Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh

Câu hỏi: Anh chị hãy giới thiệu những đặc trưng cơ bản về văn hóa ẩm
thực về vùng miền mình sinh sống, và chứng minh bằng những món ăn đồ uống
và đưa ra những giải pháp của mình để khai thác những di sản ẩm thực truyền
thống đó để phục vụ và phát triển du lịch của vùng.
Vân Đồn là một quần đảo vịng quanh phía Đơng và Đơng Bắc vịnh Bái
Tử Long, nhưng lại nằm ở phía Đơng và Đơng Nam của tỉnh Quảng Ninh. Nó
gồm 600 hịn đảo lớn nhỏ. Đảo lớn nhất Cái Bầu, diện tích chiếm khoảng non
nửa diện tích đất đai của huyện, trước có tên là Kế Bào, ở phía Tây Bắc huyện
nằm kề cận đất liền lục địa, cách đất liền bởi lạch biển Cửa Ơng và sơng Voi Lớn.
Trong địa phận xã Vạn n cịn có đảo Chàng Ngo cũng tương đối lớn. Huyện lỵ
là thị trấn Cái Rồng, nằm trên đảo Cái Bầu, cách thành phố Hạ Long khoảng
50 km, cách Cửa Ông 7 km (theo đường tỉnh lộ 334 qua cầu Vân Đồn và bến phà
Tài Xá). Tuyến đảo Vân Hải, nằm ở rìa phía Đơng Nam của huyện, gồm các đảo
lớn như: Trà Bàn, Cao Lô, Quan Lạn, Đông Chén, Thẻ Vàng, Ngọc Vừng, Cảnh
Tước, … và một loạt các đảo nhỏ khác, thành bức bình phong che chắn ngồi
khơi vịnh Bái Tử Long. Diện tích đất đai xã Bản Sen chiếm nửa già diện của đảo
Trà Bản, đảo lớn thứ hai trong huyện, cùng với đảo Đông Chén và các đảo nhỏ
lân cận.
Huyện Vân Đồn
Địa lý
Tọa độ:

21°04′19″B 107°25′28″Đ Tọa độ:

Diện tích

21°04′19″B 107°25′28″Đ

551,3 km²

Dân số (2009)
Tổng cộng

40.204 người (2009)

Mật độ

73

Quốc gia

Việt Nam

Vùng

Đông Bắc

Tỉnh

Quảng Ninh

Huyện lỵ

Thị trấn Cái Rồng

Thành lập

23 tháng 3 năm 1994 (19 năm trước)


Phân chia

1 thị trấn, 11 xã
1


Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh

hành chính
Huyện Vân Đồn có các phía Tây Bắc giáp vùng biển huyện Tiên Yên và
Đông Bắc giáp vùng biển huyện Đầm Hà, phía Tây giáp Thành phố Cẩm Phả,
ranh giới với các huyện thị trên là lạch biển Cửa Ông và sơng Voi Lớn, phía đơng
giáp vùng biển huyện Cơ Tơ, phía Tây Nam giáp vịnh Hạ Long, thành phố Hạ
Long, và vùng biển Cát Bà thuộc Thành phố Hải Phịng, phía Nam là vùng biển
ngồi khơi vịnh Bắc Bộ.

Huyện Vân Đồn có diện tích tự nhiên 551,3 km² . Trong tổng số 600
hịn đảo thuộc huyện thì có hơn 20 đảo có người ở. Lớn nhất là đảo Cái Bầu rộng
17.212 ha, ở giáp địa phận thành phố Cẩm Phả. Các đảo đều có địa hình núi đá
vơi, thường chỉ cao 200 - 300 m so với mặt biển, có nhiều hang động Karst. Cũng
giống như tất cả các đảo trong vịnh Bắc Bộ các đảo của huyện Vân Đồn vốn
trước kia là các đỉnh núi của phần thềm lục địa, ở vị trí Tây Bắc vịnh Bắc bộ,
phần kéo dài của dãy núi Đông Triều. Sau thời kỳ biển tiến, hình thành vịnh Bắc
Bộ, các đỉnh núi này cịn sót lại, nằm nổi trên mặt biển thành các đảo độc lập
thuộc hai vùng của vịnh Bắc Bộ là vịnh Bái Tử Long và vịnh Hạ Long. Các đảo
thuộc huyện Vân Đồn chỉ là một phần trong quần đảo Tây Bắc vịnh Bắc Bộ. Các
ngọn núi trên các đảo của huyện tiêu biểu có:
Núi Nàng Tiên, ở đảo Trà Bản, trên địa phận xã Bản Sen, cao 450 m;
Núi Vạn Hoa ở đảo Cái Bầu cao 397 m.
Do địa hình là quần đảo chủ yếu là các đảo nhỏ, lại là núi đá vơi, nên trong

tồn bộ diện tích tự nhiên của huyện, diện tích đất liền khơng lớn, chủ yếu là diện
tích mặt biển. Huyện đảo Vân Đồn có 68% diện tích đất tự nhiên trên các đảo là
rừng và đất rừng. Trên các đảo khơng có sơng ngịi lớn mà chỉ có vài con suối
trên những đảo lớn. Người dân địa phương thường gọi các eo biển giữa các đảo
2


Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh

với nhau và với đất liền là sông như: sông Voi Lớn nằm giữa đảo Cái Bầu với đất
liền, sông Mang ở đảo Quan Lạn. Trên địa bàn huyện có hai hồ nhỏ là hồ Vồng
Tre và hồ Mắt Rồng.
Lượng mưa bình quân hàng năm ở đây khoảng trên 2000 mm/năm.
Dân số
Dân số huyện Vân Đồn vào khoảng 39.384 dân, tập trung chủ yếu ở thị
trấn Cái Rồng và các xã Đơng Xá, Hạ Long, Quan Lạn.
Giao thơng
Từ đất liền có thể sang đảo Cái Bầu bằng đường bộ đi qua 3 cây cầu Vân
Đồn I, Vân Đồn II và Vân Đồn III. Tỉnh lộ 334 dài 40 km nối tiếp các cây cầu
trên và chạy xuyên suốt 40 km trong đảo Cái Bầu. Tuy nhiên, giao thông trong
huyện chủ yếu là bằng đường thủy giữa các đảo. Xã Vạn Yên (trên đảo Cái Bầu)
có bến cảng Vạn Hoa, thị trấn Cái Rồng (trên đảo Cái Bầu) có cảng Cái Rồng, có
thể cho xà lan, tàu thuyền tải trọng hàng trăm tấn ra vào dễ dàng, đồng thời là đầu
mối giao thông qua lại giữa các đảo.
Trên các đảo Trà Bản, Ngọc Vừng, Quan Lạn có những đoạn đường ơ tơ
dùng cho quân sự và lâm nghiệp, nhưng chỉ là các đoạn đường trong nội bộ các
đảo. Còn giữa các đảo với nhau và với đất liền chủ yếu vẫn dùng phương tiện
giao thơng đường thủy.
Lịch sử:
Con người đã có mặt trên các đảo của huyện Vân Đồn từ rất sớm. Di chỉ

khảo cổ ở đây có mật độ đậm đặc. Hang Soi Nhụ là một di chỉ thuộc trung kỳ đồ
đá mới, trước cả văn hóa Hạ Long. Tại thơn Ðá Bạc xã Minh Châu có di chỉ mộ
cổ thời Hán.
Tên Vân Ðồn có nguồn gốc từ tên núi Vân (núi có mây phủ) ở làng Vân
(nay thuộc xã Quan Lạn) nằm trong tuyến đảo ngoài Vân Hải. Do ở cửa ngõ của
vùng quần đảo hiểm yếu nên, theo sử sách, năm 980 ở đây đã có đồn Vân, trấn
giữ vùng biển Đông Bắc, của quân đội nhà Tiền Lê. Sang triều Lý năm 1149
vua Lý Anh Tơng chính thức lập trang Vân Ðồn, đồng thời Vân Đồn biến thành
thương cảng đầu tiên của Đại Việt, trong giao thương với các nước trong khu vực
Đông Á và Thế giới như: Nhật Bản, Trung Quốc, Ấn Độ, Thái
Lan, Indonesia... Thương cảng Vân Đồn thịnh vượng suốt 3 triều đại
là: Lý - Trần - Hậu Lê (Lê sơ) rồi suy thái và bị lãng quên vào thời nhà Mạc.
Di tích Thương cảng Vân Đồn còn lại vừa chứa đựng dấu ấn của nhà Trần
về chiến cơng chống nhà Ngun lại vừa có dấu ấn về giao thương, buôn bán.
Trận Vân Đồn năm 1288 trên dịng sơng Mang (Quan Lạn) gắn liền với tên tuổi
của danh tướng Trần Khánh Dư. Dưới sự chỉ huy của ơng, qn dân nhà Trần đã
đánh tan đồn thuyền lương của Trương Văn Hổ, góp phần quan trọng vào chiến
3


Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh

thắng chung của trận Bạch Đằng năm 1288. Sau khi Thương cảng Vân Đồn được
hình thành từ thời Lý (1149), đến thời Trần đã phát triển tới hưng thịnh. Các bến
thuyền cổ trung chuyển hàng hoá gồm hương liệu, gốm sứ, lâm thổ sản hình
thành dọc ven sơng Bạch Đằng, Cửa Lục cho tới các đảo Cống Đông, Quan Lạn.
Tại đảo Cống Đông (nay là xã Thắng Lợi), các nhà khảo cổ đã tìm thấy dấu tích
của nhiều cơng trình kiến trúc Phật giáo quy mô thời Trần như chùa, tháp, nhiều
di vật bia đá, lan can, chân kê cột... Đây là những minh chứng rõ nhất cho sự phát
triển phồn thịnh về thương mại dưới triều nhà Trần.

Trong quá trình lịch sử thì Vân Đồn đã nhiều lần thay tên và có lúc là
huyện, lúc là châu. Đến tháng 12 năm 1948 thì chính phủ nước Việt Nam Dân
chủ Cộng hòa quyết định thành lập huyện Cẩm Phả (được tách ra khỏi thị xã Cẩm
Phả). Đến ngày 23 tháng 3 năm 1994 huyện Cẩm Phả được chính phủ nước Cộng
hịa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam đổi tên là huyện Vân Đồn ngày nay.
Năm 1981, thị trấn Cái Rồng được thành lập, sáp nhập xã Tân Hải vào xã
Ngọc Vừng và sáp nhập xã Thạch Hà vào các xã Đông Xá, Hạ Long và thị trấn
Cái Rồng.
Kinh tế
Nền kinh tế của Vân Ðồn chủ yếu là kinh tế biển và khai thác khống
sản bao gồm: ni trồng và đánh bắt hải sản, trồng và khai thác lâm nghiệp, dịch
vụ du lịch biển, khai thác than, đá vôi, cát trắng, sắt, vàng sa khống. Nơng
nghiệp trồng trọt thì nhỏ bé. Kinh tế lâm nghiệp suy giảm do khai thác cạn kiệt,
tốc độ trồng lại rừng không theo kịp tốc độ khai thác.
Vùng biển của huyện có nhiều chủng loại hải sản quý như: tôm he, cá
mực, sá sùng, cua, ghẹ, ngọc trai, bào ngư... Nghề khai thác hải sản có từ lâu đời,
song chủ yếu là đánh bắt trong lồng bè và ven bờ, chỉ từ năm 1995 tới nay mới
phát triển đánh bắt xa bờ. Việc nuồi trồng thuỷ sản, đặc biệt là nghề nuôi
cấy ngọc trai, từ năm 1990 mới phát triển mạnh. Sản lượng hải sản đánh bắt và
nuôi trồng vào đầu những năm 1990 tăng từ 2-3 nghìn tấn/năm lên 5-6 nghìn
tấn/năm.
Cơng nghiệp khai khống gồm: than đá đã được khai thác từ thời Pháp
thuộc ở mỏ than Kế Bào. Trữ lượng hiện còn khoảng 107 triệu tấn. Mỏ quặng sắt
Cái Bầu có trữ lượng lớn khoảng 154.000 tấn. Mỏ cát trắng Vân Hải có trữ lượng
trên 13 triệu tấn, hiện đang khai thác với sản lượng 20.000 tấn/năm. Vàng sa
khoáng và vàng trong đới quặng sắt có ở đảo Cái Bầu.
Huyện đảo Vân Ðồn, nằm ơm trọn vùng vịnh Bái Tử Long, có nhiều đảo
đá vơi và những hang động đẹp, lại nối liền với vịnh Hạ Long, di sản thế giới.
Các xã đảo tuyến ngoài giáp vịnh Hạ Long (tuyến đảo Vân Hải) có nhiều bãi tắm
đẹp, nhiều hải sản ngon, khí hậu trong lành và những di tích lịch sử văn hóa, có

nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế dịch vụ du lịch.
4


Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh

Rừng trên nhiều đảo xưa kia có nhiều lâm sản q, trong đó có nhiều loại
cây gỗ quý như gỗ lim, gỗ táu, gỗ nghiến, gỗ mun... nhưng đang cạn kiệt do tốc
độ khai thác cao hơn tốc độ tái sinh. Cây gỗ mần lái là lâm sản đặc hữu ở đây.
Đình làng Quan Lạn được làm hồn tồn từ loại gỗ này. Trong rừng có nhiều
chim thú q (khỉ lơng vàng, vẹt đầu bạc, đại bàng đất, công trĩ, hươu sao...),
nhiều lồi có số lượng khơng nhiều được ghi vào sách đỏ thế giới. Nhưng ngày
nay, lâm sản đã suy giảm nghiêm trọng: Rừng Ba Mùn là một khu rừng nguyên
sinh từng được quy định là vườn quốc gia, nhưng sau bị khai thác bừa bãi đã suy
giảm thể chất. Để thay thế và nâng cấp phạm vi bảo vệ nguồn sinh quyển q
hiếm, Chính phủ quy định tồn bộ rừng nguyên sinh trên các đảo vùng vịnh Bái
Tử Long (kể cả các đảo thuộc thành phố Cẩm Phả và thành phố Hạ Long) mới
được gọi là vườn quốc gia, đó là vườn quốc gia Bái Tử Long. Tồn huyện có trên
2.000 harừng trồng chủ yếu là rừng thơng, sa mộc, bạch đàn. Việc trồng rừng này
không thể khôi phục hoàn toàn sự đa dạng sinh học đã mất do khai thác rừng
nguyên sinh, mà chỉ phần nào cải thiện cảnh quan mơi trường.
Ðất nơng nghiệp của tồn huyện rất hẹp (1.242 ha) trong đó: đất
trồng lúa chưa đến 600 ha, và gần 100 ha cây ăn quả. Ðất nông nghiệp lại là đất
bạc màu, trên núi đá lại pha cát, thiếu nước tưới vì ít sơng hồ nên năng suất thấp.
Tổng sản lượng lương thực hàng năm chưa đến 5.000 tấn quy thóc.
Tiểu thủ cơng nghiệp trên địa bàn huyện có các nghề đóng thuyền, sản xuất
vật liệu xây dựng, làm đồ mộc, chế biến hải sản.
Khu kinh tế Vân Đồn được Chính phủ phê duyệt thành lập từ năm 2007 và
hiện đang được triển khai xây dựng các cơ sở hạ tầng. Theo quy hoạch, đây sẽ là
một trung tâm du lịch sinh thái biển đảo chất lượng cao và dịch vụ cao cấp, đồng

thời là trung tâm hàng không, đầu mối giao thương quốc tế, thúc đẩy phát triển
kinh tế ở Vân Đồn nói riêng và Quảng Ninh nói chung.
Danh lam thắng cảnh
Huyện đảo Vân Đồn trải dài trên một địa bàn gồm nhiều đảo nhỏ và hang
động, ơm trọn vịnh Bái Tử Long. Khơng khí trong lành, cảnh sắc thiên nhiên
hùng vĩ, với một quần thể biển đảo mang giá trị địa chất, địa mạo và tính đa dạng
sinh học cao, biển - núi - rừng Vân Đồn như hịa quyện vào nhau, tạo nên một
mơi trường sinh thái sống động, độc đáo.
Nằm cách thành phố Hạ Long khoảng 50km, huyện đảo Vân Đồn được
thiên nhiên ưu ái ban tặng nhiều cảnh đẹp tự nhiên độc đáo với hơn 600 hòn đảo
lớn, nhỏ.

5


Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh

Khu du lịch Bãi Dài

Với địa hình vừa có núi đá, núi đất, bên trên là những cánh rừng nguyên
sinh, phía dưới là những bãi cát trắng mịn, dốc thoải ra biển, tạo nên nhiều bãi
tắm lý tưởng, khơng khí trong lành, yên tĩnh của một vùng đất tự nhiên hoang sơ
kết hợp với những điểm du lịch sinh thái và du lịch tâm linh độc đáo, Vân Đồn
đang dần trở thành điểm đến du lịch của nhiều du khách trong và ngoài nước.
Vẻ đẹp “hút hồn” du khách
Đến với Vân Đồn, du khách có thể du ngoạn trên thuyền, thả hồn vào
khung cảnh thơ mộng của biển, màu xanh hiền hịa của núi rừng và ngắm nhìn hệ
động thực vật phong phú trải khắp trên các đảo thuộc vịnh Bái Tử Long. Ngồi
ra, Vân Đồn cịn có một hệ thống hang động kì ảo nằm ở những dãy núi giữa
biển. Đây chính là sản phẩm du lịch tiềm năng để Vân Đồn khai thác, phát triển

loại hình du lịch mạo hiểm.
Với những du khách muốn được nghỉ dưỡng và tắm biển, Vân Đồn
chắc chắn sẽ làm cho du khách hài lòng khi lựa chọn điểm đến này, bởi
Vân Đồn là địa phương có số lượng bãi tắm tự nhiên tập trung nhiều nhất
trong tỉnh như: Bãi Dài, Quan Lạn, Minh Châu, Ngọc Vừng… Đây đều là
những bãi tắm còn hoang sơ, với bãi cát trắng muốt và nước biển trong
xanh vơ cùng hấp dẫn. Về ẩm thực, Vân Đồn có một nguồn hải sản dồi
dào, phong phú. Chỉ tính riêng các loại ốc, có lẽ du khách phải thưởng
thức hàng tuần mới hết được. Những loại hải sản ngon và “độc” như:
ngán, bào ngư, cầu gai, sán sùng… cũng có rất nhiều tại Vân Đồn.

6


Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh

Chùa Cái Bầu

Bên cạnh những khu nghỉ dưỡng và bãi tắm lý tưởng, Vân Đồn còn nổi
tiếng với các điểm tham quan du lịch sinh thái và du lịch tâm linh khác như:
Thương cảng Vân Đồn, Vườn quốc gia Bái Tử Long, cụm di tích văn hóa đình chùa - miếu tại Quan Lạn, đền Cặp Tiên, chùa Cái Bầu…
Với sự ưu ái mà thiên nhiên ban tặng, Vân Đồn đang dần trở thành điểm du lịch
sinh thái được nhiều người biết đến và lựa chọn cho kỳ nghỉ của mình.

Bãi tắm Bãi Dài

7


Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh


(Đình làng Quan Lạn)

Kinh tế:
Khu kinh tế Vân Đồn là một khu kinh tế ở miền Bắc Việt Nam, được thành
lập vào giữa năm 2007[1] với mục tiêu trở thành một trung tâm du lịch sinh
thái biển đảo chất lượng cao và dịch vụ cao cấp, đồng thời là trung tâm hàng
không, đầu mối giao thương quốc tế, thúc đẩy phát triển kinh tế ở Quảng Ninh.
Khu kinh tế Vân Đồn bao gồm một khu phi thuế quan (khu thương mại tự do) ở
cạnh cảng Vạn Hoa và một khu thuế quan.
Khu này bao trùm toàn bộ huyện đảo Vân Đồn (tỉnh Quảng Ninh), rộng
2.200 km² trong đó diện tích đất tự nhiên 551,33 km², phần vùng biển rộng
1620 km²; có ranh giới địa lý được xác định trong khoảng tọa độ địa lý từ 20°40
đến 21°16 vĩ Bắc và từ 107°15 đến 108° kinh Đông.
Phục vụ giao thông cho Khu kinh tế Vân Đồn có Cảng Vạn Hoa và Sân
bay quốc tế Vân Đồn.
Ngày 18 tháng 2 năm 2009, Thủ tướng Việt Nam đã ký phê duyệt nhiệm vụ quy
hoạch chung xây dựng Khu kinh tế Vân Đồn đến năm 2020 và tầm nhìn đến
2030.
Ẩm thực:
Quảng Ninh nổi bật với các món chế biến từ hải sản như tơm, cua, ghẹ, tu
hài, hầu, sò. chả mực giã tay của Hạ Long, chả cá thu. Ngồi ra cịn có miến rong
Bình Liêu, rượu Ba Kích....Ẩm thực Vân Đồn phong phú đa dạng với các món ăn
được chế biến từ hải sản biển:
Tù Hài
Dẫu không được biết đến nhiều và quen thuộc như ngao, tơm, sị... nhưng
khi thưởng thức chắc hẳn thực khách sẽ không quên được hương vị rất đặc trưng
của loài hải sản này.

8



Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh

Với hình dáng giống như một chiếc vịi của con voi, tu hài có thân hình
oval kéo dài từ cổ tới lớp vỏ cứng hai mảnh. Nó là lồi nhuyễn thể sống lâu nhất,
lớn nhất trong hang cát. Các món ăn chế biến từ lồi hải sản này đều có giá trị
dinh dưỡng cho sức khỏe và được giới sành ăn đánh giá cao.

Hải Sâm
Hải sâm được xem là món cao lương mỹ vị ở Malaysia, Trung Quốc, Nhật
Bản, Indonesia và Việt Nam do người ta tin tưởng vào tác dụng chữa bệnh của
nó. Thịt hải sâm được làm sạch trong khoảng vài ngày. Người ta thường mua hải
sâm khô và nấu cho mềm dưới dạng món súp hoặc món hầm hoặc om và món hải
sâm nhìn giống món thạch nhưng ăn không ngon lắm.
9


Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh

“Sâm của biển cả” với các cơng dụng: Bổ ích cường tráng, bổ thận điền
tinh, tư âm nhuận táo, lợi liệu thối hồng, bổ huyết và kháng ung.

Sá Sùng
Một lồi đặc sản hy hữu và khá đắt đỏ là sá sùng, chỉ có ở đảo Quan Lạn –
Minh Châu (Vân Đồn, Quảng Ninh). Sá sùng tươi xào với tỏi tươi là một món ăn
dân dã đặc sắc của người dân vùng biển Hạ Long. Sá sùng khơ đem rang, khi
chín có màu vàng, mùi rất thơm, một hương thơm nồng ngậy đậm đà của biển. Sá
sùng rang chấm với tương ớt, điểm thêm rau diếp cá, rau thơm và uống với bia
thì thật là tuyệt…


Sị Huyết
Sị huyết khơng chỉ là hải sản ngon, bổ mà nó cịn là đặc sản dành riêng
cho những cặp vợ chồng đang hưởng tuần trăng mật vì tính chất đặc biệt "đại bổ"
của nó. Theo y học cổ truyền, sị huyết có vị ngọt, tính mặn, có tác dụng bổ
huyết, kiện vị, chữa chứng huyết hư, thiếu máu.
Trong con sị huyết có nguồn chất đạm phong phú, chứa nhiều khống chất
có giá trị dinh dưỡng cao như magne và kẽm, hai chất này giúp tăng cường sức
chịu đựng dẻo dai cho cơ thể. Trong 100g sò huyết có các thành phần chính:
10


Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh

81,3g moisture; 11,7g protein; 1,2g lipid; các chất khoáng; các loại vitamin A,
B1, B2, C; giá trị năng lượng 71,2 Kcal.

Sò Điệp
Sị diệp cùng lồi với sị lơng, sị traị.. nhưng hình dạng thì khác nhau. Sị
điệp cũng gồm hai mảnh vỏ úp lại nhưng nó có dạng hình rẻ quạt.Khi lấy dao
cậy, tách vỏ sò ra ta sẽ thấy bên trong gồm hai cái vành dài bao tròn quanh cồi sò
(hay còn gọi là thịt sò). Cồi sò là phần ngon và qúi nhất của sị điệp. Cồi sị có vị
ngọt, tính mát, khơng độc.

Thường thường người ta cậy vỏ sò ra bỏ vỏ, lọc những phần gan, mang sò
ra một bên, chỉ cịn lại cục cồi đem ram khơ hoặc có khi xào với thơm, dưa chuột,
hành tây... nhưng thông thường nhất vẫn là luộc chấm mắm me, muối tiêu hoặc
muối ớt. Tuy nhiên, muốn ngon, ngọt và đặc biệt hơn thì nên đem nướng trên bếp
than. Bởi khi nướng con sị sẽ khơng bị ra nước như luộc mà còn giữ lại "cái
chất" rất ngọt. Vả lại khi nướng sò điệp sẽ bay lên một mùi thơm khiến người ta

tiết dịch vị và khơng thể có một mùi thơm của món ăn nào sánh nổi.
11


Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh

Đơi khi người ta còn lấy vành của sò điệp chà sạch với muối cho hết nhớt
rồi đem đi ram hoặc phơi khơ để dành cũng ngon tuyệt. Ngồi ra người ta còn lấy
gan, mang sò để làm thức ăn gia súc. Vỏ sị dùng để lót sân, đắp đê, đấp mộ... rất
thuận lợi cho xứ đầy nắng, cát và gió này. Vỏ sị dùng để làm vơi sử dụng trong
nơng nghiệp và cơng nghiệp. Nói chung, sị điệp được tận dụng hết thảy, không
loại bỏ một phần nào dù là nhỏ nhất.
Món Ngán
Ngán có thể chế biến được nhiều món như: Nướng, hấp, nấu cháo, xào với
mì hay rau cải. Nói chung gọi là ngán nhưng ko ngán chút nào. Với các du khách
nam thường khối khẩu món rượu ngán. Rượu ngán có mùi thơm rất riêng của
biển.

Các món từ ngán khá phổ biến tại các nhà hàng, quán ăn tại Quảng Ninh.
12


Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh

Rượu Ngán:
Người dân Quảng Ninh có món đặc sản là
rượu ngán. Rượu ngán mầu hồng, uống
thơm, mát, có tác dụng tăng lực.Con ngán
giống như con ngao, nhưng vỏ mầu đen,
thân dày, cấu trúc thành từng lớp như sóng

biển, sống trong bùn ở các bãi ven chân đảo.

Ngán đem về cho vào chậu nước rửa sạch bùn bám sau đó cho vào chậu
ngâm khoảng 2-3 giờ cho chúng nhả hết cát rồi vớt ra. Ngán có nhiều cách ăn:
ngán luộc, ngán nướng, ngán nấu canh với rau đay, rau mồng tơi, rau muống, xào
với ngọn rau lang, rau bí, ngán nấu cháo, mà cháo ngán là một loại cháo ăn ngon,
thơm, mát. Cịn rượu ngán thì đó là một đặc sản.
Làm rượu ngán người ta rửa sạch con ngán, lấy dây chuối khô, hoặc dây
chun buộc chặt miệng con ngán lại rồi cho vào một rổ con nhúng ngán vào nước
lã sạch đang sôi khoảng chừng 30-40 giây, vớt ra cho vào cái rổ hoặc bát, chậu để
nguội, tháo dây ra, đặt con ngán quay miệng ra phía ngồi, ngón tay trỏ làm trụ,
ngón cái đẩy ngược chiều, vỏ con ngán lệch ra rồi dùng tay bật hai bên vỏ con
ngán ra, lấy ruột ngán cho vào cái cốc hoặc cái ca, đổ rượu trắng vào, trộn và
dằm con ngán với rượu, tùy theo người uống mà để rượu nhiều hoặc ít. Khi bóc
vỏ khơng để nước trong con ngán chảy ra ngồi, vì nước ngán ngọt, mùi vị thơm.
Sau khi dằm lấy nước, vớt cái con ngán ra cho vào nồi canh rau hoặc xào cũng
vẫn có giá trị, tăng vị thơm cho bữa ăn. Rượu ngán mầu hồng, uống rất thơm,
mát, tăng lực, ngon miệng, phụ nữ cho con bú tăng thêm sữa cho bé bú.
Ngán được chế biến đủ các món như: ngán nướng, ngán hấp, hai món này được
chấm với tương ớt trộn ít bột canh, hạt tiêu, vắt miếng chanh tươi, ăn cùng với
các loại rau thơm. Cháo ngán rắc lá hành, rau dăm thêm ít hạt tiêu, hành khơ phi
vàng lên trên. Ngán xào với mì và rau cải cũng rất hấp dẫn...
Tên gọi là “ngán” nhưng khi ăn sao không thấy ngán chút nào, bởi vị ngọt đậm
đà của ngán. Đó là các món ăn được chế biến từ ngán, nhưng rượu Ngán chắc ít
du khách biết đến.
Rượu ngán pha chế muốn ngon cũng phải đảm bảo đúng qui trình. Tiết
ngán nằm trong con ngán có màu đỏ thẫm, khi tách bầu tiết ra khỏi thân ngán
phải nhẹ nhàng, không được để bầu tiết vỡ. . Cho bầu tiết vào trong một chiếc
cốc thuỷ tinh, đổ rượu trắng vào cốc, dùng dụng cụ đánh trứng để đánh tan bầu


13


Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh

ngán. Tiết ngán được hồ tan trong rượu có màu đỏ nhạt, khi uống có vị cay, ngọt
và mùi thơm đặc trưng.
Khai thác tiềm năng vốn có để phát triển du lịch
Năm 2006, theo Quyết định 786/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê
duyệt đề án “Phát triển kinh tế - xã hội khu kinh tế Vân Đồn”, tỉnh Quảng Ninh
đã xác định phát triển du lịch sinh thái biển đảo chất lượng cao, gắn với nhiều sản
phẩm du lịch độc đáo, phong phú và hấp dẫn. Đến nay, Vân Đồn đã có nhiều thay
đổi đáng kể.
Trước kia, khi nhắc đến huyện đảo Vân Đồn, người ta thường hình dung ra
một vùng đảo hoang vắng, những làng chài xơ xác, chỉ có nắng, gió và cát trắng,
khơng phải là một địa điểm du lịch hấp dẫn du khách, thì nay, đến với Vân Đồn,
du khách sẽ không khỏi bất ngờ, ngay cả với những người đã từng đến đây.
Khơng cịn cảnh phải đợi phà cả buổi như những năm trước. Giờ đây, con
phà Tài Xá, đường giao thông nối Vân Đồn với thị xã Cẩm Phả, đã được thay
bằng cây cầu hoành tráng. Những con đường liên xã được thay bằng đường bêtông rộng rãi, bến tàu tại các đảo cũng được đầu tư, xây dựng mới, mở rộng, các
tuyến xe khách liên tỉnh, liên huyện cũng hoạt động liên tục, giúp đời sống nhân
dân địa phương được nâng cao hơn và đáp ứng kịp thời nhu cầu đi lại của khách
du lịch. Vân Đồn hơm nay như được khốc tấm áo mới, đường xá xây dựng đến
đâu thì nhà cửa khang trang đến đó, hình thành nên những khu phố sầm uất.
Chất lượng dịch vụ phương tiện vận chuyển và dịch vụ ăn uống của
nhà hàng, khách sạn ngày càng được nâng cao. Số lượng khách du lịch
theo đó tăng lên, thời gian lưu trú cũng lâu hơn so với những năm trước.

Một góc của khu kinh tế Vân Đồn


14


Văn hóa ẩm thực huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh

Theo số liệu thống kê, năm 2011, Vân Đồn đã đón hơn 44 vạn lượt khách
du lịch, tăng 11,66% so với năm 2010. Kết quả này thể hiện Vân Đồn đã có nhiều
chuyển biến tích cực, và Vân Đồn hồn tồn có thể hướng đến, trở thành một khu
du lịch sinh thái biển đảo chất lượng cao.
Mới đây, tháng 2/2012, tại Hội nghị Xúc tiến Đầu tư Quảng Ninh, Thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng đã yêu cầu tỉnh ưu tiên phát triển kinh tế biển, xây dựng khu
du lịch sinh thái và khu vui chơi giải trí quy mơ lớn tại Vân Đồn. Điểm nhấn
trong dự án này là sẽ xây dựng một khu casino và sân bay đẳng cấp quốc tế tại
Vân Đồn.
Với sự quan tâm và đầu tư lớn như vậy, kết hợp với những tiềm năng sẵn
có, tin rằng trong tương lai không xa, Vân Đồn sẽ trở thành một địa điểm du lịch
lý tưởng trong hành trình du lịch, khám phá của mỗi du khách./.

15