu dung se chi phat huy hi~u qua khi qu6c gia ban hanh

lu~t thus ap d\}ng ct6ng thm vm cac bi~n phap ldch c~u tieu
dung trong dan cu.

NSu din cu vao d6i tUQllg n9p thuS, thuS bao g6m thu~

danh vao cac chu th~ co ysu t6 nuac ngoru, thu~ ct6i vm cac tb

chuc va ca nhan trong nu6c. Cach phan chia nay c6

y

nghia
phap ~ quan trQng khi nha nu6c can th~ hi~n chinh sach d6i v6i
cac nha dftu tu trong tirng thm ld. Chfulg h~, d6i vm truemg

hgp cfut thiSt phai h~ chS sv tham gia cua cac chu th~ c6 v6n
ddu tu nu6c ngohl t~ m()t qu6c gia, chinh sach thuS khoa ng~t
ngheo c6 th~ xac dinh la m9t trong nhfrng rao can quan trQng
d6i vm ddu tu nu6c ngohl. N gugc 1~, chinh sach rna ci'ra cung
d6ng nghi'a vm S\f nm r()ng dSn t6i da uu dai vS thuS d6i v6i
cac d6i tugng nay. Tuy nhien, cung phru thira nh~ r~g each
phan bi~t thuS theo d6i tuQ11g n9p n~u khong duqc giru quy~t
hgp li, nhf:mg tac d()ng nguqc chiSu cua chung hoan toan
khong nho ct6i vm nsn kinh

ts,

d6i vm tinh hlnh xa h9i.

Ngohl cac tieu chf va n9i dung phan lo~ tren day, con c6

r~t nhiSu tieu em phan lo~ va n9i dung phan lo~ thu~, tuy theo
ffi\}C dich CUa nguai nghien CUu danh gia.

II. cAc NGUYEN TAC DANH THUE VA QUYEN THU
THUE CUA NHA Nlfdc

1. Cac nguyen tic danh thu~ ciia nha nucrc

Nguyen t~c danh thu~ cua nha nu6c la h~ th6ng quan di~m
chi d~o chi ph6i sau s~c vi~c dS ra ho~c xoa b6 h~ th6ng thuS
cua m9t qu6c gia, co anh huemg trvc tiSp tm qua trinh v~

tS-xa h9i khac nhfun t6i uu hoa hi~u qua. Vi dlJ., vi~c gia tang
thuS tieu dung se chi phat huy hi~u qua khi qu6c gia ban hanh

lu~t thus ap d\}ng ct6ng thm vm cac bi~n phap ldch c~u tieu
dung trong dan cu.

NSu din cu vao d6i tUQllg n9p thuS, thuS bao g6m thu~

danh vao cac chu th~ co ysu t6 nuac ngoru, thu~ ct6i vm cac tb

chuc va ca nhan trong nu6c. Cach phan chia nay c6

y

nghia
phap ~ quan trQng khi nha nu6c can th~ hi~n chinh sach d6i v6i
cac nha dftu tu trong tirng thm ld. Chfulg h~, d6i vm truemg
hgp cfut thiSt phai h~ chS sv tham gia cua cac chu th~ c6 v6n
ddu tu nu6c ngohl t~ m()t qu6c gia, chinh sach thuS khoa ng~t
ngheo c6 th~ xac dinh la m9t trong nhfrng rao can quan trQng
d6i vm ddu tu nu6c ngohl. N gugc 1~, chinh sach rna ci'ra cung
d6ng nghi'a vm S\f nm r()ng dSn t6i da uu dai vS thuS d6i v6i
cac d6i tugng nay. Tuy nhien, cung phru thira nh~ r~g each
phan bi~t thuS theo d6i tuQ11g n9p n~u khong duqc giru quy~t
hgp li, nhf:mg tac d()ng nguqc chiSu cua chung hoan toan
khong nho ct6i vm nsn kinh

ts,

d6i vm tinh hlnh xa h9i.

Ngohl cac tieu chf va n9i dung phan lo~ tren day, con c6

r~t nhiSu tieu em phan lo~ va n9i dung phan lo~ thu~, tuy theo
ffi\}C dich CUa nguai nghien CUu danh gia.

II. cAc NGUYEN TAC DANH THUE VA QUYEN THU
THUE CUA NHA Nlfdc

1. Cac nguyen tic danh thu~ ciia nha nucrc

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

hanh cua h~ th6ng phap lu~t thuS. ThuS lien quan dSn quySn
lgi trgc tiSp cua nguai n()p thuS va nha nu6c. Nguai n()p thuS
( du thuS trgc thu hay thuS gian thu) dSu phai trfch m9t phftn tai

san d~ chuy~n cho nha nu6c rna khong th~ khu6c

tu

hay trl
hoan. N gugc l~i, nha nu6c nao cilng mong cha ngu6n thu tu
thuS d~ dam bao ngu6n v?t chftt dftu vao cho vi~c thgc hi~n
chuc nang nhi~m V\1. R5 rang, vi~c thu n9p thuS anh huang
trgc tiSp dSn quySn lgi cua di hai lo~i chu th~. Yeu cftu d~t ra
la vi~c thu n9p thuS phai d~t tm ID\lC tieu sao cho lgi fch cua ca

hai ben dSu d~t dugc ho~c co th~ chftp nh~n dugc ( vS phfa
nguai n9p thuS). Vl v~y, nhfmg tu tu6ng xuyen su6t qua trlnh
ban hanh van ban phap lu~t thuS, qua trlnh thu n9p thuS cftn
phru dugc lam r5 va quy dinh phap lu~t phai th~ hi~n r5 tu
tuemg nay. NSu khong xac dinh ho~c xac dinh khong dung
nguyen t~c danh thuS, nha nu6c se khong nh~n dugc S\f ung h9
cua dan chung, th~ hi~n duai nhiSu hlnh thuc khac nhau nhu
ch6ng thuS ho~c tr6n thuS. C6 nhiSu nha nghien c(ru da dua ra
nguyen t~c danh thuS nhung nbi tiSng nhftt la nguyen t~c cua
Adam Smith "b1nh aiing, xac thlfc, ti¢n l(li va ft t6n kbn". M()t
s6 nguyen t~c ca ban sau day cftn phai dugc tuan thu:

Thu nhdt, danh thuS phai dam bao cong b~ng.

N 9i dung cua nguyen t~c cong b~ng la mQi d6i tugng c6
nang lgc chiu thuS dSu phai n9p thuS va mQi nguai c6 diSu
ki~n lien quan dSn thuS nhu nhau phai dugc d6i xu vS thuS nhu
nhau. Truang hgp c6 sg khac nhau vS diSu ki~n, tinh cong
b~g vfut dugc dam bao. DiSu nay thS hi~n 6 ch6, nSu co diSu
ki~n khac nhau thl nhfrng d6i tugng khac nhau nhung cung

hanh cua h~ th6ng phap lu~t thuS. ThuS lien quan dSn quySn
lgi trgc tiSp cua nguai n()p thuS va nha nu6c. Nguai n()p thuS

( du thuS trgc thu hay thuS gian thu) dSu phai trfch m9t phftn tai
san d~ chuy~n cho nha nu6c rna khong th~ khu6c

tu

Thu nhdt, danh thuS phai dam bao cong b~ng.

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

lo~i, phai duqc d6i xu v6i nhau tuong x(mg_O)

Nguyen t~c cong b~ng phai dugc thS hi~n xu yen su6t h~
th6ng phap lu~t thu~ vl day khong chi Ht nguyen t~c · c·ua thu~
noi chung ma con la nguyen t~c ca ban dS xay d\ffig h~ th6ng
phap lu~t vS thu~.

0

Vi~t N am, h~ th6ng phap lu~t thu~ luon
hu6ng t6i va dam bao sv cong b~ng. Cac d6i tugng c6 diSu

ki~n nhu nhau phai n()p nhfmg lo~ thu~ gi6ng nhau. M~t khac,
nhfulg d6i tugng dugc khuy~n khich, uu dai khi c6 du diSu

ki~n hQ cling dugc hu6ng sv d6i xu uu dai tuong ung.

Thu hai, danh thu~ phai dam bao can b~ng lo'i ich gifra nha
nu6c va nguai n()p thu~.

N()i dung cua nguyen t~c nay la thu~ phai dam bao ngu6n
thu cho ngan sach nha nu6c nhung khong dugc dS cho nguai
n9p thu~ lam_ vao tlnh tr~ng kh6n cung. Day la yeu c~u quan
trQng dS dam bao tinh "trung l~p" cua thu~. Nguyen t~c dam
bao hai hoa lqi ich gifra nha nu6c va nguai n()p thu~ hoan toan
khong c6 ngh'ia coi thu~ la khoan phan chia 1¢ ich gifra nha
nu6c va dan chung theo nghia thong thuang. Thvc hi~n

nguyen t~c nay, nha nu6c se khong t~o ra nhfmg don giang

n~ng n€ cho xa h()i, cho nguai lao d()ng. Di€u nay xufit phat tir

vi~c suy d~n cung, cho du Ht thu~ gian thu hay thu~ trvc thu thl

lo~i thu~ d6 cling se danh vao dong dao dan cu trong xa h9i
-nguai lao d()ng. N~u tfmg s6 thu~ phai tra qua 16n, dai s6ng
nguai dan lao d()ng khong dugc dam bao; nSn kinh t~ se bi trl

(1). Cac nha kinh t~ hQc nghien c(ru va chi ra: Tfnh cong b~g trong thu€ c6

th~ la tfnh cong b~ng theo chi~u ngang ho(lc cong b~g theo chi~u d<;>c. M(lc du

v~y, k~t lu~n cu6i cung cua cac nha nghien cliu d~u dua ra yeu c~u tfnh cong

b~ng cua thu~.

lo~i, phai duqc d6i xu v6i nhau tuong x(mg_O)

0

Vi~t N am, h~ th6ng phap lu~t thu~ luon
hu6ng t6i va dam bao sv cong b~ng. Cac d6i tugng c6 diSu

ki~n nhu nhau phai n()p nhfmg lo~ thu~ gi6ng nhau. M~t khac,
nhfulg d6i tugng dugc khuy~n khich, uu dai khi c6 du diSu

ki~n hQ cling dugc hu6ng sv d6i xu uu dai tuong ung.

Thu hai, danh thu~ phai dam bao can b~ng lo'i ich gifra nha
nu6c va nguai n()p thu~.

nguyen t~c nay, nha nu6c se khong t~o ra nhfmg don giang

n~ng n€ cho xa h()i, cho nguai lao d()ng. Di€u nay xufit phat tir

vi~c suy d~n cung, cho du Ht thu~ gian thu hay thu~ trvc thu thl

lo~i thu~ d6 cling se danh vao dong dao dan cu trong xa h9i
-nguai lao d()ng. N~u tfmg s6 thu~ phai tra qua 16n, dai s6ng
nguai dan lao d()ng khong dugc dam bao; nSn kinh t~ se bi trl

(1). Cac nha kinh t~ hQc nghien c(ru va chi ra: Tfnh cong b~g trong thu€ c6

th~ la tfnh cong b~ng theo chi~u ngang ho(lc cong b~g theo chi~u d<;>c. M(lc du

v~y, k~t lu~n cu6i cung cua cac nha nghien cliu d~u dua ra yeu c~u tfnh cong

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

tr~ m<)t each gian tiSp; nguy ca tr6n thuS rdt ti~m tang. Tuy
v~y, hoan to an khong dan gian khi xac dinh thS nao Ia din
bfulg gifra cac IQ'i ich. Day cling la m<)t trong nhfmg ySu t6 d~
dftn tm sv thay d6i trong chS d9 chinh sach thu€.

Nguyen t~c hai hoa lQ'i ich gifra nha nu6c va nguoi n<)p
thu€ c6

y

nghia phap li quan trQng khi xac djnh nhfrng n{>i
dung C\1 th€ CUa d~o lu~t thu€; xac djnh CO' cftu h~ th6ng phap

lu~t thuS. Ch~ng h~n, vi~c xac djnh thu€ su!t, bi~u thu€ cdn
phai dugc can nh~c rAt ki luang d€ dam bao yeu cdu tren. Vi~c
ban hanh m6i m<)t lo~i thuS ciing dugc tinh toan tren CO'

sa

t6ng s6 ti~n thus phai tra cua nguoi dan

a

hi~n t~i va tuang Iai,
thu nh~p cua nguoi dan tren t6ng s6 ti~n thu€ rna hQ phai tni. ..
rna khong chi don thufin xuAt phat tir nhu cftu chi tieu cua

Chinh phu. V~ vdn d~ nay, Montesquieu da viSt:

"Phai vqn dlfng trf thong minh va tfnh thqn trQng di tfnh 
toan, diJu chinh giua hai phdn: phdn ldy cua dan va phdn

a€

lgi cho dan.

Khong phai Ia tfnh toan cai gi

rna

dan co thi dong gop Ina 
cdn tfnh toan dan phai dong gop cai gi. Niu tfnh nhiing gi 
ngudi dan co thi dong gop thi phai tfnh kha nang dong gop 
thuimg xuyen

a

muc ft nhdt."(l)

Thu ba, danh thuS phai dam bao d~ hi~u, d~t hi~u qua.
N<)i dung cua nguyen t~c nay la cac lo~i thu€ phai dam ro
rang, d~ hi~U cho mQi d6i tuqng va CO tinh 6n djnh df>ng thffi
h~ th6ng thuS phai dugc t6 chuc sao cho chi phi quan li thu
thu€ khong cao han muc ma m\}c tieu d~ ra cho phep. Nguyen

(l).Xem: Montesquieu, Tinh thdn phdp lzujt, Nxb. Giao d~1c, 1996, tr. 125.

Nguyen t~c hai hoa lQ'i ich gifra nha nu6c va nguoi n<)p
thu€ c6

y

nghia phap li quan trQng khi xac djnh nhfrng n{>i
dung C\1 th€ CUa d~o lu~t thu€; xac djnh CO' cftu h~ th6ng phap

lu~t thuS. Ch~ng h~n, vi~c xac djnh thu€ su!t, bi~u thu€ cdn
phai dugc can nh~c rAt ki luang d€ dam bao yeu cdu tren. Vi~c

ban hanh m6i m<)t lo~i thuS ciing dugc tinh toan tren CO'

sa

t6ng s6 ti~n thus phai tra cua nguoi dan

a

hi~n t~i va tuang Iai,
thu nh~p cua nguoi dan tren t6ng s6 ti~n thu€ rna hQ phai tni. ..
rna khong chi don thufin xuAt phat tir nhu cftu chi tieu cua
Chinh phu. V~ vdn d~ nay, Montesquieu da viSt:

"Phai vqn dlfng trf thong minh va tfnh thqn trQng di tfnh 
toan, diJu chinh giua hai phdn: phdn ldy cua dan va phdn

a€

lgi cho dan.

Khong phai Ia tfnh toan cai gi

rna

dan co thi dong gop Ina 
cdn tfnh toan dan phai dong gop cai gi. Niu tfnh nhiing gi 
ngudi dan co thi dong gop thi phai tfnh kha nang dong gop 
thuimg xuyen

a

muc ft nhdt."(l)

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

t~c dam bao d~ hi~u, d~t hi~u qua c6 tdm quan trQng khi ban
hanh m()t van ban phap lu~t v~ thu€, van ban giai thich, huang

d~n cho cac d6i tuqng c6 lien quan. Nhfrng quy djnh phap lu~t
phai dam bao tinh d~ hi~u cho IDQi ddi tugng va cAn phai dugc
thvc hi~n trong m()t khoang thai gian dai 6n djnh. M~t khac,

vi~c ban hanh m()t lo~ thu~ cling cdn phru tinh t6i mdi tuong

quan giua tfing thu dg tinh d~t dugc va chi phi dg tinh phru tnl
cho vi~c thu va quan H thu6.

Thu tu, danh thu€ phai dam bao khong xay ra tlnh tr~g

m()t ddi tuqng tinh thuS phru chju m()t lo~ thu~ nhi~u lfin.
Nguyen t~c nay d~t ra yeu cdu h~ thdng phap lu~t thuS m()t
qudc gia phru "b6c tach" nhfing phftn cua d6i tuqng tinh thu~
da n~m trong dien chiu lo~ thu~ d6

a

giai do~n tru&c. Ben

c~h d6, h~ thdng phap lu~t thu€ giua cac qudc gia cling phru
tinh t6i kha nang cac nha dftu tu, cong dan cua qudc gia nay
nhung co d6i tuqng tinh thus

a

m()t qu6c gia khac.

0

Vi~t Nam, tu

nam

1990 tr61~ day, thvc hi~n dueng 16i
d6i m6i, h~ thdng phap lu~t thu~ dugc ban hanh va thgc hi~n
thdng nhdt cho cac d6i tuqng n<)p thu~. Nha nu&c Vi~t Nam
xac djnh nhitng nguyen t~c phap H co ban neu tren nhu nhiing
yeu cfiu xuyen su6t trong vi~c ban hanh phap lu~t, t6 chuc va
quan li thu thu~. Thgc hi~n cac nguyen t~c neu tren, da c6

nhi~u lu~t thu~ dugc ban hanh

mm

nhung. ciing c6 nhitng quy
dinh ho~c lo~ thuS phai thay th~ do khong dam bao nhtrng
nguyen t~c danh thuB.

2. Nqi dung quy~n thu thu~ cua

nha

nu-O'c

Xudt phat tir lu~ di@m ccr ban thu6 g~n v6i nha nu&c, di~u
d6 ciing c6 ngh1a la bdt ld nha nu&c nao cling c6 quy~n thu thu~

t~c dam bao d~ hi~u, d~t hi~u qua c6 tdm quan trQng khi ban
hanh m()t van ban phap lu~t v~ thu€, van ban giai thich, huang

d~n cho cac d6i tuqng c6 lien quan. Nhfrng quy djnh phap lu~t
phai dam bao tinh d~ hi~u cho IDQi ddi tugng va cAn phai dugc
thvc hi~n trong m()t khoang thai gian dai 6n djnh. M~t khac,

vi~c ban hanh m()t lo~ thu~ cling cdn phru tinh t6i mdi tuong
quan giua tfing thu dg tinh d~t dugc va chi phi dg tinh phru tnl
cho vi~c thu va quan H thu6.

Thu tu, danh thu€ phai dam bao khong xay ra tlnh tr~g

a

giai do~n tru&c. Ben

c~h d6, h~ thdng phap lu~t thu€ giua cac qudc gia cling phru
tinh t6i kha nang cac nha dftu tu, cong dan cua qudc gia nay
nhung co d6i tuqng tinh thus

a

m()t qu6c gia khac.

0

Vi~t Nam, tu

nam

nhi~u lu~t thu~ dugc ban hanh

mm

nhung. ciing c6 nhitng quy

dinh ho~c lo~ thuS phai thay th~ do khong dam bao nhtrng
nguyen t~c danh thuB.

2. Nqi dung quy~n thu thu~ cua

nha

nu-O'c

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

trong ph~m vi cai quan cua mlnh. Day la m()t n()i dung cvc kl

quan trQng cua chu quySn qu6c gia - chL quySn chinh tri phap li
da duqc lu~t phap qu6c t~ cong nh~ va ton trQng.co QuySn thu

thu~ cua nha nu6c la ca

sa

quan trQng dS nha nu&c c6 thS ban
hanh m()t h~ th6ng cac van ban phap lu~t thu~ trong nu6c ciing
nhu giru quy~t cac vfin cts qu6c t~ lien quan d~n quysn thu thu~.

N6i chung, quySn thu thu~ cua nha nu6c g~n v&i quySn Ivc
chinh tri cua m9t qu6c gia c6 chu quySn: tren ca·

sa

toan b9
khong gian trong bien gi6i Hinh th6 cua nu&c d6 va cong dan,
cu dan cua qu6c gia c6 chu quySn d6. QuySn thu thu~ dva tren

y~u t6 ~anh th6 (quySn theo lanh th6) cho phep nha nu&c duqc
quySn t hu thu~ d6i v6i mQi d6i tuqng du diSu ki~n tren lanh
th6 qu6c gia d6, khong phan bi~t lo~i chu thS.

QuySn thu thu~ dva tren y~u t6 con nguai ( quySn theo qu6c
tich) cho phep nha nu&c duqc thu thu~ d6i v6i mQi cong dan
cua qu6c gia d6, khong phan bi~t d6i tugng nay dang cu tni
hay khong cu tru tren lanh th6 qu6c gia.

Vi~c nghien CUu quySn thu thu~ cua qu6c gia c6

y

ngh!a
quan trQng, d~c bi~t trong giai do~n cac ho~t d<)ng kinh t~ qu6c

t~ ngay cang tra nen ph6 bi~n va da d~ng han. Ben c~nh d6 cac
quySn CO' ban, nguyen t~c CO' ban cua qu6c gia va qu6c t~ v~n

luon phai ton trQng va thvc hi~n. Xet

a

khia c~nh kinh t~,
quySn thu thu~ cua nha nu&c Ht CO'

sa

dam bao 6n dinh ngu6n

thu cho ngan sach nha nu&c. Xet

a

khia c~nh l~p phap, vi~c

xac dinh dung va ap dvng quysn thu thu~ cua nha nu&c giup
cho nha lam lu~t tranh duqc tlnh tr~ng bo s6t ngu6n thu ho~c

(l).Xem: I>i~u 2 Hi6n chuang Lien hgp qu6c.

trong ph~m vi cai quan cua mlnh. Day la m()t n()i dung cvc kl

quan trQng cua chu quySn qu6c gia - chL quySn chinh tri phap li
da duqc lu~t phap qu6c t~ cong nh~ va ton trQng.co QuySn thu

thu~ cua nha nu6c la ca

sa

quan trQng dS nha nu&c c6 thS ban
hanh m()t h~ th6ng cac van ban phap lu~t thu~ trong nu6c ciing
nhu giru quy~t cac vfin cts qu6c t~ lien quan d~n quysn thu thu~.

N6i chung, quySn thu thu~ cua nha nu6c g~n v&i quySn Ivc
chinh tri cua m9t qu6c gia c6 chu quySn: tren ca·

sa

toan b9
khong gian trong bien gi6i Hinh th6 cua nu&c d6 va cong dan,
cu dan cua qu6c gia c6 chu quySn d6. QuySn thu thu~ dva tren

y~u t6 ~anh th6 (quySn theo lanh th6) cho phep nha nu&c duqc
quySn t hu thu~ d6i v6i mQi d6i tuqng du diSu ki~n tren lanh

th6 qu6c gia d6, khong phan bi~t lo~i chu thS.

Vi~c nghien CUu quySn thu thu~ cua qu6c gia c6

y

ngh!a
quan trQng, d~c bi~t trong giai do~n cac ho~t d<)ng kinh t~ qu6c

t~ ngay cang tra nen ph6 bi~n va da d~ng han. Ben c~nh d6 cac
quySn CO' ban, nguyen t~c CO' ban cua qu6c gia va qu6c t~ v~n

luon phai ton trQng va thvc hi~n. Xet

a

khia c~nh kinh t~,
quySn thu thu~ cua nha nu&c Ht CO'

sa

dam bao 6n dinh ngu6n

thu cho ngan sach nha nu&c. Xet

a

khia c~nh l~p phap, vi~c

xac dinh dung va ap dvng quysn thu thu~ cua nha nu&c giup
cho nha lam lu~t tranh duqc tlnh tr~ng bo s6t ngu6n thu ho~c

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

khong dam bao blnh d~ng vS nghla V\1 cua ngucri n9p thuS.

Hi~n nay nhiSu nuoc tren thS gi6i dSu dang ap dvng ctbng
thm ca hai quySn nang tren, chi c6 m()t

s6

it nu6c ap dl;lng m9t
trong hai nguyen t~c d6. Ben c~nh d6, cac qu6c gia su dvng

uy~n chuysn hai nguyen ti\c nay cts ap dvng cho timg lo~i thus
C\1 th@, d?c bi~t d6i v6i thu~ thu nh~p. Vi~c cac qu6c gia ph6

bi~n lva chQn ap dvng dbng thai ca hai quy~n thu thu~ se ddn
t&i kha nang gay ra nhiing ganh n~ng m6i cho nguoi dan (hi~n

tuqng danh thuS trung). Giai quy~t tlnh tr~ng tren, cac qu6c gia
phai c6 nhCmg thoa thu~n nh~m tranh danh thuS trung.

0

Vi~t Nam, trong giai do~n hi~n nay, thvc tS Nha nu&c
dang ap dvng ca hai quy~n thu thuS theo Hinh th6 va theo qu6c
tjch. Ch~ng h~n, thuS . gia tri gia tang, thuS tieu th\1 d~c bi~t,

xu~t nh~p khAu danh vao m9i d6i tugng san xuftt kinh doanh
tren Uinh th6 Vi~t N am, khong phan bi~t "ngucri" n9p thuS la
c6ng dan Vi~t Narn hay kh6ng phai la cong dan Vi~t Nam. Ben

c~nh d6, thuS thu nh~p doanh nghi~p, thuS thu nh~p d6i v6i
ngucri c6 thu nh~p cao l~i ap dvng d6i v&i cac t6 chuc ca nhan

Vi~t N am khong chi dang sinh s6ng tren Hinh th6 Vi~t N am rna
con ap dvng d6i v&i "ngum" Vi~t Nam

a

nu&c ngoai. Vi~c ap
dvng quysn thu thu~ da d~n ct€n nhi~u thay ct6i trong cac quy
dinh cua h~ thbng phap lu~t thuS

a

Vi~t N am trong cac giai

do~n cv th~ khac nhau.

III. KHAI QUAT VE PHAP LU!T THUE
1. Khai ni~m phap lu~t thui

1.1. Dtnh ngh'la

Quan h~ thu, n()p thuS gifra nha nu6c va dan cu phai duqc

khong dam bao blnh d~ng vS nghla V\1 cua ngucri n9p thuS.

Hi~n nay nhiSu nuoc tren thS gi6i dSu dang ap dvng ctbng
thm ca hai quySn nang tren, chi c6 m()t

s6

it nu6c ap dl;lng m9t
trong hai nguyen t~c d6. Ben c~nh d6, cac qu6c gia su dvng

uy~n chuysn hai nguyen ti\c nay cts ap dvng cho timg lo~i thus
C\1 th@, d?c bi~t d6i v6i thu~ thu nh~p. Vi~c cac qu6c gia ph6

bi~n lva chQn ap dvng dbng thai ca hai quy~n thu thu~ se ddn
t&i kha nang gay ra nhiing ganh n~ng m6i cho nguoi dan (hi~n

tuqng danh thuS trung). Giai quy~t tlnh tr~ng tren, cac qu6c gia
phai c6 nhCmg thoa thu~n nh~m tranh danh thuS trung.

0

Vi~t Nam, trong giai do~n hi~n nay, thvc tS Nha nu&c
dang ap dvng ca hai quy~n thu thuS theo Hinh th6 va theo qu6c
tjch. Ch~ng h~n, thuS . gia tri gia tang, thuS tieu th\1 d~c bi~t,

xu~t nh~p khAu danh vao m9i d6i tugng san xuftt kinh doanh
tren Uinh th6 Vi~t N am, khong phan bi~t "ngucri" n9p thuS la
c6ng dan Vi~t Narn hay kh6ng phai la cong dan Vi~t Nam. Ben

c~nh d6, thuS thu nh~p doanh nghi~p, thuS thu nh~p d6i v6i
ngucri c6 thu nh~p cao l~i ap dvng d6i v&i cac t6 chuc ca nhan

Vi~t N am khong chi dang sinh s6ng tren Hinh th6 Vi~t N am rna
con ap dvng d6i v&i "ngum" Vi~t Nam

a

nu&c ngoai. Vi~c ap
dvng quysn thu thu~ da d~n ct€n nhi~u thay ct6i trong cac quy

dinh cua h~ thbng phap lu~t thuS

a

Vi~t N am trong cac giai

do~n cv th~ khac nhau.

III. KHAI QUAT VE PHAP LU!T THUE
1. Khai ni~m phap lu~t thui

1.1. Dtnh ngh'la

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

thgc hi~n dga tren nhfmg din cu phap If nhdt djnh, d6 chinh la
phap lu~t thu~.

Phdp luqt thui fa t6ng h9P cdc quy phr;un phap luqt aiJu 
chinh cdc quan h~ xii h9i phat sinh trong qua trinh thu, n9p 
thui gifra CO' quan nha nuac CO thdm quyJn VCt nguai nQp thui 
nhdm hznh thanh nguJn thu ngan sach nha nuac aJ thl!C hi~n
cdc m1:tc tieu xdc dtnh truac.

Vi~c dua ra khai ni~m phap lu~t thu~ nh~m phan djnh ranh
gi6i giua cac nh6m quan h~, qua d6 lga chQn ap dl)ng cac quy

ph~ phap lu~t phil hgp, d~t duqc hi~u qua di~u chinh cao.
N ghien CUu qua trinh hinh thanh va phat tri~n cua lu~t thuS

a

Vi~t Nam cho thAy phap lu~t thuB ra dai rAt sam. Nha nu6c

V6i tU each la chu th~ quy~n lgc, SU dl)ng cong Cl) rieng la phap

lu~t d~ t~p trung b() ph~n cua cai xa h()i rna khong phl) thu()c
vao

y

chi cua d6i tuqng n~m giu cua cai d6. Di~u nay cfing

giup cho vi~c phan bi~t giua lu~t thu~ v6i lu~t ngan sach nha
nu6c m~c du giua lu~t thu~ va lu~t ngan sach nha nu6c c6 m6i
lien h~ n()i t~.

1.2. D6i tu(mg aiJu chinh cua luqt thui

Trong giai do~n hi~n nay, khi con nhi~u quan di~m khac
nhau v~ nganh lu~t, vi~c dua ra d6i tuqng di~u chinh cua lu~t

thu~ chi c6

y

nghia xac djnh ro nhfrng lo~i chu th~ v6i nhfrng

d~c tinh nhdt djnh se la d6i tuqng huang t6i ho~c cdn duqc bao

v~ b6i cac van ban phap lu~t trong nu6c cfing nhu van ban
phap lu~t qu6c t~ v~ thu~. Xac dinh d6i tuqng di@u chinh cua

lu~t thu~ khong c6 nghia xac dinh day la m()t nganh lu~t d()c

l~p hay ffiQt Iinh V\fC khoa hQC lu~t rieng bi~t rna chi nh~m xac

thgc hi~n dga tren nhfmg din cu phap If nhdt djnh, d6 chinh la
phap lu~t thu~.

Vi~c dua ra khai ni~m phap lu~t thu~ nh~m phan djnh ranh

gi6i giua cac nh6m quan h~, qua d6 lga chQn ap dl)ng cac quy

ph~ phap lu~t phil hgp, d~t duqc hi~u qua di~u chinh cao.
N ghien CUu qua trinh hinh thanh va phat tri~n cua lu~t thuS

a

Vi~t Nam cho thAy phap lu~t thuB ra dai rAt sam. Nha nu6c

V6i tU each la chu th~ quy~n lgc, SU dl)ng cong Cl) rieng la phap

lu~t d~ t~p trung b() ph~n cua cai xa h()i rna khong phl) thu()c
vao

y

chi cua d6i tuqng n~m giu cua cai d6. Di~u nay cfing
giup cho vi~c phan bi~t giua lu~t thu~ v6i lu~t ngan sach nha
nu6c m~c du giua lu~t thu~ va lu~t ngan sach nha nu6c c6 m6i
lien h~ n()i t~.

1.2. D6i tu(mg aiJu chinh cua luqt thui

Trong giai do~n hi~n nay, khi con nhi~u quan di~m khac
nhau v~ nganh lu~t, vi~c dua ra d6i tuqng di~u chinh cua lu~t

thu~ chi c6

y

nghia xac djnh ro nhfrng lo~i chu th~ v6i nhfrng

d~c tinh nhdt djnh se la d6i tuqng huang t6i ho~c cdn duqc bao

v~ b6i cac van ban phap lu~t trong nu6c cfing nhu van ban
phap lu~t qu6c t~ v~ thu~. Xac dinh d6i tuqng di@u chinh cua

lu~t thu~ khong c6 nghia xac dinh day la m()t nganh lu~t d()c

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

dinh ro n()i dung nghien ciru, d~ c~p trong m()t ITnh V\fC phap

lu~t Cl) th~, m()t mon hQC lu~t.

Can cu vao llnh V\fC ho~t d()ng va n()i dung ho~t d()ng cua
cac chu th~, d6i tuQ11g di~u chinh cua phap lu~t thu~ bao gAm
cac nh6m quan h~ sau:

- Nh6m cac quan h~ phat sinh trong qua trlnh quan H thu~.

Quan H thuB la m()t trong nhfmg n()i dung quan trQng,
khong th~ tach rm ho~t d(>ng quan li nha nu6c. Ho~t d()ng quan

li thuB gAm nhi~u n()i dung cv th~ khac nhau, tuy v~y bao gio
cfing g~n li~n v6i S\f tham gia cua nha nu6c (nhan danh chinh
mlnh ho~c thong qua cac ca quan chuc nang).

Ho~t d()ng quan li thuB cua cac ca quan c6 thfun quy~n bao
gAm nhfmg nh6m hanh vi ca ban dugc tiBn hanh tren ca

sa

tuan thu cac nguyen t~c quan li hanh chinh va th~ hi~n thong

qua m()t lo~t lo~ hanh vi:

+ Ch~p hanh nhfrng quy dinh v~ thuB clia cac ca quan c6
thfim quy~n, ch6ng hi~n tuQllg chiBm dvng va tr6n l~u -thuB;

+ Xac djnh ph~ vi ngum n()p thuB va cac nguyen

cic

danh thuB;
+ Xac dinh dung d6i tuQllg tfnh thuB va cac can cu tfnh thuB;
+ Xac dinh each thuc tfnh thuB, quyBt dinh vi~c miSn giam
thu€ tren ca

sa

quy dinh cua phap lu~t;

+ TiBn harm cac bi~n phap cfut thiBt nhfun ch6ng thAt thu thuB;

+ Thanh tra, ki~m tra qua trlnh thu, n()p thuB.

- Nh6m cac quan h~ phat sinh trong qua trlnh th1;rc hi~n

nghia V\1 thuB.

dinh ro n()i dung nghien ciru, d~ c~p trong m()t ITnh V\fC phap
lu~t Cl) th~, m()t mon hQC lu~t.

Can cu vao llnh V\fC ho~t d()ng va n()i dung ho~t d()ng cua
cac chu th~, d6i tuQ11g di~u chinh cua phap lu~t thu~ bao gAm
cac nh6m quan h~ sau:

- Nh6m cac quan h~ phat sinh trong qua trlnh quan H thu~.

Quan H thuB la m()t trong nhfmg n()i dung quan trQng,
khong th~ tach rm ho~t d(>ng quan li nha nu6c. Ho~t d()ng quan

li thuB gAm nhi~u n()i dung cv th~ khac nhau, tuy v~y bao gio
cfing g~n li~n v6i S\f tham gia cua nha nu6c (nhan danh chinh
mlnh ho~c thong qua cac ca quan chuc nang).

Ho~t d()ng quan li thuB cua cac ca quan c6 thfun quy~n bao
gAm nhfmg nh6m hanh vi ca ban dugc tiBn hanh tren ca

sa

tuan thu cac nguyen t~c quan li hanh chinh va th~ hi~n thong

qua m()t lo~t lo~ hanh vi:

+ Ch~p hanh nhfrng quy dinh v~ thuB clia cac ca quan c6
thfim quy~n, ch6ng hi~n tuQllg chiBm dvng va tr6n l~u -thuB;

+ Xac djnh ph~ vi ngum n()p thuB va cac nguyen

cic

danh thuB;
+ Xac dinh dung d6i tuQllg tfnh thuB va cac can cu tfnh thuB;
+ Xac dinh each thuc tfnh thuB, quyBt dinh vi~c miSn giam
thu€ tren ca

sa

quy dinh cua phap lu~t;

+ TiBn harm cac bi~n phap cfut thiBt nhfun ch6ng thAt thu thuB;

+ Thanh tra, ki~m tra qua trlnh thu, n()p thuB.

- Nh6m cac quan h~ phat sinh trong qua trlnh th1;rc hi~n

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

Cac t6 chuc, ca nhan du tqrc ti~p hay gian ti~p d~u-phai
thlJc hi~n nghla V\l thuS d6i v6i nha nu&c. DS dam bao vi~c
n()p thuS d~y du, dung he;1n, dam bao sv cong b&ng trong vi~c
thlJc hi~n nghia vv thu~, phap lu?t thu~ di~u chinh nhfmg loe;1i
hanh vi CCY ban sau day cua nhihlg d6i tuqng nay:

+ ThlJc hi~n dang ki, ke khai thu~;

+

ThlJc hi~n n()p thuS theo trlnh tv, tuc la thvc hi~n m()t tr?t
tv phai tuan thu trong su6t qua trinh thvc hi~n nghia vv thu~;

+ Thvc hi~n ch~ d() bao cao thu~ va cac v~n d~ c6 lien quan
d~n ca

sa

xac d!nh s6 thu~ phai n()p vm ca quan c6 thAm quy~n;

+ D~ nghi ca quan c6 thAm quy~n xem xet dung, chfnh xac

s6 thu~ phai n()p trong nhfmg tru<mg hqp c~n thi~t.

- Nh6m cac quan h~ phat sinh trong qua tdnh xu lf vi phe;1m
va khi~u n(;li v~ thu~.

+ Ho(;lt d()ng xu lf vi ph(;lm v~ thu~ lien quan d~n cac hanh
vi vi ph(;lm phap lu?t thu~ nhu nq thuS, s6t thu~, tr6n thu~,
ch6ng thu~ nhung chua d~n muc c~u thanh t()i phe;1m hlnh sv;

+ Giai quy~t khi~u n(;li nhfmg quy~t d!nh hanh chfnh cua ca

quan c6 thAm quy~n khi ra cac quy~t d!nh khong du can cu,
khong cong b&ng, khong dung phap lu~t. ..

Xet d6i tuqng di~u chinh cu.a phap lu~t thu~, c6 thS nh~ th~y:
- Nha nu&c, v&i tu each la chu thS quy~n lgc, luon la m()t
ben tham gia quan h~ thu~ va tf\l'C ti~p chi ph6i cac quan h~ d6.

- Cac quan h~ d~u nh&m huang t6i vi~c chuySn giao b~t
bu()c m()t ngu6n tai chfnh vao cho nha nu6c. Ngu6n tai chfnh

+ ThlJc hi~n dang ki, ke khai thu~;

+

ThlJc hi~n n()p thuS theo trlnh tv, tuc la thvc hi~n m()t tr?t

tv phai tuan thu trong su6t qua trinh thvc hi~n nghia vv thu~;

+ Thvc hi~n ch~ d() bao cao thu~ va cac v~n d~ c6 lien quan
d~n ca

sa

xac d!nh s6 thu~ phai n()p vm ca quan c6 thAm quy~n;

+ D~ nghi ca quan c6 thAm quy~n xem xet dung, chfnh xac
s6 thu~ phai n()p trong nhfmg tru<mg hqp c~n thi~t.

- Nh6m cac quan h~ phat sinh trong qua tdnh xu lf vi phe;1m
va khi~u n(;li v~ thu~.

+ Ho(;lt d()ng xu lf vi ph(;lm v~ thu~ lien quan d~n cac hanh
vi vi ph(;lm phap lu?t thu~ nhu nq thuS, s6t thu~, tr6n thu~,
ch6ng thu~ nhung chua d~n muc c~u thanh t()i phe;1m hlnh sv;

+ Giai quy~t khi~u n(;li nhfmg quy~t d!nh hanh chfnh cua ca

quan c6 thAm quy~n khi ra cac quy~t d!nh khong du can cu,
khong cong b&ng, khong dung phap lu~t. ..

Xet d6i tuqng di~u chinh cu.a phap lu~t thu~, c6 thS nh~ th~y:
- Nha nu&c, v&i tu each la chu thS quy~n lgc, luon la m()t
ben tham gia quan h~ thu~ va tf\l'C ti~p chi ph6i cac quan h~ d6.

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27>

nhfun

phvc vvlQi ich cong c9ng, di~u chinh xa h9i

a

tfun vi mo.

D~c diSm v~ chu thS va n9i dung cua cac nh6m quan h~ xa
hQi thUQC d6i tUQllg di~u chinh cua phap lu?t thu~ cho thfty cac
quan h~ do phap lu?t thu~ di~u chinh luon mang tinh chAp hanh
va di~u hanh, la m9t n()i dung quan trQng cua tai chinh cong. (l)

DiSu nay cfing chi ph6i tf\IC ti~p vi~c su dvng phuong phap

di~u chinh quan h~ thuS.

1.3. Phuong phap aiJu chinh cita lucjt thui

Xufit phat tir tinh chftt cua cac quan h~ thuS do lu~t thuS
diSu chinh, dS sv tac d9ng cua phap lu?t c6 hi~u qua, lu~t thuS
su dl;lng phuong phap m~nh l~nh quySn uy.

DS c6 duqc ngu6n thu, nha nu6c yeu cftu nguai dan phai
n()p thuS. DS c6 thS tang them kha nang chi tieu, nha nu6c co
ths ban hanh, thay ct6i cac lo<:li thuS mm ho~c bai bo nhitng uu
dai v~ thuS dang ap dvng d6i vm nguai dan. DS kip thai trang
trai cho hol;lt d9ng cua mlnh, co duqc s6 thu 6n dinh va chu
d()ng, nha nu6c yeu c~u ngum dan n9p dung, n9p du, theo thm
hl;ln s6 thuS nhftt dinh ... Nhfmg vi d\1 neu tren cho thfty khong
c6 sv blnh d~ng giua ca quan c6 thAm quySn vS thuS vm nguai
n9p thuS. Nha nu6c c6 quySn don phuong dua ra nhfrng quySt
dinh theo

y

chi CUa mlnh rna khong C~n CO S\f thoa thu?n CUa
cac d6i tuQ'Ug con 1~. Trubng hqp c~n thiSt, nha nu6c c6 thS
ap dvng cac bi~n phap cu5ng chS, bu9c d6i tuQ'Ilg n()p thuS

(1). Theo quan di€m cua cac nha kinh t~, duqc ghi nh~n t~ nhi~u giao trlnh

ti~ng Anh: Giao trlnh tai chinh cong cua Giao su Harvey S. Rosen, DC;li hQc
Priceton, Hoa Ky; Giao trlnh tai chinh cong cua Giao su David N. Hyman, DC;li
hQc North Carolina, Hoa Ky; Giao trlnh tai chinh cong cua PGS. TS. Nguy€n
Thi Canh ( chu bien), D~i hQc qu6c gia Thanh ph6 H6 Chi Minh.

nhfun

phvc vvlQi ich cong c9ng, di~u chinh xa h9i

a

tfun vi mo.

di~u chinh quan h~ thuS.

1.3. Phuong phap aiJu chinh cita lucjt thui

Xufit phat tir tinh chftt cua cac quan h~ thuS do lu~t thuS
diSu chinh, dS sv tac d9ng cua phap lu?t c6 hi~u qua, lu~t thuS
su dl;lng phuong phap m~nh l~nh quySn uy.

y

chi CUa mlnh rna khong C~n CO S\f thoa thu?n CUa
cac d6i tuQ'Ug con 1~. Trubng hqp c~n thiSt, nha nu6c c6 thS
ap dvng cac bi~n phap cu5ng chS, bu9c d6i tuQ'Ilg n()p thuS

(1). Theo quan di€m cua cac nha kinh t~, duqc ghi nh~n t~ nhi~u giao trlnh

</div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

phru thvc hi~n nghla V\1.

Vi~c su dvng phuong phap m~nh l~nh quySn uy trong quan

h~ thu€ hoan to an khong phai v6i hlnh thuc · bi~u hi~n gi6ng
nhau. Chfutg h:;tn, co quan quan H thu€ c6 quySn ra cac thong
bao thu€, quy€t dinh truy thu thu€ va yeu cAu d6i tuqng n9p
thu€ thvc hi~n dung. Nhung

a

truemg hgp d6i tuqng n()p thu€

tv

ke khai, tinh thu€ va

tv

n9p thu€ thl c6 S\l khac nhau vS hlnh
thuc bi€u hi~n nhung diSu nay hoan toan khong co nghia tinh
chdt quySn uy bi mdt di. Tru6c h€t, vi~c lam nay phai duqc ca 
quan quan li thu€ cho phep hay phe chudn; n€u d6i tuqng n()p
thuS khong tinh dung, tinh du, n9p theo thm h:;tn, vi~c hi xir li

vi ph(;Ull se tra thanh hi~n thvc. Khi s6 thuS khong duqc n9p
dfty du, dung h:;tn se d~n t6i hang lo:;tt cac kha nang khac nhau
nhu phong toa tai khoan, yeu c~u thu hQ, ph:;tt n9p ch~m duqc
thvc hi~n cung v6i cac bi~n phap hanh chinh khac.

Trong giai do~n hi~n nay, cac nu6c dang c6 xu thS phan
chia h~ th6ng phap lu~t thanh lu~t cong(l) (Public Law) va lu~t
tu (Private Law). Lu~t cong Ia cac lu~t diSu chinh cac quan h~
lien quan dSn lqi ich cong CQng hay m6i quan h~ giua co quan
nha nuac, quan h~ nha nu&c v6i cong dan. Lu~t tu diSu chinh
quan h~ lien quan dSn IQ'i ich ca nhan, quan h~ giua cac cong
dan. Nhu v~y, lu~t thuS (Taxation Law) c6 dAy du can cud~
duqc xac dinh day la mQt bQ ph~n quan trQng cua lu~t cong.C2

)

(1). Neu nhu truoc day truong phai phan chia chi ph6 bien a cac nuoc theo h~
th6ng lu~t Anh-My (Common Law) va h~ th6ng Lu~t chau Au 1\lC dia (Civil
Law), hi~n nay cac nuoc khong hoan toan theo h~ th6ng lu~t nay ciing dua ra

each phan chia tucrng tg.

(2).Xem: Jonh Carvan, Tim hi~u h~ th6ng phap lu~t Uc, 1996, tr. 3 - 7 (ban
tieng Anh).

phru thvc hi~n nghla V\1.

Vi~c su dvng phuong phap m~nh l~nh quySn uy trong quan

a

truemg hgp d6i tuqng n()p thu€

tv

ke khai, tinh thu€ va

tv

)

each phan chia tucrng tg.

</div>
(29)<div class='page_container' data-page=29>

1.4. Ngu6n cua phap luQt thud

Ngufin cua phap lu~t thu€ la cac van ban phap lu~t do CCY

quan c6 thdm quy~n ban hanh di~u chinh cac quan h~ xa hQi
phat sinh trong qua trlnh thu, n{>p thu€ va cac van ban phap
lu~t qu6c t€ di~u chinh cac quan h~ phiit sinh trong qua trlnh
thl}c hi~n quySn thu thu€ ma Vi~t N am da ki k@t ho~c cam k~t
thvc hi~n.

Ngufin cua van ban phap lu~t thu~ do CCJ quan c6 thfun

quy~n cua Nha nu&c Vi~t Nam ban hanh bao gfim cac van ban

lu~t va van ban dum lu~t.

Lu~t do Qu6c h9i ban hanh, sua d6i, b6 sung nhu Lu~t thu€
gia trj gia tang, Lu~t thu~ tieu thv d~c bi~t, Lu~t thu~ xufit nh~p
khAu, Lu~t thuS thu nh~p doanh nghi~p ... M9t diSm kha d~c thu
trong h~ th6ng lu~t di~u chinh ho~t d9ng thu thuS do Nha nu&c
Vi~t Nam ban hanh la quy djnh v~ thuS c6 th@ duqc ghi nh~ 6
IDQt van ban lu~t dan hanh ma khong hoan toan ghi nh~ t~

cac lu~t thu~ n6i chung. Ch~ng h~n, Lu~t ddu khi di8u chinh
quan h~ thu~ thl nguyen cua cac t6 chuc kinh t~ c6 khai thac
ddu, khi tren Hinh thb Vi~t N am. t>

Phap l~nh thuS do

Uy

ban thu(mg V\1 Qu6c h9i ban hanh,
sua dbi, b6 sung nhu Phap l~nh thu~ thu nh~p d6i v6i nguoi c6
thu nh~p cao, Phap l~nh thu~ tru nguyen ... Phap l~nh vS thu€
thuang duqc h~n ch~ ban hanh. ThuS thu nh~p d6i v6i ca nhan,
thu€ thl nguyen hi~n nay da dugc di~u chinh bOi Lu~t thu€ thu
nh~p ca nhan va Lu~t thu€ thl nguyen.

Cac van ban dum lu~t khac do Chfnh phu, Thu tu6ng
Chinh phu, B9 truemg cac b9 quan li nganh ban hanh quy dinh

1.4. Ngu6n cua phap luQt thud

Ngufin cua phap lu~t thu€ la cac van ban phap lu~t do CCY

quan c6 thdm quy~n ban hanh di~u chinh cac quan h~ xa hQi

phat sinh trong qua trlnh thu, n{>p thu€ va cac van ban phap
lu~t qu6c t€ di~u chinh cac quan h~ phiit sinh trong qua trlnh
thl}c hi~n quySn thu thu€ ma Vi~t N am da ki k@t ho~c cam k~t
thvc hi~n.

Ngufin cua van ban phap lu~t thu~ do CCJ quan c6 thfun

quy~n cua Nha nu&c Vi~t Nam ban hanh bao gfim cac van ban

lu~t va van ban dum lu~t.

cac lu~t thu~ n6i chung. Ch~ng h~n, Lu~t ddu khi di8u chinh
quan h~ thu~ thl nguyen cua cac t6 chuc kinh t~ c6 khai thac
ddu, khi tren Hinh thb Vi~t N am. t>

Phap l~nh thuS do

Uy

</div>
(30)<div class='page_container' data-page=30>

chi tiSt thi hanh cac lu~t, phap I~nh thus.

Cac van ban. phap lu~t qu6c tS la ngu6n cua phap lu~t thuS
bao g6m cac diSu u&c qu6c ts song phuang va da phuang.

Cac diSu uac qu6c tS da phuang rna Vi~t Nam tham gia ki

kSt ho~c cam kSt thvc hi~n nhu OECD-1977 vS "Hi~p dinh
m~u vs tranh danh thus hai I~n d6i vm cac Io~i thus danh vao
tai san va thu nh~p" hay UN-1980 cua Lien hqp qu6c vS "Hi~p
dinh m~u cua Lien hqp qu6c vS tranh danh thuS hai l~n gifra
cac nu6c phat tri~n va cac nu6c d~ng phat tri~n"; GATT 1994;
Hi~p dinh uu dai thuS quan c6 hi~u Ivc chung (CEPT) ...

Cac hi~p dinh song phuang rna Vi~t N am da ki kSt nhu
Hi~p dinh tninh danh thu~ hai l~n giua Vi~t N am v6i cac nu6c

ki k~t; Hi~p dinh thuang m~i Vi~t Nam- Hoa

Ky ...

2. Quan h~ phap lu~t thu~

Cac quan h~ xa h()i xu~t hi~n do nhfrng yeu c~u lien h~ v~t
ch~t gifra nha llUOC v6i dan chung va chiu S\f tac d()ng cua
nhiSu ySu t6 khac nhau, song quy~t dinh nh~t v~ la ySu t6 nha
nu6c. D~ phl)C vvl<Ji ich cua minh va t~o ra tr~t tt;r chung cho
xa h()i, nha nuac dung quy ph~m phap lu~t nhu m()t quy t~c xu

S\f chung nh~m t~p trung ngu6n thu tir thu~ VaO ngan sach nha
nu6c. Quan h~ thu, n()p thuS thvc hi~n tren C(J sa cac quy ph~m
phap lu~t da tra thanh quan h~ phap lu~t thu~.

Quan h~ phap lu~t thuS mang m()t s6 d~c di~m sau:

Thu nhdt, quan h~ phap lu~t thuS mang n~ng tinh quySn uy.
H~ qua cua quan h~ phap lu~t thuS la sv chuy~n giao m()t kh6i
luQ11g tai san (co thS du&i hinh thuc gia ho~c du&i hlnh thuc

chi tiSt thi hanh cac lu~t, phap I~nh thus.

Cac van ban. phap lu~t qu6c tS la ngu6n cua phap lu~t thuS
bao g6m cac diSu u&c qu6c ts song phuang va da phuang.

Cac diSu uac qu6c tS da phuang rna Vi~t Nam tham gia ki

Cac hi~p dinh song phuang rna Vi~t N am da ki kSt nhu
Hi~p dinh tninh danh thu~ hai l~n giua Vi~t N am v6i cac nu6c

ki k~t; Hi~p dinh thuang m~i Vi~t Nam- Hoa

Ky ...

2. Quan h~ phap lu~t thu~

Cac quan h~ xa h()i xu~t hi~n do nhfrng yeu c~u lien h~ v~t
ch~t gifra nha llUOC v6i dan chung va chiu S\f tac d()ng cua
nhiSu ySu t6 khac nhau, song quy~t dinh nh~t v~ la ySu t6 nha

nu6c. D~ phl)C vvl<Ji ich cua minh va t~o ra tr~t tt;r chung cho
xa h()i, nha nuac dung quy ph~m phap lu~t nhu m()t quy t~c xu

S\f chung nh~m t~p trung ngu6n thu tir thu~ VaO ngan sach nha
nu6c. Quan h~ thu, n()p thuS thvc hi~n tren C(J sa cac quy ph~m
phap lu~t da tra thanh quan h~ phap lu~t thu~.

Quan h~ phap lu~t thuS mang m()t s6 d~c di~m sau:

</div>
(31)<div class='page_container' data-page=31>

hi~n v~t, tuy thu()c vao tirng thm ld) tir nguai n()p thu~ cho nha
nu&c, vi v~y vi~c n()p thu~ khong phai la sv Iva ch9n cua d6i
tuqng n9p thu~ rna do yeu cfru cua nha nuac. Quysn va nghia

V\1 phap H trong quan h~ phap lu~t thu~ duqc dam bao thvc
hi~n thong qua cac bi~n phap cu5ng ch~ nha nu6c.

Thu hai, quan h~ phap lu~t thu~ thuang quy dinh C\1 th~
nhftng quy~n

Va

nghta V\1 phap li CUa cac ben tham gia quan h~.
Tuy v~y' cho du C\1 th~ d~n dau, cac quy dinh nay vful chi la
"quy t~c xu sv" rna khong th~ quy dinh tftt ca ho~c dv li~u duqc
tftt ca di~u ki~n rna quan h~ phap lu~t thu8 se di~n ra. Vl v~y'
cac Xlr S\f thvc t~ se Him ro rang han, chi ti~t han cac quy dinh
phap lu~t nhung khong duqc lam trai phap lu~t thu~ C\l th~.

Thir ba, m(>t ben tham gia quan h~ phap lu~t thu~ bao gib'
cling la ca quan quan li thu~.

Nghien c(ru quan h~ phap lu~t thu8, nhfmg n()i dung sau

day cfrn lam ro:

- Can cu phap li hlnh thanh quan h~ phap lu~t thu~ C\1 th~;
- Chu th€ tham gia quan h~ phap lu~t thu~;

- Quy@n va nghia Vl) cua cac chu thS tham gia quan h~ phap
lu~t thu€;

- sv

ki~n phap li.

2.1. Can cu phap lf

"Quy phgm phap lugt tac a9ng t6i cac quan h¢ xa h9i nhdt 
atnh va biin chung thanh quan h¢ phap lu(it. Niu quan h¢ xii

hf)i khong au(lc quy phgm phap lu(it aiJu chinh thi chung

hi~n v~t, tuy thu()c vao tirng thm ld) tir nguai n()p thu~ cho nha
nu&c, vi v~y vi~c n()p thu~ khong phai la sv Iva ch9n cua d6i
tuqng n9p thu~ rna do yeu cfru cua nha nuac. Quysn va nghia

V\1 phap H trong quan h~ phap lu~t thu~ duqc dam bao thvc
hi~n thong qua cac bi~n phap cu5ng ch~ nha nu6c.

Thu hai, quan h~ phap lu~t thu~ thuang quy dinh C\1 th~
nhftng quy~n

Va

Thir ba, m(>t ben tham gia quan h~ phap lu~t thu~ bao gib'
cling la ca quan quan li thu~.

Nghien c(ru quan h~ phap lu~t thu8, nhfmg n()i dung sau

day cfrn lam ro:

- Can cu phap li hlnh thanh quan h~ phap lu~t thu~ C\1 th~;
- Chu th€ tham gia quan h~ phap lu~t thu~;

- Quy@n va nghia Vl) cua cac chu thS tham gia quan h~ phap
lu~t thu€;

- sv

ki~n phap li.

2.1. Can cu phap lf

"Quy phgm phap lugt tac a9ng t6i cac quan h¢ xa h9i nhdt 
atnh va biin chung thanh quan h¢ phap lu(it. Niu quan h¢ xii

</div>
(32)<div class='page_container' data-page=32>

khong thi tra thanh quan h~ phap luqt".<o Nhu v~y, quan h~
phap lu~t thuS chi c6 thS xac dinh duqc khi c6 quy ph~m phap

Iu~t thus xac dinh di~u ki~n cho cac d6i tuqng n9p thu~.

Quy ph~m phap lu~t thuS tac d()ng too quan h~ thu n()p thuS
va bi~n chung thanh cac quan h~ phap lu~t. Khong th~ c6 quan

h~ phap lu~t thuS nSu nhu khong c6 quy dinh ghi nh~n tinh hqp

phap cua quan h~ d6. Nhu da d~ c~p, cac quan h~ phap lu~t
thuS mang tinh quy~n uy cao nhung l~i g~n vm ySu t6 tai san
nen khong th~ co quan h~ chuysn giao luQ'Ilg tai san duai d~ng
thuS cho nha nu6c nSu khong duqc thgc hi~n dga tren m()t ca

sa

phap .li Cl) thS.

Ca

sa

phap li cho quan h~ phap lu~t thuS ciing la m()t trong
nhfmg can cu d~ phan bi~t quan h~ phap Iu~t thus nay vm quan

h~ phap lu~t thuS khac. Di~u nay ciing c6 nghia, nghia V\1 thuS
khong thS duqc thgc hi~n khi chua c6 van ban phap lu~t thuS
quy dinh v~ vfrn d~ d6. (1)

Can cu phap li cho quan h~ phap lu~t thuS thuang duqc ghi

nh~ ro trong cac quySt dinh cua ca quan quan 11 thus.

2.2. Cac chu thi tham gia quan h~ phap luqt thui

Bfrt ld quan h~ phap lu~t thuS nao, ca cfru chu th~ ciing
duqc xac dinh. Chu thS tham gia quan h~ phap lu~t thuS la cac
t6 chuc, ca nhan c6 du di~u ki~n do nha nu6c quy dinh cho
timg Io~.

v

~ nguyen t~c, cac d6i tuqng nay dSu phai dam bao

(l).Xem: Tru<mg D~i h<;>c Lu~t

Ha

N(>i, Gido trinh lf lu~n nha nuac va phdp 
lu(it, Nxb. Cong an nhan dan,

Ha

N(>i, 2002, tr. 455.

khong thi tra thanh quan h~ phap luqt".<o Nhu v~y, quan h~
phap lu~t thuS chi c6 thS xac dinh duqc khi c6 quy ph~m phap

Iu~t thus xac dinh di~u ki~n cho cac d6i tuqng n9p thu~.

Quy ph~m phap lu~t thuS tac d()ng too quan h~ thu n()p thuS
va bi~n chung thanh cac quan h~ phap lu~t. Khong th~ c6 quan

h~ phap lu~t thuS nSu nhu khong c6 quy dinh ghi nh~n tinh hqp
phap cua quan h~ d6. Nhu da d~ c~p, cac quan h~ phap lu~t
thuS mang tinh quy~n uy cao nhung l~i g~n vm ySu t6 tai san
nen khong th~ co quan h~ chuysn giao luQ'Ilg tai san duai d~ng
thuS cho nha nu6c nSu khong duqc thgc hi~n dga tren m()t ca

sa

phap .li Cl) thS.

Ca

sa

phap li cho quan h~ phap lu~t thuS ciing la m()t trong
nhfmg can cu d~ phan bi~t quan h~ phap Iu~t thus nay vm quan

h~ phap lu~t thuS khac. Di~u nay ciing c6 nghia, nghia V\1 thuS
khong thS duqc thgc hi~n khi chua c6 van ban phap lu~t thuS
quy dinh v~ vfrn d~ d6. (1)

Can cu phap li cho quan h~ phap lu~t thuS thuang duqc ghi

nh~ ro trong cac quySt dinh cua ca quan quan 11 thus.

2.2. Cac chu thi tham gia quan h~ phap luqt thui

Bfrt ld quan h~ phap lu~t thuS nao, ca cfru chu th~ ciing
duqc xac dinh. Chu thS tham gia quan h~ phap lu~t thuS la cac
t6 chuc, ca nhan c6 du di~u ki~n do nha nu6c quy dinh cho

timg Io~.

v

~ nguyen t~c, cac d6i tuqng nay dSu phai dam bao

</div>
(33)<div class='page_container' data-page=33>

nang lvc chu th~ phap lu~t. Trong quan h~ phap lu~t thu~, c6
hai lo~ chu th~ co ban Ht cac co quan quan H, thu thu@ va d6i
tugng n(}p thu~.

- Cac co quan quan lf

va

thu thu@. Phap lu~t Vi~t N am quy
dinh cac co quan trong h~ th6ng ca quan thl chinh nha nu6c
c6 tnich nhi~m thvc hi~n ho~t d()ng quan li va thu thu@ tren
Hinh th6 Vi~t Nam. Cac co quan nay c6 quan h~ hiiu ca vai

nhau tren CO SO chuc nang nhi~m V\1 va quan h~ cong tac

trong ttmg thai ld.

Ca quan thu8 c6 nhi~m vv thu cac khoan thu~ phat sinh
tren co sa cac ho~t d()ng san xuftt kinh doanh 6 trong nu6c.

Co quan thu8 dugc thanh l~p tir nam 1991, <2) c6 ca cAu t6

chuc th6ng nh~t theo nganh d9c. T6ng C\lC thu~ trvc thu()c

B9

tai chinh; C\lC thu8

a

cAp tinh, thanh ph6 trvc thu()c T6ng C\;lC

thu@; chi C\}C thu@

a

cAp qu~n huy~n trvc thu()c C\;lC thu@ tinh va

dan vi quan li thu~ d~c thu dugc thanh l~p trong truang hgp
cAn thi8t. <3) Do t6 chuc theo nganh dQc, cac cAp trong h~ th6ng

ca quan thu8 dugc phan djnh nhi~m vv, quy~n h~n cv th~.

Theo do, T6ng C\lC thu8 khong tn.rc ti~p ti~n hanh quan li thu
thu~; vi~c ti8n hanh quan li thu thu@ thu()c v8 Cvc thu~, Chi

Cl}C thu~ 6 cac dia phuong. Nhu v~y, m()t bentham gia quan h~

phap lu~t thu~ trvc ti8p v6i d6i tuqng n()p thu8 la cac co quan

( 1 ). Quan h~ phap lu~t thu n()p thu~ gia tri gia tang khong the duqc hlnh th~mh
khi Lu~t thu~ gia tri gia tang chua dugc ban hanh. ·
(2).Xem: Nghi dinh s6 281/HDBT ngay 07/8/1990.

(3).Xem: Quy~t dinh cua Thu tu6ng Chinh phil s6 76/2007/QD-TTg ngay
28/5/2007 v~ vi~c quy dinh chtrc nang, nhi~m Yl), quyen h«;1n va co cciu t6 chtrc

cua T6ng C\lC thu~ tn.rc thu()c BQ tai chfnh.

nang lvc chu th~ phap lu~t. Trong quan h~ phap lu~t thu~, c6
hai lo~ chu th~ co ban Ht cac co quan quan H, thu thu@ va d6i
tugng n(}p thu~.

- Cac co quan quan lf

va

nhau tren CO SO chuc nang nhi~m V\1 va quan h~ cong tac

trong ttmg thai ld.

Ca quan thu8 c6 nhi~m vv thu cac khoan thu~ phat sinh

tren co sa cac ho~t d()ng san xuftt kinh doanh 6 trong nu6c.

Co quan thu8 dugc thanh l~p tir nam 1991, <2) c6 ca cAu t6

chuc th6ng nh~t theo nganh d9c. T6ng C\lC thu~ trvc thu()c

B9

tai chinh; C\lC thu8

a

cAp tinh, thanh ph6 trvc thu()c T6ng C\;lC

thu@; chi C\}C thu@

a

cAp qu~n huy~n trvc thu()c C\;lC thu@ tinh va

dan vi quan li thu~ d~c thu dugc thanh l~p trong truang hgp
cAn thi8t. <3) Do t6 chuc theo nganh dQc, cac cAp trong h~ th6ng

ca quan thu8 dugc phan djnh nhi~m vv, quy~n h~n cv th~.
Theo do, T6ng C\lC thu8 khong tn.rc ti~p ti~n hanh quan li thu
thu~; vi~c ti8n hanh quan li thu thu@ thu()c v8 Cvc thu~, Chi

Cl}C thu~ 6 cac dia phuong. Nhu v~y, m()t bentham gia quan h~

phap lu~t thu~ trvc ti8p v6i d6i tuqng n()p thu8 la cac co quan

( 1 ). Quan h~ phap lu~t thu n()p thu~ gia tri gia tang khong the duqc hlnh th~mh
khi Lu~t thu~ gia tri gia tang chua dugc ban hanh. ·
(2).Xem: Nghi dinh s6 281/HDBT ngay 07/8/1990.

(3).Xem: Quy~t dinh cua Thu tu6ng Chinh phil s6 76/2007/QD-TTg ngay
28/5/2007 v~ vi~c quy dinh chtrc nang, nhi~m Yl), quyen h«;1n va co cciu t6 chtrc

</div>
(34)<div class='page_container' data-page=34>

thu~

a

dia phuang.

Ca quan hai quan c6 nhi~m vv quan li va thu cac lo~i thu~

giln v6i hang hoa xufrt kh~u, nh~p kh~u. Ca cfru t6 chuc cua ca 
quan hai quan duqc thgc hi~n theo nganh dQc:<1) Tdng eve Hai

quan tqrc thu()c B9 tai chinh, <2

) C\lC hai quan tinh ho~c lien tinh

tqrc thu()c T 6ng eve hai quan; chi eve hai quan cua kh~u, d()i
ki8m soat hru quan ho~C cac dan vj tuang duang thUQC C\lC hai
quan tinh ho~c lien tinh. Cilng nhu nhi~m V\1 cua CO' quan thuS,
chi CO cac C<J quan hai quan dja phuang tham gia 1f\TC ti~p vao
ho~t d9ng quan 11 thus

a

khau xufit kh~u, nh~p kh~u.

- D6i tugng n()p thuS la tdt ca ca t6 chuc, ca nhan c6 du
di~u ki~n phai n()p m()t lo~i thu~ nhfrt dinh theo lu~t dinh. Cac
van ban phap lu~t thu~ C\1 thS d~u neu ro d6i tuqng nay.

2.3. QuyJn Va nghza V¥ V~ CUa cac chu thJ

Trong quan h~ phap lu~t thu~, cac ben tham gia d~u duqc
xac dinh tru6'c vS quySn va nghia vv phap H. QuySn cua chu
thS nay khong n~m ngoai m6i lien h~ phap li vm vi~c thgc hi~n
cac nghia V\1 phap li cua chu th8 khac. Do quan h~ phap lu~t
thu~ c6 thS duqc trai dai trong su6t m9t qua trlnh, m()t giai
do~ hay xufrt hi~n khi CO du S\f ki~n phap li, cac quy~n va
nghia vv phap li cua cac chu thS cfing duqc xem xet

a

cac giai

(1).Xem: Lu~t hai quan nam 2001, Lu~t sira di>i, bb sung m9t s6 di~u cua Lu~t

hai quan nam 2005.

(2).Xem: Quy~t dinh sd 139/Hf>BT ngay 26/4/1984; Quy~t djnh cua Thu
tu6ng Chinh phil s6 0212010/QD-TTg ngay 15/0112010 quy djnh chuc nang,

nhi~m Vl), quy~n h~n va ca cdu tb chuc cua Tbng Cl)C hai quan tqrc thUQC BQ
tai chinh.

thu~

a

dia phuang.

Ca quan hai quan c6 nhi~m vv quan li va thu cac lo~i thu~
giln v6i hang hoa xufrt kh~u, nh~p kh~u. Ca cfru t6 chuc cua ca 
quan hai quan duqc thgc hi~n theo nganh dQc:<1) Tdng eve Hai

quan tqrc thu()c B9 tai chinh, <2

) C\lC hai quan tinh ho~c lien tinh

a

khau xufit kh~u, nh~p kh~u.

- D6i tugng n()p thuS la tdt ca ca t6 chuc, ca nhan c6 du
di~u ki~n phai n()p m()t lo~i thu~ nhfrt dinh theo lu~t dinh. Cac
van ban phap lu~t thu~ C\1 thS d~u neu ro d6i tuqng nay.

2.3. QuyJn Va nghza V¥ V~ CUa cac chu thJ

thu~ c6 thS duqc trai dai trong su6t m9t qua trlnh, m()t giai
do~ hay xufrt hi~n khi CO du S\f ki~n phap li, cac quy~n va
nghia vv phap li cua cac chu thS cfing duqc xem xet

a

cac giai

(1).Xem: Lu~t hai quan nam 2001, Lu~t sira di>i, bb sung m9t s6 di~u cua Lu~t
hai quan nam 2005.

(2).Xem: Quy~t dinh sd 139/Hf>BT ngay 26/4/1984; Quy~t djnh cua Thu
tu6ng Chinh phil s6 0212010/QD-TTg ngay 15/0112010 quy djnh chuc nang,

</div>
(35)<div class='page_container' data-page=35>

do?n C\1 th~ khac nhau.

2.3.1. QuySn va ngh1a V\1 tru6c khi thvc hi~n quan h~ thu
n()p thw~

- Cac ca quan quan H thu@ c6 tn1ch nhi~m

+ Cclp s6 dang ki thuS cho d6i tUQ'llg n()p thu€

+ Cclp rna s6 thu@ cho chu thS n()p thu6 (nghla V\1 nay thong
thuang chi xuclt hi~n d6i v6i nhfrng chu th~ c6 ngh1a V\1 thuS
phat sinh thuang xuyen rna khong xudt hi~n d6i vm cac chu
th~ chi c6 righ1a V\1 thuS phat sinh theo V\1 vi~c);<l)

+ Cung cdp cac mftu chimg tu, boa don ho~c chfip nh~

vi~c dang ki mfiu chl:rng tu hoa don cua d6i tuQ'ng n()p thu€ khi
cac chu th~ nay dap l:rng ctiy du diSu ki~n; <2)

+ Huang dftn trlnh tl)' ke khai va n()p thu@ cho d6i tUQ'Ug
n()p thuS.

Tru6c giai do?n xac dinh m()t s6 ti~n thu€ C\1 th~, C<J quan
quan H thu€ phai thvc hi~n m9t

s6

nghia V¥ nhdt dinh, vua dam
bao ho?t d9ng quan 11 thus cua h~ th6ng d6ng thm day ciing
dUQ'C hi~u

la

nhfrng hanh Vi

rna

C<J quan thu@ phai thl)'C hi~n

( t~o diSu ki~n cho dan chung)

rna

khong phru

Ia

quysn cua ca

quan quan li thuS. Nh~n xet nay nh~m kh~ng dinh trach nhi~m
cua C<J quan quan lf thuS d6i v6i cac chu th~ n(>p thu€.

(1). Ma s6 thu~ dugc cdp cho cac chu th€ c6 hanh vi k:inh doanh; m<)t s6 trm)'ng
hqp nhu ca nhan c6 thu nh~p khong thu<mg xuyen, khong th~ n~m trong di~n
phai cAp rna s6 thu~.

(2). Theo Nghi djnh cua Chlnh phu s6 5112010/ND-CP ngay 28/9/2010 v6 hoa
don

ban

hang hoa, cung Ung djch V\1.

do?n C\1 th~ khac nhau.

2.3.1. QuySn va ngh1a V\1 tru6c khi thvc hi~n quan h~ thu
n()p thw~

- Cac ca quan quan H thu@ c6 tn1ch nhi~m

+ Cclp s6 dang ki thuS cho d6i tUQ'llg n()p thu€

+ Cung cdp cac mftu chimg tu, boa don ho~c chfip nh~
vi~c dang ki mfiu chl:rng tu hoa don cua d6i tuQ'ng n()p thu€ khi
cac chu th~ nay dap l:rng ctiy du diSu ki~n; <2)

+ Huang dftn trlnh tl)' ke khai va n()p thu@ cho d6i tUQ'Ug
n()p thuS.

Tru6c giai do?n xac dinh m()t s6 ti~n thu€ C\1 th~, C<J quan
quan H thu€ phai thvc hi~n m9t

s6

nghia V¥ nhdt dinh, vua dam
bao ho?t d9ng quan 11 thus cua h~ th6ng d6ng thm day ciing
dUQ'C hi~u

la

nhfrng hanh Vi

rna

C<J quan thu@ phai thl)'C hi~n

( t~o diSu ki~n cho dan chung)

rna

khong phru

Ia

quysn cua ca

quan quan li thuS. Nh~n xet nay nh~m kh~ng dinh trach nhi~m
cua C<J quan quan lf thuS d6i v6i cac chu th~ n(>p thu€.

(1). Ma s6 thu~ dugc cdp cho cac chu th€ c6 hanh vi k:inh doanh; m<)t s6 trm)'ng
hqp nhu ca nhan c6 thu nh~p khong thu<mg xuyen, khong th~ n~m trong di~n
phai cAp rna s6 thu~.

</div>
(36)<div class='page_container' data-page=36>

- D6i tuqng n()p thu@ c6 cac quySn va nghia vv ca ban sau:
+ Dang ki thu8 v6i ca quan qwln H ttm@ c6 thfim quySn ( d6i

v6i cac chu th@ ti8n hanh ho~t d()ng kinh doanh xu~t nh~p khAu
ho~c c6 lien quan d8n hang hoa xu~t nh~p khAu, thu tvc dang ki

thuS phai duqc thvc hi~n t~ ca quan thuS va ca quan hai quan);

+ Cung cAp cac tai li~u cAn thiSt cho ca quan quan li thuS
d@ chu thS nay ap dvng bi~n phap quan H thu thuS phu hqp;

+ Dang ki ap dvng cbS d() cht'mg tu hoa dan, chS d9 kS toan
th6ng ke theo quy dinh phap lu~t Vi~t N am. (I)

2.3.2. QuySn va nghia V\1 trong qua trlnh thu, n()p thuS
- Cc quan thuS c6 quy@n thvc hi~n nhi1ng hanh vi ca ban
sau day:C2)

+ Cong b6 cac thong tin lien quan dSn d6i tuqng n()p thuS
m()t each cong khai;

+ QuySt dinh phuang thuc quan H thuS phu hqp vm tirng
lo~ thu8, tirng d6i tuqng n()p thuS theo quy dinh phap lu~t;

+ Yeu cdu d6i tuqng n()p thuS cung cdp tai li~u, cht'mg cu
ds kiSm tra tinh chinh xac cac din cu tinh thuS;

+ Yeu cdu d6i tuqng n()p thuS thvc hi~n ke khai, n()p thuS
theo thong bao thus ho~c theo phfin tv danh gia cua chinh d6i
tuqng n()p thuS;

(1). C6 th~ c6 sv khac bi~t v~ ch~ d(> k~ toan th6ng ke giua doanh nghi~p Vi~t
N am va doanh nghi~p c6 v6n dAu tu mr6c ngoai.

(2).Xem: Lu~t quan If thu~ nam 2006 va Lu~t sua d6i, b6 sung m(>t s6 di~u cua

Lu~t qmin lf thu~ nam 2012 va cac van ban huang dan thi hanh.

- D6i tuqng n()p thu@ c6 cac quySn va nghia vv ca ban sau:
+ Dang ki thu8 v6i ca quan qwln H ttm@ c6 thfim quySn ( d6i
v6i cac chu th@ ti8n hanh ho~t d()ng kinh doanh xu~t nh~p khAu
ho~c c6 lien quan d8n hang hoa xu~t nh~p khAu, thu tvc dang ki