ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA MẦM NON
----------

LÊ THỊ NGUYỆT

Thiết kế một số trò chơi học tập nhằm giúp trẻ
mẫu giáo lớn làm quen chữ cái

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

SƯ PHẠM MẦM NON

1


PHẦN 1: PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Ngôn ngữ có vai trị rất lớn trong cuộc sống của con người. Nhờ ngơn
ngữ mà con người có thể trao đổi với nhau những hiểu biết, truyền cho nhau
những kinh nghiệm, tâm sự với nhau những nỗi niềm thầm kín,…
Trong công tác giáo dục thế hệ mầm non cho đất nước, chúng ta càng
thấy rõ vai trị của ngơn ngữ đối với việc giáo dục trẻ thơ. Ngôn ngữ đã góp
phần đào tạo các cháu trở thành những con người phát triển toàn diện.
Mặt khác, mục tiêu của giáo dục mầm non theo hướng đổi mới là giúp trẻ
phát triển tồn diện theo 5 lĩnh vực: Tình cảm xã hội, nhận thức, ngơn ngữ, thể
chất và thẩm mĩ. Trong đó lĩnh vực phát triển ngơn ngữ đóng vai trị hết sức
quan trọng trong việc giáo dục trẻ mầm non, là tiền đề cho sự phát triển trí tuệ
của trẻ sau này.
Hoạt động làm quen chữ cái là một trong 7 hoạt động học tập có chủ đích

trong trường mầm non, hoạt động làm quen chữ cái là giúp trẻ bước đầu làm
quen 29 chữ cái tiếng Việt, biết phát âm đúng, phân biệt các chữ cái thông qua
đường nét cấu tạo chữ, nhận ra các chữ cái đơn lẻ trong từ, tiếng, biết tơ 29 chữ
cái qua đó hình thành ở trẻ những kiến thức, kỹ năng ban đầu về tiếng Việt. Đây
chính là một trong các lĩnh vực cần phải chuẩn bị cho trẻ trước khi vào lớp một.
Ở lứa tuổi mẫu giáo, trẻ học tập thông qua vui chơi, nên trị chơi là yếu tố
tích cực để hình thành và phát triển ngơn ngữ cho trẻ. Trị chơi làm quen với chữ
cái là hình thức giáo dục tổng hợp nhằm phát triển ở trẻ hứng thú, sự say mê
“đọc” sách, truyện,.. tơ “viết”. Thơng qua trị chơi trong hoạt động làm quen chữ
cái, trẻ được củng cố các chữ cái vừa mới được học, ôn luyện lại các chữ cái trẻ
đã học trước đó, giúp cho trẻ ghi nhớ các chữ cái một cách chính xác và nhanh
chóng. Trị chơi làm cho trẻ khơng bị mệt mỏi và nhàm chán sau tiết học mà cịn
lơi cuốn sự tham gia nhiệt tình của tất cả các trẻ, địi hỏi trẻ phải nổ lực tự mình
tìm ra cách giải quyết trong các trị chơi, phát huy được tính tích cực của trẻ. Từ
đó sẽ đạt được hiệu quả cao trong môn học, đáp ứng được mục tiêu giáo dục.
2


Mặt khác, đặc điểm tâm lí của trẻ mẫu giáo lớn rất ham thích khám phá,
hiểu biết các mới nhưng khả năng tập trung, chú ý chưa cao. Trẻ chóng chán và
khả năng hứng thú với các trò chơi là khơng lâu. Những nhu cầu, sở thích và khả
năng của trẻ 5 tuổi chưa ổn định. Chúng dễ dàng bị thay đổi: tăng lên, giảm đi,
biến mất hoặc xuất hiện cái mới.
Do đó, việc tổ chức các trị chơi trong hoạt động làm quen chữ cái vô
cùng quan trọng và cần thiết. Địi hỏi người giáo viên phải tích cực và sáng tạo
trong việc thiết kế các trị chơi, ln ln đổi mới các trị chơi, hay sưu tầm các
trị chơi mới trong các giờ học làm quen chữ cái.
Thực tế ở nhiều trường mầm non hiện nay vẫn chỉ sử dụng những trò chơi
cũ trong hoạt động làm quen chữ cái, chưa có sự đổi mới và sáng tạo. Những trị
chơi như: trị chơi tìm chữ cái trong từ; trị chơi tìm chữ cái theo hiệu lệnh của

cơ; trị chơi tìm đúng nhà bé; trị chơi hái hoa; trị chơi tìm lá cho hoa,…được sử
dụng thường xun, mang tính chất rập khn. Và q trình tổ chức cho trẻ hoạt
động làm quen với chữ cái cịn rập khn, lý thuyết chưa biết tận dụng, đưa đồ
dùng đồ chơi vào tiết dạy, nếu có cũng chỉ là những đồ chơi đơn giản, chưa thu
hút được trẻ dẫn đến việc nhận biết một số chữ cái của trẻ còn nhiều hạn chế.
Cùng với sự đổi mới của giáo dục Mầm non nói chung, hoạt động làm quen
chữ cái cũng có những đổi mới đáng kể. Để dạy tốt hoạt động này theo hướng
đổi mới hiện nay đòi hỏi người giáo viên Mầm non phải tự suy nghĩ để tìm tịi ra
những trò chơi giúp trẻ mẫu giáo lớn học tốt hoạt động làm quen chữ cái. Xuất
phát từ những lí do trên, tơi chọn đề tài: “Thiết kế một số trị chơi học tập nhằm
giúp trẻ mẫu giáo lớn làm quen chữ cái”
II. Mục đích nghiên cứu
Thiết kế một số trị chơi học tập nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt
động cho trẻ làm quen chữ cái.
III. Giả thuyết khoa học
Chất lượng hiệu quả của việc cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi làm quen chữ cái
phụ thuộc vào quá trình tổ chức các trị chơi của cơ giáo mầm non. Nếu áp dụng
một số trò chơi mới, với nội dung và hình thức mới thì việc dạy trẻ làm quen
3


chữ cái có hiệu quả hơn. Trẻ nhớ chữ cái một cách nhanh chóng và chính xác
hơn, thích thú hơn với việc học chữ, tạo điều kiện và cơ hội để trẻ rèn luyện khả
năng phát âm, nghe, nói, đọc, viết nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
IV. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu một số trò chơi học tập trong hoạt động làm quen chữ cái cho
trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
2. Khách thể nghiên cứu
Q trình tổ chức các trị chơi học tập trong hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ

mẫu giáo lớn.
V. Nhiệm vụ nghiên cứu
1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc thiết kế trị chơi học tập trong hoạt động
làm quen chữ cái cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi
- Cơ sở thực tiễn: Khảo sát thực trạng sử dụng các trò chơi học tập cho trẻ
mẫu giáo lớn làm quen chữ cái
2. Thiết kế một số trò chơi học tập nhằm cho trẻ mẫu giáo lớn làm quen
chữ cái
3. Thực nghiệm sư phạm: Tiến hành thực nghiệm một số trò chơi học tập
nhằm kiểm nghiệm tính đúng đắn của giả thiết đề tài.
VI. Phạm vi nghiên cứu
Trong đề tài này, chúng tôi tiến hành nghiên cứu 80 cháu lớp mẫu giáo
lớn ở cả 2 trường trường mầm non 20/10 và trường mầm non Hoa Phượng Đỏ.
VII. Phương pháp nghiên cứu
Để tiến hành xây dựng đề tài này, chúng tôi đã nghiên cứu và sử dụng các
phương pháp sau:
1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Đọc, thu thập và tổng hợp các tài liệu lý luận có liên quan để xây dựng cơ
sở lý luận của đề tài.
4


2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
2.1. Phương pháp quan sát
- Dự giờ, quan sát các hoạt động làm quen chữ cái ở 2 lớp mẫu
giáo lớn trường mầm non 20-10 và trường mầm non Hoa Phượng Đỏ.
- Quan sát hoạt động của trẻ trong trò chơi học tập (hứng thú, tích cực
tham gia vào các trị chơi; nhận biết, phát âm chữ cái chính xác)
2.2. Phương pháp trị chuyện

- Trò chuyện, trao đổi với các giáo viên chủ nhiệm các lớp mẫu
giáo lớn về đề tài nghiên cứu và kinh nghiệm thiết kế, tổ chức các trò
chơi học tập cho trẻ trong hoạt động làm quen chữ cái.
- Trò chuyện, đặt câu hỏi cho trẻ trả lời để làm rõ hơn biểu hiện
hứng thú tham gia trò chơi, khả năng nhận biết, phát âm chữ cái vừa
được học của trẻ.
2.3. Thực nghiệm sư phạm
- Thực nghiệm một số trò chơi học tập mới nhằm cho trẻ mẫu
giáo lớn làm quen chữ cái
2.4. Sử dụng Anket:
Xây dựng hệ thống các câu hỏi đưa ra cho giáo viên các lớp mẫu
giáo lớn trường mầm non 20-10, trường mầm non Hoa Phượng Đỏ và
trường mầm non Tuổi Thơ về việc thiết kế và tổ chức các trò chơi học
tập trong hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ mẫu giáo lớn.
3. Phương pháp thống kê toán học
Sau khi tiến hành khảo sát, dùng phương pháp này để tổng hợp, xử
lý số liệu, tính % nhằm sử dụng số liệu thu được và phân tích kết quả.
VIII. Cấu trúc đề tài
Dự kiến cấu trúc luận văn gồm các phần:
Phần 1: Phần mở đầu
Phần 2: Phần nội dung chính
Chương 1: Cơ sơ lý luận
5


Chương 2: Khảo sát thực trạng việc sử dụng trò chơi học tập
trong hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ mẫu giáo lớn ở trường
mầm non.
Chương 3: Thực nghiệm một số trò chơi học tập đã được thiết kế
nhằm cho trẻ mẫu giáo lớn làm quen chữ cái.

Phần 3: Kết luận và kiến nghị sư phạm

6


PHẦN 2: NỘI DUNG CHÍNH
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN
1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1. Các cơng trình nghiên cứu trên thế giới
Vấn đề lý luận về trò chơi học tập và tổ chức cho trẻ chơi loại trò chơi này
được các nhà sư phạm trên thế giới cũng như ở nước ta quan tâm. Bởi lẽ họ đã
tìm thấy ý nghĩa đích thực của trị chơi học tập trong việc giáo dục và dạy học
cho trẻ. Tuy nhiên, trong các hệ thống giáo dục cổ điển và hiện đại, vấn đề này
được xem xét nghiên cứu theo một số khuynh hướng khác nhau.
 Khuynh hướng thứ nhất:
Nghiên cứu và sử dụng trị chơi học tập vào mục đích giáo dục – phát
triển nhân cách toàn diện cho trẻ. Có nghĩa là, trị chơi này được nghiên cứu,
xem xét như một phương pháp giáo dục nhân cách toàn diện có hiệu quả cho trẻ
mẫu giáo. Một số nhà khoa học giáo dục theo khuynh hướng này như P.A.
Bexônôva, O.P. Seina, V.I. Đalia, E.A. Pokrovxki, Z. Kontauchene…
Đại diện cho khuynh hướng sử dụng trò chơi học tập làm phương tiện
phát triển toàn diện cho trẻ phải kể đến nhà sư phạm nổi tiếng người Tiệp Khắc
I.A. Kơmenxki (1592-1670). Ơng coi trị chơi là hình thức hoạt động cần thiết,
phù hợp với bản chất và khuynh hướng của đứa trẻ. Trò chơi học tập là một hoạt
động trí tuệ nghiêm túc, là nơi mọi khả năng của trẻ được phát triển, các biểu
tượng về thế giới xung quanh của chúng được mở rộng và phong phú thêm.
Theo N.K. Crupxkaia, một nhà giáo dục Xơ-viết cho rằng “Trị chơi học
tập khơng những là phương thức nhận biết thế giới, là con đường dẫn dắt trẻ em
tìm chân lý mà cịn giúp trẻ xích lại gần nhau, giáo dục trẻ tình u q hương,
lịng tự hào dân tộc. Trẻ em khơng chỉ học trong lúc học mà còn cả trong lúc

chơi. Chơi với trẻ vừa là học, vừa là lao động, vừa là hình thức giáo dục nghiêm
túc”.
Như vậy, theo các tác giả thuộc khuynh hướng thứ nhất thì trị chơi học tập
có thể là một phương tiện giáo dục và phát triển tồn diện có hiệu quả cho trẻ
mẫu giáo.
7


 Khuynh hướng thứ hai:
Nghiên cứu và sử dụng trò chơi học tập bó hẹp trong mục đích dạy học,
coi trò chơi học tập như là một phương tiện dạy học. Có nghĩa là trị chơi học
tập được xác định không những như là một phương pháp, biện pháp dạy học mà
cịn như là một hình thức dạy học phù hợp với trẻ mẫu giáo.
Đại diện cho khuynh hướng thứ hai, trước hết phải kể đến các nhà từ thiện sư phạm tư sản tiến bộ xuất hiện ở Đức vào cuối thế kỷ XVIII như I.B.
Bazêđôra, X.G. Zalxman…Họ đã sử dụng trò chơi học tập như biện pháp thu
hút sự chú ý của trẻ đến hoạt động học tập.
Vào đầu thế kỷ XX, trong các cơng trình nghiên cứu của một số nhà tâm lí,
sư phạm phương Tây như Ôviđa Đêkrôli (người Bỉ), I.B. Bazêđov (người Hà
Lan), Đ.N. Kolôssi (người Ý)…đã chỉ ra rằng, trò chơi học tập dùng lời nói là
phương tiện giáo dục trí tuệ có hiệu quả đối với trẻ mẫu giáo, nhà giáo dục cần
phải tổ chức cho trẻ chơi.
I.B. Bazêđov cho rằng, trò chơi là phương tiện dạy học phù hợp đối với trẻ
mẫu giáo. Theo ông, nếu trên tiết học, cô giáo sử dụng các phương pháp, biện
pháp chơi hoặc tiến hành tiết học dưới hình thức chơi thì sẽ đáp ứng được nhu
cầu và phù hợp với đặc điểm trẻ và tất nhiên hiệu quả tiết học sẽ cao hơn.
Khác với các nhà nghiên cứu phương Tây, các nhà tâm lí sư phạm mầm non
Xô-viết như E.I. Chikhieva, A.P. Uxôva, R.I. Giucôvxkaia, V.N. Avanhexơva,
G.A. Uruntaeva…đứng trên lập trường macxít khẳng định rằng, trị chơi trẻ em
nói chung và trị chơi học tập nói riêng có nguồn gốc từ lao động và mang bản
chất xã hội. Trong các cơng trình nghiên cứu về trị chơi, trong đó có trị chơi

học tập, họ đã đề cập và giải quyết một số vấn đề mang tính nguyên tắc như
khẳng định bản chất xã hội của trị chơi, chơi là hoạt động tích cực của trẻ, chơi
đáp ứng - thỏa mãn nhu cầu chơi và nhu cầu nhận thức của trẻ.
Một số cơng trình nghiên cứu dưới sự hướng dẫn của nhà tâm lí học L.A.
Venger (ở Nga), của B.I. Khartrapuriđde, K.G. Matrabeli (ở Grugia) đã xem xét
trò chơi học tập như một phương tiện giáo dục nhận cảm cho trẻ mẫu giáo: “Trò
chơi học tập thực hiện chức năng kiểm tra mức độ phát triển hoạt động nhận
8


cảm của trẻ” và đã soạn thảo được một hệ thống trò chơi học tập và tài liệu, đồ
chơi dùng để luyện tập các giác quan, đồng thời phát triển óc quan sát, tư duy,
nghị lực, ý chí của trẻ và kèm theo một số gợi ý cho giáo viên mầm non khi tổ
chức trò chơi học tập như: lựa chọn trị chơi phù hợp với trình độ phát triển của
trẻ, phức tạp dần nội dung chơi, đưa ra nhiều tình huống trong một trị chơi, tạo
ra mối quan hệ tình cảm trong khi chơi, kịp thời khuyến khích trẻ.
Như vậy, với khuynh hướng thứ hai này, ý tưởng sử dụng trò chơi học tập
trong dạy học mẫu giáo được xem xét ở 2 khía cạnh khác nhau:
Một là, trị chơi học tập được xem như là một phương tiện củng cố, hệ
thống những tri thức và kỹ năng đã biết trên “tiết học”
Hai là, trò chơi học tập được xem như một phương tiện cung cấp, làm giàu
tri thức, kỹ năng mới trên “tiết học” cho trẻ mẫu giáo
 Khuynh hướng thứ ba:
Nghiên cứu và sử dụng trò chơi học tập vào mục đích giáo dục và phát
triển một số năng lực, phẩm chất trí tuệ của trẻ mẫu giáo (T.M. Babunova, A.K.
Bơđarencơ). Theo hướng nghiên cứu này, trị chơi học tập được xác định như
một phương pháp giáo dục và phát triển tính tích cực nhận thức và tính độc lập
tư duy cho trẻ mẫu giáo.
Trong cơng trình nghiên cứu về trò chơi học tập bằng lời, A.K. Bơđarencơ
đã chứng minh tính hiệu quả của trị chơi học tập bằng lời nói trong việc hình

thành tính độc lập tư duy của trẻ mẫu giáo lớn chuẩn bị vào lớp một. Bên cạnh
đó tác giả chỉ ra mối quan hệ giữa việc tổ chức cho trẻ chơi với quá trình tích
cực hóa tư duy của trẻ: “Trị chơi học tập nếu được tổ chức tốt sẽ tạo điều kiện
tích cực hóa q trình tư duy của trẻ”.
Có thể nói rằng, phần lớn các cơng trình nghiên cứu về trị chơi học tập trên
thế giới tập trung vào việc nghiên cứu lí luận sử dụng trị chơi học tập vào mục
đích dạy học và giáo dục trẻ mẫu giáo.
1.2. Các cơng trình nghiên cứu tại Việt Nam
Ở nước ta, vấn đề về trị chơi nói chung và trị chơi học tập của trẻ mẫu giáo
được các nhà tâm lí học và giáo dục học quan tâm nghiên cứu. Nhóm tác giả
9


Nguyễn Thạc, Nguyễn Ngọc Trâm, Trần Lan Hương đã sưu tầm và biên soạn từ
chương trình giáo dục sớm Kidsmart IBM “Tuyển tập các trò chơi phát triển cho
trẻ mẫu giáo”, bên cạnh các trò chơi là những lời gợi ý mang tính chất gợi mở,
tạo cơ hội cho cả cơ và trẻ cùng học cùng chơi. Có thể nói đây là bước khởi đầu
cho việc tổ chức trò chơi theo hướng mới, hòa nhập với các nước trong khu vực.
Cùng với xu thế chung của Giáo dục mầm non trong khu vực cũng như trên
thế giới, trong ngành mầm non cũng tiến hành nghiên cứu đổi mới phương pháp
và hình thức của bậc học mầm non. Có thể nói rằng những cơng trình nghiên
cứu về trị chơi học tập của Việt Nam gặp nhau ở chỗ, đều coi hoạt động vui
chơi là hoạt động chủ đạo, trò chơi học tập là một phương tiện dạy học có hiệu
quả cho trẻ ở trường mầm non, đó là “học qua chơi”.
2. Khái quát về trò chơi học tập
2.1. Khái niệm
Những thành tựu nghiên cứu về trò chơi, đặc biệt về sự phân loại trò chơi
của trẻ mẫu giáo cho phép khẳng định:
- Trị chơi học tập thuộc nhóm trị chơi có luật, thường là do người lớn
nghĩ ra cho trẻ chơi và dùng nó vào mục đích giáo dục và dạy học, hướng tới

việc phát triển hoạt động trí tuệ cho trẻ. Trị chơi học tập có nguồn gốc trong
nền tảng giáo dục dân gian và trong trò chơi chứa đựng các yếu tố dạy học.
- Trò chơi học tập khác với các trò chơi khác là ở chỗ, nhiệm vụ nhận
thức và luật chơi trong trò chơi đòi hỏi trẻ phải huy động trí óc làm việc thực thụ
nhưng chúng lại được thực hiện dưới hình thức chơi vui vẻ, thú vị.
- Trò chơi học tập khác với “tiết học” ở chỗ, trong trò chơi học tập,
nhiệm vụ nhận thức không đặt ra một cách trực tiếp và công khai trước trẻ mà
nằm trong nhiệm vụ chơi, trong luật chơi và hành động chơi. Những nhiệm vụ
chơi và hành động chơi địi hỏi trẻ em phải tích cực huy động những tri thức, kỹ
năng, kỹ xảo của mình để đạt được kết quả mà trò chơi đặt ra.
2.2. Đặc điểm
- Do người lớn nghĩ ra, nó có nguồn gốc trong kho tàng giáo dục dân gian
10


- Động cơ chơi vẫn nằm trong quá trình chơi nhưng đã chuyển dần về phía
kết quả chơi (trị chơi học tập dán tiếp giải quyết các nhiệm vụ trí dục)
- Trẻ tham gia vào trò chơi học tập trên cơ sở tự nguyện, bình đẳng. Vị trí
của mọi trẻ trong trị chơi đều bình đẳng như nhau và được xác định từ luật chơi
- Trong trò chơi học tập có sự thống nhất giữa hành vi thật và hành vi chơi
– được quy định trong luật chơi.
- Trò chơi học tập bao giờ củng có kết quả (đúng – sai) rõ ràng
2.3. Phân loại
Có rất nhiều cách phân loại trò chơi học tập, theo tài liệu “Giáo dục học trẻ
em II” của ThS. Nguyễn Thị Nguyệt thì có 4 cách phân loại trò chơi học tập như
sau:
a. Dựa vào phương tiện tổ chức trò chơi học tập:
- Trò chơi học tập với đồ vật, đồ chơi, tranh ảnh
- Trò chơi lơ-tơ
- Trị chơi đơ mi nơ

- Trị chơi học tập bằng lời
- Trò chơi âm nhạc
b. Dựa vào ý nghĩa của trò chơi đối với sự phát triển của trẻ:
- Trò chơi rèn luyện, phát triển tri giác
- Trò chơi rèn luyện, phát triển trí nhớ
- Trị chơi rèn luyện, phát triển tư duy, tưởng tượng
- Trò chơi rèn luyện, phát triển ngơn ngữ
- Trị chơi rèn luyện khả năng tập trung, phân phối chú ý…
c. Dựa vào nhiệm vụ học tập được đưa vào trò chơi:
- Trò chơi học tập nhằm cung cấp biểu tượng, tri thức mới
- Trò chơi học tập nhằm củng cố biểu tượng, tri thức đã học
d. Dựa vào nhiệm vụ của “môn học”, tiết học ở mẫu giáo:
- Trò chơi học tập giúp trẻ làm quen với biểu tượng tốn
- Trị chơi học tập giúp trẻ làm quen với chữ cái
- Trò chơi đóng kịch giúp trẻ làm quen tác phẩm văn học
11


- Trò chơi âm nhạc
2.4. Cấu trúc của trò chơi học tập:
Xét về cấu trúc thì trị chơi học tập bao giờ cũng có một cấu trúc rõ ràng
và xác định khác hẳn cới các dạng trò chơi khác và sự luyện tập. Cấu trúc của
trò chơi học tập bao gồm ba thành tố: nhiệm vụ nhận thức (nội dung chơi), các
hành động chơi (động tác chơi), và luật chơi (quy tắc chơi).
a. Nhiệm vụ chơi
Đây chính là nội dung chơi có tính chất như một bài tốn mà trẻ phải dựa
trên các điều kiện đã cho. Các nhiệm vụ học tập thường được thể hiện dưới một
tình huống có vấn đề. Ví dụ: trị chơi con gì biến mất, Truyền tin, Ở đâu có màu
(hoặc hình) này…Các nhiệm vụ học tập chứa đựng trong trò chơi thường xoay
quanh các nhiệm vụ: củng cố các tri thức trẻ đã có, rèn luyện các kỹ năng, phát

triển các giác quan và phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
b. Hành động chơi
Là hệ thống các thao tác mà trẻ thực hiện trong quá trình chơi để giải
quyết các nhiệm vụ học tập chứa đựng trong nội dung chơi. Các hành động chơi
được phức tạp dần theo sự phát triển của trẻ. Ví dụ: Ở trẻ mẫu giáo bé: thao tác
chơi đơn giản, dừng lại ở mức độ di chuyển, sắp xếp lại, so sánh, phân loại dựa
vào dấu hiệu dễ thấy như màu sắc, kích thước, hình dạng…Ở trẻ mẫu giáo nhỡ
và lớn: Các thao tác chơi phức tạp hơn, đòi hỏi trẻ phải suy nghĩ trước rồi mới
hành động, đòi hỏi sự liên hệ giữa các trẻ với nhau khi thực hiện nội dung chơi.
Hành động chơi thường mang tính khái quát, vì ở đây trẻ thường mơ
phỏng cái điển hình, cái chung. A.N. Lêônchép khi bàn về hành động chơi của
trẻ em trong trò chơi đã từng viết: “Một nét tuyệt vời của hành động chơi ở trẻ là
hành động chơi bao giờ cũng là hành động khái quát, trẻ mô phỏng lại cái điển
hình, cái chung. Đó chính là sự khác biệt cơ bản giữa chơi và diễn kịch thực
sự”.
c. Luật chơi
Là các quy định, quy ước đối với việc thực hiện các hành động chơi trong
quá trình chơi, là tiêu chuẩn khách quan để đánh giá khả năng chơi của trẻ, nếu
12


phá vỡ chúng thì trị chơi cũng bị phá vỡ theo. Có thể nói, các luật chơi đã tạo
nên cơ chế tự điều khiển hành vi của trẻ và nhờ có luật chơi, nhà giáo dục có thể
điều khiển hành vi của trẻ trong khi chơi. Mỗi trò chơi học tập đều có luật chơi
do nội dung chơi quy định. L.X Vưgốtxki nhận xét: “Luật chơi càng chính xác
bao nhiêu thì trị chơi càng căng thẳng và quyết liệt bấy nhiêu…”
2.5. Ý nghĩa của trò chơi học tập đối với sự phát triển của trẻ mẫu giáo lớn
Thứ nhất: Trò chơi học tập đối với giáo dục và phát triển trí tuệ
- Trị chơi học tập là con đường, phương tiện cơ bản mang lại hiệu quả
cao trong việc phát triển trí tuệ cho trẻ mẫu giáo

- Là phương tiện cơ bản – phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ mẫu
giáo trong việc rèn luyện sự nhạy bén của các giác quan, sự khéo léo, linh hoạt
trong hành động và phát triển óc quan sát, khả năng định hướng trong không
gian của trẻ
- Là phương tiện, con đường để cung cấp các biểu tượng, tri thức mới và
củng cố biểu tượng, tri thức trẻ đã biết
- Là phương tiện để rèn luyện các thao tác tư duy cho trẻ. Qua trị chơi
học tập, trẻ biết nhìn nhận, phân tích, so sánh, khái quát, phân loại các sự vật,
hiện tượng theo một vài dấu hiệu bên ngoài
- Là phương tiện để phát triển trí tưởng tượng cho trẻ vì trò chơi này đòi
hỏi trẻ phải sử dụng vốn sống, những biểu tượng đã có để thực hiện các hành
động với vật thể, đồ chơi như vật tượng trưng trong q trình chơi
- Là phương tiện để phát triển trí nhớ, ngôn ngữ, sự tập trung chú ý của trẻ
mẫu giáo.
Thứ hai: Trò chơi học tập đối với việc giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo
Trò chơi học tập chẳng những dạy trẻ trí thơng minh, lịng dũng cảm, ý
chí kiên cường khơng lùi bước trước khó khăn mà cịn giáo dục trẻ tự tin vào
bản thân, tính hài hước, tính tổ chức, tính kỷ luật, lịng tự hào dân tộc, yêu quê
hương…Khi tham gia vào trò chơi, trẻ sẽ phải hợp tác với bạn để cùng nhau
thực hiện yêu cầu của trò chơi. Trong trò chơi học tập bao giờ cũng có một luật
chơi cụ thể, rõ ràng do đó muốn chơi được trị chơi trẻ phải tn thủ luật chơi,
13


hiểu cách chơi để chơi trị chơi đó có kết quả. Từ đó hình thành ở trẻ tính tổ
chức, kỷ luật khi tham gia trò chơi.
Thứ ba: Trò chơi học tập trong nhiều trường hợp, được xem như một
hình thức dạy học cơ bản.
Khi đó, tiến trình tiết học được thiết kế theo tiến trình tổ chức trị chơi:
nội dung dạy học được thể hiện trong nội dung, nhiệm vụ chơi – trẻ giải quyết

được các nhiệm vụ chơi tức là giải quyết được các nhiệm vụ học tập. Hình thức
này giúp cho các tiết học trở nên thoái mái, nhẹ nhàng, phát huy được tính tích
cực của trẻ.
2.6. Trị chơi học tập của trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi)
Mục đích chơi của trẻ mẫu giáo lớn cũng khác so với các lớp bé hơn.
“…Sau này, ở các độ tuổi lớn hơn thì mục đích chơi mới có sự suy nghĩ kỹ càng
và là động cơ chỉ đạo các hành động”. Hứng thú chơi của trẻ mẫu giáo lớn đã
hướng vào kết quả và nhiệm vụ đặt ra chứ không vào quá trình chơi, bởi vì trẻ
hiểu hơn hoạt động thực hành của trò chơi, trẻ đã biết sử dụng vốn kinh nghiệm
của mình vào trị chơi. Chính hứng thú đối với trị chơi tạo điều kiện cho trẻ tích
cực nhận biết thế giới xung quanh… Nếu như trẻ mẫu giáo bé (3-4 tuổi) thường
bị hấp dẫn bởi đồ chơi, do đó chúng khơng để ý đến nhiệm vụ và luật chơi thì
sang tuổi mẫu giáo nhỡ (4-5 tuổi), trẻ đã biết chú ý đến nhiệm vụ và luật chơi
hơn, tuy nhiên chúng vẫn thích thú đến q trình chơi nhiều hơn là kết quả chơi.
Vì thế chúng chưa chú ý đến kết quả là thắng hay thua, chưa quan tâm đến luật
chơi là đúng hay sai. Trong khi đó trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi) thì lại quá chú
trọng đến việc thắng hay thua cho nên trẻ thường hay bị vi phạm luật chơi. So
với mẫu giáo bé và mẫu giáo nhỡ thì nhiệm vụ của trị chơi học tập ở mẫu giáo
lớn phức tạp hơn (ví dụ, yêu cầu xếp hình từ nhiều hình hơn, đặt và trả lời câu
hỏi khó hơn…). Trong trị chơi học tập của trẻ mẫu giáo lớn đòi hỏi trẻ phải biết
rút ra tính chất chung nhất của các đồ vật khác nhau theo nội dung của trị chơi,
địi hỏi phải có sự hoạt động phân tích – tổng hợp phức tạp, liên hệ các tính chất
khác nhau và tổ chức các hoạt động thực hành. Các hành động chơi của trẻ mẫu
giáo lớn cũng phức tạp hơn, địi hỏi phải có sự liên hệ lẫn nhau giữa các hành
14


động chơi của một số trẻ này với một số trẻ khác, địi hỏi phải có tính liên tục và
tuần tự.
Theo mức độ lĩnh hội được những tri thức mới về môi trường, đồ vật xung

quanh, nhiệm vụ nhận thức trong trò chơi học tập của trẻ mẫu giáo lớn dần dần
được phức tạp, như xác định đồ vật chỉ theo một thuộc tính nào đó, nhóm đồ vật
theo một dấu hiệu nào đó. Trong khi chơi các trị chơi học tập với đồ vật, trẻ
mẫu giáo lớn biết sử dụng một số thao tác tư duy (so sánh, phân tích, tổng hợp,
khái qt hóa), phân loại và thiết lập tính trình tự trong khi giải quyết nhiệm vụ
chơi của trị chơi đặt ra.
Trẻ mẫu giáo lớn nắm được ngơn ngữ ngữ cảnh và ngôn ngữ mạch lạc
nên trẻ rất thích loại trị chơi học tập dùng lời. Các trị chơi học tập bằng lời kết
hợp với hành động chơi đa dạng khi tham gia chơi càng làm tăng phần hấp dẫn
của chúng với trẻ mẫu giáo lớn. Khi chơi loại trò chơi này, trẻ học cách dựa vào
những biểu tượng đã có giải quyết nhiệm vụ nhận thức trong những hoàn cảnh
mới. Trên cơ sở những dấu hiệu chung dần dần trẻ hiểu được ý nghĩa tổng quát
của từ và chúng có thể độc lập thực hiện nhiệm vụ trí tuệ, như miêu tả đồ vật,
phân biệt dấu hiệu đặc trưng của đồ vật, đoán đồ vật qua sự miêu tả, tìm sự
giống và khác nhau…
2.7. Vai trị của giáo viên trong việc tổ chức cho trẻ chơi ở trường mầm non
Trong cơng trình nghiên cứu của một số nhà khoa học trên thế giới đã chỉ
ra rằng, quá trình tổ chức sư phạm trong đó có việc tổ chức trị chơi cho trẻ mẫu
giáo có ảnh hưởng đặc biệt đến sự phát triển tâm lí của trẻ, nhờ quá trình sư
phạm ấy đã tạo nên nền tảng hình thành những phẩm chất trí tuệ cần thiết chuẩn
bị cho trẻ vào phổ thông.
Việc tổ chức các hoạt động giáo dục cho trẻ dựa trên lý thuyết vùng phát
triển gần của L.X. Vưgốtxki, nhờ sự giúp đỡ của người lớn, trong đó việc tổ
chức khơng đi sau sự phát triển, phụ họa cho sự phát triển, mà việc tổ chức phải
đi trước sự phát triển, kéo theo sự phát triển. Tuy nhiên, vai trò của người giáo
viên phải thể hiện như thế nào để khơng lấn át vai trị chủ thể của trẻ khi tham
gia chơi cùng trẻ.
15



Các nhà sư phạm phương Tây, Liên Xô…đã khái quát vai trị của giáo
viên bằng hình tượng “điểm tựa”, “thang đỡ” trong trò chơi của trẻ. Giáo viên là
người lên kế hoạch chơi, đảm bảo môi trường chơi và sự an toàn cho trẻ trong
khi chơi, là người làm mẫu, là người cộng tác, dàn xếp, điều phối cổ vũ khuyến
khích, tạo điều kiện giúp đỡ trẻ thực sự trong khi chơi, kịp thời giải quyết mâu
thuẫn của trẻ…Như vậy, người lớn là người tổ chức, tạo điều kiện giúp đỡ và
dẫn dắt trẻ trong khi chơi.
Trong mọi trò chơi, trẻ ln là chủ thể hoạt động tích cực, thích khám
phá và tìm hiểu mơi trường xung quanh, trẻ được tự lựa chọn tìm kiếm các
phương thức tối ưu để giải quyết nhiệm vụ nhận thức, tự kiểm tra kết quả chơi
của mình. Mặc dù trong trị chơi khơng có những yêu cầu khắt khe của người
lớn, nhưng vẫn cần dạy trẻ chơi, bởi vì nếu khơng có tác động sư phạm của
người lớn, cơ giáo thì trị chơi sẽ khơng phát huy hết vai trị của mình trong giáo
dục và phát triển toàn diện cho trẻ mầm non
2.8. Nguyên tắc tổ chức cho trẻ chơi ở trường mầm non
a. Lấy trẻ làm trung tâm, đáp ứng nhu cầu và phù hợp với khả năng của từng trẻ
b. Trò chơi phải hấp dẫn, gây hứng thú cho trẻ
Chơi bao giờ cũng phải vui, do đó tổ chức cho trẻ chơi, điều cần nhớ trước
tiên là khơng được áp đặt gị bó trẻ, đặt ra những quy định buộc trẻ phải tuân
theo một cách máy móc, giáo viên có thể áp dụng mọi phương tiện, biện pháp
khác nhau nhưng vẫn đạt được mục đích là thu hút, lơi cuốn trẻ đến với trò chơi.
c. Khi chơi, phải để trẻ được tự nguyện, tự do, thoải mái
Tổ chức cho trẻ chơi tức là gợi ý, hướng dẫn sao cho trẻ có thể tự chơi,
phát huy cao độ tính tự lực của trẻ, khơng làm thay hoặc chơi hộ, vì chơi là hoạt
động độc lập của trẻ. Bởi vì nếu được độc lập trong khi chơi, trẻ dễ dàng phát
huy nhiều sáng kiến nỗ lực để vượt mọi khó khăn và tìm cách khắc phục những
trở ngại trong q trình chơi, qua đó trẻ trưởng thành về mặt ý thức.
d. Giúp trẻ thiết lập những mối quan hệ bạn bè trong khi chơi
Ở tuổi mẫu giáo, “Xã hội trẻ em” đang được hình thành, nên các mối quan
hệ bạn bè cũng phức tạp hơn, và nếu khơng tổ chức tốt thì có thể dẫn tới xung

16


đột.Trong các trò chơi, giáo viên phải lưu ý tới quan hệ với các cháu, sao cho
giữ được bầu không khí hịa thuận, thân ái, đồn kết, đảm bảo cho cuộc chơi
thành công (Bởi thường sự tan rã của cuộc chơi phần nhiều lại xuất phát từ sự
tan rã trong các mối quan hệ giữa trẻ trong cùng nhóm chơi).
e. Trị chơi được lựa chọn theo hướng có lợi nhất đới với sự phát triển của trẻ
Nội dung phải lành mạnh, bổ ích, có tác dụng rèn luyện và phát triển các
chức năng tâm – sinh lý. Tránh những trò chơi mang nội dung xấu, bắt chước
những hiện tượng tiêu cực, kém văn hóa trong xã hội.
f. Trị chơi phải phong phú, thỏa mãn nhu cầu phát triển nhiều mặt của trẻ
Trò chơi mới là những trò chơi phong phú về nội dung, hình thức, cách tổ
chức để gây hứng thú cho trẻ, tích hợp các nội dung phát triển: thể chất, nhận
thức, ngơn ngữ, tình cảm – xã hội
g. Cân đối hài hịa các hoạt động trong lớp ngồi trời, tĩnh và động, hoạt động
do trẻ khởi xướng và do giáo viên khởi xướng
h. Linh hoạt theo tình hình địa phương (truyền thống văn hóa, tơn giáo)
3. Một số vấn đề về hoạt động làm quen chữ cái ở trường mầm non
1.1. Khái niệm về hoạt động cho trẻ làm quen chữ cái
Làm quen chữ cái là một hoạt động nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Để
chuẩn bị cho trẻ mẫu giáo học tiếng mẹ đẻ ở phổ thơng thì việc cho trẻ làm quen
với chữ cái là rất cần thiết. Với hoạt động này, yêu cầu giáo viên chỉ giúp trẻ
nhận biết và phát âm đúng 29 chữ cái đơn, khơng có các chữ ghép và ngun âm
đôi.
Với những đặc điểm về tâm sinh lý cũng như mức độ phát triển của trẻ
mẫu giáo, người ta chưa thể nói là dạy trẻ đọc và viết đúng các chữ cái mà chỉ
gọi là “cho trẻ làm quen chữ cái”. Từ “làm quen” chỉ ra mức độ tiếp xúc ban đầu
của trẻ với chữ cái. Tức là giúp cho trẻ bước đầu nhận biết được các chữ cái, cấu
tạo chữ cái, phát âm các chữ cái, giúp trẻ làm quen với các kỹ năng cần thiết cho

việc học chữ như: ngồi, cầm bút viết, tô trên giấy các chữ cái tiếng Việt, bước
đầu giúp trẻ làm quen với cách cầm sách, lật trang sách. Tất cả những kỹ năng
này sẽ giúp trẻ học chữ tốt hơn khi vào lớp một. Thực chất của việc làm quen
17


này là giáo viên sử dụng các phương tiện, phương pháp, biện pháp khác nhau để
giúp trẻ nhận biết, phát âm được 29 chữ cái tiếng Việt. Đây là tiền đề cho việc
học chữ sau này của trẻ khi vào lớp 1.
Chúng ta có thể hiểu, khái niệm về hoạt động cho trẻ làm quen chữ cái là
một quá trình sư phạm, bước đầu giúp cho trẻ nhận biết và phát âm các chữ cái
tiếng Việt, trẻ biết được cấu tạo cũng như cách phát âm chính xác các chữ cái
đó; Giúp trẻ nhận biết được các chữ cái riêng lẻ và các chữ cái ở trong từ; Làm
quen với tư thế ngồi vào bàn học, cách cầm bút, cách lật sách, gấp sách.Và phát
triển vốn từ cho trẻ.
Hay nói cách khác “Hoạt động cho trẻ làm quen chữ cái là một quá trình
bao gồm những mối liên hệ giữa dạy và học, giữa mục đích – nội dung –
phương pháp – hình thức tổ chức để cho trẻ được làm quen với chữ cái, góp
phần hình thành và phát triển những năng lực và thái độ cần thiết chuẩn bị cho
việc học tiếng Việt khi trẻ bước vào lớp 1”.
Tóm lại: Làm quen với chữ cái là một trong những hoạt động đóng vai trị
quan trọng trong việc giáo dục phát triển toàn diện ở trẻ mầm non. Làm quen
với chữ cái là cơ hội tốt để sớm hình thành cho trẻ những năng lực hoạt động
ngôn ngữ, thái độ, phát triển trí tuệ. Qua đó giáo dục tình cảm, phát triển tư duy,
mở rộng vốn hiểu biết của trẻ góp phần chuẩn bị cho trẻ một hành trang tiếng
Việt vững chắc để trẻ bước vào lớp 1.
1.2. Mục đích, ý nghĩa của hoạt động cho trẻ mẫu giáo lớn làm quen chữ cái
Mục đích của việc cho trẻ làm quen chữ cái không chỉ nhằm giúp trẻ nhận
biết được các mặt chữ để phát âm chính xác khi nói mà cịn tạo cho trẻ hứng thú
học tiếng mẹ đẻ, làm tiền đề cho trẻ thích ứng với việc tập đọc, tập viết ở lớp 1.

Làm quen với chữ cái không phải là một môn học riêng lẻ, độc lập mà nó
là một phần, một bộ phận của việc phát triển ngơn ngữ trong chương trình chăm
sóc – giáo dục trẻ 5-6 tuổi. Vì vậy, nó có ý nghĩa trực tiếp trong việc phát triển
ngôn ngữ cho trẻ. Trước hết là rèn luyện kỹ năng nghe nói và giúp trẻ phân biệt
được các âm khó, thơng qua các chữ cái, ví dụ như: chữ x-s; l-n. Sau khi đã học
các âm riêng lẻ cần giúp trẻ phân biệt được các âm trong từ, bằng cách đưa ra
18


một chữ cái bất kỳ yêu cầu trẻ gọi tên đồ vật có những âm bắt đầu bằng chữ cái
đã cho để trẻ phân biệt.
Thông qua việc làm quen chữ cái, vốn từ của trẻ được nâng cao, bởi vì khi
làm quen với chữ cái, trẻ không chỉ được làm quen với chữ cái ở dạng tồn tại tự
nhiên của chữ viết, mà các chữ đó được gắn vào các từ, thơng qua các đối tượng
cụ thể, các từ đó có các âm đầu là những chữ cái đã học, nhằm rèn luyện cách
phát âm cho trẻ. Cho trẻ làm quen chữ cái còn giúp trẻ hiểu được mối quan hệ
giữa ngơn ngữ nói với ngơn ngữ viết, trẻ hiểu thế nào là “đọc” và “viết” sau này
ở trường phổ thơng. Thơng qua việc tìm kiếm các chữ cái khác nhau ở các vị trí
khác nhau của từ giúp trẻ phát triển óc quan sát, ghi nhớ, chú ý có chủ định.
Cho trẻ làm quen chữ cái cịn góp phần kích thích, phát triển tư duy, thể
hiện ở chỗ trẻ đã xác định được tính chất, đặc điểm của chữ đó bằng cách tìm
kiếm các từ, tiếng thơng qua các đồ vật. Trẻ tìm đúng các âm theo các chữ mà
trẻ đã nhận ra. Như vậy, trẻ nhận ra chữ đó thơng qua việc phát âm chứ khơng
phải chỉ thơng qua mặt chữ. Ví dụ qua trị chơi: “Tai ai thính”, “Tìm chữ cho
tranh”…Đây là cơ sở quan trọng để trẻ tiếp nhận tri thức của trường phổ thông.
Trong khi cho trẻ làm quen chữ cái cần giúp trẻ một số kỹ năng cầm bút,
cầm sách, mở từng trang sách, tư thế ngồi của một học sinh.
Việc cho trẻ làm quen chữ cái không chỉ thông qua tiết học mà đối với trẻ
mẫu giáo phải thông qua nhiều hoạt động khác nhau, ở mọi lúc, mọi nơi. Đặc
biệt là trong các trị chơi, vì trị chơi chính là cơng cụ hữu hiệu nhất giúp cho trẻ

làm quen chữ cái một cách có hiệu quả.
“Làm quen với chữ cái” là một mơn học có vai trị quan trọng trong
chương trình chăm sóc giáo dục trẻ 5 tuổi. Đó là mơn học giúp trẻ hình thành và
phát triển những năng lực và thái độ cần thiết chuẩn bị cho việc học tiếng Việt
khi trẻ bước vào lớp 1,cụ thể :
- Năng lực hoạt động trí óc: Bước đầu hình thành các thao tác tư duy để
nhận ra và ghi nhớ mặt chữ cái, bước đầu hiểu được sự tương ứng. Từ đó hình
thành ở trẻ các tri thức và biểu tượng ban đầu về âm và chữ cái tiếng Việt.
19


- Năng lực hoạt động ngôn ngữ: Khả năng nghe, nói hiểu ngơn ngữ tiếng
Việt khi chơi các trị chơi chữ cái, cách đọc diễn cảm các bài thơ, ca dao, đồng
dao. Việc hình thành và phát triển ngơn ngữ nhằm giúp trẻ tiến tới hồn thiện
ngơn ngữ nói, chuẩn bị cho việc hình thành năng lực đọc, viết tiếng Việt ở bậc
tiểu học.
- Năng lực điều khiển bàn tay ngón tay : các thao tác xếp hột hạt, vẽ, cắt,
dán chữ cái, tơ màu tranh, tơ trùng khít lên chữ cái in mờ trên đường kẻ ngang
đã thể hiện khả năng biết phối hợp các hoạt động tay, mắt của trẻ. Các thao tác
đó được tập dượt nhiều lần trong các giờ học làm quen với chữ cái giúp trẻ phát
triển tâm vận động, biết định hướng trong không gian, tô chữ cái từ trái sang
phải, từ trên xuống dưới, biết tri giác đúng hướng của chữ cái qua bước so sánh
các chữ cái trong nhóm.
- Chuẩn bị về mặt tâm lý: Năng lực tập trung chú ý trong một thời gian
nhất định vào một hoạt động. Đặc biệt sự hứng thú đối với hoạt động ngôn ngữ
của trẻ trong giờ học “Làm quen với chữ cái” chính là nội dung cần thiết cho trẻ
chuẩn bị vào lớp 1.
Những năng lực trên sẽ góp phần quan trọng trong việc hình thành bốn kỹ
năng: nghe, nói, đọc, viết cho trẻ khi bước vào lớp 1.
1.3. Nhiệm vụ cho trẻ mẫu giáo lớn làm quen chữ cái

Nhiệm vụ của bộ môn cho trẻ làm quen chữ cái nhằm:
- Giúp trẻ nhận biết các chữ cái, ghi nhớ âm và tập phát âm chính xác
- Giúp trẻ nắm được cách ngồi vào bàn học, cách cầm bút, cách tô từng
con chữ
- Giúp trẻ phát triển vốn từ.
1.4. Nội dung cho trẻ mẫu giáo lớn làm quen chữ cái
a. Nội dung
- Dạy trẻ nhận biết 29 chữ cái tiếng Việt theo kiểu chữ in thường, giới
thiệu các kiểu chữ in hoa, viết hoa, viết thường: Đây là nội dung giúp trẻ tự giác
hình thành chữ cái, tri giác bằng mắt, bằng tay để làm quen và nhận dạng chữ
cái. Do đặc điểm tâm lý lứa tuổi, cơ giáo đóng vai trị hướng dẫn trẻ tìm ra chữ
20


cái trong từ, gắn đồ dùng trực quan với trò chơi như: nhận chữ, tìm chữ, nối
chữ…
- Dạy trẻ nhớ được tên âm của các chữ cái tiếng Việt: Cô giáo giúp trẻ
nhớ được tên chữ cái qua thẻ chữ, qua trò chơi. Đây là nội dung giúp trẻ 5 tuổi
chuẩn bị học ghép các âm thành vần, thành tiếng ở lớp 1
- Dạy trẻ làm quen với tư thế ngồi viết và cách cầm bút tập tô chữ cái:
Muốn giúp trẻ ngồi đúng tư thế và biết cách cầm bút tập tô, người lớn phải
chuẩn bị bàn ghế đúng quy cách, vở tập tơ, bút chì mềm…cơ dạy trẻ cách ngồi,
cách cầm bút đúng trước khi dạy trẻ tô chữ cái theo mẫu. Đây là một nội dung
không thể thiếu được trong việc chuẩn bị cho trẻ mẫu giáo lớn lên lớp 1.
- Dạy trẻ kỹ năng tô chữ cái theo mẫu: Tô những nét cơ bản: nét xiên, nét
thẳng đứng, nét móc, nét cong và dạy trẻ kỹ năng tô 29 chữ cái tiếng Việt, tô
theo mẫu, tô theo hướng dẫn nét nào trước, nét nào sau.
b. Chương trình
Chương trình dạy trẻ làm quen chữ cái được thực hiện trong 24 tiết, dạy
12 nhóm chữ cái, mỗi nhóm dạy trong 2 tiết

Tiết 1: Dạy trẻ nhận biết và phát âm nhóm chữ cái
Tiết 2: Dạy trẻ tập tơ (viết)
Các nhóm chữ cái:
- Nhóm 1: o, ơ, ơ

- Nhóm 5: i, t, c

- Nhóm 9: p, q

- Nhóm 2: a, ă, â

- Nhóm 6: d, đ, b

- Nhóm 10: g, y

- Nhóm 3: e, ê

- Nhóm 7: l, m, n

- Nhóm 11: s, x

- Nhóm 4: u, ư

- Nhóm 8: h, k

- Nhóm 12: v, r

1.5. Hình thức và phương pháp tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen chữ cái ở
trường mầm non
3.5.1. Các hình thức tổ chức hoạt động cho trẻ mẫu giáo lớn làm quen chữ

cái
Hiện nay, việc tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen chữ cái cũng như các
hoạt động học khác ở trường mầm non diễn ra rất linh hoạt, theo hai hình thức:
qua giờ học và các hoạt động ngoài giờ học
21


a. Làm quen chữ cái qua các giờ học: Cô giáo tổ chức cho trẻ làm quen
chữ cái qua các loại tiết:
- Tiết 1: Dạy trẻ nhận biết và phát âm nhóm chữ cái
- Tiết 2: Dạy trẻ tập tơ chữ cái
b. Cho trẻ làm quen chữ cái qua các hoạt động khác:
Trẻ được làm quen với chữ cái thông qua các hoạt động đón trẻ, trả trẻ,
dạo chơi, tham quan, khi trẻ vui chơi, các hoạt động góc, hoạt động chiều, giờ
ăn…và ở mọi lúc, mọi nơi. Qua các hoạt động này trẻ có cơ hội để luyện tập
những kiến thức đã học trên các tiết học, trẻ được tự do sử dụng ngôn ngữ vào
trong cuộc sống, rèn luyện các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết.
3.5.2. Phương pháp hướng dẫn, tổ chức các hoạt động cho trẻ mẫu giáo lớn
làm quen chữ cái
a. Tiết 1: “Dạy trẻ nhận biết và phát âm nhóm chữ cái”
*Bước 1: Giới thiệu chữ cái
- Cơ giới thiệu tranh có kèm theo từ, trong từ có chữ cái cần làm quen
- Cơ cho trẻ xem tranh và hỏi trẻ bằng các câu hỏi: Tranh gì đây? Hoặc đây là
cái gì?
- Cơ chỉ và giới tiệu từ dưới tranh, cho trẻ phát âm
- Cô giới thiệu chữ cái trong từ và chữ cái cần học
- Cô cho trẻ phát âm chữ cái cần học.
*Bước 2: Dạy chữ cái cần học
- Dùng thẻ chữ cái rời ghép thành từ tương ứng với từ trong tranh
- Cho trẻ trẻ tìm thẻ chữ cái bằng cách: chọn chữ cái giống nhau, chữ cái đã học,

tìm chữ cái chưa học.
- Giới thiệu chữ mới
+ Tên chữ
+ Đặc điểm của chữ cái mới có mấy nét, là những nét nào, sắp xếp các nét
+ Cho trẻ đọc tên chữ cái mới theo nhóm, cá nhân
*Bước 3: Dạy trẻ chữ cái mới cịn lại trong nhóm
22


- Cơ giới thiệu chữ cái mới trong nhóm cũng bằng cách chỉ và giới thiệu chữ cái
trong từ dưới tranh, như ở chữ cái trên
- Cho trẻ so sánh đặc điểm giống nhau và khác nhau giữa các chữ cái trong
nhóm về cấu tạo
- Giới thiệu các kiểu chữ in hoa, in thường
*Bước 4: Trị chơi:
- Cơ cho trẻ chơi từ 3-5 trò chơi, xen kẽ với nhau giữa trò chơi động và trò chơi
tĩnh
- Mỗi trò chơi đều có luật chơi. Khi bước vào cuộc chơi, cơ giáo phải hướng dẫn
tỉ mỉ luật chơi cho trẻ.
b. Tiết 2: “Dạy trẻ tập viết”
*Bước 1: Giới thiệu bài: ôn chữ cần viết qua trò chơi
*Bước 2: Dạy trẻ cách ngồi và cầm bút
- Cách ngồi: Trẻ ngồi ngay ngắn, thẳng cột sống, ngực cách mép bàn 3-4cm,
mặt cách vở 25cm - 30cm
- Cách cầm bút: Tay phải cầm bút bằng ba ngón tay (ngón cái, ngón trỏ, ngón
giữa) kết hợp với cổ tay, cánh tay, khủy tay
*Bước 3: Cô hướng dẫn trẻ tô từng chữ cái một
- Dạy trẻ tô các nét cơ bản theo mẫu
Nét thẳng đứng ( | )
Nét xiên ( / )

Nét thẳng ngang ( ̶ )
Nét móc ( U )
Nét cong ( )
- Dạy trẻ cách tơ các chữ cái theo mẫu
Dùng bút chì tơ đa trùng khít lên các nét chữ in mờ trên đường kẻ ngang
Tô theo đúng trật tự: Tô nét thứ nhất, nét thứ hai…, tô từ trên xuống dưới,
từ trái sang phải.
*Bước 4: Cho trẻ tập tô
23


Trong q trình trẻ tập tơ, cơ chú ý sửa sai cho trẻ. Cần tránh khuynh
hướng gò ép trẻ phải tô cho đẹp. Yêu cầu này chỉ xem là thứ yếu. Quan trọng là
luyện cho trẻ cách ngồi, cách cầm bút. Đây là thói quen khơng thể sửa được ở
trường tiểu học.
*Bước 5: Nhận xét, tuyên dương, dặn dò
4. Trò chơi học tập đối với việc cho trẻ mẫu giáo lớn làm quen chữ cái
4.1. Trò chơi học tập trong hoạt động làm quen chữ cái
Trị chơi học tập có một ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với việc giáo dục
và phát triển nhân cách nói chung và trí tuệ cho trẻ mẫu giáo nói riêng…Trị
chơi học tập khơng những chỉ là nguồn sống nuôi dưỡng trẻ về cả thể chất lẫn
tâm hồn mà cịn là nguồn thơng tin vô tận, là điều kiện thuân lợi để phát triển
khả năng độc lập, óc sáng tạo của trẻ em. Trạng thái cảm xúc lành mạnh trong
khi chơi thúc đẩy sự phát triển các quá trình tâm lý ở trẻ như tri giác, cảm giác,
tư duy, chú ý, ghi nhớ, ngôn ngữ…Trong trị chơi, đứa trẻ có thể làm được
những điều cao hơn so với khả năng thực của nó, trẻ có thể thực hiện được
những nhiệm vụ trí tuệ và thực hành phức tạp.
Việc dạy học trẻ mẫu giáo bằng các trò chơi học tập đã tạo cho chúng khả
năng giải quyết nhiệm vụ nhận thức dưới hình thức chơi nhẹ nhàng, không bị áp
đặt, “nâng cao hứng thú của trẻ, phát triển năng lực tập trung chú ý, tạo điều

kiện thuận lợi cho những hành động định hướng phù hợp với lời chỉ dẫn của cô
giáo và đảm bảo việc lĩnh hội tri thức, kỹ năng một cách tốt hơn”.
Trị chơi học tập được sử dụng như một hình thức, một phương pháp, một
biện pháp để dạy học cho trẻ mẫu giáo lớn. Đối với giờ học cho trẻ làm quen
chữ cái thì sử dụng trị chơi học tập là một hình thức tổ chức dạy học, bởi vì nó
có thể thay thế được tồn bộ hoạt động của cơ và trẻ trong tiết học. Trị chơi học
tập trong hoạt động làm quen chữ cái có tác dụng củng cố, luyện tập, giúp trẻ
nhớ lại các chữ cái trẻ vừa được học, các chữ cái trẻ đã học trước đó. Rèn luyện
cho trẻ các kỹ năng đọc, viết, lật sách, gấp sách…Đồng thời giúp trẻ cảm thấy
thoải mái, khi được chơi, khơng bị áp đặt, gị bó. Ví dụ trị chơi “Tìm chữ cái
trong từ”, trẻ thi nhau tìm ra chữ cái vừa được học mà cô giáo yêu cầu trong một
24


từ nào đó mà trẻ tưởng mình đang chơi. Nhưng thực chất trẻ đang học, trẻ ôn lại
kiến thức, trẻ được ghi nhớ lần nữa chữ cái các chữ cái vừa được học.
Dựa vào hình thức tổ chức thì trị chơi học tập trong hoạt động làm quen
chữ cái được chia thành hai loại là trò chơi tĩnh và trò chơi động:
- Trò chơi tĩnh là những trò chơi trẻ ngồi tại chỗ và hoạt động dưới sự
điều khiển của cơ giáo, khơng được chạy nhảy thoải mái. Ví dụ: Trị chơi “tìm
chữ cái theo hiệu lệnh của cơ; “đọc đúng tên chữ cái”; “tìm chữ cái trong từ”; …
- Trò chơi động là những trò chơi trẻ được chạy, nhảy, nói trong lớp hay
ngồi sân theo sự điều khiển của cơ giáo. Ví dụ: trị chơi “Ai nhanh hơn”; “Về
đúng nhà có chữ cái trong thẻ”; “Ơ tơ về bến”; “Hoa tìm lá, lá tìm hoa”
Khi tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi học tập trong hoạt động làm quen
chữ cái, cô thường cho trẻ chơi từ 3-5 trò chơi, xen kẽ với nhau giữa trò chơi
động và trò chơi tĩnh. Giáo viên nên chú ý đến việc sắp xếp, bố trí các trị chơi
tĩnh và trị chơi động, xen kẽ các trò chơi sao cho hợp lý, có sự liên kết giữa các
trị chơi tĩnh và động, nhằm tạo ra sự cân đối, hài hòa các hoạt động cho trẻ.
Chúng ta có thể tổ chức các trị chơi theo những hình thức sau:

- Hình thức 1: 3 trò chơi
+ Tĩnh – động – tĩnh
+ Động – tĩnh – động
- Hình thức 2: 4 trị chơi
+ Tĩnh – động – tĩnh – động
+ Động – tĩnh – động – tĩnh
- Hình thức 3: 5 trị chơi
+ Tĩnh – động – tĩnh – động - tĩnh
+ Động – tĩnh – động – tĩnh – động
Nếu giáo viên không chú ý đến việc liên kết, xen kẽ các trò chơi tĩnh và trò
chơi động một cách hợp lý với nhau thì sẽ đưa trẻ rơi vào hai trường hợp:
- Nếu chỉ cho trẻ chơi trò chơi tĩnh hay nhiều trò chơi tĩnh trẻ sẽ ít được
hoạt động. Trẻ có cảm giác nhàm chán, thụ động vì giờ học làm quen chữ cái trẻ
đã ngồi nhiều
25