Sang kien kinh nghiem mon Hoa

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (253.06 KB, 28 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

I. MỤC LỤC

Trang

I. Phần mở đầu 2

I.1 lý do chọn đề tài 2

I.2 Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài 2

I.3 Đối tượng nghiên cứu 3

I.4 Giới hạn, phạm vi nghiên cứu 3

II. Phần nội dung 3

II.1 Cơ sơ lý luận 3

II.2 Thực trạng 3

a. Thuận lợi - khó khăn 3

b. Thành cơng – hạn chế 4

c. Mặt mạnh – mặt yếu 4

d. Các nguyên nhận, các yếu tố tác động 4

II. 3 Giải pháp, biện pháp: 5

a.Mục tiêu của giải pháp, biện pháp

b.Nội dung cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp 5
c. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp 24
d. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp 24
e. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu 24
II.4 Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề 25
nghiên cứu

III. Phần kiến nghị, kết luận 25

III.1 Kết luận 25

III.2 Kiến nghị 26

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

I. PHẦN MỞ ĐẦU 
I.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Khi tôi bước vào lớp học là bắt gặp những ánh mắt lo sợ và những tiếng khe
khẽ cất lên “ lại giờ hoá”, “sao mơn Hố khó q cơ ơi”. .. Khơng phải tại tơi là giáo
viên “khét tiếng” vì hung dữ, khơng phải vì tơi là giáo viên ln gây áp lực của học
sinh. Mà bởi vì các em sợ mơn Hố, khó khăn khi học mơn Hố, sợ kiểm tra bài cũ
mà không biết cách làm bài tập cũng bởi vì mơn hố khó. Mơn Hố “khó” thì đi đâu
tôi cũng nghe, nghiên cứu đề tài nào của giáo viên cũng thấy chữ “khó” là đi đầu tiên.
Đã có rất nhiều giáo viên trăn trở, suy nghĩ viết sáng kiến kinh nghiệm nhằm cho mơn
Hố bớt khó. Tơi cũng vậy là giáo viên dạy Hố mà khi nhìn các em nhăn mặt ngao
ngán với mơn Hố tôi cũng trăn trở vô cùng. Trong đầu tôi luôn đặt ra câu hỏi: “ làm
sao để các em học sinh hiểu Hoá dễ hơn, yêu Hoá nhiều hơn và thực sự giỏi Hố
hơn”.

Với mơn Hố đặc thù là giờ học trên lớp học toàn là lý thuyết nhưng khi kiểm

tra định kỳ hay bất cứ cuộc thi nào thì đa số là bài tập. Vậy thời gian đâu mà giáo viên
có thể truyền thụ cho học sinh phương pháp giải bài tập? Giáo viên chúng tôi phải
tranh thủ hết sức trong một thời gian ngắn: 1 tiết luyện tập, 10 phút củng cố …để dạy
học sinh biết phương pháp giải bài tập. Vậy đòi hỏi giáo viên phải hệ thống kiến thức
đầy đủ, phương pháp giải nhanh nhất, dễ nhớ nhất để truyền đạt cho học sinh.

Với những lý do trên đủ để tôi thấy rằng tôi phải nghiên cứu từng vấn đề thật
tốt và thật kỹ để làm sao học sinh dễ học nhất và dễ nhớ nhất, để khi tơi hỏi các em là:
“ mơn Hố có khó khơng?” các em sẽ trả lời tôi rằng : “ thưa cơ mơn Hố khó nhưng
chúng em đã có cách học nên mơn Hố dễ”.

Bài tập mơn Hố rất đa dạng và phong phú về các dạng bài tập. Và tôi cũng biết
rằng rất nhiều giáo viên đã nghiên cứu, đã viết sang kiến kinh nghiệm về các dạng bài
tập. Tôi nghĩ rằng đề tài của tôi cũng khơng mới mẻ, sẽ có nhiều giáo viên đã nghiên
cứu đã viết. Nhưng tôi thấy rằng học sinh của mỗi trường là khác nhau, mỗi giáo viên
có cách nghiên cứu khác nhau. Tôi sẽ phải học hỏi của những giáo viên đi trước và
kết hợp với những kinh nghiệm của mình để hồn thành tốt hơn và áp dụng thật tốt
đối với học sinh trường tôi. Nên tôi sẽ vẫn viết đề tài nhỏ “ PHƯƠNG PHÁP NHẬN
BIẾT CÁC CHẤT VÔ CƠ” chỉ với một mong ước giản đơn là : học trị của tơi sẽ u
mơn hố và sẽ giỏi mơn Hố.

I.2 MỤC TIÊU NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Các dạng bài tập của bài toán nhận biết học sinh sẽ dựa vào bảng dấu hiệu, phản
ứng đặc trưng để tìm ra các cách nhận biết. khi đã có dạng bài tập sẽ tìm ra phương
pháp giải bài tốn đó nhanh nhất và khoa học nhất.

- Nhiệm vụ của đề tài:

Khảo sát các bài tập lên lớp của học sinh trường THCS Hoàng Hoa Thám

Thực trạng và phân tích thực trạng

Đánh gia rút kinh nghiệm

Đề ra các giải pháp và đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả làm bài tập nhận biết
của học sinh

I.3 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

Các dấu hiệu nhận biết các chât vô cơ và các phương pháp giải các dạng bài tập
nhận biết.

I.4 GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU

Để học sinh học giỏi phần nhận biết mơn Hố hơn tơi chọn đề tài nghiên cứu
giới hạn trong phạm vi học sinh khối 8, 9 trường THCS Hồng Hoa Thám xã

CưDliêMnơng huyện CưMgar tỉnh ĐăkLăk
I.5 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Nghiên cứu tư liệu và sản phẩm hoạt động sư phạm

Phương pháp quan sát thực tế: quan sát các cách làm phân biệt của học sinh
Phương pháp hỏi đáp: trao đổi trực tiếp với giáo viên, học sinh về những vấn đề
liên quan đến nội dung đề tài.

Phương pháp thống kê, phân tích số liệu
II. PHẦN NỘI DUNG

II.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ

Bài toán về nhận biết các chất là phải dựa vào các phản ứng hoá học đặc trưng
để nhận biết nghĩa là phản ứng mà dùng để nhận biết phải là những phản ứng gây ra
các hiện tượng bên ngồi mà giác quan con người có thể cảm nhận và cảm thụ được.
Cụ thể là dùng mắt để nhận biết hiện tượng hoà tan; kết tủa; mất màu; tạo màu hay
đổi màu. Dùng mũi để nhận biết các mùi vị đặc trưng như NH3 có mùi khai; SO2: sốc;

H2S mùi trứng thối. Tuyệt đối khơng dùng phản ứng khơng đặc trưng. Vậy địi hỏi

học sinh phải nắm vững lý thuyết về tính chất hoá học và biết phản ứng nào là đặc
trưng từ đó vận dụng làm bài tập. Nhưng để nhớ được tính chất hố học đặc trưng của
vơ số chất thì quả là khó khăn.

II.2 THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ 
a.Thuận lợi – khó khăn

Thuận lợi: - Được sự quan tâm chỉ đạo sâu sát của Đảng ủy, uỷ ban nhân dân, sự
hỗ trợ nhiệt tình các ban ngành đoàn thể địa phương. Được sự quan tâm chỉ đạo kịp
thời của Phòng giáo dục và đào tạo huyện CưMgar.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Chương trình Sách giáo khoa hố học mới có nhiều đổi mới về mục tiêu, cấu
trúc, sự đổi mới này rất thích hợp cho giáo viên giảng dạy bộ mơn hố học cho học
sinh. Thơng qua bài học học sinh có thể tự hoạt động tích cực, chủ động sáng tạo tìm
tịi phát hiện và chiếm lĩnh nội dung bài học.

Được sự đồng tình của xã hội, nhất là các bậc Cha mẹ học sinh tích cực phối
hợp cùng với nhà trường trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh.

-Khó khăn:

Đối với học sinh trung học cơ sở thì chương trình học nặng về cả số môn học và
với cả lượng kiến thức khổng lồ. Mơn Hố học cũng thế kiến thức nhiều mà địi hỏi
các em phải học nhớ rất kỹ thì mới có thể làm bất cứ dạng bài tập nào.

Phịng thiết bị chưa có, hố chất dụng cụ hầu như đã hư hại hết hạn sử dụng nên
không thể làm thí nghiệm cho học sinh quan sát trực tiếp mà chỉ học lý thuyết khiến
các em khó nhớ hơn.

Trường chỉ có một giáo viên dạy mơn hố học trên khối 8,9 rất khó cho việc
giảng dạy và dự giờ rút kinh nghiệm.

- Tâm lý chung của mọi người trong đó có Cha mẹ học sinh cho rằng đây là môn
học phụ, kết quả học tập không quan trọng lắm, vì chưa chú ý động viên con em tích
cực học tập.

b. Thành công – hạn chế

Thành công: Đa số các em vẫn thích học mơn Hố và cố gắng chăm học mơn
hố. Học sinh vẫn nhớ được các dấu hiệu nhận biết 1 số chất cơ bản

Hạn chế: Nhiều học sinh không thể phân biệt được các dạng bài tập và khơng
nhớ nổi các phương pháp giải bài tốn. Học sinh dân tộc thiểu số thường học rất kém
môn hoá đặc biệt phần nhận biết do lười học.

c. Mặt mạnh – mặt yếu

Mặt mạnh: Các em học sinh đa số đều chăm ngoan và có ý thức học tập. Ln
chịu khó học bài cũ, làm bài tập hố học và đọc trước bài mới. một số em còn tham
khảo nhiều loại sách và rèn luyện làm bài tập.

Mặt yếu: Các em chưa biết cách học tập hiệu quả, học tập máy móc khơng tự tìm
hiểu nghiên cứu tìm tịi sáng tạo.

Học sinh không thể nhớ nổi các phản ứng đặc trưng của vô số chất.
 d. Các nguyên nhân , các yếu tố tác động

- Lượng kiến thức mơn hố 8,9 là quá nhiều, thời gian dạy trên lớp đều là dạy
lý thuyết, hầu như khơng có tiết luyện tập làm bài tập

- Hồn cảnh gia đình học sinh cịn khó khăn, cha mẹ chưa quan tâm đến việc
học hành của con

- Ý thức học tập các em chưa cao

- Cơ sở vật chất còn thiếu thốn, phòng thực hành chưa có, hố chất đã hư hại và
hết hạn sử dụng

II.3 GIẢI PHÁP, BIỆN PHÁP:

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

- Đưa ra được các phương pháp giải bài tập nhận biết truyền đạt tới học sinh để
khi học sinh gặp bất kỳ bài tập phân biệt nào cũng biết nhận dạng và nhớ phản
ứng đặc trưng của các chất để làm.

b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp

Trước tiên phải dạy cho các em biết về : Phương pháp trình bày một lời giải
về nhận biết

* Bước 1: Lấy mẫu thử.

* Bước 2: Chọn thuốc thử (tuỳ thuộc yêu cầu đề bài yêu cầu: Thuốc thử tuỳ chọn, hay
hạn chế, hay khơng dùng thuốc thử bên ngồi,...).

* Bước 3: Cho thuốc thử vào mẫu, trình bày hiện tượng quan sát được (mô tả hiện
tượng) rút ra kết luận đã nhận được hố chất nào.

* Bước 4: Viết phương trình phản ứng minh hoạ.

Ta thấy rằng bước 2 là quan trong nhất học sinh phải xác định được phải dùng
thuốc thử nào, cách làm nào để phân biệt được. Muốn vậy các em phải nắm rõ phản
ứng đặc trưng mà các em có thể tìm hiểu qua các bảng mà tôi cung cấp sau:

► . MỘT SỐ THUỐC THỬ DÀNH CHO HỢP CHẤT VÔ CƠ

BẢNG 1. TRẠNG THÁI, MÀU SẮC CỦA CÁC ĐƠN CHẤT VÀ HỢP
CHẤT :

Chất Trạng thái, màu sắc

Cr(OH)2 Vàng

K2Cr2O7 Đỏ da cam

Zn Trắng hơi xanh

Hg Lỏng, bạc trắng

HgO Vàng hoặc đỏ

Mn Trắng bạc

MnO Xám lục nhạt

MnS Hồng nhạt

MnO2 Màu đen

H2S Khí khơng màu mùi trứng thối

SO2 Khí khơng màu, mùi hắc

SO3 Lỏng, khơng màu, sơi ở 45o

Br2 Lỏng nâu đỏ hay vàng nâu

I2 Tím, rắn, có hiện tượng thăng hoa

CdS Kết tủa vàng

HgS Kết tủa đỏ

AgF Tan

AgI Kết tủa vàng đậm

CuS, FeS, NiS,
PbS. . .

Kết tủa đen

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

S Rắn vàng

P Rắn, trắng, đỏ, đen

Fe Trắng, xám

FeO Rắn đen

Fe3O4 Rắn đen

Fe2O3 Nâu đỏ

Fe(OH)2 Rắn trắng xanh hay xanh rêu

Fe(OH)3 Rắn màu nâu đỏ

Cu Rắn đỏ

Cu2O Rắn da cam hay đỏ

CuO Rắn màu đen

Cu(OH)2 Xanh

CuCl2,

Cu(NO3)2. . .Cu2+ và

muối ngậm nước của
Cu

Xanh

CuSO4 Khan trắng

CuSO4.5H2O xanh

FeCl3 Vàng

CrO Rắn đen

Cr2O3 Rắn xanh thẫm

AgCl Kết tủa trắng

AgBr Kết tủa vàng nhạt

Ag3PO4 Vàng

Ag2S Màu đen

HgI2 Đỏ

CrO3 Rắn đỏ thẫm

K2MnO4 Màu lục thẫm

Tóm tắt một số màu giống nhau:

Trắng: AgCl, BaSO4, PbCl2, NaHCO3, CaCO3,...

Đen: CuS ,FeS ,Fe2S3 ,Ag2S ,PbS ,HgS

BẢNG 2. MỘ SỐ MUỐI KHI ĐỐT THÌ CHÁY VỚI CÁC NGỌN LỬA MÀU
KHÁC NHAU

BẢNG

3.NHẬN BIẾT 
MỘT SỐ 
CHẤT KHÍ

K+ ngọn lửa màu tím

Na+ Ngọn lửa màu vàng

Ca2+ Ngọn lửa màu cam

Li Ngọn lửa màu lửa đỏ

Cs Ngọn lửa màu xanh da trời

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Khí Thuốc thử và hiện tượng Giải thích
1.SO2 -Nước brom: làm mất màu nước

brơm

- DD KMnO4: Làm mất màu tím

-Dung dịch H2S: Tạo bột màu

vàng

- Dung dịch I2: Nhạt màu vàng

của dung dịch I2

- Dung dịch Ca(OH)2 dư: Làm

cho nước vôi trong bị vẩn đục

SO2 + Br2 + 2H2O  2HBr + H2SO4

5SO2 + 2KMnO4 + 2H2O  2H2SO4

+2MnSO4

+K2SO4

SO2 + 2H2S → 3S↓ + 2H2O

SO2 + I2 + 2H2O → H2SO4 + 2HI

SO2 + Ca(OH)2 → CaSO3↓ + H2O

2.Cl2 - màu vàng lục, mùi sốc

- làm q tím ẩm mất màu

- Dung dịch KI: Làm xanh giấy

tẩm hồ tinh bột

- làm mất màu dung dịch brom

Cl2 + H2O → HCl + HClO (có tính tẩy

màu)

Cl2 + 2KI → 2KCl + I2

I2 sau khi sinh ra thì làm xanh giấy tẩm

hồ tinh bột

2Cl2 + Br2 + 6H2O → 2HBrO3 +

10HCl
3.N2 Que diêm đang cháy dở: que

diêm tắt

Nitơ khơng duy trì sự cháy
4.NH3 - Dung dịch phenolphtalein:

Dung dịch phenolphtalein từ
không màu thành màu tím hồng
- Quỳ tím: Làm xanh giấy quỳ
tím

- Giấy tẩm dung dịch HCl: Có

khói trắng xuất hiện

- Dung dịch muối Fe2+: Tạo

dung dịch có màu trắng xanh do
NH3 bị dung dịch muối Fe2+ hấp

thụ

-dd amoniac làm CuO (đen)
chuyển thành Cu (đỏ)

- dd amoniac có thể hịa tan
Cu(OH)2, Zn(OH)2, AgCl ...
(tạo phức với hirđoxit hoặc
muối của Cu, Zn, Ag)

NH3 + HCl → NH4Cl (tinh thể muối)

2NH3 + Fe2+ + 2H2 O → Fe(OH)2 (trắng

xanh) + 2NH2+

2NH3 + 3CuO → 3Cu + N2 + 3H2O

4NH3 + Cu(OH)2 →[Cu(NH3)4](OH)2

4NH3 + ZnSO4 → [Zn(NH3)4]SO4

2NH3 + AgCl → [Ag(NH3)2]Cl

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

- sục vào dd FeSO4 20% thì thu

được dd màu đỏ thẩm

- Khí O2: Hóa nâu khi gặp O2

NO + FeSO4 (20%) → Fe(NO)(SO4)

2NO + O2 → 2NO2 ↑ (màu nâu)

6.NO2 - Hịa tan kim loại hoặc làm q

tím hóa đỏ trong nước khi sục
NO2 và O2 vào

- Làm q tím ẩm hóa đỏ

2NO2 + H2O + O2 → 2HNO3

8HNO3 + 3Cu → 3Cu(NO3)3 + 2NO

+ 4H2O

3NO2 + H2O -> 2HNO3 + NO

7.CO2 - Dung dịch Ca(OH)2 dư: Làm

cho nước vôi trong bị vẩn đục
- đưa que diêm đỏ vào thì que

diêm tắt

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O

8.CO - Làm CuO (đen) thành Cu (đỏ)
Làm vẩn đục dung dịch PbCl2

CuO + CO ⃗to Cu + CO

CO + PbCl2 + H2O → Pb↓ + 2HCl +

CO2

9.H2S - mùi trứng ung

- làm quì tím ẩm hóa đỏ

- Giấy tẩm Pb(NO3)2: Làm đen

giấy tẩm

-Kết tủa đen với dd Cu(NO)3

- tạo kết tủa vàng với HNO3
(loãng)

- Tạo bột màu vàng với dung
dịch SO2

- làm mất màu dung dịch Br2
hoặc KMnO4

H2S + Pb(NO3)2 → PbS↓ + HNO3

Cu(NO)3 + H2S → CuS + 2HNO3

3H2S + 2HNO3 (loãng) → 3S↓ + 2NO +

4H2O

SO2 + H2S → 3S↓ + 2H2O

H2S + 4Br2 + 4H2O →8HBr + H2SO4

10.O3 - Dung dịch KI: Làm xanh giấy

tẩm hồ tinh bột

O3 + 2KI + H2O → 2KOH + O2↑ + I2

11.H2 - Cháy với ngọn lửa màu xanh

nhạt kèm theo tiếng nổ nhỏ. Cho
sản phẩm đi qua CuSO4 rắn

khan không màu chuyển thành
màu xanh

- Chuyển CuO (đen) thành Cu
(đỏ)

2H2 + O2 → 2H2

CuSO4 + nH2O → CuSO4.nH2O

CuO + H2 ⃗to Cu + H2O

12.SO3 - Tạo kết tủa với dung dịch

BaCl2

- Làm q tím ảm hóa đỏ

SO3 + H2O + BaCl2 → BaSO4 + 2HCl

SO3 + H2O → H2SO4

13.Br2 - Chất lỏng màu nâu đỏ

- Bị nhạt màu bởi Cl2, SO2, H2S

5Cl2 + Br2 + 6H2O → 10HCl + 2HBrO3

SO2 + 2H2O + Br2 → H2SO4 + 2HBr

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

14.F2 - Chất khí màu lục nhạt

- Tác dụng với dd NaOH

- Nước khi đun nóng sẽ bốc
cháy trong flo, giải phóng oxi.

2F2 + 2NaOH → 2NaF + H2O + OF2

+ OF2 là chất khí khơng màu, có mùi

đặc biệt, rất độc. Là chất oxi hóa mạnh,
tác dụng hầu hết với các kim loại và phi
kim tạo thành oxit và florua.

OF2 + 2Cu → CuO + CuF2

(làm Cu đỏ → CuO đen)

OF2 + P → P2O5 + PF5 (chất

rắn sau phản ứng + H2O → dd làm q

tím hố đỏ)

2F2 + 2H2O → 4HF + O2↑

15.O2 Làm Cu đỏ hố đen

Làm que đóm bùng cháy

2Cu + O2  ⃗to 2CuO

16.
H2O

( hơi
nước)

- Hơi nước làm cho CuSO4

(khan, màu trắng) chuyển sang
màu xanh

CuSO4 + nH2O → CuSO4.nH2O (màu

xanh)
17.HCl

(khí)

- làm q tím ẩm hóa đỏ
- tạo kết tủa với AgNO3,

Pb(NO3)2

- tạo khói trắng với NH3

NH3 + HCl đặc → NH4Cl (khói trắng

tinh thể)

BẢNG 4.MỘT SỐ PHI KIM 
C

(cacbon)

- cacbon là chất rắn màu đen (trừ
kim cương)

- đốt cháy tạo khí làm đục nước
vơi trong

- tan trong các axit mạnh như H2

-SO4đn, HNO3 (đặc tạo khí làm

đục nước vôi trong

C + O2 → CO2↑

C + 2H2SO4đn → CO2↑ + 2SO2↑ +

2H2O

C + 4HNO3(đ) →CO2↑

+4NO2↑+2H2O

P
(phot-pho)

- Photpho có 2 loại: photpho đỏ và
photpho trắng

- Đốt cháy tạo ra P2O5 tan trong

nước thành dd làm đỏ q tím
- tan trong các axit mạnh như H2

-SO4đn, HNO3 (đặc)

4P + 5O2 → 2P2O5

P2O5 + 3H2O → 2H3PO4

2P + 5H2SO4 đn → 5SO2↑ + 2H3PO4 +

2H2O

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

+ H2O

I2 (iot) - iot là chất rắn màu tím nhạt

- khi đun nóng, iốt thăng hoa tạo
hơi màu tím

- Iot tạo thành với hồ tinh bột một
chất có màu xanh

BẢNG 5. MỘT SỐ KIM LOẠI

Na, K,

Kim loại
kiềm

+ H2O

+ đốt cháy, quan sát màu ngọn
lửa

→ tan + dd trong + H2

K: Ngọn lửa màu tím
Ba: Ngọn lửa màu lục
Na : Ngọn lửa màu vàng

Ca + H2O

+ đốt cháy, quan sát màu ngọn
lửa

→ tan + dd đục + H2

Cháy với ngọ lửa màu đỏ
- Al, Zn,

Cr
(lưỡng

tính)
Phân biết
Al và Zn,
Cr

+ dd kiềm (thổ) NaOH,
Ba(OH)2

+ HNO3 (đặc nguội), CuO để

phân biệt Al với Zn và Cr

→ tan + H2

2Al +2NaOH + H2O -> 2NaAlO2 + H2

Zn + 2NaOH -> Na2ZnO + H2

→ Al không tan, Zn tan → NO2↑ có

màu nâu

Zn + 4HNO3 -> Zn(NO3)2 + 2NO2

+2H2O

→ Al làm CuO (đen) thành Cu (đỏ)
đây là phản ứng nhiệt nhôm

Các kim

loại từ
Mg đến
Pb

+ dd HCl → tan + H2 + riêng Pb có ↓ PbCl2 trắng

Cu HNO3 đậm đặc

+ AgNO3

→ tan + dd xanh + NO2 ↑ màu nâu

Cu + HNO3 ->Cu(NO3)2 +2NO2 +H2O

→ tan + dd xanh + ↓ trắng bạc bám lên
Cu (đỏ)

Cu + AgNO3 -> Cu(NO3)2 + Ag

Ag + HNO3, sau đó cho NaCl vào

dung dịch

→ tan + NO2 ↑ nâu + ↓ trắng

Ag + 2HNO3 -> AgNO3 + NO2 + H2O

AgNO3 + NaCl -> AgCl + NaNO3

Au + HNO3Đặc, HCl đặc tỉ lệ mol

1:3 (nước cường toan)

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Na2O,

K2O,

BaO

+ H2O Tan , dung dịch làm xanh giấy quì

Na2O + H2O -> 2NaOH

K2O + H2O -> 2KOH

BaO + H2O -> Ba(OH)2

CaO + H2O

+ dd Na2CO3

→ tan, dd đục, làm xanh q tím
→ CaCO3↓

CaO + H2O -> Ca(OH)2

CaO + H2O + Na2CO3 -> CaCO3 +

2NaOH

P2O5 + H2O → tan, dd làm đỏ q tím

P2O5 + 3H2O -> 2 H3PO4

SiO2 Dd HF → tan tạo SiF4

SiO2 + 4HF -> SiF4 + H2O

Al2O3 Tan trong cả axit và kiềm Al2O3 + 6HCl -> 2AlCl3 + 3 H2O

Al2O3 + NaOH -> 2NaAlO2 + H2O

CuO + dd axit HCl, HNO3, H2SO4

loãng

Tạo dd màu xanh

CuO + 2HCl -> CuCl2 + H2O

Ag2O Dd HCl đun nóng → AgCl ↓ trắng

Ag2O + 2HCl -> AgCl2 + H2O

MnO2 + dd HCl đun nóng → Cl2 ↑ màu vàng lục

MnO2 + 4HCl -> MnCl2 + Cl2 + 2H2O

BẢNG 7. CÁC DUNG DỊCH MUỐI ( NHẬN BIẾT GỐC AXIT)
Cl

-+ AgNO3 → AgCl ↓ trắng

- gốc Br- + Cl2

+ AgNO3

→ Br2 lỏng màu đỏ nâu

Cl2 + 2 Br- -> 2Cl- + Br2

→ AgBr↓ vàng nhạt
I- + Br2, Cl2 + hồ tinh bột

+ AgNO3

→ dd có màu xanh
Cl2 + 2I- -> 2Cl- + I2

→AgI↓ vàng đậm
S2- + Cd(NO

3)2, Pb(NO3)2 → CdS↓ vàng, PbS↓ đen

S2- + Pb2+ -> PbS

SO42- + dd BaCl2 , Ba( NO3)2 Kết tủa màu trắng

SO32- + dd axit mạnh H2SO4, HCl,

HNO3

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

SO32- + 2H+ -> SO2 + H2O

- gốc
CO3

2-+ dd Ba2+

+ dd axit mạnh
+ Ba2+, Ca2+

→ CO2 ↑ làm đục nước vôi trong

→ BaCO3↓, CaCO3↓ trắng

CO2 + Ca(OH)2 -> CaCO3 + H2O

- gốc
PO4

3-+ dd AgNO3 → Ag3PO4↓ vàng

PO43- + 3Ag+ -> Ag3PO4

- gốc
NO3

-+ H2SO4 đặc + Cu Khí màu nâu bay ra : NO2

dung dịch có màu xanh lam

Cu + 2NO3- + 4H+ -> Cu2+ + 2NO2 +

2 H2O

- gốc
NO2

-+ H2SO4 (loãng), t0 → tạo khí NO, hóa nâu ngồi khơng

khí (NO2)

- gốc
SiO3

2-+ dd axit mạnh → H2SiO3↓ trắng keo

- gốc
HCO3-,

HSO3

-+ dd axit → CO2, SO2 (mùi hắc), làm đục nước

vôi.
- gốc

AlO2

-+ dd Ba(OH)2, Ca(OH)2

+ dd axit dư

→ BaCO3↓, CaCO3↓ trắng

→ Al(OH)3↓ sau đó tan dần

BẢNG 8. NHẬN BIẾT KIM LOẠI TRONG MUỐI
- Na+,

K+, Rb+,
Cs+,
Ba2+,

Ca2+

+ đốt cháy, quan sát màu ngọn
lửa

→ Na+ cháy với ngọn lửa màu vàng
→ K+ cháy với ngọn lửa màu tím
→ Rb+ cháy với ngọn lửa màu đỏ
huyết

→ Cs+ cháy với ngọn lửa màu xanh da
trời

→ Ba2+ cháy với ngọn lửa màu lục (hơi

vàng)

→ Ca2+ cháy với ngọn lủa màu đỏ da

cam
- Mg2+ + dd OH

-Dd NaOH….

→ Mg(OH)2↓ trắng keo

Mg2+ + OH- -> Mg(OH)
2

- Fe2+ Dd OH-

Dd NaOH, …

+ dd thuốc tím trong H+

→ Fe(OH)2↓ trắng xanh

→ dd mất màu tím và hơi ngã sang
màu vàng nhạt

5Fe2+ + MnO4- + 8H+ → Mn2+ + 5Fe3+ +

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

- Fe3+ + dd OH-

+ dd chứa ion SCN- (thioxianat)

→ Fe(OH)3↓ nâu đỏ

→ tạo dd màu đỏ máu
Fe3+ + 3SCN- → Fe(SCN)3

- Al3+ + dd OH- đến dư → Al(OH)3↓ trắng keo sau đó tan

- Ca2+ + dd Na

2CO3 Tạo kết tủa trắng

- Pb2+ Dd Na

2S hoặc dd H2S PbS↓ đen, PbCl2 ↓ trắng

- Cu2+,

Cu+

+ dd S2- hoặc dd Cl

-+ dd

OH-→ Cu(OH)2 ↓ xanh

→ CuOH↓ vàng
- Cr3+ + dd

OH-+ dd Br2 (Cl2, H2O2) và

OH-→ tạo kết tủa sau đó tan dần
→ dd chuyển sang màu vàng cam
2Cr3+ + 16OH- + 3Br

2 → 2CrO42- +6Br

-+ 8H2O

Zn2+ + dd OH- đến dư Kết tủa màu trắng sau đó tan trong dd

OH- dư

Cd2+ Dùng S2- Kết tủa màu vàng

Hg2+ Dùng I- Kết tủa màu đỏ

Ag+ Dùng AgCl Kết tủa màu trắng

Sr2+ Dùng gốc SO

42- như H2SO4,

BaSO4

Kết tủa màu trắng

BẢNG 9. MỘT SỐ THUỐC THỬ THÔNG DỤNG

Thuốc thử Dùng để nhận biết Hiện tượng

1 - Q tím - axit, muối tạo bởi gốc axit mạnh và cation

của bazơ yếu

- dd bazơ, muối tạo bởi gốc axit yếu và
cation của bazơ mạnh

- quì tím hóa đỏ
- q tím hóa xanh
2

phenolph-talein

- dd bazơ, muối tạo bởi gốc

axit yếu và cation của bazơ mạnh, pH ≥ 8,3

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

(không
màu)
3 - nước

(H2O)

- các kim loại mạnh (Na, K, Ca, Ba)

- các oxit KL mạnh (Na2O, K2O, CaO, BaO)

- P2O5

- CaC2

- tan tạo H2↑,
riêng Ca còn tạo
dd Ca(OH)2 màu
đục

- tan tạo dd làm
hồng
phenolph-talein, riêng CaO
tạo dd đục

- tan tạo dd làm đỏ
q tím

- tan + C2H2

(ax-etilen) bay lên
4 - dung dich

kiềm

- kim loại Al, Zn, Cr, Pb (lưỡng tính)
- Al2O3, ZnO, PbO, Al(OH)3, Zn(OH)2,

Pb(OH)2

- tan + H2↑
- tan

5 - dung dịch

axit

- dd HCl

- H2SO4 đặc

nóng
- H2SO4

lỗng
- HNO3

- muối CO32-, SO32-, sunfua của KL đứng

trước Pb

- KL đứng trước (H)
+ MnO2

+ Ag2O, AgNO3

+ CuO

- hầu hết các KL (-Au, Pt)
- Ba, BaO, muối Ba

- Fe, FeO, Fe3O4, FeS, FeS2, FeCO3, CuS,
Cu2S

- tan + CO2↑,

SO2↑, H2S↑

- tan + H2↑
+ tan tạo Cl2↑

+ AgCl↓

+ dd màu xanh
- tan + SO2↑,

- tạo BaSO4↓ trắng

- tan + NO↑ hoặc
NO2↑, SO2↑, CO2↑

6 - Dung dịch
muối

- muối Ba2+

- muối Ag+

- muối Cd2+

- muối Pb2+

- muối Hg2+

- hợp chất có gốc SO

2-4

- dd K2Cr2O4, K2 Cr2O7

- hợp chất có gốc Cl-, I-, Br- tan
- hợp chất có gốc S2- tan

- hợp chất có gốc S2-, I- tan

- hợp chất có gốc I- tan

- tạo BaSO4↓ trắng

- tạo BaCrO4↓

vàng tươi
Ba2+ + Cr

2O72- +

H2O → BaCrO4

+2H+

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

- PbS↓ đen, PbI2↓

vàng
- HgI2↓ đỏ

CHÚ Ý KHI DÙNG QUỲ TÍM PHÂN BIỆT MUỐI

Kim loại M với gốc axit X

+Quỳ đổi màu xanh nếu: M là kim loại mạnh nằm ở nhóm I A thuộc nhóm kim loại
kiềm của bảng tuần hoàn: Li ; Na ; K ; Rb ; Cs ; Fr (trừ H) cách học : " lâu nay không
rảnh ĐI coi phố" hoặc nhóm II A là nhóm kim loại kiềm thổ: Be ; Mg ; Ca ; Sr ; Ba ;
Ra cách học : " Bởi mãi còn say CHIẾM bảng rồng" gắn với nhóm axit yếu như SO3,

CO3, ...

+Quỳ hoá đỏ nếu ngược lại: M là kim loại hoạt động yếu khơng phải các kim loại ở
phía trên gắn vơi X gốc axit mạnh như : Cl ; Br ; I ; SO4 ; NO3 ....

+ Quỳ không đổi màu : X là kim loại mạnh gắn với axit mạnh!

CHÚ Ý : Các kim loại kìêm thổ nhóm II A chỉ có 1 số là được phù hợp với quỳ hoá
xanh

- Giáo viên cho các em tiếp xúc với các bài tập nhận biết qua các bài tập mẫu. Tôi 
nhận thấy rằng sau khi đưa ra các dạng làm hướng dẫn các bước hồn chỉnh của một
bài phân biệt tơi sử dụng bản đồ tư duy thấy rằng các em có thể tiếp thu rất nhanh.

 . MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP NHẬN BIẾT

DẠNG 1: NHẬN BIẾT BẰNG THUỐC THỬ TỰ CHỌN

Phương pháp làm bài tập dạng này là ta có thể dùng bất cứ chất nào là phản ứng 
đặc trưng của chất để làm thuốc thử. Không giới hạn thuốc thử

Câu1: Nêu cách phân biệt CaO, Na2O, MgO, P2O5, đều là chất bột trắng.

Bài làm: Cách trình bày của một bài nhận biết như sau:
+ Bước 1: Trích mỗi chất một ít làm mẫu thử

+ Bước 2: Cho cả 4 mẫu hồ tan vào nước

- Thấy mẫu nào khơng tan là: MgO, mẫu nào ít tan tạo dd đục là CaO
CaO + H2O -> 2Ca(OH)2

Na2O + H2O -> 2NaOH

P2O5 + 3 H2O -> 2 H3PO4

Cho quỳ tím vào 2 dd trong suốt thấy quỳ tím hố xanh là NaOH, hố đỏ là
H3PO4

*** Khi học sinh đã biết các bước làm thì chỉ cần trình bày qua sơ đồ ( hay gọi là bản
đồ tư duy)

Hướng dẫn cho học sinh : 
( CaO, Na2O, MgO, P2O5

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Không tan tan

MgO Na2O, P2O5, CaO ít tan dd đục

Quỳ tím

Na2O xanh hoá hố đỏ P2O5

Phương trình:

CaO + H2O -> 2Ca(OH)2

Na2O + H2O -> 2NaOH

P2O5 + 3 H2O -> 2 H3PO4

Câu 2: Phân biệt 4 chất lỏng HCl, H2SO4, HNO3, H2O

Hướng dẫn:

HCl, H2SO4, HNO3, H2O

Quỳ tím
Khơng đổi màu Hố đỏ

H2O HCl, H2SO4 , HNO3

+ BaCl2

H2SO4 : Kết tủa Không hiện tượng HNO3, HCl

+ AgNO3

HNO3: Không hiện tượng ↓trắng HCl

Phương trình: H2SO4 + BaCl2 -> BaSO4 + 2HCl

HCl + AgNO3 -> AgCl + HNO3

Câu 3: Bằng phương pháp hố học làm thế nào để nhận ra sự có mặt của mỗi khí 
trong hỗn hợp gồm: CO, CO2, SO2, SO3

CO, CO2, SO2, SO3

+ BaCl2

↓ trắng

SO3 CO, CO2, SO3

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

+ Ca(OH)2

Vẫn đục

CO2 CO + CuO nóng

CuO đen -> Cu đỏ
SO3 + H2O + BaCl2 -> BaSO4 + 2HCl

SO2 + Br2 + 2H2O -> H2SO4 + 2HBr

CO2 + Ca(OH)2 -> CaCO3 + H2O

CuO ( đen) + CO -> Cu ( đỏ) + CO2

Câu 4: Có 5 chất bột : Cu, Al, Fe, S, Ag. Hãy phân biết chúng bằng phương pháp hoá 
học

Cu, Al, Fe, S, Ag

+ dd NaOH
Tan

Al Cu, Fe, S, Ag
+ dd HCl
Tan

Fe Cu, S, Ag
+ O2 (t0)

Ag khí mùi hắc: S
Rắn màu đen: cu
Phương trình: Al + NaOH + 2H2O -> 2NaAlO2 + H2

Fe + 2HCl -> FeCl2 + H2

S + O2 -> SO2

2 Cu + O2 -> 2CuO

Câu 5: Có 8 dung dịch chứa : NaNO3, Mg(NO3)2, Fe(NO3)2, Cu(NO3)2, Na2SO4,

MgSO4, FeSO4, CuSO4. Hãy nêu các thuốc thử và trình bày phương án phân biệt 8 dd

nói trên.

NaNO3, Mg(NO3)2, Fe(NO3)2, Cu(NO3)2, Na2SO4, MgSO4, FeSO4, CuSO4.

+ BaCl2

Kết tủa Không kết tủa

Na2SO4, MgSO4, FeSO4, CuSO4. NaNO3, Mg(NO3)2, Fe(NO3)2, Cu(NO3)2,

+ Dd NaOH + dd NaOH

Na2SO4 ↓xanh CuSO4 NaNO3 ↓xanh Cu(NO3)2

↓ trắng MgSO4 ↓ trắng MgSO4

↓ trắng xanh -> nâu đỏ ↓ trắng xanh -> nâu đỏ

FeSO4 Fe(NO3)2

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

MgSO4 + NaOH -> Mg(OH)2 + Na2SO4

CuSO4 + NaOH -> Cu(OH)2 + Na2SO4

FeSO4 + NaOH -> Fe(OH)2 + Na2SO4

Fe(OH)2 + O2 + 2 H2O -> 4Fe(OH)3 ↓nâu đỏ

Mg(NO3)2 +2 NaOH -> Mg(OH)2 + 2 NaNO3

Cu(NO3)2 + 2NaOH -> Cu(OH)2 + 2NaNO3

Fe(NO3)2 +2 NaOH -> Fe(OH)2 + 2NaNO3

Câu 6: Có 4 ống nghiệm mỗi ống chứa 1 dd muối ( không trùng kim loại cũng như

gốc axit) là: clorua, sunfat, nitrat, cacbonnat của các kim loại Ba, Mg, K, Pb

a. Hỏi mỗi ống nghiệm chứa dung dịch của muối nào
b. Nêu phương pháp nhận biết mỗi ống nghiệm đó
Hướng dẫn:

a. Theo tính tan của các muối thì 4 dung dịch muối là BaCl2, Pb(NO3)2,

MgSO4, K2CO3

Vì: gốc axit CO3 đều tạo kết tủa với Ba, Pb, Mg -> dd K2CO3

Kim loại Pb đều tạo kết tủa với gốc SO4, Cl -> dd Pb(NO3)2

Bari tạo kết tủa với SO4 -> dd BaCl2

BaCl2, Pb(NO3)2, MgSO4, K2CO3

+ Dd Na2S

↓ đen

Pb(NO3)2 MgSO4, K2CO3, BaCl2

+ NaOH
↓ Trắng

MgSO4 BaCl2, K2CO3

+ HCl
Khí CO2 ↑

K2CO3 BaCl2

Na2S + Pb(NO3)2 -> PbS + 2NaNO3

2NaOH + MgSO4 -> Mg(OH)2 + Na2SO4

2HCl + K2CO3 -> 2KCl + CO2 + H2O

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

Đối với dạng này, nếu đề bài không yêu cầu sử dụng thuốc thử cho trước thì ta 
chọn thuốc thử sao cho có thể phân biệt (nhận biết) được nhiều chất nhất. nếu đề
bài yêu cầu thuốc thử thì ta sử dụng thuốc thử đó trước.

Khi đã sử dụng hết lượng thuốc thử cho phép ta sử dụng chất vừa nhận được 
hoặc sản phẩm của chất sau phản ứng nào đó làm thuốc thử để phân biệt các 
chất cịn lại:

Câu 1: Nhận biết các dung dịch mất nhãn sau chỉ bằng dung dịch phenolphthalein
a. 5 dung dịch: Na2SO4, H2SO4, MgCl2, BaCl2, NaOH

b. 5 dung dịch: NaOH, HCl, H2SO4, BaCl2, NaCl

Hướng dẫn:

a .. Na2SO4, H2SO4, MgCl2, BaCl2, NaOH

+ phenolphthalein

Màu hồng

NaOH H2SO4, MgCl2, BaCl2, Na2SO4

+ NaOH màu hồng

BaCl2, Na2SO4 Mất màu: H2SO4

+ H2SO4 ↓ trắng MgCl2

↓ trắng : BaCl2 Na2SO4

H2SO4 + 2NaOH -> Na2SO4 + 2H2O

MgCl2 + 2NaOH -> Mg(OH)2 -> 2NaCl

H2SO4 + BaCl2 -> BaSO4 + 2HCl

b.. NaOH, HCl, H2SO4, BaCl2, NaCl

+ phenolphthalein
màu hồng không

NaOH HCl, H2SO4, BaCl2, NaCl

+ NaOH màu hồng

Nhóm1:Mất màu hồng Nhóm 2: Khơng hiện
HCl, H2SO4 tượng NaCl, BaCl2

Lấy 1 dung dịch nhóm 1 đổ vào 2 lọ dung dịch nhóm 2: Nếu có kết tủa thì nhận đó là
cặp H2SO4 + BaCl2 và cặp còn lại là NaCl và HCl

Nếu khơng có kết tủa thì dung dịch đã dùng nhóm 1 là HCl -> H2SO4 sẽ nhận được

BaCl2 ở nhóm 2 -> cịn lại là NaCl

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

a. Na2SO4, NaOH, BaCl2, HCl, AgNO3, MgCl2

b. NaHSO4, Na2CO3, Na2SO3, BaCl2, Na2S

Hướng dẫn cho học sinh

a. Na2SO4, NaOH, BaCl2, HCl, AgNO3, MgCl2

+ quỳ tím

Đỏ khơng hiện tượng

HCl, AgNO3 xanh Na2SO4, BaCl2, MgCl2

+ MgCl NaOH + NaOH
↓Trắng ↓ trắng

HCl AgNO3 MgCl2 Na2SO4, BaCl2

+ AgNO3

↓ trắng

BaCl2 Na2SO4

b. NaHSO4, Na2CO3, Na2SO3, BaCl2, Na2S

+ quỳ tím
Đỏ xanh

NaHSO4 Không đổi Na2CO3, Na2SO3, Na2S

BaCl2 + NaHSO4

Mùi thối không mùi
Na2S mùi hắc Na2CO3

Na2SO3

Na2S + 2NaHSO4 -> 2Na2SO4 + H2S (mùi thối)

Na2SO3 + 2NaHSO4 -> 2Na2SO4 + SO2 (mùi hắc ) + H2O

Na2CO3 + 2 NaHSO4 -> 2 Na2SO4 + CO2 (không mùi ) + H2O

Câu 3: Nhận biết các chất: MgSO4, Na2CO3 , BaCO3, NaCl chỉ bằng dung dịch HCl

Hướng dẫn:

MgSO4, Na2CO3 , BaCO3, NaCl

+ HCl
Không tan

BaCO3 NaCl tan Tan tạo 2 dd có khí thốt ra

Na2CO3, BaCO3

Thả lần lượt 2 chất rắn Na2CO3, BaCO3 vào 2 dung dịch vủa tạo ra nếu có kết

tủa là Na2CO3

Còn lại là BaCO3

Câu 4: Nhận biết các dung dịch: HCl, HNO3, AgNO3, HgCl2, NaNO3, NaOH chỉ bằng

1 kim loại

Hướng dẫn:

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

+ Nhận ra HNO3 -> NO ( khơng màu) để ngồi khơng khí hố nâu

3Cu + 8HNO3 -> 3 Cu(NO3)2 + 2NO + 4 H2O

2NO + O2 -> 2 NO2 ( màu nâu)

+ Nhận ra AgNO3 và HgCl2 do tạo ra dung dịch màu xanh

Cu + 2 AgNO3 -> Cu(NO3)2 + 2 Ag

Cu + HgCl2 -> CuCl2 + Hg

+ Dùng dung dịch Cu(NO3)2 để tạo ra để nhận được NaOH do có ↓ xanh

Cu(NO3 )2 + 2NaOH -> Cu(OH)2 + 2NaNO3

+ Lọc kết tủa Cu(OH)2 dùng nhận ra HCl do kết tủa tan

Cu(OH)2 + 2HCl -> CuCl2 + 2H2O

Còn lại NaNO3

Câu 5: Nhận biết 4 axit HCl, HNO3, H2SO4, H3PO4 mà chỉ được dùng 1 hoá chất tự

chọn

Hướng dẫn:

HCl, HNO3, H2SO4, H3PO4

+ Ba

↑ màu nâu ↓ trắng (BaSO4, Ba3(PO4)2

HNO3 HCl H3PO4, H2SO4

Lọc ↓ thả vào HCl
↓ tan ↓không tan

Ba3(PO4)2 BaSO4

Ba + 4 HNO3 -> Ba(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O

Ba + H2SO4 -> BaSO4 + H2

3 Ba + 2H3PO4 -> Ba3(PO4)2 + 3 H2

Ba3(PO4)2 + 6HCl -> 3BaCl2 + 3 H2

DẠNG 3: NHẬN BIẾT KHƠNG CĨ THUỐC THỬ KHÁC

Với dạng bài này để phân biệt thì bắt buộc phải lấy lần lượt từng hoá chất trong đề
bài cho phản ứng với nhau từng đôi một.

- Kẻ bảng phản ứng và dựa vào bảng để xác định những chất đã nhận biết được
- Trong trường hợp kẻ bảng không phân biệt được hết các chất thì ta dùng chất đã 
nhận biết được hoặc sản phẩm của chất đó sau phản ứng nào đó làm thuốc thử
Ngồi ra ta cịn có thể đun nóng các chất nếu các chất đó phân huỷ để nhận biết

Câu 1: Cho các chất sau: Ba(HCO3)2, Na2CO3, Na2SO4, NaHSO3, NaHSO4. Hãy phân

biệt các chất mà không được dùng thuốc thử khác.
Hướng dẫn:

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

vẫn đục và ↑ ↓

Ba(HCO3)2 ↑ NaHSO3 NaHSO4, Na2SO4, Na2CO3

+ Ba(HCO3)2

↓ và ↑ ↓

NaHSO4 Na2SO4, Na2CO3

+ NaHSO4

↑

Na2CO3 Na2SO4

Ba(HCO3)2 → BaCO3 ↓ + CO2 ↑ + H2O

2NaHCO3 → Na2CO3 + CO2 + H2O

Ba(HCO3)2 + 2 NaHSO4 -> BaSO4 + Na2SO4 + 2CO2 + 2 H2O

Ba(HCO3)2 + Na2SO4 → BaSO4 + 2NaHCO3

Ba(HCO3)2 + Na2CO3 -> BaCO3 + 2NaHCO3

Na2CO3 + 2NaHSO4 -> 2 Na2SO4 + CO2 + H2O

Câu 2: không dùng thêm thuốc thử nào khác, hãy phân biệt các dung dịch: MgCl2,

NaOH, NH4Cl, BaCl2, H2SO4

Hướng dẫn:

+ Đánh số thứ tự 5 lọ dung dịch cần nhận biết

+ Lấy mỗi lọ dung dịch một ít ra ống nghiệm đã được đánh cùng số làm mẫu thử
+ Nhỏ 1 dung dịch vào mẫu thử của 4 dung dịch cịn lại.

Sau khi hồn tất 5 lần thí nghiệm ta được bảng sau đây:
Chất nhỏ vào

Mẩu thử MgCl2 NaOH NH4Cl BaCl2 H2SO4

MgCl2 Mg(OH)↓trắng 2 − − −

NaOH Mg(OH)2

↓trắng

NH3 ↑

khai − −

NH4Cl − NH

3 ↑ khai − −

BaCl2 − − − BaSO↓trắng4

H2SO4 − − − BaSO↓trắng4

Kết luận 1 ↓ trắng 1 ↓ trắng +

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

Từ bảng trên ta thấy khi dùng 1 dung dịch nhở vào mẫu thử các dung dịch còn lại:
+ Nếu tạo được 1 ↓ trắng + 1 ↑ khai thì dung dịch nhở vào là NaOH, dung dịch tạo
↓Trắng là MgCl2. Mẫu thử tạo được khí mùi khai bay ra là NH4Cl

+ Cịn lại 2 dung dịch là BaCl2, và H2SO4 đều cho 1 lần ↓

+ Dùng kết tủa Mg(OH)2 ( là sản phẩm thu được khi nhở NaOH vào MgCl2) cho vào

2 mẫu thử cịn lại. Mẫu nào hồ tan được ↓ này là H2SO4. Dung dịch còn lại là BaCl2

Phương trình:

2 NaOH + MgCl2 -> 2NaCl + Mg(OH)2

NaOH + NH4Cl -> NaCl + NH3 + H2O

BaCl2 + H2SO4 -> BaSO4 + 2HCl

Mg(OH)2 + H2SO4 -> MgSO4 + 2H2O

Câu 3: không dùng thêm thuốc thử khác, hãy nhận biết các dung dịch đựng trong các 
lọ riêng lẻ mất nhãn: NaCl, H2SO4, CuSO4, BaCl2, NaOH

Các bước làm giống câu 2 bài trên

Ta có bảng tổng kết hiện tượng

Chất nhỏ vào

Mẫu thử NaCl H2SO4 CuSO4 BaCl2 NaOH

NaCl − − − −

H2SO4 − − BaSO4

↓trắng −

CuSO4 − − BaSO↓trắng4 Cu(OH)xanh2 ↓

BaCl2 − BaSO↓trắng4 BaSO↓trắng4 −

NaOH − − Cu(OH)2

↓ xanh −

Kết luận − 1 ↓ trắng 1 ↓trắng

1 ↓ xanh 2 ↓ trắng 1 ↓ xanh
+ Dung dịch nhỏ vào khơng có hiện tượng gì với tất cả các mẫu là NaCl

+ Dung dịch nhỏ vào các mẫu tạo 1 ↓ trắng là H2SO4

+ Dung dịch nhỏ vào các mẫu tạo 1 ↓ trắng và 1 ↓ xanh là CuSO4

+ Dung dịch nhỏ vào các mẫu tạo 2 ↓ trắng là BaCl2

+ Dung dịch nhỏ vào các mẫu tạo 1 ↓ xanh là NaOH

Câu 4: Không dùng thêm thuốc thử khác, hãy nhận biết các dung dịch đựng trong các
lọ riêng lẻ mất nhãn: H2O, NaCl, Na2CO3, HCl

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

Ta có bảng tổng kết hiện tượng sau

H2O NaCl Na2CO3 HCl

H2O − − −

NaCl − − −

Na2CO3 − − ↑

HCl − − ↑

− − 1 ↑ 1↑

Qua bảng ta thấy:

+ 1 lần tạo khí là nhóm 1 gồm: Na2CO3, HCl

+ Khơng có dầu hiệu phản ứng là nhóm 2 gồm: H2O, NaCL

Cơ cạn nhóm 1 mẫu thử nào bay hơi hết là HCl, cịn cặn trắng là Na2CO3

Cơ cạn nhóm 2, mẩu thử nào bay hơi hết là H2O, còn cặn trắng là NaCl

c.. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp

- Học sinh phải nắm vững các dấu hiệu và chất chỉ thị dùng để phân biệt
- Giáo viên phải đưa ra các phương pháp giải bài tập

- Tăng cường làm các bài tập nhận biết để học sinh nhớ phương pháp làm cũng như
dấu hiệu phản ứng đặc trưng.

d. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp

Giải pháp đưa ra giáo viên làm thế nào để học sinh học tốt nhất phần nhận biết
-> giáo viên cung cấp đầy dủ thông tin dấu hiệu nhận biết ( bảng trên) và các dạng bài
tập. Biện pháp thực hiện là phải thường xuyên ra bài tập dạng nhận biết và thực hiện
dạy cho học sinh bằng bản đồ tư duy. Tăng cường khuyến khích các em làm đúng
bằng cách cho điểm tốt, khen ngợi trước lớp và thường xuyên nhắc nhở các em học
bài.

e. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu

Qua khảo nghiệm tôi nhận thấy rằng “Phương pháp nhận biết chất vơ cơ” đã
đóng góp rất nhiều làm nên thành tích của học sinh. Bản thân học sinh khi gặp một
bài nhận biết nào đó mà em chưa được tiếp xúc em sẽ cảm thấy lúng túng. Nhưng khi
em có bảng dấu hiệu và phương pháp thì em có thể áp dụng một cách nhanh chóng và
nhẹ nhàng. Bằng cách vạch ra bản đồ tư duy em có thể hình dung bài làm và nhớ rất
lâu các bài đã gặp.

Bản thân giáo viên tôi cũng nhận thấy rằng khi làm đề tài này tôi cũng áp dụng
được rất nhiều trong giảng dạy học sinh. Các phản ứng đặc trưng của chất là rất nhiều,
khi giảng dạy giáo viên nhiều khi quên có thể mang bảng dấu hiệu ra xem lại rất dễ
tìm, dễ nhớ.

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

Lớp Lớp đối chứng Lớp Thử nghiệm

9A2 9A3 9A1

Học lực Số
lượng

Tỉ lệ
%

Số
lượng

Tỉ lệ
%

Số
lượng

Tỉ lệ
%

Giỏi 6 20 7 23.3 10 35.7

Khá 8 26.7 5 16.7 11 39.3

Trung

bình 13 43.3 15 50 9 32.1

Yếu 3 10 3 10

Tổng

Từ bảng trên ta có thể rút ra kết luận với lớp thử nghiệm tỉ lệ học sinh giỏi, khá
cao hơn so với lớp đối chứng. ta thấy với cách dạy trên tỉ lệ học tập tốt của học sinh
có chiều hướng tăng lên. Bên cạnh đó thái độ học tập cũng tăng lên đáng kể rất nhiều
học sinh yếu đã lên trung bình và cảm thấy u thích mơn học.

Nói chung chất lượng và tinh thần học tập của các em ở lớp thử nghiệm đã có
chuyển biến tích cực.

III: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
III.1 Kết luận

Muốn thành công trong công tác giảng dạy trước hết đòi hỏi người giáo viên
phải có tâm huyết với cơng việc, phải đam mê tìm tịi học hỏi, phải nắm vững các
kiến thức cơ bản, phổ thông, tổng hợp các kinh nghiệm áp dụng vào bài giảng. Phải
thường xuyên trau dồi, học tập nâng cao trình độ chun mơn của bản thân, phải biết
phát huy tính tích cực chủ động chiếm lĩnh tri thức của học sinh.

Để dạy và học bộ mơn có hiệu quả trước hết phải đầy đủ trang thiết bị dạy học
như hố chất, phịng thí nghiệm…..

Trong quá trình giảng dạy phải coi trọng việc hướng dẫn học sinh con đường
tìm ra kiến thức mới, khơi dậy óc tị mị, tư duy sáng tạo của học sinh, tạo hứng thú
trong học tập, dẫn dắt học sinh từ chỗ chưa biết đến biết, từ dễ đến khó.

Đối với học sinh cần phải thường xuyên rèn luyện, tìm tịi, học hỏi nhằm củng
cố và nâng cao vốn kiến thức cho bản thân.

III.2 Kiến nghị

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

- Tiếp tục đầu tư thêm các tài liệu dành cho bồi dưỡng chuyên môn

nghiệp vụ như sách tham khảo.

Trên đây là một số kỹ năng giúp học nhận biết các chất nhanh, chính xác và
phù hợp với trình độ nhận thức chung của các em học sinh ở trung học cơ sở mà tôi
đã áp dụng vào giảng dạy cho các em và đã thu được kết quả nhất định. Mặt khác
trong sách giáo khoa và các sách tham khảo không đề cập hoặc có nhưng chưa đầy đủ
đến vấn đề này. Mỗi phương pháp tôi cố gắng đưa ra một số cách nhận biêt theo dạng
hợp chất nhất định để học sinh dễ dàng nắm bắt.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

- Sách giáo khoa hoa 8, hoá 9

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27>

- Sách bài tập hoá 8,9
- Sách giáo viên hoá 8,9

- 500 bài tập háo học chuyên trung học cơ sở- Trần Trung Ninh
- Ôn tập và luyện thi vào lớp 10 mơn Hố hoc – Cao Thị Thiên An

PHIẾU NHẬN XÉT, XẾP LOẠI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Tên đề tài: PHƯƠNG PHÁP NHẬN BIẾT CÁC CHẤT VÔ CƠ

Mơn: HỐ HỌC

</div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

Chức vụ: GIÁO VIÊN

Tổ bộ mơn HỐ SINH ĐỊA THỂ

Trường: THCS Hồng Hoa Thám - CưDliêMnơng

TỔ CHUN MƠN HỘI ĐỒNG KHGD TRƯỜNG