sang kien kinh nghiem mon Hoa hoc

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (428.07 KB, 61 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Céng hoµ x· héi chđ nghÜa ViƯt Nam
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

*****

Sơ yếu lí lịch

Họ và tên: Phạm Thị Thúy

Năm sinh: 17/02/1975

Năm vào ngành: 1995

Năm vào Đảng: 2006

Dân tộc: Kinh

Đơn vị công tác: Trờng THCS Xuân Khanh - Sơn Tây - Hà Nội

Chức vụ: Tỉ phã tỉ KHTN

Trình độ chun mụn: i hc s phm Húa

Bộ môn giảng dạy: Hãa häc

Khen thởng: Lao động tiên tiến, giáo viên dạy giỏi

I – PHẦN MỞ ĐẦU

1/ TÊN ĐỀ TÀI:

“Hớng dẫn học sinh làm một số dạng bài tập tự luận lí thuyết định tính trong
ch-ơng trình Hóa học lớp 9”

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Qua nhiều năm giảng dạy, tôi nhận thấy bộ mơn Hóa học là một bộ mơn
mới và khó đối với học sinh THCS. Các em học lên đến lớp 8 mới được làm
quen với bộ mơn Hóa học, vì vậy có rất nhiều kiến thức mới mà các em phải tiếp
thu. Bộ mơn Hóa học cũng như các bộ môn khoa học tự nhiên khác, bên cạnh
việc ghi nhớ các kiến thức lí thuyết các em cịn phải biết vận dụng để làm bài tập.
Đặc biệt là đối với chương trình hóa học lớp 9 có khá nhiều các dạng bài tập,
kiến thức hóa học lớp 9 cũng là những kiến thức cơ bản quan trọng tạo tiền đề
cho các em học chương trình hóa học ở bậc THPT. Vì vậy mà ở lớp 9, các em
khơng những học về các chất vơ cơ mà cịn học cả kiến thức về hóa học hữu cơ
nữa.

Thực tế giảng dạy cho tôi thấy học sinh rất ngại và sợ làm bài tập hóa học,
nhất là bài tập phần hữu cơ. Việc ghi nhớ các tính chất hóa học của các chất của
nhiều em còn rất hạn chế. Và trong phân phối chương trình hóa học lớp 9 có
những tiết luyện tập và ôn tập, những tiết này nhằm hệ thống và củng cố lại
những kiến thức các em đã được học. Trong những tiết học này, thay vì phải dạy
lại lí thuyết thì giáo viên nên cho các em làm nhiều bài tập để vừa củng cố kiến
thức, vừa khắc sâu kiến thức đồng thời giúp các em rèn kỹ năng làm bài tập hóa
học. Khi học sinh làm tốt các dạng bài tập về lí thuyết định tính sẽ giúp các em
làm dạng bài tập tính theo PTHH được tốt hơn. Vì các em có xác định chính xác
các phản ứng hóa học có thể xảy ra, biết viết và cân bằng PTHH đúng thì mới
tính tốn đúng. Hiện nay, việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập bộ mơn Hóa học
ở trường THCS, các kì thi học sinh giỏi hay thi vào lớp 10 chuyên Hóa đều sử
dụng từ 60% đền 100% bài tập tự luận. Vì vậy việc rèn kỹ năng làm bài tập tự
luận trong bộ mơn hóa học là rất cần thiết cho học sinh.

Với những lí do như trên nên tơi đã quyết định chọn đề tài: “Hướng dẫn

học sinh làm một số dạng bài tập tự luận lí thuyết định tính trong chương
trình Hóa học lớp 9”.

3/ CƠ SỞ CỦA VIỆC CHỌN ĐỀ TÀI:

a. Cơ sở lí luận

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

tượng, nhân cách được hình thành bằng hoạt động như: học tập, lao động, vui
chơi…để hình thành tri thức, kĩ năng, kĩ sảo, thói quen.

Đối với học sinh THCS việc lựa chọn biện pháp và phương pháp dạy học
để hoàn thành nội dung và mục tiêu giáo dục là vô cùng quan trọng để học sinh
củng cố và mở rộng tri thức, kĩ năng, kĩ sảo…

b. Cơ sở giáo dục

Lý luận dạy học đã cung cấp các phương pháp dạy học, mục tiêu và nhiệm
vụ của mơn học là phát triển trí tuệ, hình thành thế giới quan khoa học, phát triển
tư duy sáng tạo và bồi dưỡng tình cảm.

Qua việc dạy học Hóa cần phải cho học sinh thấy mục đích của việc học:
học để biết, học để làm việc, học để làm người, học để hòa nhập.

c. Cơ sở thực tiễn

- Về phía giáo viên: Trong chương trình chính khóa ở lớp chưa có nhiều
thời gian để đi sâu vào từng dạng bài tập, chuyên đề hóa.

- Về phía học sinh: Do tâm lí học thụ động, ngại tìm tòi những vấn đề mới,
chưa chăm đọc sách, nghiên cứu các dạng bài tập.

d. Cơ sở tâm lí

Lứa tuổi học sinh THCS thường thiếu kiên trì mà bộ mơn Hóa học ngồi trí
tuệ, sự thơng minh cịn địi hỏi sự cần cù, kiên trì, tỉ mỉ để ghi nhớ kiến thức lí
thuyết, các dạng bài tập trong mỗi bài học. Bởi vậy giáo viên cần chuẩn bị và xây
dựng những bài giảng thật sinh động, hấp dẫn cả về nội dung và phương pháp
giảng dạy, dạy học theo từng chuyên đề, từng dạng bài tập, giúp các em có kĩ
năng làm từng dạng bài tập, góp phần nâng cao hiệu quả học tập cho học sinh.

4/ PHẠM VI, THỜI GIAN THỰC HIỆN:

- Đối tượng của đề tài là học sinh khối 9 trường THCS Xuân Khanh.
- Thời gian thực hiện đề tài: năm học 2010 – 2011

- Mục tiêu của đề tài là giúp các em rèn luyện kỹ năng làm bài tập tự luận lí
thuyết định tính, giúp các biết vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tế, khắc sâu
kiến thức đã học.

II- NỘI DUNG SÁNG KIẾN

1/ KHẢO SÁT THỰC TẾ:

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

- Nhà trường ln quan tâm đến q trình cơng tác và học tập của học sinh,
động viên, khen thưởng kịp thời để thầy và trị có động lực phấn đấu.

- Về cơ sở vật chất: trường có phịng thư viện được trang bị đầy đủ, có
nhiều đầu sách tham khảo và luôn được mua bổ sung phục vụ cho cơng tác dạy
và học, có phịng máy tính và nối mạng internet để giáo viên truy cập, tìm tịi tài
liệu, kiến thức.

* Về phía giáo viên:

- Các giáo viên giảng dạy bộ mơn đều chính ban, có trình độ chun mơn
nghiệp vụ giảng dạy bộ mơn, nhiệt tình và có tinh thần cầu tiến.

- Nhưng đơi khi cịn chưa thực sự đầu tư, tìm tịi để nâng cao kỹ năng làm
bài tập hóa học cho học sinh.

* Về phía học sinh:

- Phần lớn các em đều ngoan, có ý thức vươn lên trong học tập, đại đa số
học sinh có nhà ở gần nhau nên thuận lợi cho việc học nhóm.

- Đa số phụ huynh rất quan tâm đến việc học hành của con em mình,
thường xuyên liên lạc, phối hợp với nhà trường và giáo viên trong cơng tác quản
lí giáo dục các em. Chuẩn bị cho các em đầy đủ sách vở, đồ dùng học tập cần
thiết, tạo điều kiện về thời gian cho các em học tập.

- Bên cạnh đó cũng gặp khó khăn về: trình độ nhận thức của học sinh
khơng đồng đều, một số em cịn chưa chăm học, gia đình cịn thiếu quan tâm,
giám sát việc học tập của con em mình, sách vở, dụng cụ học tập cịn thiếu.

2/ TÌNH TRẠNG THỰC TẾ TRƯỚC KHI THỰC HIỆN ĐỀ TÀI:

Có nhiều em sợ học hóa, khơng thích học hóa, ngại làm bài tập hóa học,
khi kiểm tra bài cũ về phần tính chất hóa học của các chất các em rất lúng túng
khi viết PTPƯ, nhất là đối với đối tượng học sinh trung bình. Tôi đã tiến hành
cho 84 học sinh khối 9 năm học 2010 – 2011 làm bài kiểm tra 15 phút như sau
(sau khi các em đã học xong phần ôxit):

Đề bài:

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

↑

Bài 2: (5 điểm) Nêu cách phân biệt các chất bột màu trắng đựng trong các lọ

riêng biệt là: MgO, CaO và P2O5.
Đáp án:

Bài 1: Các PTHH là:

(1) CaO + CO2 → CaCO3

(2) CaO + H2O → Ca(OH)2

(3) Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3 ↓ + H2O

(4) CaCO3 ⃗t0 CaO + CO2

(5) CaO + 2HCl → CaCl2 + H2O

Bài 2: Lấy 3 ống nghiệm và đánh số thứ tự tương ứng rồi lấy các mẫu thử.
Cho nước vào các mẫu thử, nếu mẫu thử nào khơng tan là MgO, cịn lại hai mẫu
thử tan được là CaO và P2O5:

CaO + H2O → Ca(OH)2

P2O5 + 3H2O → 2H3PO4

Ta lấy ở mỗi ống nghiệm đựng hai chất bị hòa tan một giọt dung dịch nhỏ
vào giấy quỳ tím, nếu quỳ tím chuyển thành màu đỏ là H3PO4, suy ra chất ban

đầu là P2O5. Nếu quỳ tím chuyển thành màu xanh là Ca(OH)2, suy ra chất ban đầu

là CaO.

Kết quả làm bài của các em như sau:

Điểm 0 → 4,5 5 → 5,5 7 → 8,5 9 → 10
Số bài 34 40,4% 20 23,8% 17 20,2% 13 15,6%
Bài 1: - 25 em (30%) viết được cả 5 phương trình hóa học và có ghi đầy đủ điều 
kiện của phản ứng.

- 26 em (31%) viết được cả 5 phương trình hóa học nhưng khơng ghi đầy
đủ điều kiện của phản ứng, trạng thái của chất hoặc thiếu cân bằng phương trình
phản ứng.

- 33 em (39%) không viết được đủ 5 PTHH

Bài 2: - 16 em (19%) biết cách trình bày và làm đúng bài tập phân biệt các chất.

- 22 em (26%) nêu được cách làm nhưng không viết PTPƯ.

- 27 em (32%) không biết cách trình bày dạng bài tập nhận biết, lời giải
thiếu ý hoặc rất lủng củng.

- 19 em (23%) để giấy trắng.

3/ NHỮNG BIỆN PHÁP THỰC HIỆN:

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

Biện pháp 1: Giáo viên nghiên cứu các tài liệu như sách giáo khoa, các
sách tham khảo, truy cập vào trang web bài giảng bạch kim,… để thu thập kiến
thức và phân loại bài tập.

Biện pháp 2: Kết hợp trong các tiết học hướng dẫn dần cho học sinh biết
cách làm các dạng bài tập, đặc biệt là các giờ luyện tập và ôn tập. Những bài tập
khó thì giành riêng cho các buổi sinh hoạt “câu lạc bộ hóa học” và bồi dưỡng học
sinh giỏi.

Biện pháp 3: Hướng dẫn và kiểm tra việc học và làm bài tập ở nhà của
học sinh chu đáo. Tôi dùng hình thức phát phiếu học tập để các em về nhà làm
rồi thu lại, chấm chữa cho học sinh. Tôi thực hiện mỗi tuần 1 lần.

3.2- Các phương pháp giải và các ví dụ mẫu:
3.2.1- Dạng bài tập phân biệt các chất

Dạng 1: Phân biệt các chất riêng biệt và có thể dùng nhiều thuốc thử.

Hướng giải: Đọc kỹ đề bài và phân loại chất. Dựa vào tính chất hóa học của từng
chất để chọn thuốc thử cho phù hợp để phân biệt được từng chất, nêu cách phân
biệt và viết PTPƯ.

Bài 1: Bằng phương pháp hóa học hãy phân biệt các dung dịch sau đựng trong

các lọ bị mất nhãn: HCl, H2SO4, HNO3, H2O.

Bài giải: Lấy các mẫu thử và đánh số thứ tự. Lấy mỗi mẫu một giọt nhỏ vào giấy
quỳ tím, mẫu nào khơng làm đổi màu quỳ tím là H2O, những mẫu thử nào làm

quỳ tím hóa đỏ là HCl, H2SO4, HNO3.

Nhỏ dung dịch BaCl2 vào 3 mẫu thử còn lại, mẫu nào thấy kết tủa trắng là H2SO4

H2SO4 + BaCl2 → BaSO4 ↓ + 2HCl

Nhỏ dung dịch AgNO3 vào 2 mẫu thử còn lại, mẫu nào thấy xuất hiện kết tủa

trắng là HCl: HCl + AgNO3 → AgCl ↓ + HNO3

Mẫu còn lại là HNO3.

Bài 2: Nêu cách phân biệt các chất bột màu trắng sau: Na2O, CaO, MgO, P2O5.

Bài giải: Lấy các mẫu thử và đánh số thứ tự. Hòa tan các mẫu thử vào nước:
mẫu nào khơng tan là MgO; mẫu nào tan ít và tạo ra dung dịch vẩn đục là CaO:
CaO + H2O → Ca(OH)2 (ít tan)

Hai mẫu tan được là Na2O và P2O5:

Na2O + H2O → 2NaOH

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Nhỏ vài giọt hai dung dịch trên lên giấy quỳ tím, dung dịch nào làm quỳ tím hóa
đỏ là H3PO4, chất ban đầu là P2O5; dung dịch làm quỳ tím hóa xanh là NaOH,

chất ban đầu là Na2O.

Bài 3: Nêu cách phân biệt các dung dịch muối sau bằng phương pháp hóa học:

NaNO3, Cu(NO3)2, Na2SO4, MgSO4.

Bài giải: Lấy các mẫu thử và đánh số thứ tự. Nhỏ dung dịch NaOH vào các mẫu
thử, mẫu nào cho kết tủa màu xanh là Cu(NO3)2:

Cu(NO3)2 + 2NaOH → Cu(OH)2 ↓ + 2NaNO3

Mẫu nào cho kết tủa màu trắng là MgSO4:

MgSO4 + 2NaOH → Mg(OH)2 ↓ + Na2SO4

Nhỏ dd BaCl2 vào 2 mẫu thử còn lại, mẫu nào tạo kết tủa trắng là Na2SO4:

Na2SO4 + BaCl2 → BaSO4 ↓ + 2NaCl

Mẫu thử cịn lại khơng có hiện tượng gì nhận ra NaNO3.

Bài 4: Có các chất khí sau đựng trong các bình riêng biệt bị mất nhãn: N2, H2,

CH4, C2H4, C2H2. Hãy phân biệt từng bình khí bằng phương pháp hóa học.

Bài giải: Lần lượt cho các mẫu thử qua dung dịch AgNO3/NH3 mẫu thử nào làm

xuất hiện kết tủa vàng đó là C2H2.

C2H2 + 2AgNO3 + 2NH3 → C2Ag2 + 2NH4NO3

Tiếp tục cho các chất khí sục qua dung dịch Brom, chất khí nào làm mất màu
dung dịch Brom đó là C2H4.

C2H4 + Br2 → C2H4Br2

Ba chất khí cịn lại ta đem đốt, chất khí nào khơng cháy là N2. Hai chất khí cháy

được là CH4 và H2, đem sản phẩm sục qua nước vôi trong, trường hợp nào sản

phẩm làm đục nước vơi trong thì khí đem đốt là CH4, cịn lại là H2.

CH4 + 2O2 ⃗t0 CO2 ↑ + 2H2O

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 ↓ + H2O

2H2 + O2 ⃗t0 2H2O

Bài 5: Bằng phương pháp hóa học hãy phân biệt các dung dịch sau đựng trong

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

Bµi giải: Lấy mỗi chất một ít làm mẫu thử và đánh số thứ tự. Nhúng quỳ tím vào

các mẫu thử, mẫu thử nào làm quỳ tím chuyển thành màu đỏ đó là dung dịch axit
axetic.

Ba mẫu thử còn lại ta tiến hành phản ứng tráng gương, mẫu thử nào có phản ứng
là dung dịch glucozơ.

C6H12O6 + Ag2O ⃗dd NH3, t

0 C

6H12O7 + 2Ag ↓

Hai mẫu thử cịn lại ta nhỏ vài giọt H2SO4 lỗng vào và đun nóng. Xong lại tiến

hành phản ứng tráng gương, mẫu thử nào thấy xuất hiện kết tủa trắng bạc thì chất
ban đầu là saccarozơ. Mẫu thử còn lại là rượu etylic.

C12H22O11 + H2O ⃗axit, t0 C6H12O6 + C6H12O6

C6H12O6 + Ag2O ⃗dd NH3, t0 C6H12O7 + 2Ag ↓

Bài 6: Bằng phương pháp hóa học hãy phân biệt các bình khí sau: C2H4, C2H2,

CO2, SO2, SO3.

Bài giải: Cho các khí lần lượt đi qua dung dịch Ba(OH)2, trường hợp nào thấy

xuất hiện kết tủa trắng thì đó là các khí CO2, SO2, SO3. Cịn khơng thấy kết tủa

trắng là C2H4 và C2H2.

CO2 + Ba(OH)2 → BaCO3 ↓ + H2O

SO2 + Ba(OH)2 → BaSO3 ↓ + H2O

SO3 + Ba(OH)2 → BaSO4 ↓ + H2O

Cho HCl vào các kết tủa, kết tủa nào khơng tan thì khí ban đầu là SO3, kết

tủa nào tan thì khí ban đầu là SO2 và CO2.

BaCO3 + 2HCl → BaCl2 + CO2 ↑ + H2O

BaSO3 + 2HCl → BaCl2 + SO2 ↑ + H2O

Hai khí CO2 và SO2 cho qua dung dịch brom, chất khí nào làm mất màu dung

dịch brom là SO2, khí khơng làm mất màu dung dịch brom là CO2.

SO2 + Br2 + 2H2O → H2SO4 + 2HBr

Dạng 2: Phân biệt các chất dùng một hoặc hai thuốc thử.

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

Bài 1: Nêu cách phân biệt các dung dịch NaOH, H2SO4, BaCl2, NaCl chỉ bằng

dung dịch phenolphtalein.

Bài giải: Lấy các mẫu thử và đánh số thứ tự. Nhỏ dung dịch phenolphtalein vào
các mẫu thử, mẫu nào làm phenolphtalein chuyển màu đỏ là NaOH.

Nhỏ dd NaOH có sẵn phenolphtalein (màu đỏ) vào các dung dịch cịn lại, chia
được 2 nhóm:

+ Nhóm 1: Dung dịch làm mất màu đỏ là H2SO4:

H2SO4 + 2NaOH → Na2SO4 + 2H2O

+ Nhóm 2: Dung dịch cịn lại khơng làm mất màu đỏ là: BaCl2 và NaCl.

Nhỏ vài giọt dd H2SO4 vào hai dung dịch BaCl2 và NaCl, dung dịch nào thấy xuất

hiện kết tủa trắng là BaCl2. Dung dịch còn lại khơng có hiện tượng gì là NaCl.

H2SO4 + BaCl2 → BaSO4 ↓ + 2HCl

Bài 2: Nhận biết các dung dịch sau chỉ bằng 1 kim loại: AgNO3, NaOH, HCl,

NaNO3.

Bài giải: Lấy các mẫu thử và đánh số thứ tự. Dùng kim loại Cu làm thuốc thử.
Cho một miếng đồng nhỏ lần lượt vào các mẫu thử. Mẫu nào tạo dung dịch có
màu xanh là AgNO3: Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag ↓

Nhỏ dd Cu(NO3)2 vào các mẫu thử còn lại, mẫu nào cho kết tủa xanh là dd

NaOH: Cu(NO3)2 + 2NaOH → Cu(OH)2 ↓ + 2NaNO3

Nhỏ dung dịch AgNO3 vào các mẫu còn lại, mẫu nào cho kết tủa trắng là dd HCl:

HCl + AgNO3 → AgCl ↓ + HNO3

Mẫu cịn lại khơng có hiện tượng gì là NaNO3.

Bài 3: Chỉ dùng dd H2SO4 loãng hãy phân biệt các kim loại sau đựng trong các lọ

bị mất nhãn: Ba, Mg, Ag, Al, Fe.

Bài giải: Lấy các mẫu thử và đánh số thứ tự tương ứng. Nhỏ dd H2SO4 loãng vào

các mẫu thử, mẫu thử nào không tan là Ag, mẫu thử nào tan và thấy xuất hiện kết
tủa trắng và bọt khí là Ba:

Ba + H2SO4loãng → BaSO4 ↓ + H2 ↑

Những mẫu thử nào chỉ xuất hiện bọt khí là Mg, Al, Fe:
Mg + H2SO4loãng → MgSO4 + H2 ↑

2Al + 3H2SO4loãng → Al2(SO4)3 + 3H2 ↑

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

Thêm tiếp Ba vào ống nghiệm có BaSO4 kết tủa cho tới dư (khơng có kết tủa xuất

hiện khi thêm Ba vào) lúc đó có phản ứng:

Ba + 2H2O → Ba(OH)2 + H2 ↑

Lọc bỏ kết tủa BaSO4, lấy dung dịch Ba(OH)2 cho vào 3 kim loại trên, kim loại

nào tan là Al: 2Al + Ba(OH)2 + 2H2O → Ba(AlO2)2 + 3H2 ↑

Đồng thời lấy dd Ba(OH)2 cho vào 2 dd MgSO4 và FeSO4, nơi nào kết tủa bị biến

đổi từ trắng xanh sang đỏ nâu thì ứng với kim loại Fe, còn lại chỉ thấy xuất hiện
kết tủa trắng thì ứng với kim loại là Mg:

MgSO4 + Ba(OH)2 → BaSO4 ↓ + Mg(OH)2 ↓

FeSO4 + Ba(OH)2 → BaSO4 ↓ + Fe(OH)2 ↓

4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3 ↓

Bài 4: Phân biệt các dung dịch MgCl2, FeCl2, FeCl3, AlCl3 chỉ bằng 1 hóa chất tự

chọn.

Bài giải:Lấy các mẫu thử và đánh số thứ tự. Hóa chất tự chọn là dd NaOH. Nhỏ
dd NaOH lần lượt vào các mẫu thử, mẫu nào cho kết tủa trắng là MgCl2:

MgCl2 + 2NaOH → Mg(OH)2 ↓ + 2NaCl

Mẫu nào cho kết tủa màu đỏ nâu là FeCl3:

FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ + 3NaCl

Mẫu nào cho kết tủa trắng xanh để ngồi khơng khí chuyển thành đỏ nâu là
FeCl2:

FeCl2 + 2NaOH → Fe(OH)2 ↓ + 2NaCl

4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3 ↓

Mẫu nào cho kết tủa keo trắng, nếu dư NaOH sẽ tan là AlCl3:

AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 ↓ + 3NaCl

Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O

Bài 5: Chỉ dùng nước và CO2 hãy phân biệt các gói bột màu trắng sau: KNO3,

K2CO3, K2SO4, BaCO3, BaSO4.

Bài giải: Lấy các mẫu thử và đánh số thứ tự tương ứng. Cho nước vào các mẫu
thử ta phân biệt được hai nhóm chất:

Nhóm 1: những chất nào tan trong nước là KNO3, K2CO3, K2SO4
Nhóm 2: những chất khơng tan là BaCO3, BaSO4

Ta thổi CO2 vào nhóm chất khơng tan ở trên (nhóm 1), chất nào tan là BaCO3,

cịn lại là BaSO4.

CO2 + BaCO3 + H2O → Ba(HCO3)2

Dùng Ba(HCO3)2 cho vào nhóm chất tan ở trên mẫu thử nào khơng thấy xuất hiện

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Ba(HCO3)2 + K2CO3 → 2KHCO3 + BaCO3 ↓

Ba(HCO3)2 + K2SO4 → 2KHCO3 + BaSO4 ↓

Lại dùng CO2 thổi vào 2 kết tủa trên, kết tủa nào tan là BaCO3 (nhận được

K2CO3), còn lại là K2SO4.

Bài 6: Có 4 chất rắn đựng trong 4 lọ riêng biệt (khơng có nhãn) là: Na2CO3,

CaCO3, Na2SO4, CaSO4.2H2O. Làm thế nào để phân biệt từng chất trong mỗi lọ,

nếu chỉ dùng H2O và HCl.

Bài giải: Lấy các mẫu thử và đánh số thứ tự tương ứng. Cho nước vào 4 mẫu thử,
ta chia các chất thành 2 nhóm:

Nhóm 1: gồm các chất tan trong nước là Na2CO3 và Na2SO4.

Nhóm 2: gồm các chất khơng tan trong nước là CaCO3 và CaSO4.2H2O.

Cho dd HCl vào nhóm 1, mẫu thử nào giải phóng khí là Na2CO3, chất cịn

lại là Na2SO4.

2HCl + Na2SO4 → 2NaCl + CO2 ↑ + H2O

Cho dd HCl vào nhóm 2, mẫu thử nào có phản ứng và giải phóng khí là CaCO3,

chất cịn lại của nhóm này là CaSO4.2H2O.

2HCl + CaCO3 → CaCl2 + CO2 ↑ + H2O

Bài 7: Chỉ dùng quỳ tím phân biệt các dung dịch NaHCO3, Na2CO3, Na2SO4,

BaCl2, Na2S.

Bài giải: Lấy các mẫu thử và đánh số thứ tự tương ứng. Cho quỳ tím vào các
mẫu thử trên, mẫu thử nào làm quỳ tím hóa đỏ là NaHSO4, những mẫu thử nào

khơng làm đổi màu quỳ tím là Na2CO3, Na2SO4, BaCl2, Na2S.

Cho NaHCO3 lần lượt vào các mẫu thử cịn lại, mẫu thử nào xuất hiện khí có mùi

trứng thối là Na2S

2NaHSO4 + Na2S → 2Na2SO4 + H2S ↑ (mùi trứng thối)

Mẫu thử nào xuất hiện khí có mùi hắc là Na2SO3

2NaHSO4 + Na2SO3 → 2Na2SO4 + H2O + SO2 ↑ (có mùi hắc)

Mẫu thử nào xuất hiện khí không mùi là Na2CO3

2NaHSO4 + Na2CO3 → 2Na2SO4 + H2O + CO2 ↑ (khí khơng

mùi)

Mẫu thử nào xuất hiện kết tủa trắng là BaCl2:

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

Bài 8: Chỉ dùng một hóa chất, hãy phân biệt các bình khí sau: metan, etilen,
axetilen.

Bài giải: Lấy 3 ống nghiệm đựng dung dịch brom với số mol brom như nhau.
Lần lượt sục 3 khí với thể tích bằng nhau vào 3 ống nghiệm. Chất khí nào khơng
làm mất màu dung dịch brom là metan, chất khí nào làm nhạt màu dung dịch
brom nhiều hơn là axetilen, chất khí nào làm nhạt màu dung dịch brom ít hơn là
etilen.

C2H4 + Br2 → C2H4Br2

C2H2 + 2Br2 → C2H2Br4

Bài 9: Chỉ dùng một thuốc thử hãy phân biệt các chất sau: axit axetic, glixerol,

rượu etylic, glucozơ.

Bài giải: Lấy 4 ống nghiệm có đánh số thứ tự tương ứng và lấy các mẫu thử. Cho
Cu(OH)2 vào các mẫu thử, mẫu thử nào khơng hịa tan được Cu(OH)2 là

C2H5OH, mẫu thử nào hịa tan Cu(OH)2 cho dung dịch có màu xanh da trời là

CH3COOH:

Cu(OH)2 + 2CH3COOH → (CH3COO)2Cu + 2H2O

Mẫu thử nào cho dd có màu xanh đậm là Glixerol và glucozơ. Đun nóng hai dd
này có kết tủa đỏ gạch là dd glucozơ cịn lại là glixerol:

C6H12O6 + 2Cu(OH)2 → C6H12O7 + Cu2O ↓ + 2H2O
 (màu đỏ gạch)

Dạng 3: Phân biệt các chất không dùng thuốc thử.

Hướng giải: Lập bảng phân biệt rồi dựa vào dấu hiệu khác nhau của từng cặp
chất khi cho phản ứng với nhau để nhận ra từng chất.

Bài 1: Không dùng thuốc thử hãy phân biệt các dung dịch sau: CaCl2, HCl,

Na2CO3, NaCl.

Bài giải: Lấy các mẫu thử và đánh số thứ tự. Cho lần lượt mỗi mẫu thử tác dụng
với các mẫu thử còn lại, các hiện tượng được ghi trong bảng sau:

CaCl2 HCl Na2CO3 NaCl

CaCl2 - k. có hiện tượng CaCO3 k. có hiện tượng

HCl k. có hiện tượng - CO2 k. có hiện tượng

Na2CO3 CaCO3 CO2 - k. có hiện tượng

NaCl k. có hiện tượng k. có hiện tượng k. có hiện tượng

-Mẫu nào khi nhỏ vào các mẫu thử khác:
- Chỉ có 1 chất khí thốt ra là dung dịch HCl:

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

- chỉ xuất hiện 1 kết tủa trắng đó là dung dịch CaCl2:

CaCl2 + Na2CO3 → CaCO3 ↓ + 2NaCl

- Cho 1 lần khí thốt ra và 1 lần cho kết tủa trắng là Na2CO3:

Dung dịch cịn lại khơng có hiện tượng gì là NaCl.

Bài 2: Khơng dùng thuốc thử nào, hãy phân biệt các dung dịch sau: HCl,

Na2CO3, Ba(NO3)2 và NaOH.

Bài giải: Lấy các mẫu thử và đánh số thứ tự. Cho lần lượt mỗi mẫu thử tác dụng với các mẫu
thử còn lại, các hiện tượng được ghi trong bảng sau:

HCl Na2CO3 Ba(NO3)2 NaOH

HCl - CO2 ↑ k. có hiện tượng k. có hiện tượng

Na2CO3 CO2 ↑ - BaCO3 ↓ k. có hiện tượng

Ba(NO3)2 k. có hiện tượng BaCO3 ↓ - k. có hiện tượng

NaOH k. có hiện tượng k. có hiện tượng k. có hiện tượng

-Mẫu nào khi nhỏ vào các mẫu thử khác:
- Chỉ có 1 chất khí thốt ra là dung dịch HCl:

2HCl + Na2CO3 → 2NaCl + H2O + CO2 ↑

- Thấy có một chất khí và một kết tủa trắng là Na2CO3:

Na2CO3 + Ba(NO3)2 → BaCO3 ↓ + 2NaNO3

- Chỉ xuất hiện 1 kết tủa trắng đó là dung dịch Ba(NO3)2:

Ba(NO3)2 + Na2CO3 → BaCO3 ↓ + 2NaNO3

Dung dịch cịn lại khơng có hiện tượng gì là NaOH.

Bài 3: Có 5 ống nghiệm đánh số thứ tự 1, 2, 3, 4, 5. Mỗi ống đựng một trong 5

dung dịch sau: Na2CO3, BaCl2, HCl, H2SO4, NaCl. Nếu lấy ống 2 đổ vào ống 1

thấy có kết tủa, lấy ống 2 đổ vào ống 3 thấy có khí thốt ra, lấy ống 1 đổ vào ống
5 thấy có kết tủa. Hỏi ống nào đựng dung dịch gì?

Bài giải: Trong 5 dung dịch ta nhận thấy chỉ có BaCl2 tạo thành kết tủa với

Na2CO3 và H2SO4: BaCl2 + Na2CO3 → BaCO3 ↓ + 2NaCl

BaCl2 + H2SO4 → BaSO4 ↓ + 2HCl

Như vậy ống 1 phải là BaCl2.

Mặt khác cho ống 2 đổ vào ống 3 thấy có khí thốt ra, vậy ống 2 phải là Na2CO3,

ống 3 là HCl: Na2CO3 + 2HCl → 2NaCl + CO2 ↑ + H2O

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

Bài 4: Có 4 cốc đựng các chất sau: nước, dung dịch NaCl, dung dịch Na2CO3,

dung dịch HCl. Khơng dùng hóa chất nào khác, hãy nhận biết từng chất (có thể
dùng nhiệt độ).

H2O NaCl Na2CO3 HCl

H2O - k. có hiện tượng k. có hiện tượng k. có hiện tượng

NaCl k. có hiện tượng - k. có hiện tượng k. có hiện tượng

Na2CO3 k. có hiện tượng k. có hiện tượng - CO2 ↑

HCl k. có hiện tượng k. có hiện tượng CO2 ↑

-Nhìn vào bảng ta thấy chỉ khi cho dd HCl vào dd Na2CO3 hay cho Na2CO3 vào dd

HCl thì có khí bay ra: 2HCl + Na2CO3 → 2NaCl + CO2 ↑ + H2O

Còn 2 chất còn lại khi đổ vào nhau khơng có phản ứng, nên ta chia 4 chất thành 2

nhóm: Nhóm 1: H2O và dd NaCl

Nhóm 2: dd HCl và dd Na2CO3

Đun đến cạn 2 cốc nhóm 1, cốc nào để lại cặn là muối NaCl, cịn cốc nào khơng
có cặn là nước.

Đun đến cạn 2 cốc nhóm 2, cốc nào khơng để lại cặn là HCl, cốc nào để lại cặn là
Na2CO3.

Bài 5: Có 5 lọ bị mất nhãn, mỗi lọ đựng một trong các dung dịch sau đây:

NaHSO4, KHCO3, Mg(HCO3)2, Na2SO3, Ba(HCO3)2. Trình bày cách phân biệt

mỗi dung dịch, chỉ được dùng cách đun nóng.

Bài giải: Lấy các mẫu thử và đánh số thứ tự rồi đun nóng, quan sát hiện tượng:
- Ở 2 ống nghiệm thấy có kết tủa trắng xuất hiện, đó là các ống nghiệm chứa
dung dịch Ba(HCO3)2 và Mg(HCO3)2.

- 3 ống nghiệm cịn lại khơng có kết tủa.

Lấy vài giọt dung dịch ở một trong hai lọ đựng các dung dịch có kết tủa khi
đun nóng trên, nhỏ vào các ống nghiệm đựng các dung dịch khác. Ở ống nghiệm
thấy có sủi bọt khí là ống đựng dung dịch NaHSO4 và nếu ở ống nghiệm này tạo

dung dịch trong suốt thì dung dịch nhỏ là Mg(HCO3)2:

2NaHSO4 + Mg(HCO3)2 → Na2SO4 + MgSO4 + 2CO2 ↑ +

2H2O

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

2NaHCO3 + Ba(HCO3)2 → BaSO4 ↓ + Na2SO4 + 2CO2 ↑ +

2H2O

Như vậy ta đã tìm được các lọ đựng các dung dịch NaHSO4, Mg(HCO3)2,

Ba(HCO3)2. Còn lại 2 dd chưa biết là KHCO3 và Na2SO3. Lấy vài giọt dung dịch

Ba(HCO3)2 đã biết nhỏ vào 2 ống nghiệm đựng 2 dung dịch chứa 2 chất chưa biết

trên. Ống nghiệm nào thấy xuất hiện kết tủa thì đó là dung dịch Na2SO3:

Ba(HCO3)2 + Na2SO3 → BaSO3 ↓ + 2NaHCO3

Dung dịch còn lại là KHCO3.

Bài 6: Có 4 lọ đựng dung dịch NaHCO3, CaCl2, Na2CO3, Ca(HCO3)2. Khơng

dùng hóa chất nào khác hãy phân biệt từng chất trong mỗi lọ.

Bài giải: Lấy các mẫu thử và đánh số thứ tự. Cho các mẫu thử tác dụng lần lượt
với nhau, ta được kết quả như bảng sau:

NaHCO3 CaCl2 Na2CO3 Ca(HCO3)2

NaHCO3 - k. có hiện tượng k. có hiện tượng

k. có hiện

tượng

CaCl2 k. có hiện tượng - CaCO3 ↓

Na2CO3 k. có hiện tượng CaCO3 ↓ - CaCO3 ↓

Ca(HCO3)2 k. có hiện tượng k. có hiện tượng CaCO3 ↓

-Qua kết quả ở bảng trên ta nhận thấy có một mẫu thử đổ vào tất cả các mẫu thử
cịn lại khơng thấy dấu hiệu kết tủa, mẫu thử đó là NaHCO3.

Mẫu thử nào thấy có 2 lần xuất hiện kết tủa với các mẫu thử kia là Na2CO3.

Na2CO3 + CaCl2 → CaCO3 ↓ + 2NaCl

Na2CO3 + Ca(HCO3)2 → CaCO3 ↓ + 2NaHCO3

Để phân biệt 2 mẫu thử cịn lại có chứa CaCl2 và Ca(HCO3)2, đem đun nóng 2

dung dịch này, dung dịch nào có kết tủa là Ca(HCO3)2.

Ca(HCO3)2 ⃗t0 CaCO3 ↓ + CO2 + H2O

Dạng 4: Nhận biết hỗn hợp gồm nhiều chất

Hướng giải: Dùng từng thuốc thử để nhận ra từng chất trong hỗn hợp đồng thời

mỗi thuốc thử đó để loại chất đã nhận ra khỏi hỗn hợp.

Bài 1: Có một dung dịch chứa hỗn hợp gồm các muối sunfat, sunfit và cacbonat

của natri. Hãy trình bày phương pháp hóa học để nhận biết từng chất trong hỗn
hợp.

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Nếu thấy mất màu chứng tỏ có khí SO2 suy ra trong dung dịch có muối Na2SO3.

Khí cịn lại tiếp tục cho qua dd nước vơi trong, nếu thấy dd bị vẩn đục chứng tỏ
có khí CO2, suy ra trong hỗn hợp có Na2CO3.

2HCl + Na2SO3 → 2NaCl + SO2 ↑ + H2O

2HCl + Na2CO3 → 2NaCl + CO2 ↑ + H2O

SO2 + Br2 + H2O → H2SO4 + 2HBr

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 ↓ + H2O

Trong dung dịch còn lại, ta cho tác dụng với dd BaCl2 nếu thấy xuất hiện kết tủa

trắng chứng tỏ có Na2SO4: Na2SO4 + BaCl2 → BaSO4 ↓ + 2NaCl

Bài 2: Trong một bình chứa hỗn hợp khí: CO, CO2, SO2, SO3 và H2. Trình bày

phương pháp hóa học để nhận biết từng khí.

Bài giải: Cho hỗn hợp khí qua dung dịch BaCl2 dư, nếu có kết tủa trắng chứng tỏ

trong hỗn hợp có SO3: SO3 + H2O + BaCl2 → BaSO4 ↓ + 2HCl

Các khí khác khơng phản ứng với BaCl2. Ta tiếp tục cho các khí cịn lại sục qua

dung dịch nước brom dư, nếu thấy dung dịch brom bị nhạt màu thì khí đó là SO2

do có PƯ: SO2 + Br2 + 2H2O → H2SO4 + 2HBr

Hỗn hợp khí cịn lại cho qua dung dịch nước vơi trong, nếu thấy có kết tủa là CO2

vì: CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 ↓ + H2O

Hỗn hợp còn lại gồm H2 và CO ta đem đốt và làm lạnh, nếu thấy có hơi nước

ngưng tụ chứng tỏ có khí H2 đem đốt. Sản phẩm còn lại đem sục qua dung dịch

nước vơi trong, thấy có vẩn đục là CO2, suy ra khí đem đốt là CO:

2CO + O2 ⃗t0 2CO2 ↑

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 ↓ + H2O

Bài 3: Làm thế nào để nhận biết từng khí trong hỗn hợp gồm các khí: H2, H2S,

CO và CO2 bằng phương pháp hóa học.

Bài giải: Cho hỗn hợp khí qua dung dịch nước vơi trong nếu thấy nước vơi trong
bị vẩn đục là có khí CO2: CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 ↓ + H2O

Hỗn hợp khí cịn lại ta cho tiếp xúc với giấy quỳ tím ẩm, nếu thấy quỳ tím
hóa đỏ là H2S. Hỗn hợp hai khí cịn lại ta đem đốt rồi làm lạnh, nếu thấy xuất

hiện các giọt nước đọng chứng tỏ có H2: 2H2 + O2 ⃗t0 2H2O

Chất khí sản phẩm cịn lại cho sục qua dd nước vôi trong, nếu thấy dung
dịch bị vẩn đục suy ra khí ban đầu đem đốt là CO.

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 ↓ + H2O

Bài 4: Bằng những thí nghiệm nào có thể biết được nitơ có chứa tạp chất: clo

hoặc hiđroclorua hoặc hiđrosunfua?
Bài giải:

- Dẫn một lượng khí N2 có lẫn Cl2 qua dung dịch kiềm ở nhiệt độ thường rồi

nhúng quỳ tím vào, nếu quỳ tím bị mất màu chứng tỏ trong hỗn hợp có clo:
Cl2 + 2NaOH → NaCl + NaClO + H2O

- Dẫn hỗn hợp khí N2 có lẫn khí HCl qua nước cất rồi nhúng quỳ tím vào dd

thu được, nếu quỳ tím chuyển sang màu đỏ thì đó là axit HCl, suy ra trong hỗn
hợp có khí HCl.

- Dẫn hỗn hợp khí N2 có lẫn khí H2S qua dd muối Pb(NO3)2 nếu thấy xuất

hiện kết tủa màu đen là có khí H2S:

H2S + Pb(NO3)2 → PbS ↓ + 2HNO3

3.2.2- Dạng bài tập điều chế - tách chất

Dạng1: Dạng bài tập điều chế các chất:

Hướng giải: Cần nắm chắc tính chất hóa học của các chất để chọn phản ứng phù

hợp để điều chế ra các chất đề bài yêu cầu.

Bài 1: Từ Cu, NaCl, H2O và các dụng cụ cần thiết điều chế Cu(OH)2.

Bài giải:

Điện phân dd muối ăn đậm đặc có màng ngăn để thu được NaOH, Cl2, H2

2NaCl + 2H2O ⃗đp . có. mnx 2NaOH + Cl2 ↑ + H2 ↑

Cho khí H2 và Cl2 phản ứng rồi hịa tan khí HCl vào nước để được dd axit HCl:

H2 + Cl2 ⃗t0 2HCl

Điện phân nước để thu được O2: 2H2O ⃗đp 2H2 ↑ + O2 ↑

Cho Cu tác dụng với O2 để thu được CuO, rồi cho CuO phản ứng với axit HCl

ta thu được CuCl2: 2Cu + O2 ⃗t0 2CuO

CuO + 2HCl → CuCl2 + H2O

Cuối cùng ta cho CuCl2 tác dụng với NaOH điều chế được ở trên thì thu được

Cu(OH)2: CuCl2 + 2NaOH → Cu(OH)2 ↓ + 2NaCl

Bài 2: Từ các nguyên liệu ban đầu là pirit sắt, muối ăn, nước, các chất xúc tác và

thiết bị cần thiết, hãy điều chế Fe, FeCl2, Fe(OH)3, NaHSO4.

Bài giải:

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

2SO2 + O2 ⃗to,xt 2SO3 ↑

SO3 + H2O → H2SO4

Điện phân dung dịch muối ăn đậm đặc có màng ngăn để điều chế khí Cl2, H2 và

NaOH: 2NaCl + 2H2O ⃗đp . có. mnx 2NaOH + Cl2 ↑ + H2

↑

Điều chế axit HCl: Cl2 + H2 ⃗as 2HCl

Dùng khí H2 khử Fe2O3 để điều chế Fe, rồi cho Fe tác dụng với axit HCl:

Fe2O3 + 3H2 ⃗t0 2Fe + 3H2O

Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 ↑

Cho Fe2O3 tác dụng với axit HCl để điều chế FeCl3, rồi cho FeCl3 tác dụng với

NaOH để điều chế Fe(OH)3:

Fe2O3 + 6 HCl → 2FeCl3 + 3H2O

FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ + 3NaCl

NaCl(rắn) + H2SO4đặc ⃗t0 NaHSO4 + HCl ↑

Bài 3: Viết 8 phản ứng khác nhau điều chế CO2.

Bài giải: (1) C + O2 ⃗t0 CO2 ↑

(2) 2CO + O2 ⃗t0 2CO2 ↑

(3) CaCO3 ⃗t0 CaO + CO2 ↑

(4) CaCO3 + 2HCl → CaCl2 + H2O + CO2 ↑

(5) Ca(HCO3)2 ⃗t0 CaCO3 ↓ + H2O + CO2 ↑

(6) Ca(HCO3)2 + 2HCl → CaCl2 + 2H2O + 2CO2 ↑

(7) C + 2H2O ⃗t0 CO2 ↑ + 2H2 ↑

(8) CuO + CO ⃗t0 Cu + CO

2 ↑

Bài 4: Cho các chất sau: KCl, CaCl2, MnO2, H2SO4 đặc. Đem trộn lẫn 2 hoặc 3

chất với nhau. Trộn như thế nào thì sinh ra khí HCl? Trộn như thế nào thì sinh ra
khí Cl2? Viết PTPƯ.

Bài giải:

Muốn thu được hiđrô clorua ta trộn KCl khan hoặc CaCl2 khan với H2SO4

đặc: 2KCl + H2SO4 → K2SO4 + 2HCl ↑ (1)

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

Muốn thu được khí Clo ta trộn 3 chất MnO2, H2SO4 đặc với KCl hoặc CaCl2.

Trước hết HCl tạo thành theo phản ứng (1) hoặc (2). Sau đó HCl tạo thành sẽ tác
dụng với MnO2 tạo thành Cl2:

4HCl + MnO2 → MnCl2 + Cl2 ↑ + 2H2O

Bài 5: Từ FeS2, BaCl2, khơng khí và nước, chất xúc tác viết các PTPƯ điều chế

BaSO4, Fe2(SO4)3.

Bài giải: 4FeS2 + 11O2 ⃗t0 2Fe2O3 + 8SO2 ↑

2SO2 + O2 ⃗to,xt 2SO3 ↑

SO3 + H2O → H2SO4

H2SO4 + BaCl2 → BaSO4 ↓ + 2HCl

Fe2O3 + 3H2SO4 → Fe2(SO4)3 + 3H2O

Bài 6: Hỗn hợp gồm CuO và Fe2O3. Chỉ dùng Al và HCl, hãy nêu 3 cách điều

chế Cu nguyên chất.
Bài giải:

Cách 1: Cho hỗn hợp tác dụng với nhôm:
3CuO + 2Al ⃗t0 3Cu + Al

2O3

Fe2O3 + 2Al ⃗t0 2Fe + Al2O3

Hỗn hợp rắn gồm Cu, Fe và Al2O3 hòa tan trong HCl dư thu được Cu

Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 ↑

Al2O3 + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2O
Cách 2: Hòa tan hỗn hợp trong HCl dư:

CuO + 2HCl → CuCl2 + H2O

Fe2O3 + 6HCl → 2FeCl3 + 3H2O

Dùng Al đẩy hai kim loại khỏi dung dịch:

2Al + 3CuCl2 → 2AlCl3 + 3Cu

Al + FeCl3 → AlCl3 + Fe

Hòa tan 2 kim loại trong HCl dư thu được Cu
Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 ↑
Cách 3: Hòa tan hỗn hợp trong HCl vừa đủ:

CuO + 2HCl → CuCl2 + H2O

Fe2O3 + 6HCl → 2FeCl3 + 3H2O

Cô cạn dung dịch 2 muối rồi đem điện phân nóng chảy thu được hỗn hợp 2 kim
loại: CuCl2 ⃗đpnc Cu + Cl2 ↑

2FeCl3 ⃗đpnc 2Fe + 3Cl2 ↑

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

Bài 7: Từ than đá và đá vơi, viết các phương trình phản ứng để điều chế axetilen
và benzen (có ghi điều kiện phản ứng).

Bài giải: CaCO3 ⃗t0 CaO + CO2 ↑

CaO + 3C ⃗20000

C, lò điên CaC2 + CO ↑

CaC2 + H2O → C2H2 ↑ + Ca(OH)2

3C2H2 ⃗600oC , than hoat tính C6H6

Bài 8: Từ đá vôi, than đá, nước cùng các điều kiện cần thiết khác, hãy viết PTPƯ

điều chế: axetilen, metan, etilen và rượu etylic.
Bài giải:

CaCO3 ⃗t0 CaO + CO2 ↑

CaO + 3C ⃗20000C, lò điên CaC

2 + CO ↑

CaC2 + H2O → C2H2 + Ca(OH)2

2H2O ⃗đp 2H2 ↑ + O2 ↑

C + 2H2 ⃗Ni,5000C CH4 ↑

C2H2 + H2 ⃗Pb/PbCO3,t0 C2H4 ↑

C2H4 + H2O ⃗t0,axit C2H5OH

Bài 9: Từ tinh bột cùng các hóa chất khác và các điều kiện cần thiết khác, viết

PTPƯ điều chế axit axetic, etyl axetat, etilen.
Bài giải:

(- C6H10O5 -)n + nH2O ⃗t0,axit nC6H12O6

C6H12O6 30−320

C

men .. ruou

→ 2C2H5OH + 2CO2 ↑

C2H5OH + O2 ⃗men dâm CH3COOH + H2O

C2H5OH + CH3COOH ⃗H2SO4đăc,t0 CH3COOC2H5 + H2O

C2H5OH ⃗H2SO4đăc, >1700C C2H4 + H2O

Bài 10: Từ vỏ bào và mùn cưa cùng các điều kiện cần thiết khác hãy viết PTPƯ

điều chế nhựa PE.

Bài giải:

(- C6H10O5 -)n + nH2O ⃗t0,axit nC6H12O6

C6H12O6 30−320

C

men .. ruou

→ 2C2H5OH + 2CO2 ↑

C2H5OH ⃗H2SO4đăc, >1700C C2H4 + H2O

nCH2 = CH2 ⃗xt,t0,p (- CH2 - CH2 -)n

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

Hướng giải: Vận dụng tính chất hóa học của các chất để tách riêng từng chất
trong hỗn hợp. Sau đó dùng các phản ứng thích hợp để tái tạo lại chất ban đầu.

Bài 1: Có một hỗn hợp gồm 3 kim loại ở dạng bột là Fe, Al và Cu. Làm thế nào

để tách riêng từng kim loại?
Bài giải:

Cho hỗn hợp phản ứng với dung dịch NaOH dư, chỉ có Al tan ra theo phản ứng:
2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2 ↑

Lọc tách Fe và Cu, phần nước lọc thu được cho tác dụng với dung dịch HCl vừa
đủ sẽ sinh ra kết tủa keo trắng:

NaAlO2 + HCl + H2O → Al(OH)3 ↓ + NaCl

Lọc lấy kết tủa đem nung sẽ thu được Al2O3, rồi đem điện phân nóng chảy thì thu

được Al: 2Al(OH)3 ⃗t0 Al2O3 + 3H2O

2Al2O3 ⃗đpnc−criolit 4Al + 3O2 ↑

Còn hỗn hợp Fe và Cu cho tác dụng với dd HCl chỉ có Fe bị hòa tan:
Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 ↑

Lọc thu được Cu, phần nước lọc cho phản ứng với dung dịch kiềm sinh ra chất
kết tủa trắng xanh:

FeCl2 + 2NaOH → Fe(OH)2 ↓ + 2NaCl

Lọc và nhiệt phân kết tủa thu được FeO, khử FeO bằng H2 ta thu được Fe:

Fe(OH)2 ⃗t0 FeO + H2O

FeO + H2 ⃗t0 Fe + H2O

Bài 2: Bằng cách nào có thể tách N2 và CO2 ra khỏi hỗn hợp gồm N2, O2, CO2,

CO và hơi nước.
Bài giải:

Cho hỗn hợp tác dụng với photpho trắng để loại O2:

4P + 5O2 → 2P2O5

Hỗn hợp khí cịn lại ta cho đi qua bột CuO nung nóng để loại CO:
CuO + CO ⃗t0 Cu + CO

2 ↑

Hỗn hợp còn lại ta cho sục qua dung dịch Ca(OH)2 dư để tách CO2 rồi lọc lấy kết

tủa đem nhiệt phân thì thu được CO2:

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 ↓ + H2O

CaCO3 ⃗t0 CaO + CO2 ↑

Hỗn hợp N2 và hơi nước ta cho qua dd H2SO4 đặc để loại hơi nước, còn lại là N2

tinh khiết.

Bài 3: Cho hỗn hợp các oxit: SiO2, Fe2O3, Al2O3. Hãy trình bày phương pháp hóa

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

Bài giải: Cho hỗn hợp hòa tan trong HCl, lọc lấy kết tủa khơng tan đó là SiO2.

Fe2O3 + 6HCl → 2FeCl3 + 3H2O

Al2O3 + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2O

Cho dd NaOH vào dd thu được ở trên cho tới dư, ta thu được Fe(OH)3, lọc lấy kết

tủa đem nung ta thu được Fe2O3:

FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ + 3NaCl

2Fe(OH)3 ⃗t0 Fe2O3 + 3H2O

AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 ↓ + 3NaCl

Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O

Phần nước lọc thu được là dd NaAlO2, ta sục khí CO2 vào thu được Al(OH)3, lọc

lấy kết tủa này đem nung thu được Al2O3:

NaAlO2 + CO2 + 2H2O → Al(OH)3 ↓ + NaHCO3

2Al(OH)3 ⃗t0 Al2O3 + 3H2O

Bài 4: Trình bày phương pháp hóa học để thu được Ag nguyên chất từ hỗn hợp

Ag, Al, Cu, Fe.
Bài giải:

Hòa tan hỗn hợp vào dung dịch HCl dư, có Fe và Al bị hòa tan theo phản ứng:
2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2 ↑

Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 ↑

Phần chất rắn không tan chính là Cu và Ag, lọc và đem nung ngồi khơng khí,
sau đó cho hỗn hợp thu được hịa tan vào HCl, lọc lấy chất rắn không tan đem
rửa sạch thì thu được Ag nguyên chất:

2Cu + O2 ⃗t0 2CuO

CuO + 2HCl → CuCl2 + H2O

Bài 5: Khi điều chế khí CO2 từ CaCO3 và axit HCl thường bị lẫn một ít khí HCl

và hơi nước. Làm thế nào để có thể thu được CO2 tinh khiết?

Bài giải: Cho hỗn hợp qua dd NaHCO3 để loại bỏ khí HCl:

HCl + NaHCO3 → NaCl + CO2 ↑ + H2O

Hỗn hợp còn lại gồm CO2 và hơi nước ta sục qua dd H2SO4 đặc hoặc cho qua

P2O5 để loại bỏ hơi nước, chất khí thu được là CO2 tinh khiết:

P2O5 + 3H2O → 2H3PO4

Bài 6: Bằng phương pháp hóa học, hãy tách riêng SO2 ra khỏi hỗn hợp gồm: SO2,

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

Bài giải: Cho hỗn hợp sục qua dd BaCl2, chỉ có SO3 bị giữ lại:

SO3 + H2O + BaCl2 → BaSO4 ↓ + 2HCl

Hỗn hợp khí cịn lại ta cho đi qua P trắng để loại oxi, khí cịn lại là SO2:

4P + 5O2 → 2P2O5

Bài 7: Một loại muối ăn bị lẫn các tạp chất là Na2SO4, NaBr, MgCl2, CaCl2 và

CaSO4. Hãy trình bày phương pháp hóa học để lấy NaCl tinh khiết.

Bài giải: Trước tiên hòa tan hỗn hợp vào nước, phần kết tủa không tan là CaSO4,

ta lọc bỏ CaSO4. Tiếp tục cho dd BaCl2 vừa đủ vào dd hỗn hợp các muối trên để

loại Na2SO4 và CaSO4 tan một ít:

BaCl2 + Na2SO4 → BaSO4 ↓ + 2NaCl

BaCl2 + CaSO4 → BaSO4 ↓ + CaCl2

Trong nước lọc có NaCl, NaBr, MgCl2, CaCl2 ta cho tiếp dd NaOH vào để loại

MgCl2 theo PTPƯ: 2NaOH + MgCl2 → Mg(OH)2 ↓ + 2NaCl

Trong nước lọc có NaCl, NaBr và CaCl2 ta cho tiếp dd Na2CO3 vào để loại

CaCl2: Na2CO3 + CaCl2 → CaCO3 ↓ + 2NaCl

Trong nước lọc có NaCl và NaBr ta cho tiếp dd HCl vào rồi cơ cạn thì thu được
NaCl tinh khiết: NaBr + HCl → NaCl + HBr

Bài 8: Trình bày phương pháp hóa học để loại C2H5OH ra khỏi CH3COOH.

Bài giải: Cho hỗn hợp tác dụng với dụng dịch kiềm, hoặc oxit bazơ, hoặc muối
cacbonat, lúc đó chỉ có axit axetic phản ứng tạo thành muối, thí dụ:

2CH3COOH + CaO → (CH3COO)2Ca + H2O

Đun đuổi rượu bay hơi. Sau đó cho axit sunfuric tác dụng với (CH3COO)2Ca

(đun nóng) để axit bay hơi và làm ngưng tụ thu được CH3COOH:

(CH3COO)2Ca + H2SO4 ⃗to 2CH3COOH ↑ + CaSO4

Bài 9: Dùng hóa chất thích hợp để loại tạp chất ra khỏi hỗn hợp sau:

a) Dung dịch natri axetat lẫn tạp chất là axit axetic.
b)Dung dịch axit axetic lẫn tạp chất natri axetat.
Bài giải:

a) Cho hỗn hợp tác dụng với NaOH vừa đủ để chuyển axit axetic thành natri
axetat: NaOH + CH3COOH → CH3COONa + H2O

b) Cho dd tác dụng với axit H2SO4 vừa đủ rồi chưng cất thu được axit axetic:

2CH3COONa + H2SO4 ⃗to 2CH3COOH ↑ + Na2SO4

Bài 10: Có một hỗn hợp gồm các khí sau: CH4, C2H4, C2H2 và CO2. Hãy trình bày

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

Bài giải: Cho hỗn hợp các khí sục qua dung dịch AgNO3/NH3 chỉ có C2H2 bị giữ

lại: C2H2 + 2AgNO3 + 2NH3 t⃗o C2Ag2 ↓ + 2NH4NO3

Lọc lấy kết tủa cho tác dụng với dd axit HCl ta lại thu được C2H2:

C2Ag2 + 2HCl → C2H2 + 2AgCl ↓

Hỗn hợp khí cịn lại ta cho sục qua dd brom, chỉ có C2H4 bị giữ lại. Các khí đi

ra khỏi dung dịch gồm CH4 và CO2.

Cho Zn vào dd CH2Br - CH2Br thu được ở trên ta thu lại được khí C2H4:

C2H4 + Br2 → CH2Br – CH2Br

Zn + CH2 – CH2 ⃗to CH2 = CH2 + ZnBr2

| |
Br Br

Hỗn hợp gồm CH4 và CO2 cho sục qua dd nước vơi trong thì CO2 bị giữ lại,

khí đi ra là CH4 ta tách riêng được metan. Lọc lấy kết tủa đem nung, ta thu được

CO2: CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 ↓ + H2O

CaCO3 ⃗to CaO + CO2 ↑

3.2.3 – Dạng bài tập viết PTPƯ

Hướng giải: Cần nắm chắc tính chất hóa học của các chất để chọn phản ứng
thích hợp, viết và cân bằng PTPƯ (ghi đầy đủ điều kiện của phản ứng).

Dạng 1: Dạng bài tập viết PTPƯ theo chuỗi biến hóa

Bài 1: Viết PTPƯ theo chuỗi biến hóa sau:

a) Ba ⃗1 BaO ⃗2 Ba(OH)2 ⃗3 BaCO3 ⃗4 Ba(HCO3)2 ⃗5

BaCl2 ⃗6 BaCO3

2 SO3 ⃗3 H2SO4

b) FeS2 ⃗1 SO2 ⃗6 SO2

4 NaHCO

3 ⃗5 Na2SO3

Bài giải:

a) (1) 2Ba + O2 → 2BaO

(2) BaO + H2O → Ba(OH)2

(3) Ba(OH)2 + CO2 → BaCO3 ↓ + H2O

(4) BaCO3 + CO2 + H2O → Ba(HCO3)2

(5) Ba(HCO3)2 + 2HCl → BaCl2 + 2CO2 ↑ + 2H2O

(6) BaCl2 + Na2CO3 → BaCO3 ↓ + 2NaCl

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

(2) 2SO2 + O2 ⃗to,xt 2SO3 ↑

(3) SO3 + H2O → H2SO4

(4) SO2 + NaOH → NaHSO3

(5) NaHSO3 + NaOH → Na2SO3 + H2O

(6) H2SO4 + Na2SO3 → Na2SO4 + SO2 ↑ + H2O

Bài 2: Viết PTPƯ theo sơ đồ sau:

FeCl3 ⃗3 Fe(OH)3 ⃗4 Fe2O3

a) Fe ⃗1 Fe3O4 7

FeCl2 ⃗5 Fe(OH)2 ⃗6 FeO

1 FeCl3 ⃗2 Fe2O3 ⃗3 Fe

b) Fe 5 4 6 7

8 FeSO

4 FeCl2

1 Fe3O4 ⃗2 FeSO4 + Fe2(SO4)3

c) Fe 3 FeCl

2 ⃗4 Fe(OH)2 ⃗5 FeSO4

6 FeCl

3 ⃗7 Fe(OH)3 ⃗8 Fe2O3 ⃗9 Fe2(SO4)3 ⃗10 Fe(OH)3

Bài giải:

a) (1) 3Fe + 2O2 ⃗to Fe3O4

(2) Fe3O4 + 8HCl → 2FeCl3 + FeCl2 + 4H2O

(3) FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ + 3NaCl

(4) 2Fe(OH)3 ⃗to Fe2O3 + 3H2O

(5) FeCl2 + 2NaOH → Fe(OH)2 ↓ + 2NaCl

(6) Fe(OH)2 ⃗to FeO + H2O

(7) 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3

b) (1) 2Fe + 3Cl2 ⃗to 2FeCl3

(2) 2FeCl3(khan) + NaOH(khan) ⃗nung nóng chay Fe2O3 + H2O + NaCl

(3) Fe2O3 + 3CO ⃗to 2Fe + 3CO2 ↑

(4) 2FeCl3 + Cu → CuCl2 + 2FeCl2

(5) 2FeCl2 + Cl2 ⃗to 2FeCl3

(6) Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 ↑

(7) FeCl2 + Mg → Fe + MgCl2

(8) Fe + H2SO4 loãng → FeSO4 + H2 ↑

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

(2) Fe3O4 + 4H2SO4 → FeSO4 + Fe2 (SO4)3 + 4H2O

(3) Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 ↑

(4) FeCl2 + 2NaOH → Fe(OH)2 ↓ + 2NaCl

(5) Fe(OH)2 + H2SO4 → FeSO4 + 2H2O

(6) 2FeCl2 + Cl2 ⃗t0 2FeCl3

(7) FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ + 3NaCl

(8) 2Fe(OH)3 ⃗t0 Fe2O3 + 3H2O

(9) Fe2O3 + 3H2SO4 → Fe2(SO4)3 + 3H2O

(10) Fe2(SO4)3 + 6NaOH → 2Fe(OH)3 ↓ + 3Na2SO4

Bài 3: Viết PTPƯ theo sơ đồ sau:

a) Al ⃗1 Al2O3 ⃗2 AlCl3 ⃗3 Al(OH)3 ⃗4 Al2O3 ⃗5 Al ⃗6

AlCl3

b) Al ⃗1 Al(NO3)3 ⃗2 Al2O3 ⃗3 Al ⃗4 Ba(AlO2)2 ⃗5 NaAlO2

⃗6 Al(OH)3 ⃗7 AlCl3 ⃗8 Al(NO3)3

c) 1 AlCl3 ⃗2 Al(NO3)3 ⃗3 Al(OH)3 ⃗4 Al2O3

Al 9 10 11

5 Al

2O3 ⃗6 Al ⃗7 Al2(SO4)3 ⃗8 AlCl3

Bài giải:

a) (1) 4Al + 3O2 ⃗t0 2Al2O3

(2) Al2O3 + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2O

(3) AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 ↓ + 3NaCl

(4) 2Al(OH)3 ⃗t0 Al2O3 + 3H2O

(5) 2Al2O3 ⃗đpnc−criolit 4Al + 3O2 ↑

(6) 2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2 ↑

b) (1) Al + 3AgNO3 → Al(NO3)3 + 3Ag ↓

(2) 4Al(NO3)3 ⃗t0 2Al2O3 + 12NO2 ↑ + 3O2 ↑

(3) 2Al2O3 ⃗đpnc−criolit 4Al + 3O2 ↑

(4) 2Al + Ba(OH)2 + 2H2O → Ba(AlO2)2 + 3H2 ↑

(5) Ba(AlO2)2 + Na2SO4 → BaSO4 ↓ + 2NaAlO2

(6) NaAlO2 + CO2 + 2H2O → Al(OH)3 ↓ + NaHCO3

(7) Al(OH)3 + 3HCl → AlCl3 + 3H2O

(8) AlCl3 + 3AgNO3 → Al(NO3)3 + 3AgCl ↓

c) (1) 2Al + 3Cl2 ⃗t0 2AlCl3

(2) AlCl3 + 3AgNO3 → Al(NO3)3 + 3AgCl ↓

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27>

(4) 2Al(OH)3 ⃗t0 Al2O3 + 3H2O

(5) 4Al + 3O2 ⃗t0 2Al2O3

(6) 2Al2O3 ⃗đpnc−criolit 4Al + 3O2 ↑

(7) 2Al + 3H2SO4 loãng → Al2(SO4)3 + 3H2 ↑

(8) Al2(SO4)3 + 3BaCl2 → 3BaSO4 ↓ + 2AlCl3

(9) Al + 3AgNO3 → Al(NO3)3 + 3Ag ↓

(10) 2Al(OH)3 + 3H2SO4 → Al2(SO4)3 + 6H2O

(11) Al2O3 + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2O
Bài 4: Viết PTPƯ theo sơ đồ sau:

a) HCl ⃗1 Cl2 ⃗2 FeCl3 ⃗3 NaCl ⃗4 HCl ⃗5 CuCl2 ⃗6 AgCl

b) NaCl ⃗1 Cl2 ⃗2 NaClO ⃗3 HClO

4 HClO

c) C ⃗1 CO2 ⃗2 CaCO3 ⃗3 CaO ⃗4 Ca(OH)2 ⃗5 Ca(HCO3)2

d) 1 CO2 ⃗2 Ca(HCO3)2 3

C 4 CO
2
CO ⃗5 CO2 ⃗6 Na2CO3 7

Bài giải: a) (1) 4HCl + MnO2 MnCl2 + Cl2 ↑ + 2H2O

(2) 2FeCl2 + Cl2 ⃗t0 2FeCl3

(3) FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ + 3NaCl

(4) 2NaCl + 2H2O 2NaOH + Cl2 ↑ + H2 ↑
(5) Cl2 + Cu ⃗t0 CuCl2

(6) CuCl2 + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2AgCl ↓

b) (1) 2NaCl + 2H2O 2NaOH + Cl2 ↑ + H2 ↑
(2) Cl2 + 2NaOH → NaCl + NaClO + H2O

(3) NaClO + CO2 + H2O → HClO + NaHCO3

(4) Cl2 + H2O → HCl + HClO

c) (1) C + O2 ⃗t0 CO2 ↑

(2) Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3 ↓ + H2O

(3) CaCO3 ⃗t0 CaO + CO2 ↑

(4) CaO + H2O → Ca(OH)2

(5) Ca(OH)2 + CO2 → Ca(HCO3)2

d) (1) C + O2 ⃗t0 CO2 ↑

đun nhẹ

đpdd có m.n

</div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

(2) Ca(OH)2 + CO2 → Ca(HCO3)2

(3) Ca(HCO3)2 ⃗t0 CaCO3 + CO2 ↑ + H2O

(4) C + CO2 ⃗t0 2CO ↑

(5) 2CO + O2 ⃗t0 2CO2 ↑

(6) CO2 + 2NaOH → Na2CO3 + H2O

(7) Na2CO3 + 2HCl → 2NaCl + H2O + CO2 ↑

Bài 5: Viết PTPƯ theo sơ đồ biến hóa sau:

a) CaC2 ⃗1 C2H2 ⃗2 CO2 ⃗3 CaCO3 ⃗4 CH3(COO)2Ca
5

C2H2Br4

b) Etilen ⃗1 Rượu êtylic ⃗2 Axit axetic ⃗3 etyl axetat ⃗4 Axetat natri ⃗5

metan ⃗6 metyl clorua

Bài giải:

a) (1) CaC2 + H2O → C2H2 + Ca(OH)2

(2) 2C2H2 + 5O2 ⃗t0 4CO2 + 2H2O

(3) Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3 ↓ + H2O

(4) CaCO3 + 2CH3COOH → (CH3COO)2Ca + H2O + CO2 ↑

(5) C2H2 + 2Br2 → C2H2Br4

b) (1) C2H4 + H2O ⃗axit,t0 C2H5OH

(2) C2H5OH + O2 ⃗men giâm CH3COOH + H2O

(3) CH3COOH + C2H5OH ⃗H2SO4đăc,t0 CH3COOC2H5 + H2O

(4) CH3COOC2H5 + NaOH t⃗0 CH3COONa + C2H5OH

(5) CH3COONa + NaOH ⃗vôi tôi, to cao CH4 ↑ + Na2CO3

Bài 6: Viết PTPƯ theo sơ đồ biến hóa sau:

a) C2H4 ⃗1 C2H5OH ⃗2 CH3COOH ⃗3 CH3COOC2H5 ⃗4 C2H5OH

⃗

5 C2H4 ⃗6 P.E

b) CH4 ⃗1 C2H2 ⃗2 C2H4 ⃗3 C2H5OH ⃗4 CH3COOH ⃗5

(CH3COO)2Ca ⃗6 CH3COONa ⃗7 CH4 ⃗8 H2

c) CaCO3 ⃗1 CaO ⃗2 CaC2 ⃗3 C2H2 ⃗4 C2H4 ⃗5 C2H5OH ⃗6

CH3COOH ⃗7 CH3COONa ⃗8 CH4

d) C17H35COOH ⃗1 (C17H35COO)3C3H5 ⃗2 C17H35COONa

3 C

3H5OH

Bài giải:

</div>
(29)<div class='page_container' data-page=29>

(2) C2H5OH + O2 ⃗men giâm CH3COOH + H2O

(3) CH3COOH + C2H5OH ⃗H2SO4đăc,t0 CH3COOC2H5 + H2O

(4) CH3COOC2H5 + NaOH t⃗0 CH3COONa + C2H5OH

(5) C2H5OH ⃗ 1700C, H2SO4đ C2H4 + H2O

(6) nCH2 = CH2 ⃗t0,p,xt (…- CH2 – CH2 -…)n

b) (1) 2CH4 ⃗15000C ,làm lanh nhanh C2H2 + 3H2 ↑

(2) C2H2 + H2 ⃗Pb/PbCO3,t0 C2H4

(3) C2H4 + H2O ⃗axit,t0 C2H5OH

(4) C2H5OH + O2 ⃗men giâm CH3COOH + H2O

(5) 2CH3COOH + Ca(OH)2 → (CH3COO)2Ca + 2H2O

(6) (CH3COO)2Ca + Na2CO3 → CaCO3 +

2CH3COONa

(7) CH3COONa + NaOH ⃗vôi tôi, to cao CH4 ↑ + Na2CO3

(8) CH4 ⃗10000C,xt C + H2 ↑

c) (1) CaCO3 ⃗t0 CaO + CO2 ↑

(2) CaO + 3C ⃗20000

C(lò điên) CaC2 + CO ↑

(3) CaC2 + H2O → C2H2 + Ca(OH)2

(4) C2H2 + H2 ⃗Pb/PbCO3,t0 C2H4

(5) C2H4 + H2O ⃗axit,t0 C2H5OH

(6) C2H5OH + O2 ⃗men giâm CH3COOH + H2O

(7) 2CH3COOH + 2Na → 2CH3COONa + H2 ↑

(8) CH3COONa + NaOH ⃗vôi tôi, to cao CH4 ↑ + Na2CO3

d) (1) 3C17H35COOH + C3H5(OH)3 ⃗H2SO4đăc,t0 (C17H35COO)3C3H5 + 3H2O

(2) (C17H35COO)3C3H5 + 3NaOH t⃗0 3C17H35COONa + C3H5(OH)3

(3) (C17H35COO)3C3H5 + 3H2O ⃗axit,t0 3C17H35COOH + C3H5(OH)3

Bài 7: Viết PTPƯ theo sơ đồ biến hóa sau:

Saccarozơ 1

Tinh bột ⃗2 glucozơ ⃗4 rượu etylic ⃗5 axit axetic ⃗6 H2 ⃗7 metan

3 8 9 10 11

Xenlulozơ natri etylat canxi axetat metyl clorua

Bài giải:

(1) C12H22O11 + H2O ⃗axit,t0 C6H12O6 + C6H12O6

</div>
(30)<div class='page_container' data-page=30>

(3) (…- C6H10O5 -…)m + mH2O ⃗axit,t0 mC6H12O6

(4) C6H12O6 ⃗men ruou 2C2H5OH + 2CO2 ↑

(5) C2H5OH + O2 ⃗men giâm CH3COOH + H2O

(6) 2CH3COOH + 2Na → 2CH3COONa + H2 ↑

(7) 2H2 + C ⃗Ni,5000C CH4 ↑

(8) 2C2H5OH + 2Na → 2C2H5ONa + H2 ↑

(9) 2CH3COOH + Ca(OH)2 → (CH3COO)2Ca + 2H2O

(10) (CH3COO)2Ca + H2SO4 → 2CH3COOH + CaSO4

(11) CH4 + Cl2 ⃗asmt CH3Cl + HCl

Dạng 2: Dạng bài tập tự lập chuỗi biến hóa và viết PTPƯ theo chuỗi biến hóa

lập được

Hướng giải: Nhớ được mối liên hệ giữa các chất và tính chất hóa học của các
chất để lập thành dãy biến hóa rồi viết PTPƯ, ghi điều kiện và cân bằng đầy đủ.

Bài 1: Cho các chất sau:

a) Al, AlCl3, Al(OH)3, Al2(SO4)3 và Al2O3.

b) Al, AlCl3, Al(OH)3, NaAlO2 và Al2O3.

Hãy sắp xếp các chất ở mỗi nhóm chất thành hai dãy chuyển đổi hóa học (mỗi
dãy đều gồm 5 chất) và viết PTPƯ thực hiện các dãy chuyển đổi đó.

Bài giải:

a) - Dãy 1: AlCl3 ⃗1 Al(OH)3 ⃗2 Al2O3 ⃗3 Al ⃗4 Al2(SO4)3

(1) AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 ↓ + 3NaCl

(2) 2Al(OH)3 ⃗t0 Al2O3 + 3H2O

(3) 2Al2O3 ⃗đpnc−criolit 4Al + 3O2 ↑

(4) 2Al + 3H2SO4 → Al2(SO4)3 + 3H2 ↑

- Dãy 2: Al ⃗1 Al2(SO4)3 ⃗2 Al(OH)3 ⃗3 Al2O3 ⃗4 AlCl3

(1) 2Al + 3H2SO4 → Al2(SO4)3 + 3H2 ↑

(2) Al2(SO4)3 + 6NaOH → 2Al(OH)3 ↓ + 3Na2SO4

(3) 2Al(OH)3 ⃗t0 Al2O3 + 3H2O

(4) Al2O3 + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2O

b) - Dãy 1: AlCl3 ⃗1 Al(OH)3 ⃗2 Al2O3 ⃗3 Al ⃗4 NaAlO2

(1) AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 ↓ + 3NaCl

</div>
(31)<div class='page_container' data-page=31>

(3) 2Al2O3 ⃗đpnc−criolit 4Al + 3O2 ↑

(4) 2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2 ↑

- Dãy 2: Al ⃗1 Al2O3 ⃗2 AlCl3 ⃗3 Al(OH)3 ⃗4 NaAlO2

(1) 4Al + 3O2 ⃗t0 2Al2O3

(2) Al2O3 + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2O

(3) AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 ↓ + 3NaCl

(4) Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O

Bài 2:Cho các chất sau: CuSO4, CuCl2, CuO, Cu(OH)2, Cu(NO3)2. Hãy sắp xếp

các chất đã cho thành một dãy chuyển đổi hóa học và viết PTPƯ.
Bài giải: Sơ đồ chuyển hóa:

CuSO4 ⃗1 Cu(OH)2 ⃗2 CuO ⃗3 CuCl2 ⃗4 Cu(NO3)2

(1) CuSO4 + 2NaOH → Cu(OH)2 + Na2SO4

(2) Cu(OH)2 ⃗t0 CuO + H2O

(3) CuO + 2HCl → CuCl2 + H2O

(4) CuCl2 + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2AgCl ↓

Bài 3:Có các chất sau: FeCl3, Fe2O3, Fe, Fe(OH)3, FeCl2. Hãy sắp xếp các chất

đã cho thành một dãy chuyển đổi hóa học và viết PTPƯ.
Bài giải: Fe ⃗1 FeCl2 ⃗2 FeCl3 ⃗3 Fe(OH)3 ⃗4 Fe2O3

(1) Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 ↑

(2) 2FeCl2 + Cl2 ⃗t0 2FeCl3

(3) FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ + 3NaCl

(4) 2Fe(OH)3 ⃗t0 Fe2O3 + 3H2O

Bài 4: Cho các chất sau: Na, NaOH, Na2O, NaCl, Na2SO4. Hãy sắp xếp các chất

đã cho thành hai dãy chuyển đổi hóa học và viết PTPƯ.
Bài giải:

- Dãy 1: Na2O ⃗1 NaOH ⃗2 Na2SO4 ⃗3 NaCl ⃗4 Na

(1) Na2O + H2O → 2NaOH

(2) 2NaOH + H2SO4 → Na2SO4 + 2H2O

(3) Na2SO4 + BaCl2 → BaSO4 ↓ + 2NaCl

(4) 2NaCl ⃗đpnc 2Na + Cl2 ↑

- Dãy 2: Na ⃗1 Na2O ⃗2 NaOH ⃗3 Na2SO4 ⃗4 NaCl

(1) 4Na + O2 → 2Na2O

(2) Na2O + H2O → 2NaOH

</div>
(32)<div class='page_container' data-page=32>

(4) Na2SO4 + BaCl2 → BaSO4 ↓ + 2NaCl

Bài 5: Cho các chất sau: FeS2, Na2SO4, H2SO4, SO2, BaSO4, SO3. Hãy sắp xếp

các chất đã cho thành một dãy chuyển đổi hóa học và viết PTPƯ.
Bài giải:

FeS2 ⃗1 SO2 ⃗2 SO3 ⃗3 H2SO4 ⃗4 Na2SO4 ⃗5 BaSO4

(1) 4FeS2 + 11O2 ⃗t0 8SO2 + 2Fe2O3

(2) 2SO2 + O2 ⃗t0,V2O5 2SO3

(3) SO3 + H2O → H2SO4

(4) H2SO4 + 2NaOH → Na2SO4 + 2H2O

(5) Na2SO4 + BaCl2 → BaSO4 ↓ + 2NaCl

Bài 6: Cho các chất sau: khí cacbonic, glucozơ, tinh bột, rượu etylic, natri etylat.

Hãy sắp xếp các chất đã cho thành một dãy chuyển đổi hóa học và viết PTPƯ.
Bài giải:

Khí cacbonic ⃗1 tinh bột ⃗2 glucozơ ⃗3 rượu etylic ⃗4 natri etylat

(1) 6nCO2 + 5nH2O ⃗clorophin, asmt (- C6H10O5 -)n + 6nO2 ↑

(2) (- C6H10O5 -)n + nH2O ⃗axit,t0 nC6H12O6

(3) C6H12O6 ⃗men ruou 2C2H5OH + 2CO2 ↑

(4) 2C2H5OH + 2Na → 2C2H5ONa + H2 ↑

Bài 7: Cho các chất sau: etyl axetat, rượu etylic, natri etylat, axit axetic, kẽm
axetat. Hãy sắp xếp các chất đã cho thành một dãy chuyển đổi hóa học và viết
PTPƯ.

Bài giải: Natri etylat ⃗1 rượu etylic ⃗2 etyl axetat ⃗3 axit axetic ⃗4

natri axetat ⃗5 kẽm axetat

(1) C2H5ONa + H2O → C2H5OH + NaOH

(2) CH3COOH + C2H5OH ⃗H2SO4đăc,t0 CH3COOC2H5 + H2O

(3) CH3COOC2H5 + H2O ⃗axit,t0 CH3COOH + C2H5OH

(4) 2CH3COOH + 2Na → 2CH3COONa + H2 ↑

(5) 2CH3COONa + ZnCO3 → (CH3COO)2Zn + Na2CO3

</div>
(33)<div class='page_container' data-page=33>

Hướng giải: Cần nắm chắc tính chất hóa học của các chất để chọn các chất sao
cho phù hợp với chuỗi biến hóa hoặc sơ đồ của phản ứng rồi viết lại sơ đồ, sau đó
viết PTPƯ, cân bằng và ghi điều kiện đầy đủ.

Bài 1: Có 2 sơ đồ chuyển đổi hóa học sau:

a) A → B → C → D → Cu (A, B, C, D là những hợp chất khác nhau
của đồng)

b) Fe → E → F → G → H (E, F, G, H là các hợp chất khác nhau của
sắt)

Tìm các chất cho phù hợp với sơ đồ và viết PTPƯ.
Bài giải:

a) CuSO4 ⃗1 CuCl2 2⃗ Cu(OH)2 ⃗3 CuO ⃗4 Cu
(A) (B) (C) (D)

(1) CuSO4 + BaCl2 → BaSO4 ↓ + CuCl2

(2) CuCl2 + 2NaOH → Cu(OH)2 ↓ + 2NaCl

(2) Cu(OH)2 ⃗t0 CuO + H2O

(3) CuO + H2 ⃗t0 Cu + H2O

b) Fe ⃗1 FeCl3 ⃗2 Fe(OH)3 ⃗3 Fe2O3 ⃗4 Fe2(SO4)3

(E) (F) (G) (H)
(1) 2Fe + 3Cl2 ⃗t0 2FeCl3

(2) FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ + 3NaCl

(3) 2Fe(OH)3 ⃗t0 Fe2O3 + 3H2O

(4) Fe2O3 + 3H2SO4 → Fe2(SO4)3 + 3H2O
Hoặc: Fe ⃗1 FeCl3 ⃗2 FeCl2 ⃗3 Fe(OH)2 ⃗4 FeO

(E) (F) (G) (H)
(1) 2Fe + 3Cl2 ⃗t0 2FeCl3

(2) 2FeCl3 + Cu → 2FeCl2 + CuCl2

Hoặc: 2FeCl3 + Fe → 3FeCl2

(3) FeCl2 + 2NaOH → Fe(OH)2 ↓ + 2NaCl

(4) Fe(OH)2 ⃗to FeO + H2O

Bài 2: Cho M là một kim loại. Viết PTPƯ theo sơ đồ biến hóa sau:

+ HCl B +X+Z

M D ⃗t0 E ⃗đpnc M

+ NaOH+Z C +Y+Z

Bài giải:

</div>
(34)<div class='page_container' data-page=34>

Al Al(OH)3 ⃗t0 Al2O3 ⃗đpnc Al
+NaOH+H2O NaAlO2 +CO2+H2O

Al + 6HCl → AlCl3 + H2 ↑

AlCl3 + 3NH3 + 3H2O → Al(OH)3 ↓ + 3NH4Cl
2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2 ↑

NaAlO2 + CO2 + H2O → Al(OH)3 ↓ + NaHCO3

2Al(OH)3 ⃗t0 Al2O3 + 3H2O

2Al2O3 ⃗đpnc−criolit 4Al + 3O2 ↑
Bài 3:

Cho biết các chất trong sơ đồ và viết PTPƯ,
biết khí B dùng để nạp cho các bình chữa
cháy, A là khoáng sản phổ biến thường dùng
để sản xuất vôi sống.

A
t0

E B F

C NaOH D

Bài giải: A: CaCO3, B: CO2, C: NaHCO3, D: Na2CO3, E: Ca(OH)2, F: CaCl2

CaCO3 ⃗t0 CaO + CO2 ↑

(A) (B)

CO2 + NaOH → NaHCO3

(B) (C)

CO2 + 2NaOH → Na2CO3 + H2O

(B) (D)

NaHCO3 + NaOH → Na2CO3 + H2O

Na2CO3 + CaCl2 → CaCO3 ↓ + 2NaCl

(D) (F) (A)

2NaHCO3 + Ca(OH)2 → CaCO3 + Na2CO3 + 2H2O

Bài 4: Cho sơ đồ chuyển hóa sau:

→ A ⃗+ B C ⃗+ D E ⃗+ F CaCO3

CaCO3 ⃗t0

→ D ⃗+ X Z ⃗+ Y R → CaCO3

Hãy tìm các chất ứng với các chữ cái A, B, C…Y, Z. Viết PTPƯ.
Bài giải:

→ CaO ⃗+ H

2O Ca(OH)2 ⃗+ HCl CaCl2 ⃗+ Na2CO3 CaCO3

CaCO3 ⃗t0

→ CO2

OH¿2

+ Ba¿

⃗

Ba(HCO3)2 ⃗+ KOH K2CO3

NO3¿2

+ Ca¿

⃗

CaCO3
CaCO3 ⃗t0 CaO + CO2 ↑

CaO + H2O → Ca(OH)2

Ca(OH)2 + 2HCl → CaCl2 + 2H2O

</div>
(35)<div class='page_container' data-page=35>

CO2 + Ba(OH)2 → Ba(HCO3)2

Ba(HCO3)2 + 2KOH → BaCO3 ↓ + K2CO3 + H2O

K2CO3 + Ca(NO3)2 → CaCO3 ↓ + 2KNO3
Bài 5: Hãy giới thiệu 2 chất vô cơ thỏa mãn sơ đồ sau và viết PTPƯ:
A → C → E

X → X → X → X

B → D → F
Bài giải:

-Sơ đồ 1: CaO Ca(OH)2 CaCl2

CaCO3 → CaCO3 → CaCO3 → CaCO3
CO2 NaHCO3 Na2CO3

PTPƯ: CaCO3 ⃗t0 CaO + CO2 ↑

CaO + H2O → Ca(OH)2

Ca(OH)2 + 2HCl → CaCl2 + 2H2O

CO2 + NaOH → NaHCO3

NaHCO3 + NaOH → Na2CO3 + H2O

CaO + CO2 → CaCO3

Ca(OH)2 + 2NaHCO3 → CaCO3 ↓ + Na2CO3 + 2H2O

CaCl2 + Na2CO3 → CaCO3 ↓ + 2NaCl

-Sơ đồ 2: Na Na2O NaOH

NaCl → NaCl → NaCl → NaCl

Cl2 HCl CaCl2
PTPƯ: 2NaCl ⃗đpnc 2Na + Cl2 ↑

4Na + O2 → 2Na2O

Na2O + H2O → 2NaOH

Cl2 + H2 ⃗t0 2HCl

2HCl + CaO → CaCl2 + H2O

2Na + Cl2 ⃗t0 2NaCl

Na2O + 2HCl → 2NaCl + H2O

2NaOH + CaCl2 → Ca(OH)2 + 2NaCl

Bài 6: Cho sơ đồ sau, hãy xác định các chất A, B, C…và viết PTPƯ.

X + A ⃗+E F

X + B ⃗+G H ⃗+ E F

X + C → Fe ⃗+ I K ⃗+ L H + BaSO4 ↓
X + D +M, t0 ⃗

</div>
(36)<div class='page_container' data-page=36>

Bài giải:

Fe3O4 + CO ⃗+Cl2 FeCl3

Fe3O4 + C ⃗+ HCl FeCl2 ⃗+Cl2 FeCl3

Fe3O4 + Al Fe ⃗+ H2SO4 FeSO4 ⃗+ BaCl2 FeCl2 + BaSO4

↓

Fe3O4 + H2 +O2 ⃗t0 Fe3O4 ⃗+ HCl FeCl2

PTPƯ: Fe3O4 + 4CO ⃗t0 3Fe + 4CO2 ↑

Fe3O4 + 2C ⃗t0 3Fe + 2CO2 ↑

3Fe3O4 + 8Al ⃗t0 9Fe + 4Al2O3

Fe3O4 + 4H2 ⃗t0 3Fe + 4H2O

2Fe + 3Cl2 ⃗t0 2FeCl3

Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 ↑

2FeCl2 + Cl2 ⃗t0 2FeCl3

Fe + H2SO4loãng → FeSO4 + H2 ↑

FeSO4 + BaCl2 → FeCl2 + BaSO4

3Fe + 2O2 ⃗t0 Fe3O4

Fe3O4 + 8HCl → FeCl2 + 2FeCl3 + 4H2O

Bài 7: Cho sơ đồ sau, hãy xác định các chất A, B, C…và viết PTPƯ.

A + X ⃗+E CuCl2

B + X ⃗+ H X ⃗+ G CuCl2

C + X → Cu ⃗+ M CuCl2

D + X ⃗+K CuSO4

Bài giải:

H2 + CuO ⃗+Cl2 CuCl2

CO + CuO ⃗+ O2 CuO ⃗+ HCl CuCl2

C + CuO → Cu ⃗+ FeCl3 CuCl2

Al + CuO ⃗+H2SO4đăc nóng CuSO4

H2 + CuO ⃗t0 Cu + H2O

CO + CuO ⃗t0 Cu + CO

2 ↑

C + 2CuO ⃗t0 2Cu + CO

2 ↑

2Al + 3CuO ⃗t0 3Cu + Al

2O3

Cu + Cl2 ⃗t0 CuCl2

2Cu + O2 ⃗t0 2CuO

Cu + 2FeCl3 → 2FeCl2 + CuCl2

</div>
(37)<div class='page_container' data-page=37>

Bài 8: Hoàn thành và viết PTPƯ theo sơ đồ sau:
❑⃗ A1 ⃗+X A2 ⃗+Y A3

Fe(OH)3 ❑⃗ Fe(OH)3
❑⃗ B1 ⃗+Z B2 ⃗+T B3

Bài giải: 2Fe(OH)3 ⃗t0 Fe2O3 + 3H2O

(A1) (B1)

Fe2O3 + 3H2 ⃗t0 3Fe + 3H2O

(A1) (A2)

2Fe + 3Cl2 ⃗t0 2FeCl3

(A2) (A3)

H2O + BaO ❑⃗ Ba(OH)2

(B1) (B2)

Ba(OH)2 + Na2CO3 → BaCO3 ↓ + 2NaOH

(B2) (B3)

FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ +3NaCl

(A3) (B3)

Bài 9: Cho sơ đồ sau, hãy xác định các chất A, B, C…và viết PTPƯ.

X ⃗+H

2,t

0 A (mùi trứng thối)

❑⃗ X + D

X ⃗+ O

2, t0 B ⃗+ D + Br2 Y + Z

X ⃗+Fe, t0 E ⃗+ Y hoăc +Z A + G

Bài giải:

S ⃗+H

2,t0 H2S (mùi trứng thối)

❑⃗ S + H2O

S ⃗+ O

2, t

0 SO

2 ⃗+ D + Br2 HBr + H2SO4

S ⃗+Fe, t0 FeS ⃗

+ Y hoăc +Z H2S ↑ + FeSO4

S + H2 ⃗t0 H2S ↑

S + O2 ⃗t0 SO2 ↑

S + Fe ⃗t0 FeS

2H2S + SO2 ❑⃗ 3S ↓ + 2H2O

SO2 + 2H2O + Br2 → 2HBr + H2SO4

FeS + 2HBr → FeBr2 + H2S ↑

Hoặc FeS + H2SO4 → FeSO4 + H2S ↑

Bài 10:

</div>
(38)<div class='page_container' data-page=38>

Thay các chữ cái A, B, C, D, E, G bằng các công thức hóa học thích hợp rồi
hồn thành các PTPƯ.

a) Cu + A → B + C ↑ + D
C + NaOH → E

E + HCl → NaCl + C + D

A + NaOH → G + D

b) Fe + A → B + C

B + NaOH → D + NaCl
D + O2 + H2O → E

E ⃗t0 F + H

F + C → Fe + ?

Bài giải:

a) Cu + 2H2SO4 đặc ⃗t0 CuSO4 + SO2 ↑ + 2H2O

(A) (B) (C) (D)
SO2 + NaOH → NaHSO3

(E)

NaHSO3 + HCl → NaCl + SO2 ↑ + H2O

(G) (D)

b) Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 ↑

(A) (B) (C)

FeCl2 + 2NaOH → Fe(OH)2 ↓ + 2NaCl

(B) (D)

4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3 ↓

(D) (E)

2Fe(OH)3 ⃗t0 Fe2O3 + 3H2O

(E) (F)

Fe2O3 + 3H2 ⃗t0 2Fe + 3H2O
(F) (C)

Bài 11: Hoàn thành các PTPƯ theo sơ đồ biến hóa sau:

Fe (dây sắt nung đỏ) + O2 → A

A + HCl → B + C + H2O

B + NaOH → D + G
C + NaOH → E + G

</div>
(39)<div class='page_container' data-page=39>

Bài giải: 3Fe + 2O2 ⃗t0 Fe3O4
(A)

Fe3O4 + 8HCl → FeCl2 + 2FeCl3 + 4H2O

(B) (C)

FeCl2 + 2NaOH → Fe(OH)2 ↓ + 2NaCl

(B) (D) (G)
FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ + 3NaCl

4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3 ↓

Bài 12: Hồn thành các PTPƯ theo sơ đồ biến hóa sau và xác định các chất A, 
B, C,… Al + (A) → (B) + (C)

(A) + HCl → (D) + (E) + (F)
(F) + Na → (G) + H2 ↑
(C) + (G) → (H) + (F)
(D) + (G) → (I) ↓ + (K)
(E) + (G) → (L) ↓ + (K)
(I) + O2 + (F) → (L)

Bài giải:

8Al + Fe3O4 ⃗t0 9Fe + 4Al2O3

(A) (B) (C)

Fe3O4 + 8HCl → FeCl2 + 2FeCl3 + 4H2O
(A) (D) (E) (F)

2H2O + 2Na → 2NaOH + H2 ↑

(F) (G)

Al2O3 + 2NaOH → NaAlO2 + H2O
(C) (G) (H) (F)

FeCl2 + 2NaOH → Fe(OH)2 ↓ + 2NaCl

(D) (G) (I) (K)
FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ + 3NaCl

(E) (G) (L) (K)
4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3 ↓

(I) (F) (L)

Bài 13: Tìm các chất X1, X2, X3,…thích hợp và hồn thành các PTPƯ sau:

1) Fe2O3 + H2 ⃗t0 FexOy + X1

2) X2 + X3 ❑⃗ Na2SO4 + BaSO4 ↓ + CO2 ↑ + H2O

</div>
(40)<div class='page_container' data-page=40>

4) X5 + X6 ❑⃗ Ag2O ↓ + KNO3 + H2O

5) X7 + X8 ❑⃗ Ca(H2PO4)2

6) X9 + X10 ⃗t0 Fe2(SO4)3 + SO2 ↑ + H2O

7) X11 + X10 ⃗t0 Ag2SO4 + SO2 ↑ + H2O

8) X3 + X12 ❑⃗ BaCO3 ↓ + H2O

9) X3 + X13 ❑⃗ BaCO3 ↓ + CaCO3 ↓ + H2O

10) X9 + X14 ❑⃗ Fe(NO3)2 + X15

Bài giải:

1) 3xFe2O3 + (9x-6y)H2 t⃗0 6FexOy + (9x-6y)H2O

2) 2NaHSO4 + Ba(HCO3)2 ❑⃗ Na2SO4 + BaSO4 ↓ + 2CO2 ↑ +

2H2O

3) 2NaHSO4 + BaCO3 ❑⃗ Na2SO4 + BaSO4 ↓ + CO2 ↑ + H2O

4) 2AgNO3 + 2KOH ❑⃗ Ag2O ↓ + 2KNO3 + H2O

5) Ca3(PO4)2 + 4H3PO4 ❑⃗ 3Ca(H2PO4)2

6) 2Fe + 6H2SO4đặc ⃗t0 Fe2(SO4)3 + 3SO2 ↑ + 6H2O
7) 2Ag + 2H2SO4đặc ⃗t0 Ag2SO4 + SO2 ↑ + 2H2O

8) Ba(HCO3)2 + Ba(OH)2 ❑⃗ 2BaCO3 ↓ + 2H2O

9) Ba(HCO3)2 + Ca(OH)2 ❑⃗ BaCO3 ↓ + CaCO3 ↓ + 2H2O

10) Fe + Cu(NO3)2 ❑⃗ Fe(NO3)2 + Cu ↓

Bài 14: Viết PTPƯ theo sơ đồ biến hóa sau:

a) Al4C3 → A → B → C → D → E → cao su buna

b) A ↓ B → C → D ❑⃗ E → F

G → H (Biết E là rượu etylic, G và H là
polime)

c) CaC2 → A → B → A → C → PVC

D → PE

d) A → C2H5OH → B → C2H5OH → C → C2H5OH → D →

C2H5OH → E → C2H5OH

Bài giải:

a) Al4C3 ⃗1 CH4 ⃗2 C2H2 ⃗3 C2H4 ⃗4 C2H5OH ⃗5

</div>
(41)<div class='page_container' data-page=41>

(1) Al4C3 + 12H2O → 3CH4 + 4Al(OH)3

(2) 2CH4 ⃗15000C ,lam lanh nhanh C2H2 + 3H2 ↑

(3) C2H2 + H2 ⃗Pb/PbCO3 C2H4

(4) C2H4 + H2O ⃗axit C2H5OH

(5) C2H5OH ⃗Al2O3,4500C CH2= CH – CH = CH2

(6) nCH2= CH – CH = CH2 ⃗t0,P,xt (– CH2 – CH = CH – CH2 – )n

b) CH4 ⃗1 C2H2 ⃗2 C2H4 ⃗3 C2H5OH ⃗4 CH2= CH–CH =CH2 ⃗5 buna

6 C

2H4 ⃗7 PE
(1) 2CH4 ⃗15000C ,lam lanh nhanh C2H2 + 3H2 ↑

(2) C2H2 + H2 ⃗Pb/PbCO3 C2H4

(3) C2H4 + H2O ⃗axit C2H5OH

(4) C2H5OH ⃗Al2O3,450

C CH2= CH – CH = CH2

(5) nCH2 = CH– CH = CH2 ⃗t0,P,xt (−CH2 – CH = CH – CH2 − )n
(6) C2H5OH ⃗+H2SO4đăc, t

0 C

2H4 + H2O

(7) nH2 = CH2 ⃗t0,P,xt (− CH2 – CH2 −)n

c) CaC2 ⃗1 C2H2 ⃗2 Ag2C2 ⃗3 C2H2 ⃗4 CH2= CH ⃗5 PVC

6 Cl

C2H4 ⃗7 PE

(1) CaC2 + H2O → Ca(OH)2 + C2H2 ↑

(2) C2H2 + 2AgNO3 + 2NH3 → C2Ag2 + 2NH4NO3 ↓

(3) C2Ag2 + 2HCl ⃗Pb/PbCO3 C2H2 + 2AgCl ↓

(4) C2H2 + HCl ⃗HgCl2,150−200
0

C CH2 = CH

|
Cl
(5) nCH2= CH ⃗t0,P,xt (− CH2− CH − )n

| |

Cl Cl

(6) C2H2 + H2 ⃗Pb/PbCO3 C2H4

(7) nH2 = CH2 ⃗t0,P,xt (− CH2 – CH2 −)n

d) C6H12O6 ⃗1 C2H5OH ⃗2 C2H5ONa ⃗3 C2H5OH ⃗4 C2H4 ⃗5 C2H5OH

(A) (B) (C)

⃗6 CH3COOC2H5 ⃗7 C2H5OH ⃗8 C2H5Cl ⃗9 C2H5OH

(D) (E)

(1) C6H12O6 ⃗men ruou,t0 2C2H5OH + 2CO2 ↑

</div>
(42)<div class='page_container' data-page=42>

(3) C2H5ONa + H2O → C2H5OH + NaOH

(4) C2H5OH ⃗+H2SO4đăc, t0 C2H4 + H2O

(5) C2H4 + H2O ⃗axit C2H5OH

(6) C2H5OH + CH3COOH ⃗+H2SO4đăc, t0 CH3COOC2H5 +

H2O

(7) CH3COOC2H5 + NaOH t⃗0 CH3COONa + C2H5OH

(8) C2H5OH + HCl → C2H5Cl + H2O

(9) C2H5Cl + NaOH ⃗+H2O, t0 C2H5OH + NaCl

Bài 15: Cho sơ đồ biến hóa sau:

R1 → R2 → R3 → R4

→ R6

R5 → R3

Tìm các chất ứng với R1, R2,…viết các PTPƯ, ghi rõ điều kiện. Biết R1 tác

dụng với dd iot thấy xuất hiện màu xanh.
Bài giải:

R1: tinh bột; R2: C6H12O6; R3: C2H5OH; R4: CH3COOH;R5: C2H4; R6:

CH3COOC2H5

(- C6H10O5 -)n + nH2O ⃗axit,t0 nC6H12O6

C6H12O6 ⃗men ruou,t0 2C2H5OH + 2CO2 ↑

C2H5OH + O2 ⃗men dâm CH3COOH + H2O

C2H5OH ⃗+H2SO4đăc, t0 C2H4 + H2O

C2H4 + H2O ⃗axit,t0 C2H5OH

C2H5OH + CH3COOH ⃗+H2SO4đăc, t0 CH3COOC2H5 + H2O

Bài 16: Viết PTPƯ theo sơ đồ biến hóa sau:

❑⃗ B ⃗+HBr B1

A ⃗axit,t0 ⃗

❑ A

❑⃗ C ⃗+Na C1

Biết A là một hợp chất hữu cơ chứa 2 nguyên tử cacbon.

Bài giải: Trong số các hợp chất hữu cơ phân tử có 2 nguyên tử cacbon và phù
hợp với sơ đồ trên chỉ có thể là rượu etylic.

❑⃗ C2H4 ⃗+HBr C2H5Br

C2H5OH ⃗+H2SO4đăc, t0 ❑⃗ C2H5OH

❑⃗ H2O ⃗+Na NaOH

</div>
(43)<div class='page_container' data-page=43>

C2H5OH + HBr → C2H5Br + H2O

2H2O + 2Na → 2NaOH + H2 ↑

C2H5Br + NaOH → C2H5OH + NaBr

Bài 17:

Xác định các chất A, B, D, E, F, H, I, K và viết các PTPƯ hoàn thành sơ đồ sau:
⃗lên men D ⃗+ NaOH E

Khí F
CO2 ⃗asmt,clorophin A ❑⃗ B I

K (cao su)
Bài giải:

6CO2 + 6H2O ⃗asmt,clorophin C6H12O6 + 6O2 ↑

(A)

C6H12O6 ⃗men ruou,t0 2C2H5OH + 2CO2 ↑

(B)

C2H5OH + O2 ⃗men dâm CH3COOH + H2O
(D)

CH3COOH + NaOH ❑⃗ CH3COONa + H2O

(E)

CH3COONa + NaOH ⃗CaO,t0 CH4 ↑ + Na2CO3

(F)

2C2H5OH ⃗Al2O3,4500C CH2= CH – CH = CH2 + H2O + H2

↑

(H)

CH2= CH – CH = CH2 + 2H2 ⃗t0,Ni C4H10

(I)

C4H10 ⃗crackinh CH4 + C3H6

(F)

nCH2 = CH– CH = CH2 ⃗t0,P,xt (−CH2 – CH = CH – CH2 − )n
Bài 18:

Xác định các chất A, B, C,… và viết các PTPƯ hoàn thành sơ đồ sau:
⃗men ruou B ❑⃗ C

A D
E ❑⃗ B

Bài giải: ⃗men ruou C2H5OH ❑⃗ CH3COOH

C6H12O6 CH3COOC2H5

CO2 C2H5OH ❑⃗

quang hợp

</div>
(44)<div class='page_container' data-page=44>

C6H12O6 ⃗men ruou,t0 2C2H5OH + 2CO2 ↑

C2H5OH + O2 ⃗men dâm CH3COOH + H2O

CH3COOH + C2H5OH ⃗+H2SO4đăc, t0 CH3COOC2H5 + H2O

CH3COOC2H5 + NaOH t⃗0 CH3COONa + C2H5OH

C2H5OH + 3O2 ⃗t0 2CO2 ↑ + 3H2O

6CO2 + 6H2O ⃗asmt,clorophin C6H12O6 + 6O2 ↑

Bài 19: Cho sơ đồ biến hóa:

1. A + … ❑⃗ B

2. B + 3O2 ❑⃗ 2CO2 + 3H2O

3. B + … ❑⃗ C + H2O

4. C + B ❑⃗ D + H2O

5. D + NaOH ❑⃗ B + …

Bài giải:

1. C6H12O6 ⃗men ruou,t0 2C2H5OH + 2CO2 ↑

(A) (B)

2. C2H5OH + 3O2 ⃗t0 2CO2 ↑ + 3H2O

(B)

3. C2H5OH + O2 ⃗men dâm CH3COOH + H2O

(B) (C)

4. CH3COOH + C2H5OH ⃗+H2SO4đăc, t0 CH3COOC2H5 + H2O

5. CH3COOC2H5 + NaOH t⃗0 C2H5OH + CH3COONa

(D) (B)

Bài 20: Tìm các chất hữu cơ khác nhau thích hợp A, B, C, D theo sơ đồ biến hóa

sau và viết PTPƯ:

B C

A D

Bài giải: C2H5OH (CH3COO)2Ca

2 3

1 4

6 5

Axit axetic

</div>
(45)<div class='page_container' data-page=45>

CH3COOC2H5 CH3COONa

(1) CH3COOC2H5 + NaOH t⃗0 C2H5OH + CH3COONa

(2) C2H5OH + O2 ⃗men dâm CH3COOH + H2O

(3) 2CH3COOH + Ca(OH)2 ❑⃗ (CH3COO)2Ca + 2H2O

(4) (CH3COO)2Ca + Na2CO3 ❑⃗ 2CH3COONa + CaCO3 ↓

(5) CH3COONa + HCl ❑⃗ CH3COOH + NaCl

(6) CH3COOH + C2H5OH ⃗+H2SO4đăc, t0 CH3COOC2H5 + H2O

Dạng 4: Dạng bài tập dựa theo các dữ kiện đề bài cho để xác định các phản 
ứng xảy ra và viết PTPƯ

Hướng giải: Đọc kỹ các điều kiện đề bài ra và xác định các phản ứng hóa học có
thể xảy ra để viết đúng các PTHH

Bài 1: Giải thích hiện tượng xảy ra trong mỗi trường hợp sau và viết PTHH.
a) Hòa tan Fe bằng dung dịch axit HCl rồi thêm KOH vào dung dịch và để lâu
ngồi khơng khí, người ta thu được kết tủa màu đỏ nâu.

b) Sục khí CO2 từ từ vào nước vơi trong.

Bài giải:

a) Hòa tan Fe bằng dung dịch axit HCl: có khí khơng màu thốt ra, khí đó là
H2: Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 ↑

Khi thêm KOH vào thì có kết tủa màu trắng xanh:

FeCl2 + 2KOH → Fe(OH)2 ↓ + 2KCl

Để lâu ngồi khơng khí: Fe(OH)2 màu trắng xanh bị oxi hóa thành Fe(OH)3

</div>
(46)<div class='page_container' data-page=46>

b) Khi sục từ từ khí CO2 vào nước vơi trong, lúc đầu thấy có kết tủa làm nước

vơi trong vẩn đục vì tạo thành CaCO3 khơng tan. Sau đó vẩn đục bị hịa tan, dung

dịch lại trở nên trong suốt vì CaCO3 bị chuyển hóa thành Ca(HCO3)2 tan.

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 ↓ + H2O

CO2 + CaCO3 + H2O → Ca(HCO3)2 (tan)

Bài 2: Dung dịch A có chứa CuSO4 và FeSO4.

a) Thêm Mg vào dung dịch A sẽ tạo thành dung dịch B có 3 muối tan.
b) Thêm Mg vào dung dịch A sẽ tạo thành dung dịch B có 2 muối tan.

c) Thêm Mg vào dung dịch A sẽ tạo thành dung dịch B có 1 muối tan.
Giải thích và viết PTPƯ.

Bài giải: Khi thêm Mg vào dung dịch A có thể xảy ra các phản ứng:

Mg + CuSO4 → MgSO4 + Cu ↓

Mg + FeSO4 → MgSO4 + Fe ↓

a) Dung dịch B có 3 muối tan là dung dịch tạo ra khi phản ứng (1) chưa kết thúc,
CuSO4 còn dư. Dung dịch B gồm MgSO4, CuSO4 dư và FeSO4

b) Dung dịch B có 2 muối tan là dung dịch tạo ra khi phản ứng (1) kết thúc
(lượng CuSO4 đã hết), chưa xảy ra phản ứng (2) hoặc phản ứng (2) chưa kết thúc.

Dung dịch B gồm 2 muối là MgSO4 và FeSO4.

c) Dung dịch B có 1 muối tan là dung dịch tạo ra khi phản ứng (1) và (2) đều kết
thúc (lượng FeSO4) đã hết. Dung dịch B chỉ có MgSO4.

Bài 3: Cho hỗn hợp A gồm (Mg và Fe) vào dung dịch B gồm Cu(NO3)2 và

AgNO3 lắc đều cho đến phản ứng xong thu được hỗn hợp chất rắn C gồm 3 kim

loại và dd D gồm 2 muối. Lập luận để xác định kim loại trong hỗn hợp C và 2
muối trong dd D.

Bài giải: Vì khi cho hỗn hợp gồm Mg và Fe vào dung dịch chứa 2 muối
Cu(NO3)2 và AgNO3 thu được hỗn hợp 3 kim loại, nên có thể xảy ra các phản

ứng sau:

Mg + 2AgNO3 → Mg(NO3)2 + 2Ag ↓ (1)

Mg + Cu(NO3)2 → Mg(NO3)2 + Cu ↓ (2)

Fe + Cu(NO3)2 → Fe(NO3)2 + Cu ↓ (3)

</div>
(47)<div class='page_container' data-page=47>

Hoặc là: Mg + 2AgNO3 → Mg(NO3)2 + 2Ag ↓ (1)

Fe + 2AgNO3 → Fe(NO3)2 + 2Ag ↓ (2)

Fe + Cu(NO3)2 → Fe(NO3)2 + Cu ↓ (3)
Sau phản ứng 3 còn dư Fe và kết quả như trên.

Bài 4: Hỗn hợp A gồm Fe3O4, Al, Al2O3, Fe. Cho A tan trong dd NaOH dư được

hỗn hợp chất rắn A1, dd B1 và khí C1. Khí C1 (dư) cho tác dụng với A nung nóng

được hỗn hợp chất rắn A2. Chất rắn A2 cho tác dụng với H2SO4 đặc, nguội được

dd B2. Cho B2 tác dụng với BaCl2 được kết tủa B3. Viết các PTPƯ.

Bài giải:

Cho A tác dụng với NaOH dư có các phản ứng:

2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2 ↑

Al2O3 + 2NaOH → 2NaAlO2 + H2O

A1 gồm: Fe3O4 và Fe; dd B1 gồm: NaAlO2 và NaOH dư; khí C1: H2 ↑

Khí C1 dư tức khí H2 dư tác dụng với A (Fe3O4, Al, Al2O3 và Fe) nung nóng thì

chỉ có Fe3O4 bị khử: Fe3O4 + 4H2 ⃗t0 3Fe + 4H2O

Chất rắn A2 gồm: Fe, Al và Al2O3. Cho A2 tác dụng với H2SO4 đặc nguội thì Al

và Fe khơng phản ứng, chỉ có Al2O3 phản ứng:

Al2O3 + 3H2SO4 → Al2(SO4)3 + 3H2O

Dung dịch B2 là: Al2(SO4)3. Cho B2 tác dụng với dd BaCl2 có phản ứng:

Al2(SO4)3 + 3BaCl2 → 3BaSO4 ↓ + 2AlCl3

Kết tủa B3 là BaSO4.

Bài 5: Hãy dùng phản ứng hóa học để giải thích các hiện tượng xảy ra khi lần
lượt cho từ từ dung dịch HCl, khí CO2, dung dịch AlCl3 vào dung dịch NaAlO2

cho tới dư.
Bài giải:

- Khi cho dd HCl vào dd NaAlO2 trước hết có kết tủa, sau tan:

NaAlO2 + HCl + H2O → Al(OH)3 ↓ + NaCl

Al(OH)3 + 3HCl → AlCl3 + 3H2O

- Khi cho CO2 vào dd NaAlO2 thì kết tủa nhiều dần, khơng tan:

NaAlO2 + CO2 + 2H2O → Al(OH)3 ↓ + NaHCO3

- Khi cho AlCl3 vào dd NaAlO2 thì kết tủa nhiều dần, khơng tan:

</div>
(48)<div class='page_container' data-page=48>

Bài 6: Hỗn hợp A gồm BaO, FeO, Al2O3. Hòa tan trong lượng dư nước, thu được

dd D và phần khơng tan B. Sục khí CO2 dư vào D, phản ứng tạo kết tủa. Cho khí

CO dư qua B nung nóng được chất rắn E. Cho E tác dụng với dung dịch NaOH
dư, thấy tan một phần còn lại chất rắn G. Hòa tan hết G trong lượng dư dung dịch
H2SO4 loãng. Viết các PTPƯ xảy ra.

Bài giải: Hòa tan hỗn hợp A vào lượng dư nước có các phản ứng:
BaO + H2O → Ba(OH)2

Ba(OH)2 + Al2O3 → Ba(AlO2)2 + H2O

Dung dịch D là: Ba(AlO2)2

Phần không tan B: FeO và Al2O3 cịn dư (vì khi cho E tác dụng với dd NaOH

thấy tan một phần).

- Sục khí CO2 dư vào D:

Ba(AlO2)2 + 2CO2 + 4H2O → 2Al(OH)3 ↓ + Ba(HCO3)2

- Cho khí CO dư qua B nung nóng có phản ứng sau:
FeO + CO ⃗t0 Fe + CO

2 ↑
Chất rắn E: Fe và Al2O3

- Cho E tác dụng với dd NaOH dư:

Al2O3 + 2NaOH → 2NaAlO2 + H2O

Chất rắn G: Fe

- Cho G tác dụng với dd H2SO4:

Fe + H2SO4 → FeSO4 + H2 ↑

Bài 7: Hỗn hợp A gồm Al2O3, MgO, Fe3O4, CuO. Cho khí CO dư qua A nung

nóng được chất rắn B. Hòa tan B vào dung dịch NaOH dư được dd C và chất rắn
D. Cho dung dịch HCl dư vào dd C. Hòa tan chất rắn D vào dd HNO3 lỗng

(phản ứng tạo khí NO). Viết các PTPƯ xảy ra.

Bài giải:Khi cho CO qua A nung nóng thì chỉ có Fe3O4 và CuO bị khử:
Fe3O4 + 4CO ⃗t0 3Fe + 4CO2 ↑

CuO + CO ⃗t0 Cu + CO

2 ↑

Chất rắn B là Al2O3, MgO, Fe và Cu hòa tan vào dung dịch NaOH dư thì chỉ có

Al2O3 bị hịa tan:

Al2O3 + 2NaOH → 2NaAlO2 + H2O

Dung dịch C gồm NaAlO2 và NaOH dư, chất rắn D gồm MgO, Fe và Cu. Cho dd

HCl dư vào dd C thì có các phản ứng sau:

</div>
(49)<div class='page_container' data-page=49>

NaOH + HCl → NaCl + H2O

Hịa tan D bằng dd HNO3 lỗng có các phản ứng sau:

Fe + 4HNO3 loãng → Fe(NO3)3 + NO ↑ + H2O

3Cu + 8HNO3 loãng → CuNO3 + 2NO ↑ + 4H2O

MgO + 2HNO3 → Mg(NO3)2 + H2O

Bài 8: Cho một luồng hiđrô dư lần lượt đi qua các ống sứ mắc nối tiếp đốt nóng
đựng các chất sau đây: ống 1 đựng 0,01 mol CaO; ống 2 đựng 0,02 mol CuO;
ống 3 đựng 0,05 mol Al2O3; ống 4 đựng 0,01 mol Fe2O3; ống 5 đựng 0,05 mol

Na2O. Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn lấy các chất còn lại trong ống sứ

cho tác dụng lần lượt với CO2, với dung dịch HCl, dd AgNO3. Viết tất cả các

PTPƯ xảy ra.

Bài giải:

a) Ống 1: CaO + CO2 → CaCO3

CaO + 2HCl → CaCl2 + H2O

Cho CaO tác dụng với dd AgNO3:

CaO + H2O → Ca(OH)2

Ca(OH)2 + 2AgNO3 → Ca(NO3)2 + Ag2O ↓ + H2O

b) Ống 2: CuO + H2 ⃗t0 Cu + H2O (*)
0,02 mol 0,02 mol

Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag ↓

c) Ống 3: Al2O3 chỉ phản ứng với dd HCl:

Al2O3 + 6HCl → 2AlCl3 + 2H2O

d) Ống 4: Fe phản ứng với dd HCl và dd AgNO3:

Fe2O3 + 3H2O ⃗t0 2Fe + 3H2O(**)

0,01mol 0,03mol

Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 ↑

Fe+ 2AgNO3 → Fe(NO3)2 + 2Ag ↓

Nếu dư AgNO3 thì xảy ra phản ứng:

AgNO3 + Fe(NO3)2 → Fe(NO3)3 + Ag ↓

e) Ống 5: Vì ống 5 đựng Na2O ở cuối cùng nên xảy ra phản ứng:

Na2O + H2O → 2NaOH

</div>
(50)<div class='page_container' data-page=50>

Theo PTPƯ (*) và (**) lượng nước đủ để phản ứng hết với 0,05 mol Na2O. Ở

ống 5 có các phản ứng sau:

2NaOH + CO2 → Na2CO3 + H2O

Na2CO3 + CO2 + H2O → 2NaHCO3

NaOH + HCl → NaCl + H2O

2NaOH + 2AgNO3 → 2NaNO3 + Ag2O ↓ + H2O

Bài 9: Cho hỗn hợp khí CH4, C2H4, C2H2, SO2, CO2 đi qua nước brom. Viết các

PTPƯ xảy ra.

Bài giải: Khi cho hỗn hợp khí trên đi qua nước brom có C2H4, C2H2, SO2 phản

ứng: C2H4 + Br2 → C2H4Br2

C2H2 + 2Br2 → C2H4Br4

SO2 + Br2 + 2H2O → 2HBr + H2SO4

Bài 10: Tương tự chất béo, etyl axetat cũng có phản ứng thủy phân trong dd axit
và dung dịch kiềm. Hãy viết PTPƯ hóa học xảy ra khi đun etyl axetat với dd

HCl, dd NaOH.

Bài giải: PTPƯ:

CH3COOC2H5 + H2O ⃗axit, t0 CH3COOH + C2H5OH
CH3COOC2H5 + NaOH t⃗0 CH3COONa + C2H5OH

3.2.4 – Dạng bài tập xác định đặc điểm cấu tạo phân tử và viết công thức cấu
tạo của một số hợp chất hữu cơ.

Hướng giải:

- Cần nắm được đặc điểm cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ: trong các hợp chất
hữu cơ, cacbon luôn có hóa trị IV, hiđro có hóa trị I, oxi có hóa trị II; các nguyên
tử cacbon liên kết trực tiếp với nhau tạo thành mạch cacbon và có 3 dạng là mạch
thẳng, mạch nhánh và mạch vòng; mỗi phân tử hợp chất hữu cơ có một trật tự
liên kết xác định.

- Nhớ được đặc điểm cấu tạo phân tử của: rượu etylic là có nhóm (- OH), axit
axetic có nhóm (- COOH), phân tử các polime có các mắt xích liên kết với nhau
(nhóm ngun tử giống nhau)…

</div>
(51)<div class='page_container' data-page=51>

H − C C − C − Cl − H H − C − C − H

׀ ׀ \ ׀ \ \
H H H H H H
Bài giải:

- Trong cơng thức (a) C thừa hóa trị, O thiếu hóa trị.

- Trong cơng thức (b) C thứ nhất thiếu hóa trị, Cl thừa hóa trị.

- Trong cơng thức (c) một nguyên tử C và một nguyên H thừa hóa trị.
Sửa lại:

a) H b) H H c) H H
׀ ׀ ׀ ׀ ׀
H − C − O − H H − C − C − Cl H − C − C − H

׀ ׀ ׀ ׀ ׀
H H H H H

Bài 2: Những công thức cấu tạo nào sau đây biểu diễn cùng một chất?
a) H H b) H H c) H H
׀ ׀ ׀ ׀ ׀ ׀
H − O− C − C − H H − C − O − C − H H − C − C − H
׀ ׀ ׀ ׀ ׀ ׀
H H H H H − O H

d) H H e) H

׀ ׀ ׀
H − C − C − O− H H − C − O

׀ ׀ ׀ \

H H H H − C − H
׀
H

Bài giải:

Những CTCT của cùng một chất là CTCT (a, c và d): CH3 – CH2 – OH;

CTCT (b và e): CH3 – O – CH3

Bài 3: Những công thức cấu tạo nào sau đây biểu diễn cùng một chất?
a) CH3 – CH2 – CH2 b) CH2 – CH2

CH3 CH3 CH3

CH3

c) CH3 – CH – CH3 d) CH3 – CH– CH3

CH3

e) CH3 – CH – CH2 – CH3 g) CH3 – CH2 – CH – CH3

</div>
(52)<div class='page_container' data-page=52>

h) CH3 – CH – CH3 i) CH3 – CH– OH

OH CH3

Trả lời: Các công thức biểu diễn cùng một chất là a và b; c và d; e và g; h và i. 
Bài 4: Những CTCT cho dưới đây ứng với bao nhiêu chất?

1) CH3 – O – CH3 2) CH3 – CH2 – OH 3) CH3 – CH – OH

׀
CH3

4) CH3 – C = O 5) CH3 – O – C – CH3 6) CH3 – CH – CH3

׀ ׀
O – H O OH
7) Cl

CH2 – CH – CH3 8) CH3 – CH – CH2 9) CH2 – CH2 – CH2

Cl Cl Cl Cl Cl
10) CH3 – C = O

O – CH3

Trả lời: Có các chất sau đây:

1. một chất 2. một chất 3. và 6 một chất 4. một chất
5. và 10 một chất 7. và 8 một chất 9. một chất
Vậy có tất cả 7 chất.

Bài 5: Viết tất cả các CTCT của các hiđrocacbon có CTPT sau: C2H6, C3H6. Dựa

vào CTCT, hãy dự đốn tính chất hóa học của các chất đó.
Bài giải:

- C2H6: CH3 – CH3 ; - C3H6: a) CH2 = CH – CH3; b) CH2

H2C CH2

- C2H6 chỉ có liên kết đơn nên có phản ứng cháy và phản ứng thế tương tự CH4.

- C3H6: (a) có liên kết đơi nên ngồi phản ứng cháy cịn có phản ứng cộng tương

tự C2H4.

- C3H6: (b) có liên kết vịng 3 cạnh với 3 liên kết đơn nên chỉ có phản ứng cháy

và phản ứng thế nhưng khó khăn hơn CH4.

Bài 6: Viết CTCT của tất cả các chất có CTPT sau: C5H10, C4H8Cl2 và C2H7N

</div>
(53)<div class='page_container' data-page=53>

Bài giải:
a) C5H10:

1. CH2 = CH – CH2 – CH2 – CH3 2. CH2 = C – CH2 – CH3

׀
CH3

3. CH3 – CH = CH – CH2 – CH3 4. CH3 – C = CH – CH3

׀
CH3

5. CH2 = CH – CH – CH3 6. CH2 7. CH – CH3

CH3 CH2 CH2 H2C – CH – CH3

CH2 – CH2

8. CH2 – CH2 9. CH2 10. CH2 CH3

CH2 – CH2 – CH3 H2C – CH – CH2 – CH3 H2C – C

CH3

b) C4H8Cl2:

1. Cl Cl 2. Cl

CH2 – CH – CH2 – CH3 Cl – CH – CH2 – CH2 – CH3

3. Cl Cl 4. Cl

CH2 – CH2 – CH – CH3 CH3 – C – CH2 – CH3

5. Cl Cl Cl Cl
6.

CH2 – CH2 – CH2 – CH2 CH3 – C – CH2 – CH3

7. Cl 8. Cl Cl 9. Cl Cl
Cl – CH – CH – CH3 CH2 – CH – CH2 CH2 – C – CH3

CH3 CH3 CH3

c) C2H7N:

1. CH3 – CH2 – NH2 2. CH3 – NH – CH3

Bài 7: Hãy viết các CTCT có thể có và dự đốn tính chất hóa học:
a) CTPT A: C3H6O2, biết A làm đổi màu quỳ tím thành đỏ.

b) CTPT B: C3H7O2N

Bài giải:

a) A làm đổi màu quỳ tím thành màu đỏ nên A phải là một axit, vậy CTCT của A
là: CH3 – CH2 – C = O

</div>
(54)<div class='page_container' data-page=54>

A có các tính chất hóa học của một axit hữu cơ: làm đỏ quỳ tím, tác dụng với
kim loại đứng trước H, oxit bazơ, bazơ, muối, rượu etylic.

b) Các CTCT có thể có của B là:

H2N – CH2 – CH2 – COOH hoặc CH3 – CH – COOH

NH2

B có phản ứng thủy phân trong dung dịch axit hoặc kiềm, có phản ứng đơng tụ,
bị phân hủy bởi nhiệt.

Bài 8: Đun nóng glixerol với hỗn hợp 3 axit là C17H35COOH, C17H33COOH,

C15H31COOH (có H2SO4 đặc làm xúc tác) tạo thành hỗn hợp các este. Hãy viết

CTCT thu gọn của những este có thể có.
Bài giải:

Kí hiệu R1 là nhóm C17H35; R2 là nhóm C17H33; R3 là nhóm C15H31.Ta có các

CTCT thu gọn của những este sau:

- Phối hợp giữa R1 và R2:

R1COO – CH2 R2COO – CH2 R1COO – CH2 R1COO – CH2

R1COO – CH R2COO – CH R1COO – CH2 R2COO – CH2

R1COO – CH2 R2COO – CH2 R2COO – CH2 R2COO – CH2

- Phối hợp giữa R2 và R3: (tương tự như trên)

- Phối hợp giữa R1 và R3: (tương tự như trên)

Bài 9:

Polipropen (PP) là một loại polime có nhiều ứng dụng trong đời sống và sản xuất
như: chế tạo thùng đựng hóa chất, bồn chứa nước, bình phun thuốc trừ sâu…Một
đoạn mạch phân tử của PP được biểu diễn như sau:

… – CH2 – CH – CH2 – CH – CH2 – CH – CH2 – CH – …

CH3 CH3 CH3 CH3

a) Hãy viết công thức của mỗi mắt xích tạo nên loại polime này.

b) Viết phương trình tổng quát của phản ứng tạo polipropen từ propen.
Bài giải:

a) Công thức của một mắt xích: ( – CH2 – CH – )

</div>
(55)<div class='page_container' data-page=55>

b) PTPƯ: nCH2 = CH ⃗t0,P,xt

− CH2−CH

CH3
¿righ

¿
¿[ ]

¿
Bài 10: Có các polime sau:

a) …– CH2 – CH – CH2 – CH – CH2 – CH – CH2 – CH – …

Cl Cl Cl Cl

b) …– CH2 – CH – CH2 – CH – CH2 – CH – CH2 – CH – …

CH2CH3 CH2CH3 CH2CH3 CH2CH3

c) …– CH2 – CH – CH2 – CH – CH2 – CH – CH2 – CH – …

OOCCH3 OOCCH3 OOCCH3 OOCCH3

Hãy viết công thức chung của các polime trên và cho biết chúng được tạo ra từ
các monome nào?

Bài giải: Công thức chung của các polime là:

− CH2−CH
Cl

¿righ
¿
¿[]

monome là CH2 = CH

− CH2−CH

C2H5

¿righ
¿
¿[ ]

monome là CH2 = CH

− CH2−CH
OOCCH3

¿righ
¿
¿[ ]

monome là CH2 = CH

3.2.5 – Dạng bài tập viết PTPƯ tổng quát.

Hướng giải: Các phương trình phản ứng của các hợp chất hữu cơ thường cân
bằng các nguyên tố theo thứ tự sau: cacbon → hiđro → oxi

VD: CxHy + O2 ⃗t0 CO2 + H2O

CH3

C2H5

</div>
(56)<div class='page_container' data-page=56>

- Bước 1: thêm hệ số (x) vào trước công thức CO2.

- Bước 2: thêm hệ số 2y vào trước công thức H2O

- Bước 3: cân bằng số nguyên tử oxi ở 2 vế
Ta cân bằng được phương trình như sau:

CxHy + (x + 4y ) O2 ⃗t0 xCO2 + 2y H2O
* Một số ví dụ:

Bài 1: Cân bằng các PTPƯ sau:
CnH2n+2 + O2 ⃗t0 CO2 + H2O

CnH2n + O2 ⃗t0 CO2 + H2O

CnH2n – 2 + O2 ⃗t0 CO2 + H2O

CnH2n – 6 + O2 ⃗t0 CO2 + H2O

Bài giải:

CnH2n+2 + 3n

+ 1

2 O2 ⃗t0 nCO2 + (n + 1)H2O

CnH2n + 3n2 O2 ⃗t0 nCO2 + nH2O

CnH2n – 2 + 3n 2− 1 O2 ⃗t0 nCO2 + (n – 1)H2O

CnH2n – 6 +

3n − 3

2 O2 ⃗t0 nCO2 + (n – 3)H2O
Bài 2: Cân bằng các PTPƯ sau:

CnH2n + 1OH + O2 ⃗t0 CO2 + H2O
CnH2n + 1COOH + O2 ⃗t0 CO2 + H2O

RCOOC3H5 + H2O ⃗axit, t0 RCOOH + C3H5(OH)3

CO2 + H2O ⃗clorophin, asmt (- C6H10O5-)n + O2

(- C6H10O5-)n + H2O ⃗axit, t0 C6H12O6

Bài giải:

CnH2n + 1OH + 3nO2 ⃗t0 nCO2 + (n + 1)H2O
CnH2n + 1COOH +

3n − 1

2 O2 ⃗t0 nCO2 + (n + 1)H2O
(RCOO)3C3H5 + 3H2O ⃗axit, t0 3RCOOH + C3H5(OH)3

6nCO2 + 5nH2O ⃗clorophin, asmt (- C6H10O5-)n + 6nO2

</div>
(57)<div class='page_container' data-page=57>

III- KẾT QUẢ THỰC HIỆN CÓ SO SÁNH, ĐỐI CHỨNG:

Sau khi thực hiện đề tài, để kiểm tra việc tiếp thu kiến thức của học sinh, tôi cho
các em làm bài kiểm tra 15 phút với đề bài sau:

Đề bài:

Bài 1: (3điểm)

Nêu phương pháp hóa học để phân biệt các dung dịch sau: dung dịch glucozơ,
dung dịch axit axetic và dung dịch saccarozơ .

Bài 2: (5 điểm)

Viết phương trình hố học thực hiện chuỗi biến hoá sau :

Saccarozơ ⃗1 Glucozơ ⃗2 Rượu etylic ⃗3 Axit axetic Kẽm axetat

Bài 3: (2 điểm) PVC là một polime có nhiều ứng dụng trong thực tế, hãy viết
PTPƯ trùng hợp PVC từ vinyl clorua CH2 = CH.

Đáp án:

Bài 1: (3 điểm)

Lấy 3 ống nghiệm có đánh số thứ tự tương ứng và lấy các mẫu thử. Nhúng
quỳ tím vào các mẫu thử, mẫu thử nào làm quỳ tím chuyển thành màu đỏ thì đó
là axit axetic. Hai mẫu thử cịn lại khơng có hiện tượng gì là dd glucozơ và
saccarozơ. Ta tiếp tục cho 2 mẫu thử này tham gia phản ứng tráng gương, mẫu
thử nào xuất hiện kết tủa trắng bạc thì đó là dung dịch glucozơ, cịn lại là dd

saccarozơ.

C6H12O6 + Ag2O ⃗dd NH3, t0 C6H12O7 + 2Ag ↓
Bài 2: (5 điểm) Các PTPƯ:

(1) C12H22O11 + H2O ⃗axit, t0 C6H12O6 + C6H12O6
(2) C6H12O6 ⃗men ruou,t0 2C2H5OH + 2CO2 ↑

(3) C2H5OH + O2 ⃗men dâm CH3COOH + H2O

(4) 2CH3COOH + Zn ❑⃗ (CH3COO)2Zn + H2 ↑

(5) (CH3COO)2Zn + H2SO4 ❑⃗ 2CH3COOH + ZnSO4
4

</div>
(58)<div class='page_container' data-page=58>

Bài 3: (2 điểm) PTPƯ: nCH2 = CH ⃗t0,P,xt

− CH2−CH

Cl
¿righ

¿
¿[ ]

Kết quả làm bài của các em như sau:

Điểm 0 → 4,5 5 → 5,5 7 → 8,5 9 → 10
Khi chưa

áp dụng 34 40,4% 20 23,8% 17 20,2% 13 15,6%
Sau khi

áp dụng 5 6% 22 26,5% 27 32,5% 29 35%
 Sau khi thực hiện đề tài, tôi đã ra đề kiểm tra khó hơn, có tính tư duy cao hơn
so với bài kiểm tra đầu năm khi chưa áp dụng đề tài. Nhưng học sinh làm bài tốt
hơn nhiều, kết quả bài kiểm tra tăng lên rõ rệt:

Số học sinh đạt điểm trên trung bình tăng 34,4%
Số học sinh đạt điểm 7 đến 8 tăng 12,3%

Số học sinh đạt điểm 9 đến 10 tăng 19,4%

So sánh kết quả đối chứng đầu năm và cuối năm, tôi nhận thấy các em đã biết
cách làm và biết trình bày chặt chẽ một bài tập hóa học lí thuyết định tính. Các
em khơng cịn ngại và sợ khi làm bài tập hóa học, kể cả những bài tập hóa học
hữu cơ về các chất có cơng thức cồng kềnh. Điều đó chứng tỏ đề tài kinh nghiệm
của tơi đã có hiệu quả.

IV- KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ:

1. Kết luận:

Sau khi thực hiện đề tài này, tôi thấy các em không cịn sợ và ngại làm bài tập
hóa học nữa. Khi làm bài tập các biết cách trình bày rõ ràng, mạch lạc, khi viết
PTHH luôn cân bằng và ghi đầy đủ điều kiện của phản ứng. Và một điều quan

trọng nữa là các em đều thấy tự tin, luôn say sưa, hứng khởi tìm tịi trong q
trình học tập. Điều này chứng tỏ những nghiên cứu, tìm tịi của tơi đã góp phần
nâng cao kết quả học tập của học sinh.

2. Một số khuyến nghị:
* Đối với phòng giáo dục:

</div>
(59)<div class='page_container' data-page=59>

Tăng cường đầu tư trang thiết bị cơ sở vật chất, phương tiện dạy học, đặc biệt là
các tài liệu tham khảo phục vụ cho các môn học.

Thường xuyên tổ chức các chuyên đề giúp giáo viên có cơ hội học tập, rút
kinh nghiệm để nâng cao năng lực chuyên môn.

Phổ biến các sáng kiến kinh nghiệm đã được công nhận và đánh giá cao để
các giáo viên được học tập và áp dụng.

* Đối với nhà trường:

Tạo điều kiện về thời gian và kinh phí cũng như các điều kiện cơ sở vật chất
khác như mua bổ sung thiết bị và hóa chất thực hành,… để giáo viên có điều kiện
hồn thành tốt nhiệm vụ.

Thường xun phát động phong trào thi đua dạy tốt – học tốt, động viên
khen thưởng các giáo viên và học sinh đạt thành tích kịp thời.

* Đối với phụ huynh học sinh:

Cần quan tâm hơn nữa đến việc học tập của con em mình, chuẩn bị chu đáo các
đồ dùng, sách vở; động viên, đơn đốc con em mình học tập, tạo điều kiện cho các
em có nhiều thời gian học ở nhà. Cần phối kết hợp chặt chẽ với giáo viên chủ

nhiệm lớp và nhà trường, tạo môi trường và điều kiện học tập tốt nhất cho con
em mình.

Nội dung của đề tài là sự tìm tịi, tổng kết kiến thức và kinh nghiệm của bản
thân trong quá trình giảng dạy nên khơng tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong
được sự đóng góp ý kiến của đồng nghiệp và hội đồng khoa học các cấp để sáng
kiến này được đầy đủ và có ứng dụng thực tế tốt hơn.

Tơi xin trân trọng cảm ơn!

Xuân Khanh, ngày 27 tháng 4 năm 2011
Người thực hiện

Phạm Thị Thúy

MC LC

Ni dung Trang

</div>
(60)<div class='page_container' data-page=60>

2. Lí do chọn đề tài 2
3. Cơ sở của việc chọn đề tài 3
4. Phạm vi, thời gian thực hiện 3
II. Nội dung sáng kiến 4
1. Khảo sát thực tế 4
2.Tình trạng thực tế trước khi thực hiện đề tài 4
3. Những biện pháp thực hiện 6
3.1. Các biện pháp thực hiện 6
3.2. Các phương pháp giải và các ví dụ mẫu 6

3.2.1. Dạng bài tập phân biệt các chất 6
3.2.2. Dạng bài tập điều chế - tách chất 17
3.2.3. Dạng bài tập viết PTPƯ 24
3.2.4. Dạng bài tập xác định đặc điểm cấu tạo phân tử và viết

CTCT của một số hợp chất hữu cơ 51
3.2.5. Dạng bài tập viết PTPƯ tổng quát 56
III. Kết quả thực hiện có so sánh đối chứng 57
IV. Kết luận và khuyến nghị 58

Mục lục 60

Ý kiến đánh giá xếp loại của HĐKH các cấp 61

Ý KIẾN ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CỦA HĐKH CẤP TRƯỜNG

...
...
...
Xếp loại:…………..

</div>
(61)<div class='page_container' data-page=61>

Ý KIẾN ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CỦA HĐKH CẤP THỊ XÃ

...
...
...
Xếp loại:…………..

Ngày……tháng 5 năm 2011

Ý KIẾN ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CỦA HĐKH CẤP THÀNH PHỐ

...
...
...
Xếp loại:…………..

</div>