h THPT trước thiên tai cho thấy
tất cả các biểu hiện về nhận thức, cảm xúc và hành vi đều xuất hiện; trong đó xuất hiện rõ nét nhất,
với tỉ lệ khá cao là biểu hiện về nhận thức và cảm xúc; biểu hiện chủ yếu về hành vi là “Hạn chế
tham gia hoạt động cùng bạn bè” và “Thích ngồi một mình”.

2.2.3. Mức độ căng thẳng tâm lí của học sinh
Trong tổng số 200 khách thể nghiên cứu có 134 học sinh (67%) cho rằng mình bị “căng
thẳng”. Mức độ này chiếm tỉ lệ cao nhất trong tổng số 200 khách thể. Tiếp đến là mức “rất căng
thẳng” (22,5%). Những học sinh ở mức độ này nếu khơng có hỗ trợ về căng thẳng thì sẽ gây ảnh
hưởng xấu tới đời sống của các em, nhất là sức khỏe. Mức thứ ba là “ít căng thẳng” (10,5%).
Nhìn chung ở học sinh THPT có mức độ căng thẳng khác nhau. Trong đó mức độ “căng
thẳng” chiếm tỉ lệ cao nhất và thấp nhất là mức độ “ít căng thẳng”. Điểm trung bình (1,88) cho
thấy mức độ căng thẳng của học sinh nằm trong nhóm mức độ 2 (căng thẳng) và so sánh độ lệch
chuẩn là .563.
121


Trần Thị Lệ Thu, Nguyễn Hữu Hạnh

Như vậy mức độ “căng thẳng” của các em trước thiên tai chiếm tỉ lệ lớn nhất là 134 ý kiến
chiếm 67% trong tổng số 200 ý kiến của học sinh; mức độ “rất căng thẳng” là 45 ý kiến chiếm
22,5% và mức độ “ít căng thẳng” chiếm 10,5%.
Bảng 5. Mức độ căng thẳng tâm lí trước thiên tai của học sinh THPT
Điểm
Độ lệch
Mức độ
Số lượng
Tổng (%)
Thứ bậc
trung bình
chuẩn

Rất căng thẳng
45
22,5
2
Căng thẳng
134
67,0
1
1,88
0,563
21
10,5
3
Ít căng thẳng
Tổng
200
100,0
Kết quả so sánh mức độ căng thẳng giữa nam và nữ cho thấy mức độ “ít căng thẳng”, “căng
thẳng”, “rất căng thẳng” giữa nam và nữ có khác biệt nhất định. Mức độ “rất căng thẳng” của nam
là 20% và nữ là 25,3%, ở nữ giới chiếm tỉ lệ cao hơn nam giới là 5,3%. Ở mức độ “căng thẳng”
của nam (64,8%) cũng chiếm tỉ lệ thấp hơn nữ (69,5%) và ở mức độ “bình thường” ở nam giới là
15,2% còn nữ giới là 5,3%. Đây là mức độ chênh lệch cao nhất giữa nam và nữ (9,9%).

2.3.

Nhân tố tác động gây căng thẳng tâm lí của học sinh THPT Văn Chấn tỉnh
Yên Bái

Bảng 6. Các tác nhân gây ra căng thẳng cho học sinh THPT Văn Chấn
Mức độ ảnh hưởng

Khơng
Rất
Độ
Ít ảnh
Ảnh
Tổng
ảnh
ảnh
Tác nhân
lệch
hưởng hưởng
hưởng
hưởng (mean) chuẩn
(%)
(%)
(%)
(%)
Chưa hiểu hết mức độ ảnh hưởng của
7.5
27.5
56.5
8.5
2.66
.740
thiên tai
Chưa biết cách ứng phó với thiên tai
8.5
15
58
18.5

2.87
.812
Không quan tâm tin tức, dự báo thời tiết
8.5
19.5
52
20
2.84
.843
Chưa phối hợp với các cơ quan chức
11.5
23.5
40.5
24.5
2.78
.947
năng xã
Xem nhẹ thiên tai
10.5
17
35.5
37
2.99
.982
Quá lo lắng và sợ hãi về thiên tai
11.5
20
49.5
19
2.76

.892
Thiếu kinh nghiệm đã từng trải qua
7.5
21
50
21.5
2.86
.841
thiên tai trước đây
Cán bộ xã, những người có thẩm quyền
6.5
18
53.5
22
2.92
.926
chưa quan tâm đến các em về về thiên
tai
Truyền thơng liên lạc cịn hạn chế
9
17
53
21
2.86
.851
Cán bộ chưa có chun mơn cao về
6.5
18
53.5
22

2.92
.926
thiên tai
122


Căng thẳng tâm lí của học sinh trung học phổ thơng trước khi có thiên tai

Lo lắng về cuộc sống sau cơn bão xảy
ra
Sợ phải di chuyển đến nơi khác tránh
bão
Sợ khơng có gì ăn sau cơn bão đi qua
Sợ cái chết
Sợ nghèo đói sau thiên tai
Sợ bệnh tật
Lo lắng bị chia cắt người thân (mất
người thân)
Nghĩ quá nhiều đến những hậu quả xấu
mà thiên tai có thể đem lại
Khơng có khả năng đưa ra quyết định
Nhà trường khơng quan tâm về thiên tai
Chứng kiến bạn bè lo lắng
Chứng kiến những người thân quá lo
lắng

6.5

22.5


51.5

19.5

2.84

.811

8

23.5

53

15.5

2.76

.810

9.5
10
10
8.5

25
21
23
22.5


44
39
40.5
40.5

21.5
30
26.5
28.5

2.78
2.89
2.84
2.89

.894
.950
.934
.918

5.5

10

34

50.5

3.30


.861

14

36

40

10

2.46

.856

20.5
11.5
15.5

28.5
29
30.5

38
35
42.5

13
24.5
11.5


2.44
2.73
2.50

.959
.961
.891

10.5

19.5

46

24

2.84

.912

Nhân tố tác động gây ra căng thẳng nhiều nhất theo học sinh bao gồm: “Xem nhẹ thiên tai”
(37%) với điểm trung bình = 2,99, “Lo lắng người thân bị chia cắt” (50,5%) với điểm trung bình
= 3,30. Tiếp đến là các tác nhân gây căng thẳng như “Chưa biết cách ứng phó với thiên tai” với
ĐTB= 2,87, “Chưa hiểu hết mức độ ảnh hưởng của thiên tai” với ĐTB = 2,66, “Thiếu kinh nghiệm
đã từng trải qua thiên tai trước đây” với ĐTB= 2,86, “Sợ cái chết” với ĐTB = 2,89, “Cán bộ chưa
có chuyên môn cao về thiên tai” với ĐTB = 2,92, “Cán bộ xã, những người có thẩm quyền chưa
quan tâm đến các em về về thiên tai” với ĐTB = 2,92 và các nguyên nhân khác.

3.


Kết luận

Huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái thường có các loại hình thiên tai: lũ qt, sạt lở đất, sương
muối, lốc xoáy, bão, ngập lụt, hạn hán, và rét hại. Học sinh cho rằng thiệt hại về vật chất do thiên
tai là nhiều và cao hơn giáo viên. Các biểu hiện căng thẳng tâm lí chủ yếu của học sinh về thể chất
là: (1) cơ thể mệt mỏi chán ăn, (2) chóng mặt,(3) đau đầu, đau ngực, (4) khó thở, (5) tay chân run
rẩy, (6) có dấu hiệu tăng huyết áp. Về tâm lí, các biểu hiện chủ yếu là: (1) nhận thức- cảm thấy
mất phương hướng, mất lòng tin, hay suy nghĩ lung tung, suy nghĩ chậm, khả năng đánh giá vấn
đề kém; (2) Cảm xúc- bồn chồn, lo lắng và sợ hãi, buồn bã, chán nản, sợ phải nghỉ học để lo cho
gia đình, sợ nghĩ về tương lai; (3) Hành vi- hạn chế tham gia hoạt động cùng bạn bè, sử dụng chất
kích thích, thích ngồi một mình.
Đa số học sinh tự đánh giá mình thuộc mức “căng thẳng” tâm lí trước thiên tai đa số. Mức
độ “rất căng thẳng” và “căng thẳng” ở học sinh nữ chiếm tỉ lệ lớn hơn học sinh nam.
Những cách các em ứng phó với thiên tai chủ yếu là những Trao đổi với mọi người trong
gia đình và chuẩn bị sẵn sàng cách ứng phó thiên tai, giải thích với các thành viên trong gia đình
những nguy cơ có thể gặp phải, tham gia vào cơng việc chuẩn bị tình huống khẩn cấp, Theo dõi và
thực hiện các chỉ dẫn của chính quyền địa phương, thu thập thơng tin về thiên tai.
Đa số học sinh có nhu cầu được cung cấp thông tin đầy đủ về thiên tai, được dạy các kiến
thức về thiên tai và các kĩ năng về phòng chống thiên tai.
123


Trần Thị Lệ Thu, Nguyễn Hữu Hạnh

Một số khuyến nghị:
Dựa trên kết quả nghiên cứu lí luận và thực tiễn chúng tơi có một số khuyến nghị với học
sinh THPT, Trường THPT huyện Văn Chấn tỉnh Yên Bái, giáo viên và phụ huynh học sinh Trường
THPT huyện Văn Chấn, Tỉnh Yên Bái như sau:
Học sinh THPT huyện Văn Chấn nên tích cực tìm hiểu thơng tin, tham gia các hoạt động
và cần được trang bị kiến thức, kĩ năng ứng phó trước thiên tai, trong thiên tai và sau thiên tai để

có thể có những cách ứng phó và hỗ trợ kịp thời. Các em và gia đình cần có sự thống nhất về cách
phòng chống thiên tai. Các gia đình có thể cùng trao đổi để cũng chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức
và cách phòng chống căng thẳng trước thiên tai.
Nhà trường cũng nên tổ chức các khóa học nhằm rèn luyện kĩ năng ứng phó với căng thẳng
trước, trong và sau thiên tai cho mỗi học sinh. Tổ chức tham vấn cá nhân, tham vấn nhóm nhằm
phát hiện sớm, phịng ngừa và can thiệp căng thẳng tâm lí trước, trong và sau thiên tai cho học
sinh.
Các cấp chính quyền địa phương, các cơ quan đoàn thể nên tuyên truyền, phổ biến thông
tin, kiến thức liên quan tới phát hiện, phịng ngừa và can thiệp tâm lí cho học sinh THPT trước,
trong và sau thiên tai. Tuyên truyền bằng mọi phương tiện như internet, sách, báo, loa, đài, tập
huấn,...
Lời cảm ơn. Nghiên cứu này được tài trợ bởi Quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc
gia (NAFOSTED) trong đề tài mã số VI.1.1-2012.14.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]

Đỗ Lệ Hằng, 2013. Căng thẳng tâm lí của học sinh THPT. Luận án tiến sĩ, Học viện Khoa
học xã hội.
Phan Thị Mai Hương, 2007. Cách ứng phó của trẻ vị thành niên với hồn cảnh khó khăn.
Nxb Khoa học Xã hội, Việt Nam.
Nguyễn Thành Khải, 2001. Nghiên cứu stress ở cán bộ quản lí. Luận án Tiến sĩ Khoa Tâm lí
Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
/>˜

/> />www.redcross.org.vn/
www.biendoikhihau.gov.vn/
ABSTRACT
Psychological stress in high school students before natural disasters occur

This article summarize and analyzes the psychological stress levels of high school students
in Van Chan-Yen Bai before natural disasters occur. The information is the result of a survey
conducted to learn what causes psychological stress before natural disasters occur. A summary is
presented which proposes ways to prevent and reduce psychological stress in high school students
of Van Chan-Yen Bai before natural disasters occur.
Keywords: High school students, natural disaster, psychological stress, before the natural
disasters occur, coping with a natural disaster.

124