Phần mở đầu
Môi trường đã và đang là vấn đề được nhiều người quan tâm, bảo vệ môi trường
không chỉ là ý thức và trách nhiệm của riêng ai mà nó là của tồn xã hội. Xong bên
cạnh đó đã có khơng ít những thờ ơ trước vấn đề bảo vệ môi trường bất chấp tất cả để
làm những việc có lợi cho mình kể cả việc huỷ hoạ đến mơi trường - điều đó đã gây
ra những hậu quả vơ cùng nghiêm trọng. Nói đến mơi trường thì thực sự là một vấn
đề lớn cần quan tâm, vì vậy với tầm hiểu biết còn rất hạn chế của một sinh viên còn
đang học tập và nghiên cứu trong trường em chỉ xin được đề cập tới một phần nhỏ
của vấn đề mơi trường, nói về hiện trạng nguy cơ xói lở mạnh và nạn ơ nhiễm ở hai
con sơng: sơng Sài Gịn và sơng Đơng Nai.
Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng xong vì mới làm quen với hình thức viết tiểu luận
cũng như sự hiểu biết cịn rất hạn chế của một sinh viên còn đang học tập và nghiên
cứu trong nhà trường nên bài viết của em khơng thể tánh được nhiều thiếu xót. Em rất
mong sự giúp đỡ, góp ý và dạy bảo của các thầy cô cũng như những người quan tâm
tới vấn đề này. Qua đây em cũng xin chân thành cảm ơn thầy Võ Minh Tuấn giáo
viên trực tiếp giảng dạy bộ môn Triết học đã hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành
bài tiểu luận này.
Em xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên
Vũ Thị Hương Thanh
Lớp: K808
Nội dung chính
I. Lý luận chung về cặp phạm trù khả năng - hiện thực


1. Khái niệm
Khả năng là những cái chưa xuất hiện, còn đang tồn tại tiềm ẩn trong sự vật, hiện
tượng nhưng khi có điều kiện thích hợp thì sẽ xuất hiện, sẽ trở thành hiện thực.
Hiện thực là những cải đã xuất hiện, đang tồn tại thực sự trong thực tế
2. Mối quan hệ biện chứng giữa khả năng và hiện thực
Khả năng và hiện thực luôn tồn tại trong mối quan hệ chặt chẽ với nhau, không tách

rời, luôn ln chuyển hố và thúc đẩy lẫn nhau. Hiện thứch chuẩn bị cho một khả
năng mới sẽ xảy ra, còn khả năng thì có xu hướng trở thành hiện thực. Trong thực tế
cuộc sống của chúng ta, quá trình phát triển chính là q trình mà trong đó khả năng
biến thành hiện thực, cịn hiện thực thì vì q trình phát triển mà nảy sinh những khả
năng mới. Khả năng và hiện thực luôn song song và phát triển cùng nhau theo một
quy luật nhất định.
VD: Một cơng ty có sản phẩm với chất lượng tốt mẫu mã đẹp - đáp ứng nhu cầu của
người tiêu dùng thì sản phẩm sẽ được tiêu thụ rất nhanh chóng trên thị trường.
Bên cạnh đó, cùng trong những điều kiện nhất định ở cùng một sự vật sẽ có thể tồn
tại một số khả năng khác nhau chứ khơng phải chỉ có một khả năng.
VD: Một sinh viên chăm chỉ học tập thì đi thi sẽ đạt kết quả cao nhưng có thể vì một
lí do nào đó mà lại bị kết quả thấp - điều đó có thể xảy ra.
Ngồi một số khả năng vốn sẵn có sự vật trong những điều kiện đã có nào đó, khi có
thêm những điều kiện mới bổ sung thì sự vật sẽ xuất hiện thêm những khả năng mới.
Với những sự bổ sung điều kiện mới về thực chất, một hiện thực mới phức tạp hơn
xuất hiện được sự tác động qua lại của hiện thực cũ với điều kiện vừa mới được bổ
sung. Bên cạnh đó thực chất ngay bản thân mỗi khả năng cũng không phải là không


thay đổi nhưng tăng hoặc giảm đi là tuỳ thuộc vào sự biến đổi của sự vật trong những
điều kiện cu thể. Để một khả năng nào đó biến thành hiện thực thì khơng chỉ cần một
điều kiện mà cũng cần có tập hợp những điều kiện nhất định và cần thiết.
3. Vai trò của các điều kiện khách quan, chủ quan của sự chuyển biến khả năng - hiện
thực.
Trong giới tự nhiên, quan hệ khả năng - hiện thực chủ yếu là q trình khách quan.
Ta có thể phân ra thành 3 trường hợp cụ thể.
Thứ nhất: Loại khả năng mà điều kiện để biến chúng thành hiện thực chỉ có thể là
bằng con đường tự nhiên.
Thứ hai: Loại khả năng có thể biến thành hiện thực bằng con đường tự nhiên nhưng
nhờ sự tác động của con người.

Thứ ba: Loại khả năng mà trong điều kiện này nếu khơng có sự tham gia tác động của
con người thì không thể trở thành hiện thực.
Trong các lĩnh vực xã hội, bên cạnh các điều kiện khách quan, khả năng - hiện thực
cũng cần có những điều kiện chủ quan đó là hoạt động thực tiễn của con người. Khả
năng khơng thể tự nó trở thành hiện thực nếu khơng có sự tác động của ngoại cảnh con người. Trong đời sống xã hội, hoạt động có ý thức của con người đóng vai trị vơ
cùng to lớn và quan trọng trong việc biến khả năng thành hiện thực. Nó có thể đẩy
nhanh, khơng làm hãm q trình biến khả năng thành hiện thực, có thể điều khiển khả
năng phát triển theo chiều hướng nhất định bằng cách tạo ra những điều kiện tương
ứng.
Trong cuộc sống của chúng ta, hiện thực và khả năng luôn luôn đi đôi, song hành và
tồn tại cùng nhau. Mặc dù thế các điều kiện khách quan, chủ quan cũng đóng vai trị


quan trọng và tác động trực tiếp tới sự biến đổi của khả năng và hiện thực. Vai trò của
điều kiện khách quan, chủ quan là không thể thiếu nếu như muốn thúc đẩy và tồn tại
của khả năng và hiện thực.
II. Vận dụng cặp phạm trù khả năng hiện thực để phân tích về nguy cơ xói lở và nạn ơ
nhiễm ở sơng Sài Gịn và sơng Đồng Nai.
1. Hiện trạng của 2 con sơng
Sơng Sài Gịn và sơng Đồng Nai đang đứng trước nguy cơ xói lở mạnh.
Như chúng ta đa biết, trên tất cả các con sông từ Bắc vào Nam ở nước ta hiện nay
đang có nguy cơ bị khai thác bừa bai gây ra hiện trạng của 2 con sơng Sài Gịn và
sơng Đồng Nai ở ngoại thành thành phố Hồ Chí Minh . Chính vì bị khai thác mạnh
mẽ về nguồn nước, nguồn cát nên hai con sông đa bị sụt lở và ô nhiễm nghiêm trọng.
Như chúng ta đa biết nguồn nước đa bị ơ nhiễm thì khó lịng cứu chữa được vì nước
là tài sản vô giá.
Trên hạ lưu của sông Sài Gịn hiện đa có khaỏng 33km bị xói lở mạnh kéo dài xa
Vĩnh Phú (huyện Thuận An tỉnh Bình Dương) đến mũi Đèn Đỏ thuộc huyện Nhà Bè
thành phố Hồ Chí Minh. Trong đó đoạn từ tỉnh Vĩnh Phú đến chân cầu Sài Gịn dài
khoảng 20km đang bị xói lở rất nghiêm trọng kéo dài liên tục trong 3 năm từ 2000 2002. Những điểm nóng về xói lở trên đoạn này là địa phận huyện Thuận An (Bình

Dương), khu bán đảo Bình Quới - Thanh Đa quận Thủ Đức, quận 2 và quận 12. Theo
khảo sát của tiến sĩ Nguyễn Bá Hoằng thuộc Liên đoàn địa chất thuỷ văn - địa chất
cơng trình Việt Nam thì cách cầu Bình Phước 1,5km về phía thượng lưu bờ trái, từ
năm 2000 đến nay đa xói lở dài khoảng 300m, sâu vào bờ 15m. Người dân ở đây hết
sức bàng hoảng khi một đoạn bờ dài 100m, sâu vào bờ 15m tại Hiệp Phước (quận 12)


bỗng nhiên sụp xuống sông mang theo một day nhà kho chứa vơi Tấn Phát hồi tháng
5-2001. Hay vụ xói lở làm mất khu đất rộng gần 200m2 cùng day nhà của nhà hàng
Hồng Ty ở Thanh Đa quận Bình Thạnh hồi tháng 7-2001. Và gần hơn nữa là 72002, vụ sụt lở một đoạn bờ sông dài trên 200m tại phường 25, quận Bình
Thạnhkhiến cơng ty than Miền Nam thiệt hại mất trên 4000 tấn than… Chỉ trong
vịng có hơn 1 năm mà đa có 3 vụ sụt lở nghiêm trọng, làm thiệt hại rất nhiều về của
cải vật chất. Đó là chưa kể tới những đoạn sụt lở nhỏ.
Trong khi đó, hiện trạng sụt lở ở sơng Đồng Nai cũng đang trong tình trạng báo động.
Đoạn từ cầu Đồng Nai tới mũi Nhà Bè những năm gần đây theo báo cáo của Tiến sĩ
Hoằng - bờ bị lở mỗi năm trên 2m. Đoạn từ đập Trị An đến cầu Đồng Nai có nhiều
cơng trình xây dựng và hoạt động kinh tế diễn ra khá mạnh, đặc biệt là nạn khai thác
cát bừa bai khiến q trình xói lở trong thời gian qua ngày càng trở nên phức tạp và
nghiêm trọng. Khu vực cù Lao Rùa Hiệp Hoà, Bà Xê, Bà Xang, Thiện Tân, Hoà An,
Biên Hoà, Tây Uyên cũng đang bị xói lở với tốc độ rất lớn - trên 10m/năm.
Ngoài vấn đề sụt lở mạnh ở 2 con sơng trên thì vấn đề ơ nhiễm nguồn nước hiện cũng
đang là mối đe doạ lớn đối với 2 con sông. Trong một số năm trở lại đây, nguồn nước
của con sơng đa khơng cịn sạch như xưa mà nó đang ngày một ơ nhiễm nặng. Việc
sụt lở bờ đa ảnh hưởng khá mạnh tới vấn đề ô nhiễm của nguồn nước như thêm vào
đó con người đa khơng có ý thức bảo vệ mà cịn làm cho vấn đề ô nhiễm ngày càng
trầm trọng. Lượng nước thải và phế thải của những nhà dân đa lấy của 2 con sông này
làm nơi chứa, cộng thêm nguồn nước thải của một số nhà máy, một số cơng trình lớn
đa dẫn tới việc làm ô nhiễm nguồn nước. Vấn đề này cần được các cấp các ngành



quan tâm nhiều hơn nữa bởi vấn đề ô nhiễm nguồn nước sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới
đời sống của người dan vùng này.
2. Những thách thức mà 2 con sơng đang phải đối mặt
Ngun lý cân bằng của dịng sông là lượng bổ cập bùn cát phải cân bằng với lượng
lấy ra. Sơng Sài Gịn - Đồng Nai có lượng phù sa lớn nhưng lượng phù sa này đa bị
giữ lại một phần lớn trong các lòng hồ như Dầu Tiếng, Trị An, Thác Mơ, Hàm
Thuận, Đa Mi… thế nên lượng phù sa được bồi đắp cho 2 con sơng này là khơng
đáng kể. Trong khi đó việc khai thác cát bừa bai thì ngày càng tăng dẫn đến việc xói
lở bờ càng tăng là khơng thể tránh khỏi. Vì ngun lý cân bằng lượng bùn cát sơng mà lại không được bồi đắp nên sông đa phải "chiếm đoạt" đất cát của bờ dẫn đến tình
trạng xói lở ngày một tăng. Theo kết quả của nhiều nhà nghiên cứu cho thấy những
khu vực bị xói lở ở sơng Sài Gịn - Đồng có cấu trúc mơi trường địa chất bất lợi: trên
cùng là lớp đất sét dẻo, dày chưa tới 2m, đoạn bờ trái là bùn sét có độ bền rất thấp.
Thêm vào nữa là vấn đề ô nhiễm nguồn nước tại những nơi bị xói lở mạnh cũng
nghiêm trọng hơn.
Trên sơng Sài Gịn, đoạn bờ trải dài khoảng 250m, cách cầu Bình Phước khoảng
100m về phía thượng lưu và đoạn bờ trái dài khoảng 300m cách cầu Bình Phước về
phía thượng lưu có nguy cơ sụt lở mạnh. Cùng đó là đoạn bờ dài trên 1km trên bán
đảo Bình Quới Thanh Đa thuộc phường 27, 28 quận Bình Thạnh là nơi tiềm ẩn nguy
cơ xói lở nghiêm trọng. Thêm nữa là những nguy cơ xói lở trong thời gian tới ở khu
vực đối diện nhà máy xi măng Hà Tiên, nhà máy Fatumi, bán đảo Bình Quới - Thanh
Đa thuộc phường 25 - 26 quận Bình Thạnh, kênh Vân Thuật, nga ba sông Nhà Bè,
Phú Xuân.


Hai con sơng Sài Gịn - Đồng Nai đang đứng trước những nguy cơ thử thách vô cùng
to lớn nhưng việc khai thác cát bừa bai, việc làm ô nhiễm nguồn nước lại chưa được
ngăn chặn triệt để. Với những thách thức như hiện nay thì nhà nước cũng như các
cấp, ngành cần quan trâm và có những giải pháp cụ thể nhằm cứu van tình trạng hiện
thời của 2 con sơng Sài Gịn - Đồng Nai.
3. Các giải pháp để tránh nguy cơ xói lở và ơ nhiễm cho 2 con sơng Sài Gịn - Đồng

Nai
Trước tình hình hiện nay của 2 con sơng thì cần có những giải pháp cụ thể như sau:
Một là (chủ động) tác động trực tiếp vào dòng chảy, làm thay đổi hướng dòng chảy,
giảm cường độ dòng chảy tác động vào lòng dẫn như kè bờ…
Hai là (bị động), tác động vào lòng dẫn làm tăng khả năng bảo vệ của lòng dẫn, trong
đó gia cố lịng dẫn như kè áp mái hộ bờ bằng đá xây, lồng đá, rọ đá, bê tông. Trồng
cây để giữ bờ, giảm tác động lên bờ bằng cách di dời các cơng trình, các cơ sở kinh
doanh, cơ sowr sản xuất ra xa bờ sông.
Ba là, làm thay đổi dịng chảy của sơng để đưa lượng phù sa về sông nhiều hơn nhằm
bồi đắp cho sông.
Mặc dù thế, điều cần làm trước tiên và cấp thiết nhất hiện nay là hạn chế tới mức tối
đa việc khai thác cát và lượng nước thải ra sơng. Có làm tốt hai việc này thì những
biện pháp trên mới có thể thực hiện được nhằm cứu van một phần nào đó cho 2 con
sơng, để tránh những thiệt hại đáng tiếc xảy ra về người và của.
Kết luận
Trên đây là một số khái quát về sự sụt lở và ô nhiễm nguồn nước ở 2 con sơng Sài
Gịn - Đồng Nai ở nước ta hiện nay. Tuy nhiên đây mới chỉ là 2 trong số rất nhiều con


sông cũng đa và đang bị sụt lở và ô nhiễm nghiêm trọng. Nhà nước ta cũng đa và
đang đối mặt với nhiều hậu quả do hiện tượng sụt lở và ơ nhiễm dịng nước của
những con sơng để lại mà khơng có cách nào cứu chữa. Chính vì thế nhà nước ta cần
có những biện pháp cụ thể và kiên quyết với những vấn đề đang xảy ra nhằm khắc
phục kịp thời khi còn chưa quá muộn tránh những hậu quả đáng tiếc khơng nên có.
Thêm vào đó, mỗi người nói chung và những người dân ở gần khu vực những con
sơng đang có nguy cơ sụt lở và ô nhiễm nói riêng cần phải có ý thức và trách nhiệm
nhằm tránh tình trạng đáng tiếc xảy ra cho mình và cho tồn xa hội.
Tài liệu tham khảo
1.


Giáo trình Triết học Mác - Lênin - NXB Chính trị quốc gia năm 1999.

2.

Giáo trình Triết học Mác - Lênin - NXB Chính trị quốc gia năm 2001.

3.

Giáo trình Triết học Mác - Lênin - Trường Đại học Quản lý và kinh doanh Hà

Nội.
4.

Thời báo kinh tế Sài Gòn - số 3 ra ngày 9/1/2003.

Lời cam đoan của sinh viên
- Bài tiểu luận này là do chính bản thân em tự tìm tài liệu, suy nghĩ và viết ra, khơng
sao chép và khơng nhờ viết hộ.
- ở bài này chỉ có một phần nhỏ là phần sáng tạo và ý kiến riêng của cá nhân em là ở
các giải pháp để tránh nguy cơ thiệt hại cho 2 con sông. Em hy vọng rằng đó cũng
chính là ý kiến chung của tất cả mọi nưgời và cũng là mong ước và quyết tâm của
toàn xa hội.