<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Chương VI: Trao đổi chất và năng lượng.</b>
<b>I) Khái niệm về trao đổi chất:</b>

<b>- Trao đổi chất là hoạt động diễn ra thường xuyên, liên tục ở cơ thể sống để lấy</b>
những chất cần thiết từ môi trường ngồi và thải những chất khơng cần thiết ra
ngồi cơ thể.

<b>II) Vai trò của trao đổi chất và năng lượng: </b>
1. Sự trao đổi chất diễn ra ở 2 cấp độ :

 <i>Giữa cơ thể với môi trường ngồi</i>: Cơ thể lấy thức ăn, khí oxi từ mơi
trường ngồi và thải ra khỏi cơ thể phân, nước tiểu, khí cacbonic…

 <i>Giữa tế bào với mơi trường trong</i> (thông máu, nước mô): Lấy các chất
dinh dưỡng và oxi từ môi trường trong, đồng thời thải ra khỏi tế bào các sản
phẩm phân hủy và tổng hợp(kháng thể, hoocmon, enzim,…)

2. Sự trao đổi chất là biểu hiện bên ngồi của q trình chuyển hóa vật chất
và năng lượng. Q trình này gồm: Đồng hóa và dị hóa.

 <i>Đồng hóa</i>: Là q trình tổng hợp các chất hữu cơ và tích lũy năng lượng
trong các chất tổng hợp.

 <i>Dị hóa</i>: Q trình phân giải các chất hữu cơ và giải phóng năng lượng cần
thiết cho mọi hoạt động sống.

<b>III. Thân nhiệt và điều hòa thân nhiệt: </b>
 Thân nhiệt là nhiệt độ của cơ thể.

 Nhiệt lượng của cơ thể tạo ra liên tục trong quá trình trao đổi chất.

 Thân nhiệt được luôn ổn định là nhờ sự cân bằng giữa sinh nhiệt và tỏa
nhiệt. (nhờ sự điều hòa của hệ thần kinh; sự chủ động: chống nóng, chống lạnh
của con người)

<b>IV. Chuyển hóa vật chất và chuyển hóa cơ bản: </b>

- Chuyển hóa vật chất và năng lượng là q trình trao đổi chất ở phạm vi tế bào.
+ Trao đổi chất là biểu hiện của chuyển hóa.

+ Trao đổi chất là đặc tính cơ bản của sự sống.

- Chuyển hóa cơ bản là q trình sử dung năng lượng tiêu dùng ở mức tối thiểu
khi cơ thể ở trạng thái hồn tồn nghỉ ngơi.

+ Cơ thể bình thường, chuyển hóa cơ bản giữ ở mức ổn định.

+ Khi chuyển hóa cơ bản cao hơn mức bình thường chính là biểu hiện của bệnh
lí.

<b>V. Khẩu phần và nguyên tắc lập khẩu phần: </b>

 Khẩu phần là lượng thức thức ăn cung cấp cho cơ thể trong một ngày gồm
các chất dinh dưỡng cần thiết cho nhu cầu của cơ thể.

 Nguyên tắc lập khẩu phần: Phải đủ chất và lượng.

+ Đủ chất: Đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển bình thường của
từng lứa tuổi và thể tạng.

+ Đủ lượng: Phù hợp với nhu cầu của từng đối tượng: già, trẻ, lao động tay

chân, lao động trí óc,…

<b>Sự trao đổi chất và chuyển hóa</b>:

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<i><b>Trao đổi chất </b></i>

Cấp độ cơ thể

 Lấy các chất cần thiết cho cơ

thể từ môi trường ngoài. <i> (O2,</i>

<i>chất dinh dưỡng, nước)</i>

 Thải các chất cặn bã, chất thừa

ra môi trường ngồi.

Là cơ sở
cho q

trình
chuyển

hóa.
Cấp độ tế bào

 Lấy các chất cần thiết cho tế

bào từ môi trường trong <i>(máu,</i>

<i>nước mô, bạch huyết)</i>

 Thải các sản phẩm phân hủy

vào mơi trường trong.

<i><b>Chuyển hóa ở tế</b></i>

<i><b>bào</b></i> Đồng hóa

 Tổng hợp các chất đặc trưng

của cơ thể.

 Tích lũy năng lượng.

Là cơ sở
cho mọi
hoạt động

sống của
cơ thể

Bảngso sánh đồng hóa và dị hóa:

<b>Đồng hóa</b> <b>Dị hóa</b>

Xảy ra trong tế bào Xảy ra trong tế bào
tổng hợp các chất phân giải các chất

tích lũy năng lượng giải phóng năng lượng
<b>Mối quan hệ giữa đồng hóa và dị hóa:</b>

- Các chất được tổng hợp ở đồng hóa là nguyên liệu cho dị hóa. Do đó, năng
lượng được tổng hợp ở đồng hóa sẽ được giải phóng trong q trình dị hóa để
cung cấp trở lại cho hoạt động tổng hợp của đồng hóa. 2 q trình này tuy trái
ngược nhau, mâu thuẫn nhau nhưng thống nhất với nhau. Nếu không có đồng
hóa thì sẽ khơng có ngun liệu cho dị hóa và ngược lại, nếu khơng có dị hóa thì
sẽ khơng có năng lượng cho hoạt động đồng hóa.

Hãy nêu sự khác biệt giữa đồng hóa với tiêu hóa, dị hóa với bài tiết:
Đồng hóa: Tổng hợp các chất đặc

trưng và tích lũy năng lượng ở các liên
kết hóa học

Tiêu hóa: biến đổi thức ăn thành các
chất dinh dưỡng hấp thụ vào máu
Dị hóa: phân giải chất đặc trưng thành

các chất đơn giản và bẻ gãy các liên
kết hóa học để giải phóng năng lượng

Bài tiết: thải sản phẩm phân hủy và
sản phẩm thừa ra mơi trường ngồi
như: phân, nước tiểu, mồ hôi, CO2

<b>Chương VII: Bài tiết</b>

+ Quá trình lọc và thải ra mơi trường ngồi các chất cặn bã do hoạt động trao

đổi chất của tế bào cùng với một số chất đưa vào cơ thể.

=> Bài tiết

+ Sản phầm thải cần được bài tiết phát sinh từ chính hoạt động trao đổi chất của
tế bào và cơ thể hoặc từ hoạt động tiêu hoá đưa vào cơ thể một số chất quá liều
lượng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

+ Thận, ống dẫn nước tiểu, bóng đái và ống đái.

- Thận gồm 2 quả thận với khoảng 2 triệu đơn vị chức năng để lọc máu và hình
thành nước tiểu.

<b>a. Tạo thành nước tiểu:</b>

<b>* Sự tạo thành nước tiểu gồm:</b>

+ Quá trình lọc máu và tạo ra nước tiểu đầu diễn ra ở cầu thận.

+ Quá trình hấp thụ lại các chất dinh dưỡng nước và các ion cịn cần thiết như
Na+_{, Cl}-_...

- Q trình bài tiết các chất cặn bã (Axits uríc, crêatin, các chất thuốc, các ion
thừa H+_{, K}+_...)

=> Diễn ra ở ống thận và biến nước tiểu đầu.
-> Nước tiểu chính thức.

Sơ đồ quá trình tao ra nước tiểu:

<b>Quá trình lọc máu</b> <b>Quá trình hấp thụ lại</b> <b>Quá trình bài tiết tiếp</b>
Màng lọc là vách mao

mạch với các lỗ 30-40A

Có sử dụng năng lượng
ATP

Có sử dụng năng lượng
ATP

Sự chênh lệch áp suất
tạo ra lực đẩy các chất

qua lỗ lọc

Các chất được hấp thụ
lại:

+ Các chất dinh dưỡng
+H2

O

+Các ion còn cần thiết

Các chất được bài tiết
tiếp:

+ Các chất bã

+ Các chất thuốc

+ các ion thừa
Các tế bào máu và

protein có kích thước
lớn hơn lỗ lọc nên vẫn ở

lại trong máu

+ Nước tiểu đầu khác máu:

- Nước tiểu đầu khơng có các tế bào máu và Prơtêin.
- Máu có các tế bào máu và Prơtêin.

- Nước tiểu chính khác nước tiểu đầu:

<b>Nước tiểu đầu</b> <b>Nước tiểu chính thức</b>

Các chất dinh dưỡng nhiều Gần như khơng cịn các chất dinh _dưỡng
Nồng độ các chất hịa tan lỗng hơn Nồngđộ các chất hịa tan đậm đặc
Chứa ít các chất cặn bã, chất độc hơn Chứa nhiều các chất cặn bã, chất độc
<b>b. Thải nước tiểu:</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

-> buồn đi tiểu cơ vùng óng đái mở phối hợp với sự co cơ vùng bóng đái và cơ
bụng -> ngoài).

<b>III. Vệ sinh hệ bài tiết nước tiểu</b>

<b>a. Một số tác nhân chủ yếu gây hại cho hệ bài tiết nước tiểu:</b>

+ Các chất độc trong thức ăn, đồ uống.

+ Khẩu phần ăn không hợp lý.
+ Các vi trùng gây bệnh.

=> Cầu thận viêm, suy thoái -> Quá trình lọc máu trì trệ -> Chất cặn bã và độc
bị tích tụ trong máu.

=> Cơ thể bị phù -> suy thận -> hôn mê và chết.

<b>b. Cần xây dựng các thói quen sống khoa học để bảo vệ hệ bài tiết nước tiểu</b>
<b>tránh tác nhân có hại:</b>

<b>* Các thói quen sống khoa học:</b>

1. Thường xuyên giữ vệ sinh cho toàn cơ thể cũng như cho hệ bài tiết.
2. Khẩu phần ăn uống hợp lý

+ Không ăn quá nhiều Prôtêin, quá mặn quá chua, quá nhiều chất tạo sỏi.
+ Không ăn thức ăn thiu, nhiễm độc.

+ uống đủ nước.

3. Khi muốn đi tiểu, nên đi ngay, không nên nhịn lâu.
<b>* Cơ sở khoa học:</b>

1. Hạn chế được tác hại của vi sinh vật gây bệnh.

2. Không để thận làm việc quá nhiều, hạn chế khả năng tạo sỏi, chất độc.
+ Tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình lọc máu liên tục.

3. Tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tạo thành nước tiểu.
+ Hạn chế khả năng tạo sỏi ở bóng đái.

- Thường xuyên giữ vệ sinh cơ thể và hệ bài tiết.
- ăn uống có khẩu phần hợp lý.

- Đi tiểu đúng lúc.

<b>Chương VIII: Da</b>
<b>Cấu tạo của da:</b>

- _{Gồm 3 lớp: lớp biểu bì, lớp bì và lớp mỡ dưới da}

- _{ngồi cùng là tầng sừng gồm những tế bào chết đã hóa sừng, xếp sít nhau,}
dễ bong ra

- _{Dưới tầng sừng là lớp tế bào sống có khả năng phân chia tạo ra tế bào}
mới, trong tế bào có chứa các hạt sắc tố tạo nên màu da. Các tế bào mới sẽ
thay thế các tế bào ở lớp sừng bong ra

- _{Phần dưới lớp tế bào sống là lớp bì cấu tạo từ các sợi mơ liên kết bện chặt}
trong đó có các thụ quan, tuyến mồ hôi, tuyến nhờn, lông và bao lông, cơ
co chân lông, mạch máu

- _{Lớp mỡ dưới da chứa mỡ dự trữ, có vai trị cách nhiệt}

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

- _{Lơng, móng được sinh ra từ các túi cấu tạo bởi các tế bào của tầng tế bào}
sống,

<b>Chức năng của da</b>
- Bảo vệ cơ thể

- Tiếp nhận, kích thích, làm da mềm mại .
- Bài tiết

- Điềuhoà thân nhiệt
- Dự trữ và cách nhiệt

-> Da và sản phẫm của da tạo nên vẻ đẹp cho con người .
<b>Da bẩn có hại như thế nào?</b>

- _{Da bẩn là môi trường thuận lơi cho vi khuẩn phát triển, phát sinh bệnh}
ngoài da.

- _{Da bẩn cịn làm hạn chế hoạt động bài tiết mồ hơi do đó ảnh hưởng đến}
sức khỏe

<b>Da bị xây xát có hại như thế nào?</b>

- _{Da bị xây xát dễ nhiễm trùng gây các bệnh nguy hiểm như nhiễm trùng}
máu, nhiễm vi khuẩn uốn ván.

<b>Biện pháp giữ vệ sinh da:</b>

- _{Phải thường xuyên tắm rửa, thay quần áo và giữ gìn da sạch sẽ để tránh}
bệnh ngồi da

- _{Rèn luyện cơ thể để nâng cao sức chịu đựng của cơ thể và của da}
- _{Tránh làm da bị xây xát, bị phỏng}

- _{Giữ gìn vệ sinh nơi ở và nơi cơng cộng.}
<b>Các hình thức rèn luyện da:</b>

- _{Tắm nắng lúc 8-> 9 giờ}
- _{Tham gia thể thao buổi chiều}
- _{Tập chạy buồi sáng}

- _{Xoa bóp, lao động chân tay vừa sức}
<b>Nguyên tắc phù hợp để rèn luyện da:</b>

- _{Phải rèn luyện từ từ, nâng dần sức chịu đựng của cơ thể}
- _{Rèn luyện thích hợp với tình trạng sức khỏe của từng người}
- _{Cần tiếp xúc với ánh nắng mặt trời}

<b>Da sạch có ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?</b>

- _{Da sạch có khả năng diệt tới 85% số vi khuẩn bám trên da}
- _{Phịng bệnh ngồi da}

- _{Hạn chế sự tạo thành mụn trứng cá.}

<b>Chương IX: Thần kinh và giác quan</b>
<b>Nơron – Đơn vị cấu tạo của hệ thần kinh : </b>

Cấu tạo của Nơron :
- Thân : Chưá nhân

- Các sợi nhánh : Ở quanh thân

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

- Sợi trục : chất trắng dây thần kinh

* Chức năng của Nơron: Cảm ứng và dẫn truyền xung thần kinh
<b>II . Các bộ phận của hệ thần kinh :</b>

- Cấu tạo:

-Hệ thần kinh gồm: Bộ phận trung ương và bộ phận ngoại biên.

* Bộ phận trung ương gồm: não và tũy sống được bảo vệ trong các khoang
xương và màng não tũy: hộp sọ chứa não, tũy sống nằm trong ống xương sống.
*Bộ phận ngoại biên: Có các dây thần kinh do các bó sọi cảm giác và bó sợi vận
động tọa nên. Thuộc bộ phận ngoại biên còn có các hạch thần kinh.

- Chức năng

<i>- Hệ thần kinh vận động : </i>Điều khiển sự hoạt động của cơ vân .Là hoạt động có
ý thức

<i>- Hệ thần kinh sinh dưỡng :</i>Điều hoà các cơ quan dinh dưỡng và cơ quan sinh
sản .Là hoạt động khơng có ý thức .

<b>Nêu cấu tạo của tủy sống:</b>

<b>Tuỷ sống</b> <b>Đặc điểm</b>

<b>Cấu tạo ngồi</b>

<i><b>–</b></i>

<i><b>–</b></i> Vị trí : Nằm trong ống xương sống từ đốt sống cổ I đến
hết đốt thắt lưng II

<i><b>–</b></i>

<i><b>–</b></i> Hình dáng : hình trụ dài 50 cm

Có hai phần phình là phình cổ và phình thắt
lưng .

<i><b>–</b></i>

<i><b>–</b></i> Màu sắc : Màu trắng bóng

<i><b>–</b></i>

<i><b>–</b></i> Màng tủy : 3 Lớp : màng cứng , màng nhện , màng nuôi



Bảo vệ và nuôi dưỡng tuỷ sống .

<b>Cấu tạo trong</b> - Chất xám : Nằm trong , có hình cánh bướm _{- Chất trắng : Nằm ngồi ; bao quanh chất xám}
<b>Nêu cấu tạo của hệ thần kinh:</b>

- _{Hệ thần kinh gồm bộ phận trung ương và bộ phận ngoại biên.}

- _{Bơ phận trung ương có não và tủy sống được bảo vệ trong các khoang}
xương và màng não tủy: hộp sọ chứa não; tủy sống nằm trong ống xương
sống

- _{Nằm ngoài trung ương thần kinh là bộ phận ngoại biên; có các dây thàn}
kinh do các bó sợi vận động và bó sợi cảm giác tạo nên. Thuộc bộ phận
ngoại biên có các hạch thần kinh.

<b>Cấu tạo của dây thần kinh tủy </b>
- Có 31 đơi dây thần kinh tủy .
Mỗi dây thần kinh tủy gồm 2 rễ :

+Rễ trước : Rễ vận động
+Rễ sau : rễ cảm giác

- Các rễ tủy đi ra khỏi lỗ gian đốt _ dây thần kinh tủy
<b>Chức năng của dây thần kinh tủy </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

- Rễ sau: Dẫn truyền xung thần kinh cảm giác từ các cơ quan thụ (da) về trung
ương thần kinh

<b>*Kết luận: Dây thần kinh tủy do các bó sợi cảm giác và bó sợi vận động nhập</b>
lại , nối với tủy sống qua rễ trước và rễ sau _ dây thần kinh tủy là dây pha .

<b>Tại sao nói dây thần kinh tủy là dây pha?</b>

- _{Dây thần kinh tủy là dây pha vì dây thần kinh tủy bao gồm các bó sợi cảm}
giác và vó sợi vận động được liên hệ với tủy sống qua rễ sau và rễ trước..
Rễ sau là rễ cảm giác, rễ trước là rễ vận động.

<b>Nêu vị trí và các thành phần của não bộ:</b>

- _{Trụ não tiếp liền với tủy sống ở phía dưới. Nằm giữa trụ não và đại não là}

não trung gian. Trụ não gồm não giữa, cầu não và hành não.não giữa gồm
cuống não ở mặt trước và củ não sinh tư ở mặt sau.

- _{Phía sau trụ não là tiểu não}

<b>Vị trí, chức năng của tủy sống và trụ não:</b>

<b>tủy</b> <b>sống</b> <b>Trụ</b> <b>não</b>

Vị trí chức năng Vị trí chức năng
<b>Bộ phận</b> <b>chất_xám</b>

Ở giữa tủy
sống, thành
dải liên tục

Căn cứ thần
kinh( trung

khu)

Phân thành
các nhân xám

Căn cứ thần
kinh
<b>trung</b>

<b>ương</b>

<b>chất</b>
<b>trắng</b>

Bao xung
quanh chất

xám

Dẫn truyền
dọc

Bao phía
ngồi các
nhân xám

Dẫn truyền
dọc và nối 2
bán cầu tiểu

não
<b>Bộ phận</b> <b>ngoại_biên</b> Dây thần_{kinh pha} ( 31 đôi) 3 loại: dây cảm giác
<b>( dây thần</b> <b>kinh)</b>

- dây vận
động

- dây pha
thuộc dây
thần kinh

não
<b>Nêu cấu tạo và chức năng của não trung gian:</b>

- _{Não trung gian nằm giữa đại não và trụ não, gồm đồi thị và vùng dưới đồi}
- _{Đồi thị là trạm cuối cùng chuyển tiếp của tất cả các đường dẫn truyền cảm}

giác từ dưới đi lên não.

- _{Các nhân xám ở vùng dưới đồi là trung uong điều khiển các q trình trao}
đổi chất và điều hịa thân nhiệt

<b>Nếu cấu tạo và chức năng của tiểu não:</b>

- _{Tiểu não gồm 2 thành phần cơ bản là chất trắng và chất xám}
- _{Chất xám là thành lớp vỏ tiểu não và các nhân}

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

- _{Chức năng: điều hòa, phối hợp các cử động phức tạp và giữ thăng bằng}
cho cơ thể.

<b>So sánh cấu tạo và chức năng trụ não, não trung gian và tiểu não:</b>

<b>trụ não</b> <b>Não trung gian</b> <b>Tiểu não</b>

<b>Cấu tạo</b> Gồm: Hành não, cầu_{não và não giữa} Gồm đồi thị và vùng_{dưới đồi} Vỏ chất xám nằm_ngoài

Chất trắng bao ngoài

Đồi thị và các nhân
xám vùng dưới đồi là

chất xám

Chất trắng là các
đường dẫn truyền liên

hệ giữa tiểu não với
các phần khác của hệ

thần kinh
Chất xám là các nhân

xám
<b>Chức</b>

<b>năng</b>

Điều khiển hoạt động
của các cơ quan sinh
dưỡng: tuần hồn, tiêu

hóa, hơ hấp….

Điều khiển q trình
trao đổi chất và điều

hịa thân nhiệt

Điều hịa và phối hợp
các hoạt động phức

tạp
<b>Nếu cấu tạo và chức năng của trụ não:</b>

- _{Trụ não gồm chất trắng ( ngoài) và chất xám (trong)}

- _{Chất trắng là các đường liên lạc dọc, nối tủy sống với các phần trên của}
não và bao quanh chất xám

- _{Chất xám ở trụ não tập trung thành các nhân xám. Đó là trung khu, nơi}
xuất phát các dây thần kinh não

- _{Có 12 đôi dây thần kinh não, gồm 3 loại:dây cảm giác, dây vận động, dây}
pha.

<i><b>Chức năng:</b></i>

- _{điều khiển, điều hòa các hoạt động của nội quan}

- _{Chất trắng làm nhiệm vụ dẫn truyền, bao gồm các đường dẫn truyền lên}
và các đường dẫn truyền xng

<b>Vì sao người say rượu có biểu hiện chân nam đá chân chiều trong lúc đi?</b>
- _{Vì rượu đã ức chế, cản trở sự dẫn truyền xung thần kinh qua cúc xinap}
giữa các tế bào có liên quan đến tiểu não, khiến sự phối hợp hoạt động
phức tạp và giữ thăng bằng cơ thể bị ảnh hưởng.

<b>Sự phân vùng chức năng của đại não?</b>
- _{Vùng thị giác ở thùy chẩm}

- _{Vùng thính giác ở thùy thái dương}

- _{Vùng vận động ở hồi trán lên ( trước rãnh đỉnh)}
- _{Vùng cảm giác ở hồi đỉnh lên ( sau rãnh đỉnh)}
- _{Vùng vận động ngôn ngữ nằm gần vùng vận động}

- _{Vùng hiểu tiếng nói và chữ viết nằm gần vùng thính giác và thị giác.}
<b>Nêu cấu tạo của đại não:</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

- _{Bề mặt của đại não được phủ bởi 1 lớp chất xám làm thành vỏ não}
- _{Bề mặt của đại não có rất nhiều nếp gấp, đó là các rãnh và khe làm tăng}

diện tích bề mặt vỏ não nơi chứa thân noron lên tới 2300-2500cm2

- _Hơn_{2/3 diện tích bề mặt của não nằm trong các rãnh và khe.}

- _{Vỏ não chỉ dày khoảng 2-3mm, gồm 6 lớp, chủ yếu là các tế bào hình}
tháp

- _{Các rãnh chia mỗi nửa đại não thành các thùy.}
- _{Rãnh đỉnh ngăn cách thùy trán và thùy đỉnh}

- _{Rãnh thái dương ngăn cahc1 thùy trán và thùy đỉnh với thùy thái dương}
- _{Trong các thùy, các khe đã tạo thành các hồi hay khúc cuộn não.}

- _{Dưới vỏ não là chất trắng, trong đó chứa các nhân nền}

- _{Chất trắng là các đường thần kinh nối các vùng vỏ não và nối 2 nửa đại}
não với nhau

- _{Ngồi ra, cịn có các đường dẫn truyền nối giữa vỏ não với các phần dưới}

của não và với tủy sống

- _{Hầu hết các đường này đều bắt chéo nhau hoặc ở hành tủy hoặc ở tủy}
sống

<b>Nêu rõ các đặc điểm cấu tạo và chức năng của đại não người, chứng tỏ sự </b>
<b>tiến hóa của người so với các dộng vật khác trong lớp thú.</b>

- _{Khối lượng não so với cơ thể ở người lớn hơn các động vật thuộc lớp thú}
- _{Vỏ não có nhiều khe và rãnh làm tăng bề mặt chứa các noron ( khối lượng}

chất xám lớn hơn)

- _{Ở người, ngoài các trung khu vận động và cảm giác như các động vật}
thuộc lớp thú, cịn có các trung khu cảm giác và vận động ngôn ngữ
Trung khu của các phản xạ vận động và phản xạ sinh dưỡng nằm ở đâu?
- _{Đều nằm trong chất xám nhưng trung khu của phản xạ sinh dưỡng nằm}

trong sừng bên tủy sống và trong trụ não

<b>So sánh cung phản xạ sinh dưỡng với cung phản xạ vận động</b>
<b>Giống nhau:</b>

- _{Đường hướng tâm của 2 phản xạ đều gồm 1 noron lien hệ với trung khu ở}
sừng sau chất xám

<b>Khác nhau:</b>

<i>-</i> <i>_{cung phản xạ vận động:}</i>

+ Noron trung gian ( liên lạc) tiếp xúc với noron vận động ( li tâm) ở sừng
trước

+ Đường li tâm của phản xạ vận động chỉ có 1 noron chạy thẳng từ sừng
trước chất xám tới cơ quan đáp ứng

<i>-</i> <i>_{cung phản xạ sinh dưỡng:}</i>

+ Noron trung gian ( liên lạc) tiếp xúc với noron trước hạch sừng bên chất
xám

+ Đường li tâm của phản xạ sinh dưỡng gồm 2 noron tiếp giáp nhau trong
các hạch sinh dưỡng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

- _{Hệ thần kinh sinh dưỡng bao gồm: phân hệ giao cảm và phân hệ đối giao}
cảm

- _{Hệ thần kinh sinh dưỡng gồm: phần trung ương nằm trong trụ não, tủy}
sống, phần ngoại biên là các dây thần kinh, hạch thần kinh

So sánh cấu tạo của phân hệ giao cảm và phân hệ đối giao cảm:

<b>Cấu tạo</b> <b>Phân hệ giao cảm</b> <b>Phân hệ đối giao cảm</b>

trung ương Các nhân xám ở sừng_{bên tủy sống} Các nhân xám ở trụ não và đoạn_{cùng tủy sống}
Ngoại biên gồm:

Hạch thần kinh

Chuỗi hạch nằm gần cột

sống, xa cơ quan phụ

trách

Hạch nằm gần cơ quan phụ trách
Noron trước

hạch( sợi trục có
bao mielin)

Sợi trục ngắn Sợi trục dài
Noron sau hạch

( khơng có bao
mielin)

Sợi trục dài Sợi trục ngắn
<b>Chức năng của 2 phân hệ giao cảm và đối giao cảm? Điều đó có ý nghĩa gì </b>
<b>đối với đời sống?</b>

- _{2 phân hệ giao cảm và đối giao cảm có tác dụng đối lập đối với hoạt động}
của các cơ quan sinh dưỡng, chính nhờ đó mà điều hịa được hoạt động
của chúng phù hợp với nhu cầu của cơ thể từng lúc, từng nơi.

So sánh chức năng của phân hệ giao cảm và đối giao cảm:

<b>Giao cảm</b> <b>Đối giao cảm</b>

Tim Tăng lực và nhịp cơ Giảm lực và nhịp cơ

Phổi Dãn phế quản nhỏ Co phế quản nhỏ

Ruột Giảm nhu động Tăng nhu động

Mạch máu ruột Co Dãn

Mạch máu đến cơ Dãn Co

Mạch máu da Co Dãn

Tuyến nước bọt Giảm tiết Tăng tiết

Đồng tử Dãn Co

Cơ bóng đái Dãn Co

<b>Nêu cấu tạo cơ quan phân tích:</b>
- _{Bao gồm: Cơ quan thụ cảm}

- _{Dây thần kinh ( Dẫn truyền hướng tâm)}
- _{Bộ phận phân tích ở trung ương}

<b>Nếu cấu tạo của cơ quan phân tích thị giác:</b>

- _{gồm: các tế bào thụ cảm thị giác trong màng lưới của cầu mắt}
- _{Dây thần kinh thị giác ( dây số II)}

- _{vùng thị giác ở thùy chẩm}

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

+

+ CácTB thụ cảm thị giác
+

+ Dây thần kinh thị giác
+

+ Vùng thị giác ở thùy chẩm

<i><b> Cấu tạo của cầu mắt gồm</b><b> :</b><b> </b></i>

- Màng bọc
+

+ Màng cứng : Phiá trước là màng giác trong suốt
+

+ Màng mạch : Phiá trước là lòng đen . nhiều mạch máu ,các TB sắc tố đen
+

+ Màng lưới:Tế bào nón ,Tế bào que
- Môi trường trong suốt:

+ Thủy dịch
+ Thể thủy dịch
+ Dịch thủy tinh

<i><b> Cấu tạo của màng lưới</b> :</i> Gồm<i> :</i>

+ Tế bào nón : Tiếp nhận kích thích ánh sáng mạnh và màu sắc

+ Tế bào que :Tiếp nhận kích thích ánh sáng yếu

<i><b>–</b></i>

<i><b>–</b></i> Điểm vàng : Là nơi tập chung tế bào non

<i><b>–</b></i>

<i><b>–</b></i> Điểm mù : Khơng có tế bào thụ cảm thị giác
<b>Sự tạo ảnh ở màng lưới </b>

<i><b>–</b></i>

<i><b>–</b></i> Thể thủy tinh ( như 1 thấu kính hội tụ ) có khả năng điều tiết để nhìn rõ vật
- Ánh sáng phản chiếu từ vật tới màng lưới tạo nên 1 ảnh thu nhỏ lộn ngược _
kích thích tế bào thụ cảm _ dây thần kinh thị giác _ vùng thị giác

<b>Vì sao ảnh của vật hiện trên điểm vàng lại nhìn rõ nhất?</b>

- _{Ở điểm vàng, mỗi chi tiết của ảnh được 1 tế bào nón tiếp nhận và được}
truyền về não qua từng tế bào thần kinh riêng rẽ

- _{trong khi ở vùng ngoại vi nhiều tế bào nón và que hoặc nhiều tế bào que}
mới được gửi về não các thông tinh nhận được qua 1 vài tế bào thần kinh
thị giác

Các tật mắt, nguyên nhân và cách khắc phục:

<b>Các tật của mắt</b> <b>Nguyên nhân</b> <b>Các khắc phục</b>

Cận thị Bẩm sinh: cầu mắt dài Đeo kinh cận
Do không giữ khoảng cách

đúng khi đọc sách ( đọc quá
gần)

( Kính mặt lõm)
Viễn thị Bảm sinh: cầu mắt ngắn

Do thủy tinh thể bị lão hóa

( già) mất khả năng điều tiết Đeo kiính viễn ( Kính mặt lồi)
Bệnh đau mắt hột:

<b>Hiện tượng</b> <b>Nguyên_nhân</b> <b>Cách lây lan</b> <b>Cách phòng chống</b>
mặt trong mi mắt có

nhiều hột nổi cộm lên,
khi hột vỡ ra làm thành

do virus gây
nên

dùng chung
khăn, chậu với

người bệnh,

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

sẹo, co kéo lớp trong mi

mắt làm cho lông mi quặp

vào trong, cọ xát làm đục
màng giác dẫn đến mù

lòa

hoặc tắm rửa
trong ao hồ tù

hãm

pha muối lỗng và
nhỏ thuốc mắt
- Ngồi đau mắt hột cịn có thể bị đau mắt đỏ, đau mắt do bị viêm kết mạc làm
thành màng, mộng, phải khám và điều trị kịp thời

<b>Tại sao người già thường phải đeo kính lão?</b>

- Vì ảnh của vật hiện phía sau màng lưới, muốn nhìn rõ phải đẩy vật ra xa do
thùy tinh thể bị lão hóa ( già) mất khả năng điều tiết

<b>CẤU TẠO CỦA TAI.</b>
<b>*Tai ngoài:</b>

- Vành tai: hứng sóng âm
- Ớng tai: Dẫn sóng âm

- Màng nhĩ: Ngăn cách tai ngoài và tai giữa.
<b>*. Tai giữa:</b>

- Gồm một chuỗi xương tai: Xương búa, xương đe, xương bàn đạp→Hứng sóng
âm vào tai trong

<b>*. Tai trong:</b>
- Gồm 2 bộ phận:

+ Hệ thống tiền đình và ống bán khuyên thu nhận kích thích về vị trí và sự
chuyển động của cơ thể trong khơng gian.

+ Ớc tai: Gồm ốc tai xương và ốc tai màng thu nhận kích thích sóng âm.
<b>CHỨC NĂNG THU NHẬN SÓNG ÂM.</b>

- Tai trong có chức năng truyền sóng âm và thu nhận cảm giác về âm.

+ Sóng âm đạp vào màng nhĩ, sau khi được 1 chuỗi xương tai khuếch đại ở của
bầu dục thì làm dung động ngoại dịch, rồi truyền sang nội dịch làm dung màng
cơ sở kích thích cơ quan coocti xuất hiện xung thần kinh truyền về vùng thính
giác (phân tích cho biết âm thanh)

<b>VỆ SINH TAI.</b>

- Giữ gìn vệ sinh tai.
- Bảo vệ tai :

+ Không dùng vật sắc nhọn ngoáy tai

+ Giữ vệ sinh mũi họng để phịng bệnh cho tai.
+ Có biện pháp chống, giảm tiếng ồn.

<b>Thế nào là PXKDK và PXCDK?</b>

- _{PXKDK là phản xạ sinh ra đã có, khơng cần phải học tập}

- _{PXCDK là phản xạ được hình thành trong đời sống cá thể, là kết quả của}
quá trình học tập, rèn luyện

<b>So sánh tính chất của PXCDK và PXKDK:</b>

<b>tính chất của PXKDK</b> <b>tính chất của phản xạ CDK</b>
Trả lời các kích thích tương ứng hay

kích thích khơng điều kiện

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

Bẩm sinh Được hình thành trong đời sống
Bền vững Dễ mất khi khơng được củng cố
Có thính chất di truyền, mang tính chất

chủng loại Có tính chất cá thể, khơng di truyền
Sô lượng hạn chế Sô lượng không hạn định
Cung phản xạ đơn giản Hình thành đường liên hệ tạm thời
trung ương nằm ở trụ não, tủy sống Trung ương thần kình nằm ở vỏ não
<b>Giống nhau: về quá trình thành lập PXCDK và những điều kiện để PXCDK </b>
được hình thành và ức chế cùng ý nghĩa đối với đời sống

<b>SỰ HÌNH THÀNH PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN.</b>
<b>Hình thành</b>

- Muốn hình thành phản xạ có điều kiện cần phải kết hợp nhiều lần các phản xạ
có điều kiện và phản xạ khơng điều kiện.

- Q trình kết hợp đó phải được lập đi lập lại nhiều lần.

- Thực chất của việc thành lập phản xạ có điều kiện là sự hình thành đường liên
hệ tạm thời nối các vùng của vỏ đại não với nhau.

<b>Ức chế phản xạ có điều kiện.</b>

- Khi PXCĐK khơng được củng cố → phản xạ mất dần.
- Ý nghĩa :

+ Đảm bảo sự thích nghi với mơi trường và điều kiện sống ln thay đổi.
+ Hình thành thói quen tập quan tốt đối với con người.

<b>Mối quan hệ giữa PXCDK và PXKDK:</b>
- _{PXKDK là cơ sở thành lập PXCDK}

- _{Phải có sự kết hợp giữa 1 kích thích có điều kiện với kích thích khơng}
điều kiện ( trong đó kích thích có điều kiện phải tác động trước kích thích
khơng điều kiện 1 thời gian ngắn)

<b>SỰ THÀNH LẬP VÀ ỨC CHẾ CÁC PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN Ở </b>
<b>NGƯỜI</b>

- Phản xạ có điều kiện được thành lập từ rất sớm ở người.
+ Càng lớn số lượng càng nhiều và độ phức tạp càng cao.

- Bên cạnh việc thành lập các phản xạ có điều kiện mới đã xảy ra sự ức chế
những phản xạ không cần thiết trong đời sống cá thể.

- Sự phối hợp giữa hình thành và ức chế thức chất là quá trình học tập rèn luyện
các thói quên tốt giúp cơ thể thích nghi với đời sống.

<b>VAI TRÒ CỦA TIẾNG NÓI VÀ CHỮ VIẾT</b>

<b>Tiếng nói và chữ viết cũng là tín hiệu gây ra các phản xạ có điều kiện cấp </b>
<b>cao</b>

- Tiếng nói và chữ viết đã mơ tả được khái quát của sự vật.

- Tiếng nói và chữ viết là tín hiệu của sự vật gây phản xạ có điều kiện cấp cao ở
người ở người (khác với thú)

<b>Tiếng nói và chữ viết là phương tiện để con người giao tiếp và troa đổi kinh </b>
nghiệm.

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

<b>TƯ DUY TRỪU TƯỢNG</b>

<i><b>–</b><b>–</b></i> Từ những thuộc tính chung của sự vật , con người biết khái quát hoá
thành những khái niệm được diễn đạt bằng các từ .

<i><b>–</b><b>–</b></i> Khả năng khái quát hoá , trừu tượng hoá _ là cơ sở tư duy trừu tượng .
<b>Ý NGHĨA CỦA GIẤC NGỦ.</b>

Ngủ là một địi hỏi sinh lí giúp con người phục hồi sức khoẻ sau một ngày làm
việc.

- Theo Pap lốp bản chất của giấc ngủ là quá trình ức chế tồn bộ vỏ não. Là lúc
cơ thể hoàn toàn ở trạng thái nghỉ ngơi.

<b>Làm thế nào để có một giấc ngủ ngon.</b>
- Trước khi ngủ cần:

+ Cơ thể sảng khối
+ Chỗ ngủ thuận tiện

+ Khơng dùng những chất kích thích trước khi bước vào giấc ngủ.

+ Người già khó ngủ cần ngâm chân vào nước ấm 15- 30 phút trước lúc ngủ.
+ Tránh các kích thích ảnh hưởng đến giấc ngủ.

<b>Nêu những biện pháp giữ gìn và bảo vệ hệ thần kinh?</b>

- tránh những tác động có ảnh hưởng xấu đến hoạt động của hệ thần kinh
- Đảm bao giấc ngủ hằng ngày

- Giữ cho tâm hồn thanh thản, tránh những suy nghĩ âu lo
- Xây dựng 1 chế độ làm việc và nghỉ ngơi hợp lí

<b>Chương X: Nội tiết</b>
<b>Nêu đặc điểm của hệ nội tiết:</b>

- _{điều hịa q trình sinh lí của cơ thể, đặc biệt là quá trình trao đổi chất,}
quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng trong các tế bào của cơ thể
nhờ hormone từ các tuyến nội tiết tiết ra.

- _{Chúng tác động thông qua đường máu chậm nhưng kéo dài và trên diện}
rộng

- _{Sản phẩm tiết của tuyến nội tiết là các hormone}

- trong số các tuyến có tuyến tụy vừa là tuyến ngoại tiết, vừa là 1 tính nội tiết
quan trọng. tuyến sinh dục cũng là tuyến pha.

<b>Nêu sự khác biệt giữa tuyến nội tiết và tuyến nội tiết</b>

- _{Giống nhau ở chỗ các tế bào tuyến đề tạo ra các sản phẩm tiết}
- _{Khác nhau:}

+ ở sản phẩm tiết của tuyến nội tiết ngấm thẳng vào máu

+ Sản phẩm tiết của tuyến ngoại tiết tập trung vào ống dẫn để đổ ra ngoài.
( các tuyến tiêu hóa, tuyến lệ…….)

<b>Tính chất của hoocmon:</b>

- _{Mỗi hoocmon chỉ ảnh hưởng đến 1 hoặc 1 số cơ quan xác định, mặc dù}
các hoocmon này theo đường máu đi khắp cơ thể

- _{hoocmon có hoạt tính sinh học cao, chỉ với 1 lượng nhỏ cũng gây hiệu}
quả rõ rết

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

- _{Duy trì tính ổn định của môi trường bên trong cơ thể}
- _{Điều hịa các q trình sinh lí diễn ra bình thường}

- _{Do đó, các rối loạn trong hoạt động nội tiết thường dẫn đến các bệnh lí}
<b>Khái quát chung về tuyến yên:</b>

- _{tuyến yên là 1 tuyến nhỏ bằng hạt đậu trắng nằm ở nền sọ, có liên quan}
đến vùng dưới đồi ( thuộc não trung gian)

- _{Đây là 1 tuyến quan trọng nắm vai trò chủ đạo hoạt động của hầu hết các}
tuyến nội tiết khác. Đồng thời tiết ra hormon ảnh hưởng đến sự tăng
trưởng, trao đổi glucozo, các chất khoáng, nước và co thắt cơ trơn

- _{Tuyến yên gồm thùy trước và thùy sau. Giữa 2 thùy là thùy giữa, chỉ phát}
triển ở trẻ nhỏ, có tác dụng đối với sự phân bố sắc tố của da.

<b>Khái quát về tuyến giáp:</b>

- _{tuyến giáp là tuyến nội tiết lớn nhất, nặng 20-25g}

- _{hoocmon tuyến giáp là tiroxin ( TH), trong thành phần có idod}

- _{hoocmon này có vai trị quan trọng trong trao đổi chất và q trình chuyển}
hóa các chất trong tế bào

- _{Ngồi ra, tuyến giáp còn tiết canxitonin cùng với hoocmon của tuyến cận}
giáp tham gia điều hòa canxi và photpho trong máu

<b>Các hoocmon tuyến yên và tác dụng của chúng:</b>

<b>Hormone</b> <b>Cơ quan chịu ảnh_hưởng</b> <b>tác dụng chính</b>
<i><b>thùy trước tiết:</b></i>

Kích tố nang trứng (FSH) Buồng trứng, tinh hoàn Nữ: phát triển bao_nỗn
Nam: sinh tinh
Kích tố thể vàng ( LH)

( ICSH ở nam) Buồng trứng, tinh hồn

Nữ: rụng trứng, tạo và
duy trì thể vàng
Nam: tiết testosteron
Kích tố tuyến giáp ( TSH) tuyến giáp Tiết hoocmon tiroxin
Kích tố vỏ tuyến trên thận

( ACTH) Tuyến trên thận

Tiết nhiều hormone
điều hòa hoạt động
sinh dục, trao đổi chất

đường, chất khống
Kích tố tuyến sữa ( PRL) Tuyến sữa Tiết sữa ( tạo sữa)
Kích tố tăng trưởng (GH) Hệ cơ xương ( thông qua_gan) Tăng trưởng cơ thể

<i><b>thùy sau tiết:</b></i>
Kích tố chống đái tháo

nhạt (ADH) Thận

Giữ nước ( chống đái
tháo nhạt)
Oxitoxin (OT) dạ con, tuyến sữa Tiết sửa, co bóp tử_{cung lúc đẻ}
<b>Phân biệt bệnh Bazodo với bệnh bướu cổ do thiếu iot:</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

-Khi thiếu i ốt, chất tô xin không được
tiết ra, tuyến yên sẽ tiết nhiều hc mơn
tuyến giáp gây phì đại tuyến(bướu

cổ)

-Trẻ em khi bị mắc bệnh sẽ chậm lớn
trí tuệ kém phát triển.

-Do tuyến giáp hoạt động mạnh, tiết
nhiều hc mơn đến trao đổi chất
-Nhịp tim tăng, hồi hộp, căng thẳng,
mất ngủ, sút cân.

-Do tuyến hoạt động mạnh nên gây
bướu cổ, mắt lồi.

<b>Nêu chức năng của tuyến tụy:</b>

- _{Chức năng ngoại tiết của tuyến tụy là tiết dịch tụy theo ống dẫn đổ vào tá}
tràng, giúp cho sự biến đổi thức ăn ở ruột non

- _{Các tế bào tập hợp thành các đảo tụy có chức năng tiết các hormone điều}
hịa lượng đường trong máu.

- _{Có 2 loại tế bào trong đảo tụy: tế bào alpha tiết glucagon, tế bao beta tiết}
insulin

- _{Tuyến tụy là 1 tuyến pha}

<b>Nêu vai trò của các hoocmon tuyến tụy:</b>

- _{Tỉ lệ đường huyết trung bình chiếm 0.12%, nếu tỉ lệ này tăng cao sẽ kích}
thích các tế bào beta tiết insulin. Hoocmon này có tác dụng chuyển

glucozo thành glicogen dự trữ trong gan và cơ

- _{Trong trường hợp tỉ lệ đường huyết giảm so với bình thường sẽ kích thích}
các tế bào alpha tiết glucagon, có tác dụng ngược lại với insulin, biến
glicogen thành glucose để nâng tỉ lệ đường huyết trở lại bình thường
- _{Nhờ có tác dụng đối lập của 2 loại hoocmon trên của các tế bào đảo tụy}

mà tỉ lệ đường huyết luôn ổn định

- _{Sự rối loạn trong hoạt động nội tiết của tuyến tụy sẽ dẫn đến tình trạng}
bệnh lí: bệnh tiểu đường hoặc chứng hạ huyết áp

<b>Sơ đồ về quá trình điều hịa lượng đường huyết:</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

Đả o t uỵ
K×m h·m k×m h·m

TÕ bµo <i>β</i> TÕ bµo <i>α</i>

In su lin Glu ca g«n

Glucag«n Glicôgen Glucôzơ
Đờng huyết giảm xuống Đờng huyết tăng lên
møc b×nh thêng møc b×nh thêng

<b>Khái quát cấu tạo và chức năng của tuyến trên thận:</b>

- là 1 tuyến pha

- _{Gồm vỏ tuyến và phần tủy}

- _{Vỏ tuyến chia làm 3 lớp tiết các nhóm hormone khác nhau:}

+ Lớp ngồi ( lớp cầu) tiết hormone điều hịa các muối natri, kali trong máu
+ Lớp giữa ( lớp sợi): tiết hormone điều hòa đường huyết ( tạo glucozo từ
protein và lipit)

+ lớp trong ( lớp lưới): tiết hormone điều hòa sinh dục nam, gây những biến
đổi đặc tính sinh dục nam

- _{Tủy tuyến tiết adrenalin và noradrenalin có tác dụng điều hịa hoạt động}
tim mạch

và hơ hấp, Các hormone này gây tăng nhịp tim, co mạch, tăng nhịp hơ hấp,
dãn phế quả, góp phần cùng glucagon điều chỉnh lượng đường huyết khi bị
hạ đường huyết

<b>Trình bày chức năng của tinh hồn và buồng trứng:</b>

- _{Tinh hoàn, buồng trứng ngoài chức năng sản sinh trinh trùng và trứng,}
còn thực hiện chức năng của các tuyến nội tiết

- _{Các tế bào kẽ trong tinh hoàn tiết hormone sinh dục nam ( testosteron)}
- _{Các tế bào nang trứng tiết hormone sinh dục nữ ( ostrogen)}

- _{Các hormone này gây nên những biến đổi ở tuổi dậy thì, trong đó quan}
trọng nhất là những dấu hiệu chứng tỏ đã có khả năng sinh sản

<b>Khái quát chung về tuyến sinh dục:</b>

- _{gồm tinh hoàn ( nam) và buồng trứng (nữ), là 1 tuyến pha}
<b>Những dấu hiệu xuất hiện ở tuổi dạy thì nam:</b>

- _{Lơn nhanh, cao vụt}

- _{Sụn giáp phát triển, lộ hầu}
- _{Vỡ tiếng, giọng ồm}

- _{Mọc ria mép}
- _{Mọc lông nách}
- _{Mọc lông mu}
- Cơ bắp phát triển

- _{Cơ quan sinh dục to ra}

- _{Tuyến mồ hôi, tuyến nhờn phát}
triển

- _{Xuất hiện mụn trứng cá}
- _{Xuất tinh lần đầu}

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

<b>Những dấu hiệu xuất hiện ở tuổi dậy thì nữ:</b>
- _{Lớn nhanh}

- _{Da trở nên mịn màng}
- _{Thay đổi giọng nói}
- _{Vú phát triển}

- _{Mọc lơng mu}
- _{Mọc lông nách}
- Hông nở rộng

- _{Mông, đùi phát triển}

- _{Bộ phận sinh dục phát triển}
- _{Tuyến mồ hôi, tuyến nhờn phát}

triển

- _{Xuất hiện mụn trứng cá}
- Bắt đầu hành kinh
<b>Sự điều hòa hoạt động của các tuyến nội tiết:</b>

- _{Các tuyến nội tiết không chỉ chịu sự điều khiển của các hormone tuyến}
yên mà ngược lại, hoạt động của tuyến yên đã được tăng cường hay kìm
hãm cũng bị sự chi phối của hormone do các tuyến này tiết ra

- _{Đó là cơ chế tự điều hòa của các tuyến nội tiết nhờ các thông tin ngược}
<b>Lượng đường trong máu giữ được tương đối ổn định là do đâu?</b>

- _{nhờ sự phối hợp hoạt động của các tế bào alpha và beta của đảo tụy trong}
tuyến tụy

- _{khi lượng đường trong máu giảm sau các hoạt động mạnh or đói kéo dài,}
không chỉ các tế bào alpha của đảo tụy tiết glucagon mà cịn có sự phối
hợp hoạt động của cả 2 tuyến trên thận

- _{Tuyến này tiết cooctizon để góp phần vào sự chuyển hóa lipit và protein}

làm tăng đường huyết

<b>Vai trò của sự điều hòa và phối hợp của các tuyến nội tiết?</b>

- _{duy trì tính ổn định của môi trường bên trong đảm bảo cho các q trình}
sinh lí diễn ra bình thường

<b>CHƯƠNG XI : SINH SẢN</b>

<i><b>–</b><b>–</b></i> <b>Cơ quan sinh dục nam gồm : </b>
+

+Tinh hoàn : là nơi sản xuất tinh trùng .
+

+Túi tinh : Là nơi chưá tinh trùng
+

+Ống dẫn tinh : dẫn tinh trùng tới túi tinh .
+

+Dương vật : Đưa tinh trùng ra ngoài .
Tuyến hành , tuyến tiền liệt : tiết dịch nhờn

<b>Sự sản sinh tinh trùng và đặc điểm sống của tinh trùng . </b>

<i><b>–</b><b>–</b></i> Tinh trùng được sản sinh bắt đầu từ tuổi dậy thì .

<i><b>–</b><b>–</b></i> Tinh trùng nhỏ có đi dài , di chuyển .

<i><b>–</b><b>–</b></i> Có 2 loại tinh trùng : tinh trùng X và Y

<i><b>–</b><b>–</b></i> Tinh trùng sống được 3 _ 4 ngày .

<i><b>–</b><b>–</b></i> <b>Cơ quan sinh dục nữ gồm : </b>
+

+Buồng trứng : Nơi sản sinh ra trứng .
+

+Ống dẫn , phễu: thu trứng và dẫn trứng
+

+Tử cung : Đón nhận và nuôi dưỡng trứng đã được thụ tinh .
+

+Âm đạo : thơng với tủ cung
+

+Tuyến tiền đình : Tiết dịch

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

<i><b>–</b><b>–</b></i> Trứng được sinh ra ở buồng trứng bắt đầu từ tuổi dậy thì .

<i><b>–</b><b>–</b></i> Trứng lớn hơn tinh trùng , chưá nhiều chất dinh dưỡng , khơng di chuyển

<i><b>–</b><b>–</b></i> Trứng có 1 loại mang X

<i><b>–</b><b>–</b></i> Trứng sống được 2 – 3 ngày và nếu được thụ tinh sẽ phát triển thành thai .
<b>Sự thụ tinh và thụ thai . </b>

<i><b>–</b><b>–</b></i> Thụ tinh : Sự kết hợp giưã trứng và tinh trùng tạo thành hợp tử .
+

+Điều kiện trứng và tinh trùng gặp ở 1/3 ống dẫn trứng phiá ngoài .

<i><b>–</b><b>–</b></i> Thụ thai : Trứng được thụ tinh bàm vào thành tử cung tiếp tục phát triển
thành thai

+

+Điều kiện : trứng được thụ tinh phải bám vào thành tử cung
<b>Sự phát triển của thai và nuôi dưỡng thai : </b>

<i><b>–</b><b>–</b></i> Thai được nuôi dưỡng nhớ chất dinh dưỡng lấy từ mẹ qua nhau thai .

<i><b>–</b><b>–</b></i> Khi mang thai người mẹ cần được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng và
tránh các chất kích thích có hại cho thai như : rượu , bia , thuốc lá …

<b>Hiện tượng kinh nguyệt : </b>

<i><b>–</b><b>–</b></i> Kinh nguyệt là : hiện tượng trứng không được thụ tinh , lớp niêm mạc tử
cung bong ra thốt ra ngồi cùng máu và dịch nhày .

<i><b>–</b><b>–</b></i> Kinh nguyệt xảy ra theo chu kỳ.

<i><b>–</b><b>–</b></i> Kinh nguyệt đánh dấu chính thức tuổi dậy thì ở em gái .
<i><b>ý nghiã của việc tránh thai : </b></i>

+

+Việc thực hiện kế hoạch hố gia đình : Đảm bảo sức khoẻ cho người mẹ và
chất lượng cuộc sống .

+

+Đối với học sinh ( tuổi vị thành niên ) có con sớm ảnh hưởng tới sức khoẻ ,
học tập và tinh thần

<b>Những nguy cơ có thai ở tuổi vị thành niên :</b>

Có thai ở tuổi vị thành niên là nguyên nhân tăng nguy cơ tử vong và gây nhiều
hậu quả xấu .

<i><b>–</b><b>–</b></i> <b>Nguyên tắc tránh thai : </b>
+

+ Ngăn trứng chín và rụng
+

+ Tránh khơng để tinh trùng gặp trứng .
+

+ Chống sự làm tổ của trứng đã thụ tinh .

<i><b>–</b><b>–</b></i> Phương tiện tránh thai : Bao cao su , thuốc tránh thai , vịng tránh thai .
<b>Tìm hiểu về HIV / AIDS </b>

<i><b>–</b><b>–</b></i> AIDS là hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải

<i><b>–</b><b>–</b></i> Tác hại và con đường lây truyền HIV / AIDS

<b>Đại dịch AIDS – thảm hoạ của loài người : </b>

AIDS là thảm hoạ của lồi người vì:
+

+Tỉ lệ tử vong rất cao
+

+Khơng có Vacxin phịng ngưà và thuốc chưã
+

+Lây lan nhanh .

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

+ Khơng tiêm chích ma túy , không dùng chung kim tiêm , kiểm tra máu trước
khi truyền .

+ Sống lành mạnh chung thủy 1 vợ 1 chồng

</div>

<!--links-->