BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN HN
BỘ MÔN NL M LN
TS. LÊ NGỌC THÔNG

CHƯƠNG II

PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT

HÀ NỘI 2009
1


I.

PHÉP BIỆN CHỨNG VÀ PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
1. PHÉP BIỆN CHỨNG VÀ CÁC HÌNH THỨC CƠ BẢN CỦA PBCDV

2


a. KHÁI NIỆM VỀ TÍNH BIỆN CHỨNG CỦA TG

THẾ GIỚI
TÍNH BIỆN CHỨNG
( Tính chất gắn liền với sự
tồn tại, vận động của TG )

QĐ
BCKQ

BCCQ

( Biện chứng vốn có
của TG )

( Biện chứng
của tư duy )

PA
3


SỰ HÌNH THÀNH & KHÁI NIỆM VỀ PHÉP BIỆN CHỨNG

PHÉP BIỆN CHỨNG

TÍNH BIỆN CHỨNG
( Tính chất gắn liền với sự
tồn tại, vận động của TG )

Nghien cuu

HỌC THUYẾT
NGHIÊN CỨU VỀ TÍNH BIỆN CHỨNG
CỦA THẾ GIỚI

4


VỊ TRÍ CỦA PBC

PHÉP BIỆN CHỨNG

PBC LÀ MỘT
TRONG CÁC NỘI DUNG
ĐẶC BIỆT QUAN TRỌNG
CỦA NHIỀU TRIẾT HỌC

1. LÝ LUẬN BIỆN CHỨNG
2. PHƯƠNG PHÁP BIỆN CHỨNG
3. THẾ GIỚI QUAN
5


b. SƯ PHÁT TRIỂN CỦA PBC

CÁCHÌNH
HÌNHTHỨC
THỨC
CÁC
CƠBẢN
BẢN
CƠ
CỦAPBC
PBC
CỦA

PBCCỔ
CỔĐẠI
ĐẠI
PBC


PBCDUY
DUYTÂM
TÂM
PBC

PHEP SIEU HINH

PBCDUY
DUYVẬT
VẬT
PBC

6


PBC – PHƯƠNG PHÁP BIỆN CHỨNG
1.
2.

PHƯƠNG PHÁP LUẬN TRIẾT HỌC
CÁC NGUYÊN TẮC

1)

MLH N/C THẾ GIỚI TRONG MLH

2)

N/C THẾ GIỚI TRONG SỰ VẬN ĐỘNG


3)

N/C THẾ GIỚI TRONG XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN

4)

TÌM NGUYÊN NHÂN CỦA CÁC HIỆN TƯỢNG TỪ

TRIẾT HỌC

PBC

CHÍNH BẢN THÂN SỰ VẬT, HIỆN TƯỢNG

PBC DUY VẬT
 PBCDV, PBCDT đều là lý luận và phương pháp
xem xét, phân tích thế giới
Trong trạng thái liên hệ, vận động, phát triển của đối
tượng.

PBC DUY TÂM

 Sự khác nhau căn bản giữa chúng là dựa trên lập
trường nào: DV hay DT
TRONG VIỆC LÝ GIẢI MQH GIỮA BCKQ VÀ BCCQ
7


HÌNH THỨC THỨ NHẤT CỦA PBC

PBC CỔ ĐẠI

Tư tưởng bc trong
Triết học Ấn Đô.

Tư tưởng bc trong
Triết học Trung Hoa

Tư tưởng bc trong
Triết học Hy Lạp

8


PBC TRONG TRIẾT HỌC PHẬT GIÁO
1. THUYẾT NHÂN – DUYEN

N1

Q1
N2

Q2

DUYEN

2. LE VO THƯỜNG

TỰ NHIÊN: NƯƠNG DÂU  BÃI BỂ
PHÁP: THÀNH – TRỤ - HOẠI – KHÔNG

NHÂN: SINH – TRỤ - DỊ - DIỆT
9


N1

Q1
N2

10


4. Siêu
tâm linh

3.
Tâm
linh

2. Trí tuệ

1. Vật chất

11


THẬP NHỊ NHÂN DUYÊN
1.

VÔMINH


2.

HÀNH

3.

THỨC

4.

DANH SẮC

5.

LỤC NHẬP
6.

XÚC

7.

THO

8.
9.

ÁI

NHÂN QUÁ KHỨ


ĐỜI QK

HOẶC ( PHIỀN NÃO

QK 1LỚP N-Q HT

QỦA HIỆN TẠI

NGHIỆP

ĐỜI H TAI

THỦ

10. HỮU
11. SANH
12. LÃO,TỬ

NHÂN HIỆN TẠI
K`HỔ (BÁO CHƯỚNG

HT 1 LỚP N-Q VL

QỦA VỊ LAI

ĐỜI VỊ LAI
12



1.

VÔMINH

2.

HÀNH

3.

THỨC

4.

DANH SẮC

5.

LỤC NHẬP
6.

XÚC

7.

THO

8.
9.


ÁI

NHÂN QUÁ KHỨ

ĐỜI QK

HOẶC ( PHIỀN NÃO

QK 1LỚP N-Q HT

QỦA HIỆN TẠI

NGHIỆP

ĐỜI H TAI

THỦ

10. HỮU
11. SANH
12. LÃO,TỬ

NHÂN HIỆN TẠI
K`HỔ (BÁO CHƯỚNG

HT 1 LỚP N-Q VL

QỦA VỊ LAI

ĐỜI VỊ LAI

13


THUYẾT ÂM DƯƠNG – NGŨ HÀNH

THÁI CỰC
DƯƠNG

LƯỠNG NGHI

THÁI DƯƠNG

KIÊN

ĐOÀI

ÂM

THIẾU ÂM

LY

CHẤN

TỨ TƯỢNG

BÁT QUÁI

BÁT QUÁI  VẠN VẬT


THIÉU DƯƠNG

TỐN

KHẢM

THÁI ÂM

CẤN

KHÔN

14


TƯ TƯƠNG BC TRONG TRIẾT HỌC NGŨ HÀNH
1. PHẠM TRÙ NGŨ HÀNH
5 YẾU TỐ, 5 THẾ LỰC ĐỘNG CO ANH HƯỞNG LẪN NHAU
TEN GỌI: KIM, MỘC THỦY, HỎA, THỔ

KIM
2. NGUYÊN TẮC TÁC ĐỘNG
 TƯƠNG SINH (TĂNG CƯƠNG)
THỔ SINH KIM
KIM SINH THUỶ

THỔ

THỦY


THUỶ SINH MỘC
MỘC SINH HOẢ
HOẢ SINH THỔ

 TƯƠNG KHẮC ( HẠN CHẾ )
THỔ KHẮC THUỶ
THUỶ KHẮC HOẢ

HỎA

MỘC

HOẢ KHẮC KIM MỘC
KIM KHẮC MỘC
MỘC KHẮC THỔ

SINH
KHẮC
15


TƯ TƯƠNG BC TRONG HỌC THUYẾT CHÍNH TRỊ NHO
GIA

LỄ TRỊ

VUA

E


D

A

HỌC THUYẾT
ĐẠO ĐỨC

QUAN

B

C

DÂN

CHÍNH DANH
HỌC THUYẾT CHÍNH TRỊ
16


PHÉP BIỆN CHỨNG TRONG HỌC THUYẾT ĐẠO GIA
TU TUỎNG TỔNG QUÁT

1/ TÍNH CHẤT :

VỀ ĐẠO PHÁP TỰ NHIÊN:

PBC CỔ ĐẠI – THO SO, CHẤT PHÁC,

“ NHÂN PHÁP ĐỊA, ĐỊA PHÁP THIÊN, THIÊN

PHÁP ĐẠO, ĐẠO PHÁP TỰ NHIÊN “

DỤA TRÊN CÁC QUAN SÁT CẢM TÍNH

ĐẠO
1. TU TUỎNG VỀ MLH

ĐẠO GIA

NHẤT

2. TU TUỎNG VỀ MÂU THUẪN

NHỊ

3. TU TUỎNG VỀ VẬN ĐỘNG

TAM

4. TU TUỎNG VỀ QUY LUẬT

VẠN VẬT
17


PHÉP BIỆN CHỨNG TRONG HỌC THUYẾT ĐẠO GIA
 MLH GIŨA VẠN VẬT

1.


TU TUỎNG VỀ MLH :

2. TU TUỎNG VỀ MÂU THUẪN

3. TU TUỎNG VỀ VẬN ĐỘNG :

 MLH GIŨA ĐẠO & VẬT

 VÔ – HỮU
 MLH THỂ - DỤNG
 CHUYỂN HOA CỦA CÁC MẶT ĐỐI LẬP

 VẠN VẬT VĐ TRONG BAN THỂ CỦA ĐẠO
 SỰ VẬT, HIỆN TUỌNG QUAY TRỎ VỀ
VĨI BAN TÍNH TU NHIÊN

 QL QN BINH : MỌI TRẠNG THÁI VẬN ĐỘNG ĐỀU ĐI TỚI CÂN
4. TU TUỎNG VỀ QUY LUẬT :

BẰNG
 QL PHAN PHỤC : MỌI QT VẬN ĐỘNG
ĐẠT TỚI ĐỈNH CAO SẼ QUAY TRỞ VỀ MẶT ĐỐI LẬP

18


PHÉP BIỆN CHỨNG TRONG TRIẾT HỌC HẤRACLIT
1. TƯ TƯỞNG VẬN ĐỘNG
HƠI


HƯỚNG ĐI LÊN
NƯỚC

ĐẤT
CON NGƯỜI

LỬA

LINH HỒN

ĐẤT

NƯỚC
HƯỚNG ĐI XUỐNG

HƠI

19


PHÉP BIỆN CHỨNG TRONG TRIẾT HỌC HẤRACLIT
2. TƯ TƯỞNG MÂU THUẪN


SỰ VẬT CHỨA ĐỰNG CÁC MẶT ĐỐI LẬP:
NÓNG – LẠNH, KHÔ – ƯỚT, BẨN – SẠCH

 CÁC MẶT ĐỐI LẬP CÓ KHẢ
NĂNG CHUYỂN HÓA


3. TƯ TƯỞNG VỀ CHÂN LÝ


CHÂN LÝ LÀ CỤ THỂ:

 LỢN THÍCH Ở BẨN,
GÀ THÍCH TẮM TRONG TRO BỤI
 “ TRỜI MỖI NGÀY MỘT MỚI “

 “ KHONG AI CO THỂ TẮM 2 LẦN TREN
CÙNG MỘT DONG SONG “

20


BIỆN CHỨNG TRONG TRIẾT HOC PLATON
TG Ý NIỆM

LINH
.

HỒN

TRÍ TUỆ
CẢM XÚC
TÌNH CẢM

Ý NIỆM

NGUỒN GỐC


CHẤT LIỆU
-LL XƠCRAT
-LL PHÁI ÊLÊ
-LL CĨN SỐ
PITAGO

.
.
THỂ XÁC CON NGƯỜI
ĐẤT,NƯỚC
LỬA,KKHÍ

QH TỶ LỆ

SỰ VẬT

TG SỰ VẬT CT

21


TƯ TƯỞNG BIỆN CHỨNG THOI CO DAI
LÔGIC
-PLATÔN
-ARISTOOT

NC TINH CHẤT
TRONG SỰ TT &
BC CQ

TRONG TRANH
LUẬN

VĐ CỦA TG

BCKĐ >< BC PĐ

LÔGOS
-MÂU THUẪN
ĐẶC ĐIỂM
1.
-MLH
-VẬN ĐỘNG

2.
3.

TỰ PHÁT NGÂY THƠ

BIỆN CHỨNG TRONG TÍNH CHỈNH THỂ
DỰA TREN KINH NGHIEM TRỰC GIÁC
4.

CHƯA GẮN VỚI KHOA HỌC

HINH THỨC THỨ NHẤT CỦA TH HY LẠP.
TRONG TH NÀY, TƯ DUY BC XUẤT HIỆN
VỚI TÍNH CHẤT THUẦN PHÁC TỰ NHIEN
CHƯA BỊ KHUAY ĐỤC BỞI NHỮNG TRỞ NGẠI
…ĐÚNG HƠN SO VỚI SIEU HINH


TRIẾT HỌC HIỆN ĐẠI CHỈ TIẾP TỤC CÁI CONG VIỆC

22THOI
DO HERACLIT VÀ ARIXTOT ĐÃ MỞ ĐẦU MÀ


HINH THỨC THỨ HAI CỦA PBC - PBCDUY TÂM
BC CỦA Ý NIỆM TUYỆT ĐỐI - XPĐ
THƯỢNG ĐẾ,CHÚA TRỜI

TƯ DUY

CHỦ THỂ

=

YNTĐ

HAM
HIỂU BIẾT



GTN

LINH
ĐỘNG
23



QN BIỆN CHỨNG CỦA HÊ GHEN VỀ CON NGƯỜI & XÃ HỘI
YNTĐ

TH
TV

ĐV

NGƯỜI

TG
TTTĐ

VC

HC

SS

NT

Q. C. PHỔ

GTN

HỆ THỐNG LÝ LUẬN TƯƠNG ĐỐI HOÀN CHỈNH

XÃ HỘI


PHƯƠNG PHÁP TƯ DUY TRIẾT HỌC PHỔ BIẾN

P. TÂY

THỂ HIỆN VỚI TƯ CÁCH LÀ LÔ GICS BIỆN CHỨNG
HAN CHẾ: TRÊN LẬP TRƯỜNG DUY TÂM PHỎNG

MQH
KT
ĐOÁN MÂU THUẪN
VỚI
HỆ THỐNG TRIẾT
P. HỌC
ĐONG
TÁC DỤNG: TẠO RA BƯỚC
QUÁ
ĐỘ CHUYỂN BIẾN
QL CỦA
NN
VỀ THẾ GIỚI QUAN VÀ LẬP TRƯỜNG

MÂU THUẪN,

DUY TÂM
 CƠNG
DUY VẬT
BẤT
SIÊU HÌNH  BIỆN CHỨNG

24



PBC CUA HÊ GHEN
PBC DUY TÂM
PBC CỦA
TƯ DUY, KHÁI NIỆM
PHỎNG ĐỐN

CHÍNH ĐỀ  PHẢN ĐỀ --> HỢP ĐỀ
MQH TẤT YẾU VÀ TỰ DO
CÁI HỢP LÝ THÌ TỒN TẠI,
CÁI TỒN TẠI THÌ HỢP LÝ
1. CAC K/N NẰM TRONG MLH

2. CAC K/N VẬN ĐỌNG BIẾN ĐỔI KHÔNG NGỪNG

3. CAC K/N NẰM TRONGXU HƯỚNG PHÁT TRIỂN
CHỊU SỰ CHI PHỐI CỦA CÁC NGUYÊN TẮC
NT MÂU THUẪN
NT LƯỢNG – CHẤT
NT PHỦ ĐỊNH CỦA PHỦ ĐỊNH

4. MLH QUA CÁC CẶP PHẠM TRÙ

CHUNG – RIÊNG
BẢN CHẤT – HIỆN TƯƠNG
TẤT NHIÊN – NGẪU NHIÊN

25