co vua chuong 3

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (862.17 KB, 24 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

CHƯƠNG III

LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY

GIAI ĐOẠN KHAI CUỘC

1. Tên chương: Lý luận và phương pháp giảng dạy giai đoạn khai cuộc.

2. Tên giảng viên: CN Đồn Dũng - Trưởng Bộ mơn CL & BL Khoa GDTC - Đại học Huế. 
 CN Nguyễn Thanh Bình - Giảng viên Khoa GDTC - Đại học Huế. 
3. Mục tiêu của chương.

- Trang bị cho sinh viên một số kiến thức khai cuộc cơ bản, một số khai cuộc thông
dụng.

- Giúp sinh viên nắm được phương pháp nghiên cứu và phương pháp giảng dạy giai
đoạn khai cuộc.

4. Số tiết: 8 tiết.

5. Nội dung của chương. 
5.1. Khái niệm khai cuộc:

Khai cuộc là giai đoạn đầu của ván đấu, tại đây hai bên nhanh chóng phát triển lực 
lượng sao cho phù hợp với ý đồ chiến lược và chiến thuật đã định trước trong mỗi dạng thức 
khai cuộc.

Khai cuộc là giai đoạn mở đầu của mỗi ván cờ nên cách bố trí lực lượng trong khai cuộc
là nền tảng cho những thành công trong giai đoạn trung cuộc và tàn cuộc.

Tuy nhiên, không cần thiết phải tìm hiểu sâu vào tất cả các phương án khai cuộc chi tiết,
mà chỉ cần làm quen và nắm vững những nguyên lý và ý đồ cơ bản nhất của một số khai cuộc

cần thiết. Còn những cuốn sách đặc biệt về vấn đề khai cuộc chỉ dành cho những vận động
viên đã trải qua giai đoạn huấn luyện nào đó.

Theo quan điểm chung nhất, khai cuộc là sự tập trung huy động các quân của hai bên
tham chiến. Trong giai đoạn này, cần phải tiến Tốt lên chiếm giữ trung tâm và tạo khơng gian
để phát triển Tượng và Mã. Sau đó có thể nhập thành đưa Vua vào vị trí an toàn, đưa Xe và
Hậu ra chuẩn bị tham chiến. Đến đây về cơ bản thì lực lượng hai bên đã phát triển xong.

Người chơi cờ thường tự đặt ra câu hỏi: Khai cuộc kéo dài trong bao nhiêu nước đi? Khi
nào ván cờ chuyển sang giai đoạn trung cuộc? Nếu xét mối liên hệ giữa khai cuộc với các giai
đoạn khác của ván cờ, thì việc phân chia rõ ràng không thể thực hiện được. Giai đoạn khai
cuộc thường kéo dài khoảng 10 - 15 nước đi. Cả hai bên vừa phải triển khai thật nhanh lực
lượng của mình, vừa tìm cách cản trở đối phương thực hiện ý đồ đó.

Tất cả các điều vừa trình bày ở trên đã được tổng kết thành một số nguyên tắc mà người
mới học chơi cờ phải tuân thủ để tránh xảy ra những sơ xuất ngay từ những nước đi đầu tiên.
Nếu tuân thủ triệt để những nguyên tắc này thì sẽ nhận được những thế cờ tốt, ngay cả trong
những phương án không quen thuộc.

5.2. Các nguyên tắc khai cuộc:

Các nguyên tắc này là những lý luận đã được đúc rút ra từ thực tiễn thi đấu. Dù ý đồ
chiến lược có khác nhau như thế nào trong mỗi dạng thức khai cuộc, người chơi cờ cần tuân
thủ những nguyên tắc sau:

- Nguyên tắc 1: Nhanh chóng khống chế khu trung tâm.

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

có thể huy động tới tất cả các hướng nhanh nhất. Vì
vậy trung tâm chính là điểm xuất phát để tấn cơng
hay phịng thủ. Trong cuộc chiến giành khu trung

tâm, các Tốt đóng vai trị đặc biệt. Tiến Tốt vào trung
tâm sẽ dồn các quân đối phương vào vị trí bất lợi, tạo
điều kiện cho các quân của mình chiếm giữ những vị
trí tích cực.

Ví dụ: 1.e4 e5 2.Mf3 f6? 3.Me5 fe 
4.Hh5+ Ve7 5. He5+ Vf7 6.Tc4+ Vg6 
7.Hf5+ Vh6 8.d4+ g5 9.h4 + - ( Hình 59)

- Ngun tắc 2: Triển khai nhanh chóng và 
hài hoà toàn bộ lực lượng.

Để đảm bảo nguyên tắc này, người chơi cờ cần
tiến hành phát triển lực lượng của mình theo trình tự
sau:

+ Tiến tốt cột c, d, e lên chiếm giữ và khống
chế trung tâm.

+ Phát triển các quân nhẹ ( T, M )hướng về
trung tâm.

+ Nhập thành đưa Vua vào vị trí an tồn.

+ Đưa các quân nặng ( H, X) ra những vị trí
thuận lợi để tham chiến.

Ví dụ: 1.e4 e5 2.Hf3 b6 3.Tc4 Mc6
4.Hf7 # (Hình 60)

- Nguyên tắc 3: Xây dựng cấu trúc Tốt vững 
chắc.

Tuy là quân cờ yếu nhất và kém cơ động nhất,
nhưng Tốt có ảnh hưởng rất lớn đến tính chất của thế
cờ. Tốt là yếu tố tích cực khi cơ động quân. Khi đi về
phía trước, Tốt hạn chế sự cơ động của các quân đối
phương, nhất là ở trung tâm.Vì vậy, điều quan trọng
là phải bố trí Tốt như thế nào cho hợp lý, vừa chiếm
được không gian, vừa mở đường cho các quân khác
triển khai. Nếu đi Tốt thiếu suy nghĩ sẽ dẫn đến hậu
quả rất lớn.

Ví dụ: 1.d4 c5 2.dc e6 3.b4? a5 4.c3 ab
5.cb và 5... Hf6 - + (Hình 61)

5.3. Phân loại khai cuộc:

Người ta chia khai cuộc ra thành 3 hệ thống:
Hệ thống khai cuộc thoáng, hệ thống khai cuộc nữa
thoáng và hệ thống khai cuộc kín.

- Hệ thống khai cuộc thống là những khai 
cuộc được bắt đầu bằng nước đi1.e4 e5

+ Gambit Vua: 1.e4 e5 2.f4

+ Khai cuộc trung tâm: 1.e4 e5 2. d4

+ Ván cờ Tây Ban Nha: 1. e4 e5 2.Mf3 Mc6

3.Tb5

Hình 59

Hình 60

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

+ Ván cờ Ý: 1.e4 e5 2.Mf3 Mc6 3.Tc4 Tc5
+ Khai cuộc ba Mã: 1.e4 e5 2.Mf3 Mc6 3.Mc3
+ Khai cuộc bốn Mã: 1.e4 e5 2.Mf3 Mc6 3.Mc3 Mf6
+ Gambit Scốtlen: 1.e4 e5 2.Mf3 Mc6 3.d4 ed 4.c3
+ Gambit Evanx: 1.e4 e5 2.Mf3 Mc6 3.Tc4 Tc5 4.b4

- Hệ thống khai cuộc nửa thoáng là những khai cuộc bắt đầu bằng nước đi 1.e4 ≠ e5 
+ Phòng thủ Pháp: 1.e4 e6

+ Phòng thủ Xixilia: 1.e4 c5
+ Phịng thủ Carơ - Kan: 1.e4 c6

+ Phòng thủ Alêkhin: 1.e4 Mf6 2.e5 Md5
+ Phòng thủ Uphimsép: 1.e4 d6 2.Mc3 g6
+ Phòng thủ Xcăngđinavơ: 1.e4 d5

- Hệ thống khai cuộc kín là những khai cuộc được bắt đầu bằng nước đi 1.≠ e4: 
+ Gambit Hậu: 1.d4 d5 2.c4

+ Phòng thủ Ấn Độ cổ: 1.d4 Mf6 2.c4 g6 3.Mc3 Tg7 4.e4
+ Khai cuộc Anh: 1.c4 e5 2.Mc3 Mf6

+ Khai cuộc Rêti: 1.Mf3 d5

+ Khai cuộc Tốt cánh Hậu: 1.d4 d5 2.Mf3 Mf6
+ Khai cuộc Anh: 1.c4 e5 2.Mc3 Mf6

+ Phịng thủ Trigơrin: 1.d4 d5 2.c4 Mf6

+ Phòng thủ Ấn Độ mới: 1.d4 Mf6 2.c4 e6 3.Mf3
+ Phòng thủ Benôni: 1.d4 c5 2.d5

5.4. Chiến lược chơi trong các hệ thống khai cuộc.

5.4.1. Chiến lược chơi trong hệ thống khai cuộc thoáng.

Đặc trưng của loại khai cuộc này là cuộc chiến căng thẳng giành trung tâm và đe doạ
các vị trí yếu của nhau của cả 2 bên. Cả 2 bên đều nhanh chóng triển khai lực lượng, ván cờ
xảy ra sơi động với những địn chiến thuật hoặc các thế biến phức tạp đòi hỏi người chơi phải
tính tốn chính xác các thế biến.

5.4.2. Chiến lược chơi trong hệ thống khai cuộc nửa thoáng.

Trong hệ thống khai cuộc này, không phải Đen nhường trung tâm cho Trắng và không
tham gia cuộc đấu tranh giành trung tâm, mà ở đây Đen tạm thời ”nhường” trung tâm cho
Trắng, sau đó dùng quân gây áp lực lên các Tốt trung tâm của Trắng. Trong hệ thống khai
cuộc này, cuộc đấu tranh giữa 2 bên được thực hiện với nhịp độ chậm hơn so với khai cuộc
thoáng.

5.4.3. Chiến lược chơi trong hệ thống khai cuộc kín.

Các cách ra quân thuộc khai cuộc kín có rất nhiều và phần lớn đều rất phức tạp và khó
nắm vững. Khai cuộc kín dựa trên cơ sở đối chọi giữa áp lực bằng quân và trung tâm Tốt.
Điều này địi hỏi phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, sự am hiểu những nét tinh tế trong lối chơi thế

trận. Nếu khai cuộc thoáng, tư tưởng chỉ đạo là phối hợp - chiến thuật, thì trong khai cuộc kín
là vận chuyển - chiến lược.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

5.5. Một số loại khai cuộc cơ bản. 
 5.5.1. Ván cờ Ý.

1.e4 e5 
2. Mf3 Mc6

3.Tc4 Tc5 ( Hình 62)

Ván cờ Ý xuất hiện vào khoảng cuối thế kỷ
XVI đầu thế kỷ XVII do danh thủ kiệt xuất Gekinô
Grêcơ đề xướng. Ơng đã để lại nhiều bài phân tích
mang tên ván cờ Ý. Ý đồ chiến thuật lược chung của
bên Trắng là tấn công trung tâm bằng các Tốt và đe
doạ các điểm yếu f7, h7. Từ đó đến nay, ván cờ Ý
đã được nghiên cứu rất kỹ và đến nay người ta khó
tìm ra những phương án mới trong khai cuộc này.
Tuy nhiên, việc học khai cuộc thường bắt đầu với
ván cờ Ý. Các tư tưởng chiến lược, các kế hoạch
chơi điển hình, các đòn chiến thuật đặc trưng cho
ván cờ Ý tương đối đơn giản, dễ hiểu, dễ nhớ và đã
được nghiên cứu kỹ lưỡng. Sau nước đi thứ 3 bên
Trắng có 2 phương án chơi chính: Phương án 1 gắn
liền với sự phát triển đối xứng, yên tĩnh. Phương án
2 đặt cơ sở trên những cố gắng của Trắng nhằm đạt
được ưu thế trong khai cuộc bằng cách chiếm trung
tâm, cuộc chiến đó diễn ra gay gắt, sôi động.

5.5.1.1. Phương án 1.

Ý đồ chiến lược của phương án này là bên
Trắng khép kín trung tâm, chuyển quân sang cánh
Vua để tấn cơng Đen. Tuy nhiên, nó tạo ra một số
thế cờ đối xứng yên tĩnh và cơ hội của hai bên là
ngang nhau.

4. d3 Mf6

5. Mc3 d6 ( Hình 63)

Đến đây Trắng có 2 khả năng chơi tiếp là
6.Te3 hoặc 6.Tg5.

6. Te3 Tb6

Nếu bây giờ 6....Te3 7.fe3, Trắng có trung
tâm Tốt mạnh và cột nữa mở " f ". Ngược lại, nếu
7.Tb6 ab6 và mở đường ra trận cho Xe - Đen có
lợi thế.

7.Hd2 Te6 
 8.Tb3 Hd7 
 9.0 - 0 0 - 0 
 10.Xad1 Xad8

Nếu 10.Te6 fe6 - Đen có ưu thế nhờ có
trung tâm Tốt mạnh và cột nữa mở " f ".

11.Xfe1 Xfe8 = ( Hình 64 )

Hình 62

Hình 63

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

5.5.1.2. Phương án 2.

Phương án này sôi động hơn phương án 1. Bên
Trắng có ý đồ chiến lược chơi là mở trung tâm bằng
nước đi d4 sau khi đẩy Tốt c3. Kết thúc khai cuộc,
thơng thường bên Trắng tấn cơng cánh Vua, cịn bên
Đen phản công trung tâm và cánh Hậu.

4.c3

Trắng chuẩn bị cho cuộc tấn công vào trung
tâm bằng các Tốt.

4.... Mf6 !

Đen tấn công ngay Tốt e4. Sau nước đi thiếu
tích cực 4....d6 5.d4 ed4 6.cd4 Tb6 7.Mc3 và
thế cờ của Đen rất gò bó.

5.d4 ed
6.cd

Cần lưu ý nước đi 6.e5 !? của Trắng, mọi
đường rút lui của Mf6 đều bất lợi cho Đen. Nhưng

Đen có thể đáp lại tích cực hơn bằng 6....d5! 7.ef6
dc4 8.fg7 Xg8 9.Tg5 f6 10.He2 He7
11.Tf6 He2 + 12.Ve2 d3 + 13.Vd1 Tg4 với thế
trận tích cực cho Đen.

6.... Tb4 + ( Hình 65 )
a. 7.Td2 Td2

8.Mbd2 d5 
9.ed Md5 
10.Hb3 Mce7 
11.0-0 0-0 
12.Xfe1 c6

13.a4 Hc7

14.Xac1 Hf4 = ( Hình 66 )

b. 7.Mc3 0- 0

8.e5 Me4

9.0 - 0 Mc3

10.bc Tc3

11.Mg5 Ta1

12.Hh5 h6

13.Mf7 Xf7

14.Hf7 Vh8

15.Tg5 !! ( Hình 67)

Hình 65

Hình 66

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

c. 7.Mc3 Me4 
8.0 - 0 Tc3

Đen thường chơi 8....Mc3 9.bc Đen cần phải
quyết định ăn hay không ăn Tốt c3. Nếu 9....Tc3
10.Hb3! Ta1? - Trắng có ưu thế lớn bằng 11.Tf7+
Vf8 12.Tg5 Me7 13.Me5! Td4 14.Tf6 d5
15.Hf3 + -. Nhưng Đen không nhất thiết phải bắt Xe
a1 của Trắng.

9.d5

Nếu Trắng tham bắt quân bằng 9.bc thì 9....d5!
Đen hơn Tốt và Trắng không phát huy được ưu thế
phát triển quân của mình.

9.... Tf6

Đây là kế hoạch phịng thủ chặt chẽ nhất. Đen
nhanh chóng nhập thành, cũng cố điểm f7 và tránh

được những đe doạ trên cột "e".

10.Xfe1 Me7 
11.Xe4 d6 
12.Tg5 ?!

Trong nhiều năm, nước đi này được coi là hay
nhất. Nhưng trong một ván cờ của Đại kiện tướng
người Hunggary - Pooctisơ đã chỉ ra khả năng phản
cơng tích cực của Đen.

12.... Tg5 
13.Mg5 h6 + (Hình 68)

Sau 13....0 - 0 Trắng có thể thí qn bằng
14.Mh7 nhưng cũng chỉ đạt thế cờ hồ vì sau
14....Vh7 15.Hh5+ Vg8 16.Xh4 f5 trắng không
tạo được đe doạ nguy hiểm nào đối với Đen.

5.5.2. Ván cờ Tây Ban Nha. 
1.e4 e5

2.Mf3 Mc6

Hình 68

Hình 69
3.Tb5 a6 ( Hình 69)

Khai cuộc có tên gọi như vậy vì ngay từ thế kỷ XV, XVI các phương án của khai cuộc

này đã được hai nhà chơi cờ Hôpét và Luxen người Tây Ban Nha nghiên cứu và phân tích.
Đây là loại khai cuộc vô cùng phức tạp với các thế biến phong phú và đa dạng, vì vậy các vận
động viên trình độ cao thường hay sử dụng loại khai cuộc này. Tuy nhiên ở đây chúng ta chỉ
xem xét một vài trận biến cơ bản.

5.5.2.1. Phương án 1: Trận đổi quân. 
4.Tc6 dc

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Cách phòng thủ này đã được Đại kiện tướng
Trigôrin dày công xây dựng và chiếm vị trí chủ đạo
trong ván cờ Tây Ban Nha. Các nước đi khác là
1....f6 hoặc 1....Td6 đều có thể áp dụng được. Nước
kém thuyết phục hơn là 5....Tg4 6.h3 và buộc lòng
Đen phải đổi Tượng vào Mf3 để khỏi mất Tốt e5.

6.Me5 Hd4 
7.Hh5

Trắng không đạt được ưu thế sau khi chơi
7.Mf3 He4 8.Xe1 Hg6, Đen chuẩn bị 0 - 0 - 0.

7.... g6 
8.Hg5 Tg7 
9.Mf3 He4 
10.Xe1 Hb4 
11.c3 Hd6 
12.d4 h6

13.He3 Te6 = ( Hình 70 ) 
5.5.2.2. Phương án Ta4.

4.Ta4 Mf6

Người ta hay áp dụng nước 4....d6 (phịng thủ
Stâyních cải tiến) trong các phương án phức tạp xuất
hiện các nước đi 5.Tc6, hoặc 5.d4, hoặc 5.0 - 0, thế
trận diễn ra quyết liệt với cơ hội cân bằng cho cả hai
bên. 4....Tc5 dẫn đến thế cờ gay gắt ngay từ đầu.

5.0 - 0 Te7

6.Xe1 b5 
7.Tb3 (Hình 71)

Đến đây bên Đen có phương pháp tiến hành
cuộc chiến khác hẳn về nguyên tắc: 7...0-0 và 7...d6.

5.5.2.2.1. Hệ thống Trigơrin.

7.... d6

8.c3 (Hình 72)

Đã đến lúc Trắng phải chuẩn bị nước rút cho
Ta4 và bắt đầu cuộc chiến đấu lâu dài giành quyền
kiểm soát trung tâm.

8.... 0 - 0 
9.h3

Nước phòng ngừa này thực sự cần thiết, nó
góp phần vào việc tăng cường áp lực đối với khu
trung tâm. Nếu ngay tức khắc Trắng đi 9.d4 thì Đen
có nước giằng Mf3: 9....Tg4 buộc Trắng phải xác
định lại kế hoạch của mình ở trung tâm.

Hình 70

Hình 71

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

9.... Ma5 
10.Tc2 c5 
11.d4 Hc7 (Hình 73)

Bằng nước di chuyển Hậu, Đen giữ vững trung
tâm. Trong phương án Trigơrin, hai bên có kế hoạch
chơi như sau: Trắng chuyển quân theo sơ đồ
Mb1-d2-f1-e3 (hoặc g3) sau đó tìm cách gây sức ép ở cánh
Vua, Đen tiến hành phản công ở cánh Hậu.

Tất nhiên đó chỉ là sơ đồ mẫu cho các chiến
dịch phức tạp diễn biến với các khả năng sắc bén.
Nhưng chúng ta cần thiết phải nắm vững những khái
niệm chung như vậy của từng khai cuộc cũng như
phải tự nghiên các kiến thức trong lĩnh vực này.

5.5.2.2.2. Phản công Macsan. 
7.... 0 - 0

8.c3 d5

Đen muốn giành lại thế chủ động nên đã chấp
nhận thí Tốt e5 để lấy lại ưu thế phát triển quân.
Chúng ta cũng ghi nhận là nếu sau 7....0 - 0 thì Đen
phải chống đỡ lại địn tấn cơng Macsan thì họ có thể
chơi 8.d4 ed 9.e5 Me8 10.Td5 rồi sau đó bắt Tốt
d4, nhưng nước đi 8....Md4 rất đáng ngờ, sau 9.Tf7
Xf7 10.Me5 Tc5 Đen có ưu thế.

9.ed Md5

10.Me5 Me5

11.Xe5 c6 ! (Hình 74)

Do Trắng chậm phát triển quân, nên Đen có
nhiều triển vọng khả quan. Đến đây, Đen tập trung
tấn cơng vào cánh Hậu, Trắng phịng thủ cánh Hậu
và tấn công cánh Vua.

5.5.2.2.3. Phương án thoáng. 
4.Ta4 Mf6 
5.0 - 0 Me4

Bắt Tốt Trắng ở trung tâm, Đen đương nhiên
khơng có ý định giữ vững ưu thế về lực lượng của
mình, bởi vì Trắng có thể dể dàng lấy lại ưu thế này.
Đen hy vọng tận dụng thời gian Trắng lấy lại Tốt e5
nhằm phát triển các quân của mình.

6.d4 b5 
7.Tb3 d5 
8.de Te6 (Hình 75)

Đến đây, bên Trắng có ưu thế nhỏ do các quân
Đen ở trung tâm chưa ổn định. Trắng có 2 cách chơi.

Hình 73

Hình 74

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

c1. 9.c3 Te7 
10.Md2 0 - 0 
11.Tc2 f5 
12.ef Mf6 
13.Mb3 Tg4 
14.Hd3 Th5 
15.Mfd4 Md4 
16.Md4 Tg6 = ( Hình 76)

c2. 9.He2 Te7

Một nước đi khác có thể chơi là 9....Mc5
10.Xd1 Mb3 11.ab Hc8 12.c4 Mb4 =

10.Xd1 Mc5 
11.Mc3 Mb3 
12.cb

Một trường hợp hiếm hoi khi Tốt ăn lên xa

hướng trung tâm, nhưng ở đây Trắng sẽ dễ dàng sử
dụng cột "c" hơn là cột "a" trong nhiều phương án
khác.

12.... 0 - 0

13.Te3 Hd7 (Hình77)

Thế trận Trắng có ưu thế hơn 1 ít, nhưng thế
cờ căng thẳng cho cả 2 bên, Trắng có thể tăng
cường sức ép vào trung tâm bằng nước đi 14.Xd2.
Tiếp theo, Trắng tấn công ở trung tâm và cánh Vua,
đồng thời phải chú ý phịng thủ ở cánh Hậu. Đen
tập trung tấn cơng vào cánh Hậu bằng cách đẩy Tốt
cột “a”, “b”, “c” và đưa Xe sang cột “b”.

5.5.3. Phòng thủ Pháp.

1.e4 e6 
2.d4 d5 ( Hình 78)

Phòng thủ Pháp là khai cuộc nữa thoáng nên
nhịp độ trận đấu có chậm hơn so với các loại khai
cuộc thống. Khai cuộc này có tên gọi như vậy từ
sau khi trận đấu của Pazit - vận động viên cờ người
Pháp thắng lợi tại Luân Đôn năm 1934. Bên Đen
củng cố vững chắc ô trung tâm d5 bằng e6. Khuyết
điểm vốn có ở khai cuộc này là Tượng c8 của Đen
rất khó phát triển, vì thế Đen phải thường xuyên
chú ý đến việc tăng cường tích cực của quân Tượng

này.

Hình 76

Hình 77

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

5.5.3.1. Trận đẩy Tốt. 
3.e5

Cách bố trí Tốt đặc biệt ở trung tâm thường
quyết định đặc điểm của ván cờ. Bây giờ bên Trắng
tích cực hoạt động trên cách Vua bằng cách sử dụng
tiền đồn e5, cịn bên Đen bắt đầu tấn cơng vào các Tốt
trung tâm của Trắng.

3.... c5

4.c3 Mc6

Hy sinh Tốt. 4.Mf3 Mc6 5.Td3 cd 6.0 - 0
dẫn đến thế trận phức tạp. Nhờ hy sinh Tốt, bên Trắng
có ưu thế phát triển quân và bên Đen phải thận trọng.

5.Mf3 Hb6

Trong phòng thủ Pháp, ta thường gặp lối chơi
chống trả bằng cách tăng cường sức ép lên điểm d4 và
tạo nguy cơ đe doạ Tốt b2. Mục đích như vậy biện
bạch cho việc đưa Hậu vào cuộc chiến sớm.

6.Te2 = (Hình 79)

Kế hoạch chơi tiếp theo: Bên Đen ra sức củng cố 
cánh Vua và giữ gìn thế cơng ở trung tâm, Trắng chủ
động tấn công cánh Vua và chiếm không gian.

5.5.3.2.Hệ thống Nhimsơvích. 
3.Mc3

Nước đi này rất ít hứa hẹn việc đổi quân ở d5.

a. 3.... Mf6

4.Tg5 Te7 
5.e5 Mfd7 
6.Te7 He7 = (Hình 80)

b. 3.... de

4.Me4

Đây là phương án đổi Tốt ở trung tâm, Đen cần
thiết phải thường xun kiểm sốt các ơ trung tâm và
gây sức ép bằng các quân tới khu vực này.

4.... Md7 
5.Mf3 Mgf6 
6.Mf6 + Mf6

7.Td3 Te7

8.0 - 0 0 - 0

9.Me5 c5

10.dc Ha5

11.He2 Hc5 
12.Tg5 + (Hình 81)

Hình 79

Hình 80

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Thế trận Đen vững chắc nhưng thiếu tích cực,
bên Đen rất khó triển khai Tượng c8.

5.5.4. Gambit Hậu.

1.d4 d5 
2.c4 (Hình 82)

Nước đi thứ 2.c4 Trắng thí Tốt thể hiện đặc
tính của Gambit là thí quân để giành ưu thế về phát
triển lực lượng.

Đến đây được chia ra làm 2 hệ thống chính: 
 5.5.4.1. Gambit Hậu tiếp nhận: Đen tiếp nhận 
sự thí Tốt của Trắng.

2.... dc

3.Ha4 + c6

4.Hc4 Md7 
5.Mf3 Mb6 
6.Hc2 Tg4 
7.Mbd2 e6

8.e3 Mf6

9.Td3 Td6

10.0 - 0 Mbd5 = (Hình 83)

Thế cờ cân bằng, cơ hội ngang nhau cho cả 2
bên. Tiếp theo, Trắng tấn cơng cánh Hậu và trung
tâm. Đen phịng thủ ở trung tâm và tấn công trên
cánh Vua.

5.5.4.2. Gambit Hậu khơng tiếp nhận.

Hình 82

Hình 83
Đen không tiếp nhận sự thí Tốt của Trắng mà

xây dựng các lối phịng thủ khác nhau: Phịng thủ
Slavơ, phịng thủ chính thống....

5.5.4.2.1. Phịng thủ chính thống.
2.... e6

3.Mc3 Mf6 
4.cd ed

Đến đây, kế hoạch chiến lược chơi cho cả 2
bên gần như rõ ràng. Bên Trắng có cột nửa mở "c",
vì vậy sẽ tấn cơng trên cánh Hậu. Bên Đen với cột
nửa mở "e" và vị trí tiền tiêu e4 sẽ mở cuộc tấn cơng
vào cánh Vua Trắng.

5.Tg5 Te7 
6.e3 c6 
7.Td3 0 - 0

8.Hc2 Mbd7 
9.Mf3 Xe8

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

5.5.4.2.2. Phòng thủ Slavơ. 
2.... c6

3.Mf3 Mf6

4.Mc3 dc

Đen nhường lại trung tâm cho Trắng, nhưng
lại gây áp lực mạnh vào cánh Hậu.

5.a4 Tf5 
6.e3 e6

7.Tc4 Tb4

8.0 - 0 0 - 0

9.He2 Mbd7 
10.e4 Tg6 
11.Td3 Th5 (Hình 85) 
 5.5.4.2.3. Phòng thủ Tarasơ.

1.d4 d5 
2.c4 e6 
3.Mc3 Mf6 
4.Mf3 c5 (Hình 86)

Cách phòng thủ này do Đại kiện tướng người
Nga - Tarasơ xây dựng. Ưu điểm của phương án
này là bên Đen có khơng gian rộng lớn, các qn
tích cực hơn. Song, lại có Tốt cơ lập ở d5. Vì vậy
bên Đen cần phải thận trọng trong việc đổi quân,
đơn giản hoá thế cờ.

5.cd ed 
6.g3 !

Nước đi hợp lý, Trắng chuẩn bị đưa Tượng lên
g2 để tấn công vào Tốt cô lập d5.

6.... Mc6 
7.Tg2 Te7 
8.0 - 0 0 - 0

9.dc Tc5

10.Tg5 Te6

Các qn Đen tập trung vào phịng thủ Tốt cơ
lập d5.

11.Xac1 Te7 (Hình 87)

Kế hoạch chơi tiếp theo của cả 2 bên là: Trắng
tìm cách cố định Tốt d5, sau đó đổi quân chuyển về
tàn cuộc. Đen cố gắng giữ vững điểm d5, đồng thời
phải tìm cách tận dụng những điểm mạnh của mình
ở e4 và c4 để gây áp lực lên đối phương.

Hình 85

Hình 86

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

5.5.5. Khai cuộc 4 Mã.

1.e4 e5 
2.Mf3 Mc6 
3.Mc3 Mf6 (Hình 88)

Khai cuộc 4 Mã là khai cuộc mở nằm trong hệ
thống khai cuộc thoáng. Sau khi dẩy Tốt cột “e”, hai
bên đều phát triển 4 quân Mã lên nên được gọi là
khai cuộc 4 Mã. Bốn quân Mã đều hướng về trung
tâm nên ván đấu tiếp diễn với tranh chấp mạnh ở

khu trung tâm.

Ngày nay, khai cuộc này ít được sử dụng trong
thực tiễn thi đấu. Nhưng những người mới tập chơi
cờ thường bắt đầu làm quen với dạng khai cuộc loại
này.

Hình 88

4.Tb5 Md4 
5.Me5 He7 
6.Mf3 Me4 
7.0 - 0 Mc3

8.dxc3 Mf3 + (Hình 89)

Hình 89

9.Hf3 Hc5 
10.Xe1 + Te7

11.Tb3 d5 
12.Te3 Hd6 
13.Tf4 Hf6 
14.Hd5 ! (Hình 90)

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

5.6. Những sai lầm căn bản trong Cờ vua.
Ví dụ 1:

1.e4 e5

2.Tc4 Mc6

3.Hg4?? d5 - + (Hình 91)

Hình 91

Ví dụ 2:

1.h4?! e5 
2.f3? Te7

3.Mc3?? Th4+ - + (Hình 92)

Hình 92

Ví dụ 3:

1.e4 Mc6 
2.d4 e5 
3.d5 Md4 
4.c3 + - (Hình 93)

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

Ví dụ 4:

1.e4 a5 
2.Tc4 Mf6 
3.Hf3 b6? 
4.e5 + - (Hình 94)

Hình 94

Ví dụ 5:

1.e4 c6 
2.e4 d5 
3.Mc3 de 
4.Me4 Mf6 
5He2 Mbd7 
6.Md6 # (Hình 95)

Hình 95
:

Ví dụ 6

1.e4 e5 
2.f4 ef 
3.Mf3 d5 
4.Mc3 de 
5.Me4 Tg4 
6.He2 Tf3 
7.Mf6 # (Hình 96)

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Ví dụ 7:

1.e4 e5

2.Tc4 d6

3.Mf3 a6

4.Mc3 Tg4

5.Me5 Td1 ??

6.Tf7 + Ve7

7.Md5 # (Hình 97)

Hình 97
5.7. Phương pháp giảng dạy khai cuộc.

Các nguyên tắc về phương pháp là hạt nhân cơ bản trong việc lựa chọn những phương
pháp để ứng dụng vào quá trình giảng dạy, truyền thụ kiến thức cho đối tượng giáo dục. Nó
được xây dựng trên cơ sở của các quy luật về tâm lý giáo dục nói chung. Qua nghiên cứu và
kiểm nghiệm, thấy rằng cần thiết phải tuân thủ các nguyên tắc mang tính lý luận, bao gồm các
nguyên tắc: Nguyên tắc thống nhất giữa giảng dạy Cờ Vua và giáo dục toàn diện, nguyên tắc
hệ thống, nguyên tắc vừa sức, nguyên tắc trực quan, nguyên tắc bền vững kiến thức và ứng
dụng thực tiễn.

Trong quá trình giảng dạy khai cuộc thường sử dụng 3 nhóm phương pháp giảng dạy
chính: Nhóm phương pháp giảng dạy; Nhóm phương pháp thực hiện nghiệp vụ sư phạm;
Nhóm phương pháp thực tập sư phạm. Trong đó nhóm phương pháp thực hiện nghiệp vụ sư
phạm được coi là có hiệu quả nhất.

Phương pháp dùng lời hay phương pháp mô tả bằng lời bao gồm: Kể chuyện, miêu tả,
giải thích, giảng bài, trò chuyện....

Phương pháp trưng bày bao gồm: Biểu bảng, biểu đồ, kế hoạch, áp phích, bàn cờ treo.
Phương pháp tham quan: Tổ chức tham quan các giải thi đấu, tổ chức tham quan theo
các chủ đề.

Phương pháp bài tập: Giải các thế cờ theo chủ đề đã được chọn lựa riêng nhằm tạo ra
những kỹ năng, kỹ xảo chun mơn.

Phương pháp trị chơi: Chơi với bạn cùng nhóm những thế cờ đang học hoặc trích đoạn
của ván đấu, thi giải cờ thế.

Phương pháp thi đấu: Thi đấu với bạn cùng nhóm, thi đấu nhiều bàn cùng lúc, thi đấu
hạn chế thời gian, chơi Blid.

Phương pháp phân tích ván đấu và các thế cờ điển hình: Nghiên cứu các ván đấu của
các đại kiện tướng, phân tích các ván đấu trong học tập, phân tích các tình thế điển hình trong
khai.

5.8. Phương pháp nghiên cứu khai cuộc.

Qua những giai đoạn lịch sử phát triển khác nhau, nội dung và tính chất của ván cờ đổi
thay cùng với sự hiểu biết tri thức Cờ Vua ngày càng sâu sắc hơn. Ngày nay, nhờ sự phát triển
rộng rải của môn Cờ Vua cũng như sự tăng cường các quan hệ trao đổi giữa vận động viên
các nước, sự phát triển lý thuyết Cờ Vua diễn ra rất nhanh chóng.

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

này, chúng ta cần xác định những thế biến khi ra quân có phải là những thế biến bắt buộc và
duy nhất không?

Một ván cờ chứa đựng muôn vàn khả năng khác nhau. Những trận biến đó chỉ là những
nước đi tiếp tục đã được kiểm nghiệm trong thi đấu, trong từng thế trận ra quân đều có thể tìm
kiếm thêm những nước đi hồn tồn áp dụng được. Do đó, việc “học vẹt” các thế biến khai
cuộc là khơng cần thiết, thậm chí cịn có hại, vì nó hạn chế tính sáng tạo của vận động viên
Cờ Vua, Laxker đã từng nói: “Biết cách chơi cờ khơng chỉ là cơng việc của trí nhớ đơn giản,
vì việc ghi nhớ các thế biến khơng phải là điều thiết yếu. Trí nhớ là vũ khí q báu, khơng thể

để phung phí cho những vụn vặt. Cần ghi nhớ không phải những kết luận mà là các phương
pháp chơi, phương pháp chơi linh hoạt nó có thể giúp ích trong mọi trường hợp”.

Đại kiện tướng Trigôrin đã từng phát biểu rất đúng đắn: Trong mỗi trận khai cuộc ta
không cần áp dụng các phương án bắt chước sách vở mà vẫn đạt được kết quả, thậm chí có
khi cịn khả quan hơn.

Đại kiện tướng Rêti còn đưa ra ý kiến khả quan hơn nữa, ông viết: “Hiểu biết dựa trên
các phương án có sẵn chỉ là ảo tưởng”. Thực vậy, các phương án khai cuộc không phải là
điều vĩnh cửu, đứng nguyên tại chổ, chúng chỉ là sự phản ánh thực tiễn thi đấu, luôn luôn thay
đổi và hoàn thiện. Thay đổi cả cách đánh giá không chỉ riêng của từng phương án, mà cả toàn
bộ từng hệ thống khai cuộc. Chúng ta đã thấy những nước biến khác nhau đã từng bị bác bỏ,
nhưng sau lại khôi phục được ý nghĩa của mình nhờ tìm ra những cách di chuyển kín đáo mà
trước kia người ta chưa nhìn nhận ra. Ý thức nắm vững và hiểu biết các nguyên tắc chung của
chiến lược khai cuộc cũng như nội dung tư tưởng các hệ thống khai cuộc, đó chính là điều cần
thiết đối với mỗi một ai muốn hoàn thiện trình độ chơi cờ.

Cần thiết ghi nhận rằng, mặc dù các nguyên lý về sự triển khai nhanh chóng lực lượng,
về ý nghĩa các ô trung tâm... đôi lúc tưởng chừng hết sức đơn giản dễ ghi nhớ. Nhưng thậm
chí cả các vận động viên Cờ Vua có kinh nghệm nhiều lúc ngay từ những nước cờ ban đầu
vẫn phải cố gắng tìm cách phối hợp để thu được các ưu thế về lực lượng, phá vỡ các quy chế
cân bằng thế trận. Nếu như họ gặp phải các đấu thủ mạnh thì thơng thường, sự vi phạm các
quy luật này sẽ dẫn đến thất bại. Trong q trình nghiên cứu khai cuộc, khơng được bỏ qua
những chổ chưa thấu đáo. Nếu chưa hiểu mục đích của một nước đi nào đó trong khai cuộc
mà ta nghiên cứu thì hãy cố gắng tìm hiểu thêm những điều chỉ dẫn trong sách cũng như xem
các ván cờ của các kiện tướng về đề tài đó.

Nhưng, những kiến thức thu được sẽ chỉ là tài sản nằm bất động nếu như không áp dụng
trong thực hành thi đấu các phương án mà ta quan tâm. Nên ghi chép cẩn thận các ván cờ đã
chơi, sau đó dành thời gian phân tích và xác định nước đi nào đã sai lầm, cũng như chỗ nào có

thể đi hay hơn. Vấn đề trang bị “vốn” khai cuộc như kinh nghiệm cho thấy, hay hơn cả là bắt
đầu nghiên cứu khai cuộc thoáng, ở phần này các khái niệm cơ bản như: Trung tâm, phát triển
quân... đặc biệt được thể hiện rõ nét.

Cuối cùng cần nhớ rằng, không nên có thái độ mù qng, tơn sùng trước các ngun tắc
chung hay các phương án lý thuyết. Các nguyên tắc chung có ý nghĩa như các kết luận rút ra
từ số lớn các trường hợp thực tế, thông thường các nguyên tắc chung này rất đúng đắn. Nhưng
mọi quy luật đều có ngoại lệ và trong một số trường hợp riêng nào đó, các nguyên tắc chung
này khơng áp dụng được.

Mơn Cờ Vua có sức hấp dẫn lớn chính là do nó địi hỏi cách đặt vấn đề sáng tạo, cách
đánh giá sâu sắc và khả năng nhìn tới tương lai.

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

theo các bài học đó sẽ có thể tránh được chúng trong tương lai. Nếu bạn cho nước đi là hay thì
bạn sẽ đi nước cờ đó, kinh nghiệm là người thầy tốt. Nhiều người sau khi tìm ra một cách di
chuyển tốt mà họ cho rằng rất khả quan lại khơng dám thực hiện nó. Thật là đáng tiếc, cần
thực hiện không do dự điều mà bạn cho là hay, là đúng đắn”.

Luôn ghi nhớ rằng, khai cuộc gắn bó với các giai đoạn khác của ván cờ, và nhiều khi
các phương án của khai cuộc có thể dẫn đến các tình huống thơng dụng ở ván cờ mà ta đã rõ.
Hơn thế nữa, nhiều khi xuất hiện cách bố phòng các Tốt theo một sơ đồ cụ thể và chúng sẽ có
thể tác động đến cách chơi trong giai đoạn tàn cuộc.

Trong cuốn sách hướng dẫn chơi cờ của mình, Laxker viết: “Tơi đã đào tạo các học trị
biết cách suy nghĩ độc lập và biết cách phê phán các tài liệu. Trong Cờ Vua, tôi muốn đưa đến
cho họ không phải là những khái niệm trừu tượng hay những luận điểm chung mà muốn đem
lại những kiến thức sôi động...

Họ phải sẵn sàng trải qua thử thách trong cuộc đấu bằng các khái niệm, các quy luật và
cách đánh giá không phải một lần mà là nhiều lần một cách tự giác và phấn khởi ”. Đến nay,

đó vẫn là lời nói đúng!

Tóm lại: Nghiên cứu khai cuộc cần phải được thực hiện tuần tự, nghiêm túc theo ba giai
đoạn:

- Giai đoạn 1: Nghiên cứu bước đầu về các phương án, hệ thống khai cuộc.

- Giai đoạn 2: Làm sáng tỏ tất cả ý đồ, mục đích chiến lược của hệ thống, phương án mà
chúng ta đang nghiên cứu.

- Giai đoạn 3: Áp dụng khai cuộc đó vào tất cả các ván đấu có thể để kiểm nghiệm hệ
thống khai cuộc đó và biến chúng thành kiến thức riêng của mình.

6. Tóm tắt nội dung. 
- Khái niệm khai cuộc:
- Các nguyên tắc khai cuộc:
- Phân loại khai cuộc:

- Chiến lược chơi trong các hệ thống khai cuộc.

+ Chiến lược chơi trong hệ thống khai cuộc nửa thoáng.
+ Chiến lược chơi trong hệ thống khai cuộc thoáng.
+ Chiến lược chơi trong hệ thống khai cuộc kín.
- Một số loại khai cuộc cơ bản.

+ Ván cờ Ý.

* Phương án 1.
* Phương án 2.
+ Ván cờ Tây Ban Nha.

* Phương án 1: Trận đổi quân.
* Phương án Ta4.

Hệ thống Trigơrin
Phản cơng MacSan
Phương án thống
+ Phịng thủ Pháp.

* Trận đẩy Tốt.

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

+ Gambit Hậu.

* Gambit Hậu tiếp nhận.

* Gambit Hậu không tiếp nhận.
Phịng thủ chính thống.
Phịng thủ Slavơ.
Phịng thủ Tarasơ.
+ Khai cuộc 4 Mã.

- Những sai lầm căn bản trong Cờ Vua.
- Phương pháp giảng dạy khai cuộc.
- Phương pháp nghiên cứu khai cuộc.
7. Bài tập.

Hãy bình luận các ván cờ sau, chỉ ra những nước đi sai lầm của cả hai bên và thay vào
đó những nước đi đúng.

Ván thứ 1:

1.e4 Mf6 
2.e5 Me4 
3.d4 d6 
4.Td3 d5 
5.f3 + - (Hình 98)

Hình 98

Ván thứ 2:

1.e4 e5 
2.Mf3 f6 
3.Me5 fe 
4.Hh5 + Ve7 
5.He5 + Vf7

6.Tc4 Vg6 
7.Hf5 + Vh6

8.d4 + g5

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

Ván thứ 3:

1.e4 c5

2.Mf3 d6

3.c3 Mf6

4.Te2 Me4

5.Ha4 + - (Hình 100)

Hình 100

Ván thứ 4:

1.d4 d5

2.c4 dc

3.e3 b5

4.a4 c6

5.ab cb

6.Hf3 + - (Hình 101)

Hình 101

Ván thứ 5:

1.f4 e5

2.fe d6

3.ed Td6

4.Mc3 Hh4 +

5.g3 Tg3 !! +

6.hg Hg3 # (Hình 102)

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

Ván thứ 6:

1.d4 d5 
2.c4 dc 
3.Mf3 Mf6 
4.e3 b5 
5.a4 c6 
6.Me5 Ta6 
7.ab cb 
8.b3 cb

9.Xa6 Ma6 Hình 103

10.Tb5 + + - (Hình 103)

Ván thứ 7:

1.e4 d5 
2.ed Hd5 
3.Mc3 Hd8 
4.d4 Mf6 
5.Td3 Hd4 
6.Tb5 + + - (Hình 104)

Hình 104

Ván thứ 8:

1.e4 e5 
2.Mf3 d6 
3.Tc4 a6 
4.Mc3 Tg4 
5.Me5 Td1 
6.Tf7 Ve7 
7.Md5 # (Hình 105)

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

Ván thứ 9:

1.f4 e5 
2.fe d6 
3.ed Td6

4.e4 Hh4 +

5.g3 Tg3

6.hg Hg3 +

7.Ve2 Tg4 +

8.Mf3 Hf3 +

9.Ve1 Hg3 # (Hình 106) Hình 106

Ván thứ 10:

1.e4 e5 
2.Mf3 f6 
3.Me5 fe 
4.Hh5 + Ve7

5.He5 + Vf7

6.Tc4 Vg6 
7.Hf5 + Vh6

8.d4 + g5

9.h4 + - (Hình 107) Hình 107

Ván thứ 11:

1.e4 e5 
2.Tc4 Tc5 
3.Hf3 Mc6 
4.Hf7 # (Hình 108)

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

Ván thứ 12:

1.e4 e5

2.Mf3 Mc6

3.Mc3 Tc5

4.Me5 Me5

5.d4 He7

6.Md5 Hd6

7.dc Hc5

8.Tf4 d6 Hình 109

9.b4 Hc6

10.Tb5 ! + - (Hình 109)
Ván thứ 13:

1.e4 c6

2.d4 d5

3.Mc3 de

4.Me4 Md7

5.He2 Mgf6

6.Md6 # (Hình 110)

Ván thứ14:

1.e5 e5

2.f4 d5

3.Mf3 de

4.Me5 Tc5

5.Mc3 Mf6

6.He2 Mc6

7.Mf7 He7

8.Mh8 Md4

9.Hd1 Mf3

10.gf ef 
11.Te2 f2 + - (Hình 111)

Hình 110

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

8.Tài liệu đọc thêm.

- Uỷ ban TDTT. 2004. Luật Cờ Vua. Nhà xuất bản Thể Dục Thể Thao, Hà Nội - 2004.
- IU.L.A. Avơbach. 1986. Cờ quốc tế - Kỹ thuật cờ tàn. Hội cờ Việt Nam xuất bản
1986.

- Th.S Đàm Quốc Chính, Đặng Văn Dũng, Nguyễn Hồng Dương.1999. Giáo trình Cờ

Vua (Th.S Đàm Quốc Chính: chủ biên). Nhà xuất bản Thể Dục Thể Thao, Hà Nội - 1999.

- Tạp chí người chơi cờ. Những nước cờ xuất sắc của Bobby Fischer. Quyển 1.
- Tạp chí người chơi cờ. Những nước cờ xuất sắc của Bobby Fischer. Quyển 2.
- Tạp chí người chơi cờ. Các dạng thức tàn cuộc căn bản nhất. Quyển 4.

- Tạp chí người chơi cờ. Những địn chiến thuật thí qn giành thắng lợi. Quyển 2.
- Tạp chí người chơi cờ. Luyện tập chiến thuật Cờ Vua.

- Tạp chí người chơi cờ. Luật chơi cờ, các nguyên tắc ra quân, những kỹ năng tiến
hành ván cờ. Quyển 1.

- T.S Đàm Quốc Chính. 2003. Giáo trình Cờ Vua. Xí nghiệp in SGK Hồ phát - Thành
phố Đà Nẵng - 2003.

- V.E.GOLENHISHEV. 1997. Chương trình đào tạo vận động viên Cờ Vua trẻ năm
học thứ 2 - 3. Hà Nội – 1997.

- X.G.GRABUZOV. 1998. Chương trình đào tạo vận động viên Cờ Vua đẳng cấp cao.
Quyển 4. Hà Nội, 9 - 1998.

9. Tài liệu tham khảo.

- Uỷ ban TDTT. 2004. Luật Cờ Vua. Nhà xuất bản Thể Dục Thể Thao, Hà Nội - 2004.
- Th.S Đàm Quốc Chính, Đặng Văn Dũng, Nguyễn Hồng Dương.1999. Giáo trình Cờ
Vua (Th.S Đàm Quốc Chính: chủ biên). Nhà xuất bản Thể Dục Thể Thao, Hà Nội - 1999.
- T.S Đàm Quốc Chính. 2003. Giáo trình Cờ Vua. Xí nghiệp in SGK Hoà phát - Thành
phố Đà Nẵng - 2003.

</div>