MO HINH HANH VI THONG TIN
ThS. Bui Ha PhuUng
Khoa Thtf vien • Thdng tin hoc, Oai hpe KHXH&NV Tp. HCM
Tdm tdt
Hanh vitiidngtin^ mgt phin nginh tivng linh vifc khoa hgc Ihdngtinva la mgt linh vyc lien nginh
v& nhteu quan di&n khac nhau r^ift^ly
hgc nhantiiij/c,hinh vi tn chut, truyen thdng, triit hgc, nhin
chiing hgc, s'nh hgc vi bi& hgc tiSi hoa, bong do co khoa hgctitUv^n- thdngtin.Bat wS gftjjtiii$umd
so md hinh hanh vi tiidng tin tir mgt so quan di&n ti^ dn khac nhau. Y nghia cua nghOn aiU md hi
hanh vi thdngtintrong ho^ adng thUviin - thdng tin.
Tif khoi: Thtf vign, hanh vi thdng tin, md hinh, ngudi dung tin.
NoSiatX:
Hanh vitiidngtinla mgt phin nginh tiong linh vyt khoa hpc Uidngtinvi la mdt Ifnh viiC HSn ngan
v& nhiiu quan a&n khac nhau nhu tim ly hgc nh$n tiidt, hinh vltS chtit, tiuyen tiidng, bi^ hgc, nhan
diiing hoc, ^nh hgc vi triS hgctienhoi, trong dd cd Idioa hoctiiiTvien - thdngtin.Bii vi& gidi thi$u md
so md tnnh hanh vi tiidng tint^mgtsS quan di&n ti^ cin khac nhau. 9 ngha cua nghiin citu md hlnh
hinh vltiidngtintrong hoat dgng thu vi^ • thdng bn.
Keywords: Ubraries, informatian behaviour, models, information users.
N
gdy nay, hdnh vi ttidng ttn (HVTT) Id mpt
phdn ngdnh bong linh vyt khoa hpc thdng
tin va Id mpt Iinh vyc lign ngdnh vdi nhieu
quan dilm khdc nhau nhtf tdm ly hpc nhdn thut,
hanh vi tddiiit, buygnttidng,bilt hpc^ nhdn chiing
hpc, sinh hpc vd tria hpe tien hod, trong dd c6
khoa hpcttitfvign -ttidngtin.Thudt ngff HVTT xua
hign ttf nhung ndm 1990 v * nguon goc khdi nigm
nhu du tin, stf dyng ttidng tin da cd tii" nhuhg
ndm 1960 [1]. Nhieu nhd nghUn aiu v^ HVTT da
tip ttung ttf dinh hudng hgttiongd&i djnh h u ^
ngudi dCingtin(NDT). Trong nhQng ndm 1970, cdc
nghign aiu bdt ddu nhSn mgnh d€n yeu ^ c d nhdn
nhtf ngudi tim kiem vd stf dung thdng tin.
HVTT la thudt ngff diing d l md td cddi thtfc
con ngudi bftjng tdc vdi ttiong ttn, ttf each con
ngudi Bm kiem, khaittidc,dipn lpc, stf dyng, dila
s l vd tdi tgo ttiflng Hn. HVTT la toan bd hdnh vi
con ngutfi liin quan d&i thdng tin, bao gom hdnh
vi ttiy ddng vd vd y nhy ngSu nhign g^pttidngtin,
ding nhtf hanh vi aS mye (Ttch ma khdng IHn quan
d&i tim kiSn, nhtf chii ddng ttanh ttidng tin [2].
HVTT cd t h l cd y ttitfc hay tiem ttitfc, bilu hi§n
hay tiem In, ty nguyen hay bSt bupc, Id hdnh vi
ed t h l dan xen vdl cdc hogt dpng hdng ngay ciia
mSi ngtfdi. Nhtf v|y, HVTT Id mdt ttiu§t ngff vdi
nghta rdng bao triim cac khia cgnh khdc nhau ciia
hdnh vl con ngudi lien quan din thdng tin.
Md hinh hdnh vi thong tin
HVTT la m$t ITnh vyc nghign CIJ\J bong khoa
hpc ttitf vign - ttidng tin, nghign eutf todn bd hdnh
vi cua con ngtfdi liin quan den ttidng tin, bao gSm
diii dpng vd bj ddng, bang ttidi tinh thiSn biaj hign
ben ngodi hay tiem In lien quan den ttidng tin, L^
thuya vd md hinh HVTT thtfdng t|p bung vao
mpt trong ba khfa cgnh Idn oia HVTT, dd Id tim
kiem ttidng tin, dypc hilu nhtf tim tin, ba ctfu tin,
khai thac thdng tin vd hilu bia ttidng tin; khia
cgnh ttitf hai Id td chut ttidng tin vd ttitf ba Id stf
dyng thdng tin. Mdc dii vgy, cd ba khia cgnh ndy
lign quan chdt die viH nhau md khdng cd sy tdch
bia vd phdn djnh qud ldn.
Moi md hinh HVTT dSu t h l hign quan dilm
tilp cdn khdc nhau, tuy vdy, cdc md hlnh d3u nhSn
mgnh dai cac khfa canh tigu bieu ciia cac giai
dogn trong md hinh. Cac quan ffiem tiep cgn bao
gom quan diem hanh vi, quan diim nhdn ttiiit hdnh vi, quan d'lem nhdn ttiiit - tinh cam va quan
diem b'di h ^ .
Mfi hinh nay cho thdy, cdc moi lien he chi tia
hay tutfng xx giua cac ttianh phan trong bdt ky
mfi htnh hanh vi tim kian ttifing tin cua ea nhan
phy thupc vao bihg hoan cdnh nhat dinh cua hoat
dpng tim kian thmg tin tai thdi dian cy the.
Md hinh hanh vi
/T\
i
\±,
M6 hinh Blis [8]
Md hinh hdnh vi tim kiem thfing tin ciia tae gia
Ellis [8] bao gom 6 ddc dilm chung. Nhffng ddc
diem nay dtfde mfi td dya b-gn nhihig nghign eiili
ve cdc nhd khoa hpc xa hdi, nhd vgt ly, nhd hod
hpc, ky stf vd cdc nhd nghidn ctfu bong mfit nha
i n d j ^ u ddc d-tem khai qudt cOa md hinh nay
^ ^ ^ ^ 1 khdi ddu (Slatting), xau diuoi (Chaining),
Itfft (Browsing), phdn bia (Differentiating), kiem
tra (Monitoring), bich Ipc (btbacting), xac ttiyt
(Verifying) vd k a ttiiic (Ending).
- Khdi dau (Starting): Xdc djnh ngufin tim phii
hyp.
- Xdu chu5i (Chaining): Theo dfii vd ket noi
nguon mdi duljc tim ttiay ttong nguon tim ban
dSu (quay trd Igi hodc tiep bjc).
- Ludt (Browsing): Nhin ludt npi dung cua cdc
ngudn tim bdng cdch nhin ludt qua mye lye, bdng
tra, chii d§, nhan de...
- Phdn bigt (Differentiating): Trfch Ipc vd ddnh
gid edc nguon tim hOy dyng vd lyS chpn ngudn
tim bdng cdch phan b'ch sy khac bigt giiia bdn
ChSt bf nhign vd chit lu^ng ma ttiong tin mang
lgi.
- Kilm tta (Monitoring): d p nh|t ehii dg dio
ttudc bdng cdch kHm tia ttitfdng xuyln nguon
tim chfnh.
- Trich Ipc (Exbacting): Ldm vigc mpt cdch he
ttidng ttifing qua mdt ngufin tim tdi ligu da ed.
- Xdc ttiyt (VferilVing): Mlm ba b'nh chfnh xdc
eua thi^ig tin.
- Kattwic(Ending): Quattinhtimki&n ka tiiiic
T3P chITHlL«l|!L5HEUlM1
P!
Mo hinh hanh vi Oidng hn
aia <3C nha khoB hoc xa h6i [I2J
Sau 06, tac gia Meho va Ttbbo [12] da hieu
chinh m6 hinh hanh vi tim Icjem thfing t n ciia Ellis
va dS Mia mot md hinh vie nhieu dSc diSm miSi
hdn. Meho va Tibbo da nhan thay cac host dgng
trong mo hinh HVTT cua Blis l*6ng hoan toan
lilt bu8c phii theo binh b; cic giai doan, mi co
tti^ thay doi, dieu chinh phy thuoc theo nhu c3u
hay mpt so y & to i
Wen nay, HVTT ciia cic nhi nghien cij\j ichoa hpc
xa hpi da duBc chia thanh 4 giai do?n liSn quan
lan nhau, gom co: tra oilj, buy d p / tigp c|n, xii*
lyvai
M6 hinh nh$n ttiit - hanh vi
M6 hlnh Johnson bao gom 7 diinh t3 di/Oc tip
hdp bong ba nhom chinh. Mp hinh niy bit diu tit
b i i sang phii vcfi yeu tp "ben de" (antededent).
Nhuhg yfu to niy thiic day mpl c i nhin tim Idem
thong tin. Nhom yeu to niy bao gom ygu t6 c i
nhin (tuoi, g i * tinh, din t6c, Knh nghiem, niem
bn, dnh trang lanh te - xa hgi nhif giio dgc, nghe
nghiSp, siitkhpe...). Nh6myeutp0iii'hal li nhin
tS chuyen giao diong dn v i nhdm Biu- ba i i cic
hoat dfing dm IdSti diong dn. Ogs trSn mfi hinh
nay chp diay, NOT c6 xu hulSng dm i
dn byt dep hoic dua tren cic kenh Ii6n c i nhin,
hoic kenh trung gian nhir In an hoic da phuang
d&i [2]. Va mp hinh nay ro tfnh chat mfit chieu,
ma khong phin anh v6ng phan hpl giaa cic boat
dfing v i cic dgn de.
6(62)
Mo hinhtimkiSn thong tin cda Johnson
Mo hinh nh^n thdt - tinh cam
Trong sd nhiitig nha ngtven A I U , tac gfi Kuhlthau
[10] da nghiin ctfU thyt nghiem vg hdnh vi tim
kiem thfing tin cua sinh vien vd phdt ttilri mfi hir^
tong quat ve qud trinh ba ctfU thdng ttn (ISP).
Qua trinh ndy gom co 6 giai doan: khdi ddu, itfa
chpn, khdm pha, xdy dyhg, thu thgp va t h l hign.
Cdc giai dogn ttie hign sy" frfidt bien suy nghi vE
van dg nghign oiU, cam xiic lien quan dai qua trinh
tia euU, cdc hoat ddng tim kian vd stf dyng ngufin
tim. Md Iiinh nay khdng dii ddn thuan Id tim kHm
thdng tin ve phutfng dien ky thugt md dd Id sy ka
hdp glu^ tinh cdm (cdm xuc), nhgn thiit {^ titdng)
vd vgt ly (hanh ddng va chiln Iutfc hdnh dfing).
O cadi tiep can nhdn thiit - tinh cdm, cac nghiai
aiu xay dghg mfi hinh cho thay ft cd sy ehu trwig
\re mdt vdt ly caja qua binh tim kian thfing ttn hay
hg thdng thfing tin, ma tirong do cac md htnh
nhdn thtit nhan manh dai ca nhan va nhiihg ygu
tS lien quan den ca nhan NDT nhtf moi trudng,
htnh anh, ky vpng, cam xu<^ Wnh nghigm, sif tudng
tuWng, gia trj, cung nhu nhutig kien thtfc mang
ti'nh ly ttiuya wS cac mi§n cam xuc nhtf mien tinh
Md hinh qua binhtiaciiU thdngtin[11]
cdm, nhdn thtfc, cdm nhdn, khong gian Idm vigc,
tinh bang bl thtfc, ktioang trdng van dS vd tinh
Md hinh cua tac gid Kuhlthau [11] nhdn manh
trgng md ho [9].
den vai bd chtf dpng aia NDT trong qud tiinh tim
kiem ttidng tin, khi dd, kien ttitfc eiia NDT Id sinh
Mpt trong nhtfng md hinh tigu IHIU aia khuynh
viln (doi ttfpng nghign aiU) tdng len khi tuHng
hudng ndy la md hinh ly ttiuya kien tao nghia oia
tdc vdi thfing tin. Quan trpng hdn, d mfi hinh ndy,
tdc gid Dervin, trong dd, nhu cau tin xuat hign
trong phgm vi thdi gian, khfing gian. Vdi bdi cdnh, qud trinh nhdn thtfc lien quan din qud hinh tim
kiem thfing tin ciia NDt Thdng qua qua binh ndy,
khoang trfing, dSu ra, du nfii, mfi hinh HVTT ciia
£)ervin da hinh thanh nhtf mdt edeh t h l hign quan sinh vign cd nhiihg chi&i lu^c nhdn tiiiit nhtf dong
nao, dy tinh, dy dodn, ttf van, dpc hilu, chpn lpc,
diem )dy dyng mfi hinh dy^ tren nhan thtfc - tinh
xac djnh, djnh nghTa vd xac nhdn. Tuy nhidn, md
cam aia NDT.
hinh nay khong de cgp nhieu d&i cdcttiaotdc kft
hdp lign quan din thong tin nhy phdn b'ch, tfi
chtfc, tdng hdp, ddnh gid thdng tin dtfdc tim tiidy
hay qud trinh chuyen doittiongBn vd dO" ligu thdnh
tri thtft cung khdng du^c dg cap den trong mo
hinh nay. Nhin ehung, mo hinh HVTT ndy dtfpc
tac gid phdn tfch ttf quan dilm cua tdm 1^ hpc, dd
Id each tigp cdn nhdn ttitfc - tinh cdm con ngtfdi.
Ngodi ra, mfi hinh HVTT caia Kuhtthau tdp ttung
vao qud trinh tim kiem thdng tin vdi nhuhg hogt
dfing lign quan den tim kiem, md khfing ehii trpng
cdch thtfc sinh viai stf dyng, tdng hyp vd ddnh
gia thfing tin da tim ttiay nhtf ttil ndo.
Md hlnh hinh vl thdng dn dch hpp
Mohinhfc&tao nghki aia Dervin [6]
Hau h a cdc tdc gid dd F^t ttiln cdc md hlnh
10
HVTT dya trin mfi hinh tim kian ttidng tin bong
HVTT, nhtf tdc gid Wilson [17,19,20] da [rtidt biai
md hinh tdng quat re HVTT khfing chi lien quan
d&i nhu cau tin, tim bn ma cdn liln quan d&i cae
khia canh aia xtf f?ttifingttncung nhtf nhuhg litig
dyng oia ttidng tin. Tdc gid da tiep can mo hinh
hj* quan dian xa hdi bpc nhtf ly ttiuya lign quan
d&i ca nhdn, dai hpc tap oia ca nhan bong xa ha;
quan diem kinh te hpc nhtf dii phi, gid cd vd tti^
gian d l tmi kian ttidng tm; quan dian tdm fy hpc
(nhdn each, tde ddng, nhdn ttitfe oia ca nhan) vd
ly ttiuya kiai tao nghia (sense making) oia to
ditft.
Mo hinh HVTT aia tdc gid Wilson da xdy dyhg
cac khai nigm re nhu cau tin, tim kilm ttidng ttn,
bao doi ttidng Bn va stf dyng ttidng ttn bong mpt
Sd do diu binh vdi HVTT cua ca nhdn lign quan
d&i nhu du tim tin. Md hinh nay cho ttiSy hanh
vi tim kiem ttidng tin dtfpc hinh thdnh nhtf Id kft
qua nhu du tin oia NDT NhSm myetiguttioaman
nhu i3u tin, NDT yai c3u edc ngudn ttidng tin hay
djch vy ttidng tin difnh ttitfc, phi chinh ttitft. Khi
do, NDT ai ttie ttidnh cdng hode ttidt bgi tiong
qud trinh tim kigm ttidng Hn ttiidi hpp. Neu ttidnh
cdng, NDT se stf dyng ttifing tin dd de ttwa man
nhu rau tin aia minh, hay ngu^c Igi, qud ttinh tim
ki&n ttidng tin se tdl ttiyt hign d l dgt dutfc mye
tigu cudi eiing Id ttiod man nhu du tin ciia minh.
d mfi hinh ndy cho ttidy, mpt ph3n aJa hdnh vi
tim ki&n ttidng tin cd ttil lign quan den ngudi
khde trong qua trinh trao doi cung nhtf stf dyng
ttidng tin. Tuy nhiin, han chi eua md hinh ndy
chi'nh Id tde gia khdng de cdp din cdc ygu td anh
huttng d&i HVTT hay boi cdnh ndy sinh nhu cSu
vd hdnh vi aia NDT
Tac gid Owo va cac cpng stf [4,5] da phdt
bien md hinh hat phuHng dien (two-dimaisional
model) ma trong do k a hdp cac ^ i doan aia
qua trinh tim ki&n thdng tin ciia Ellis vd bon md
hinh tim kiem ttifing tin chu dfing vd ngau nhign
dya vdo mo hinh cua Wilson [19] va ly luan ve
mdi budng [3]. Sy k a hpp ndy da hinh ttidnh md
hinh tim kian ttiong ttn, md ta nhOhg ttiay dli cd
b'nh he ttidng ve cac mau tim ki&n thong bn nhtf
Id sy thay doi aia cd nhdn thdng qua qud trinh
tim ki&n ttidng tin. Ngoai ra, mdt mfi hinh HVTT
00 the van dung duWc bong tat ed cac ITnh vyt.
Mo hinhtimla&ntiidngtinctia dc chuyin gia
Md hinh nay nghign ctfU hdnh vi tim tin b(!fi 3
nhdm nghe nghigp khac nhau gom ky stf, chuygn
gia y te (y td, bac sy, nha sy) vd lugt stf Md hinh
till h i ^ vai ttd vd cdc bdch nhigm lign quan den
bihg ITnh vyt nghe nghigp bong cfing vigc hang
ngdy nhdm thoa man nhu c3u Bn. Cae ddc dilm
v5 nhu cSu ttn ttiay ddi phy ttiupc nghS nghigp
ciia cd nhdn, giai doan nghg nghigp vd chuygn
mon. Md hinh gom cac ttianh ^ , bSt dau ttf vai
bd, trach nhigm cfing ingc Idm nay sinh nhu du
vdt cdc ddc dian khac nhau. NCfT nhdnttitfcdtsac
ttifing bn ttf cac ngudn khde nhau d l ttiod man nhu
cau vd ka ttiue la dau ra cua qud binh tim kiem.
Tdm lai, nhiftig md hinh HVTT hign tai cd m$t
sd ddc (Ttem chfnh.
t-ld hkih hinh vitimhSn ttidng tin dia w^on
Tap_£MJMlLs48UHlSJI*M
Thi/nhSt, dc md hinh HVTT ed khuynh htfdng
tdp ttung vao tim kiem ttifing bn chii dfing. Mfi
hinh HVTT duOc hmh ttidnh ttf cdc bfiS cdnh khdc
nhau vdi sy k a hpf) giua cd nhan ttong bdi canh
dd. Cd ba togi hinh bfii cdnh ma ttiudng cd tac
dfing Idn d&i qud binh xac dinh md hinh HVTT,
bao gdm nghe nghigp, vai bd xa hpi vd nhdm ylu
tS cd nhdn [2].
6(62)
11
Thif hai, dc md hinh tim kian thdng tin dutfc
xay dytig dua tren ka qud ngN&i ctfU cia cac hpc
gia hay chuygn gia nhtf md hinh cua tde gia Ellis
[8], Kuhlthau [10], hay nhiJtig mfi hinh md td cac
kHi hinh tia ctfu ttidng tin cd b'nh h i thdng ttong
mfii t n i ^ ^ hpc thuit hay moi truffng lam viec
NhiJtig mfi hinh nay ed khuynh biSiSng phdn dnh
phan tich ca nhan, nhan manh den nhu cau hign
tai va khdng nhSm danh gia ehinh thtfc cac loai
HVTT caia ca nhdn lign quan d&i ddi song hang
ngay.
Ke tiep, nhieu md hinh da dutfc xay dyhg vd
phdt triln dtfa tren cddi 0 ^ cdn nhdn thtfc. Tac
gia Savolainen [15] da nhln manh den qua trinh
nhan thiit ciia ca nhdn d l hinh thdnh nhu cau
thfing tin thdng qua sy ttfPng tac trong bdi canh
cd nhan va vdn hod xa hdi. Hay tde gia Tuominen
and Savolainen [16] da de xua mo hlnh HVTT
dya trgn cdch ti^ cdn phdn tich ngfin ngif giao
tilp khi nghign cuU ngtfdi tim ki&n thfing tin trong
bfii cdnh xa hdi. Tren cd sd dd, nghign ctfU cung
cSp cddi hilu v l cdch thut md cau tnic bign lu|n
aia thfing tin dutfc thia k l tiieo ngtf cdnh nhSm
phyc vy nh(Jhg muc dfch giao tigp khdc nhau.
Hinh thut phan tich ngm ngtf giao tiep ndy eon
dmjc frfiat tiiln bdi cdc nha tdm ly hoc xa hdi
khdc [13,14].
Dii d md hinh HVTT cy the nao, thi mdt dilm
Chung difnh Id cdc md hinh HVTT hign tai da d u ^
phdt bien trong bfii canh ey t h l va rigng bigt, the
hign Chung nha wg each ttitft ma con ngtfdi tim
kiSn, ba cuU, td chut vd stf dyng tiidng Bn. Trong
ITnh vyt ttitf vign - ttidng tin, nghien ctfU mfi hinh
HVTT cd y nghia rat Idn dfii vdi hogt dpng ciia thtf
vJgn vd trung tdm thdng tin.
thuya nhtf quan dttien hanh vi, nhdn thiit, phdn
tfch ngdn ngtf giao t i ^ , tdm iy hp^ vSn ban, xu
hul3ng t ^ dyhg, thyt chiitig vd hign tutmg. Mdt
md hinh 1'^ thuya hinh thanh bdi nhieu edu tnic
cxf bdn, dgc diem vd mdi quan hg giiia cdc hdnh
vi khde nhau. llong hoat ddng thtf v)$n - thdng tin,
nghign cuU md hinh HVTT oia NDT co mdt s6 V
nghTa nha djnh.
Nhan diin cic die di&n ve hanh vi thdng tin
cua NDT
Md hinh HVTT rS ed idl trong qud trinh mfi ta
vd dtf doan dudc cac giai doan nhdm hilu vg m ^
hign ttfpng bat ky. Do vgy, qua tirinh xdcfflnhva
nhan dien mfi hinh HVTT ciia NDT, cdc thtf vign
va trung tdm thfing ttn cd t h l nhdn dign duyc cdc
dilm ddc buhg noi bdt v6 HVTT cua NDT Nhutig
ddc dian ndy dugc bieu hign qua hdnh \rt caia NDT
khi hp ttfdng tdc vdi thdng ttn, tim kilm, xtf ly, lulj
tri?, td chtfc, stf dyng thfing tin va thoa mdn nhu
cau tin. Ngodi ra, trong mo hinh con t h l hign mdl
tuUng quan giiJa cde thanh phdn bwig mo hinh
cDng nhtf cac ylu ffi tac ddng dgn HVTT cila NDI
Nhdn diln dtfpc nhtfng ddc diem ndy gdp phan
giup cdc thtf vign vd bung tdm thdng tin cd till
tdc dpng hay can thigp mfit each chu dpng vd tfch
eye den hdnh vi ciia NDT khi tigp c$n thong tin.
Thiet ki h4 thong tiiong bn hS bp hinh vl
NDT
Dya trdn nhQhg ddc dilm ve HVTT cila NDT
da dtfpc mfi hinh hod, cac thtf vign vd trung tdm
ttifing tin ed tiie ttiia ke cfing cy mdi hodc cdi
thign cde cfing cy, he thong tia cilu thong tin hign
cd cila cac ttitf vien vd bung tdm ttidng Bn. Ttf
dd, cac he thong, cdng cy nay se hS trp higu qud
hdn cho qua trinh tim kiem vd stf dung thdng tin
Y nghia cua nghien citu mo hinh hanh vi
ciia NDT Chdng han, trong bS cdnh uhg dyng edng
thdng tin trong ho^t fl^ng thtf vign - thong tin
nghg hien dai, NDT ft cd thdl gian dgn vd tivt hgp
Trong nghl&i ciiU HVTT, xay dytig md hinh
stf dyng nguon lyc thdng Bn tgi cac thtf vi§n vd
ttiudng khdi ddu la quan sat bilu hiln bgn ngodi, trung tdm thfing tin, ma hp cd xu hudng truy c§p
hay digu ba Biut nghi&n hdnh vi ttiyt te, du9c mo gian tiep ttf xa ttifing qua h i thfing Intemet vd cd
ta bor^ mgt mo hinh ttil hign c3u hue vd nhiing
hdnh vi tia ctfli thfing Bn ttf cdc giao di&i tim ki&n
ddc diem dia mo htnh. Md hrnh HVTTttiudngdtfdc than thign, chuyin nghigp vd tin c^y, cdc ttitf vign
nhdn dign ttidng qua cddi nhin ly ttiuya hod da
vd trung tam thfing ttn c6 t h l xdy dyhg cac san
d u ^ cde nhd nghign ai\j dipn, hodc dd Id cae togi pham, djch vu thflng tin phu h ^ , cQng nhtf thia
HVTT, hodc do td nhiitig djnh hudng mang tfnh ly
kl, digu chfnh phii hyp va nflm bdt dude xu hudng
12
bieu Ngn oia hanh vi NDT
Danh gia ngiidn kft dia dc thtf vien vi trung
tam thdng On
va sau sac NDT, ttf nhu t a j , cadi tttiit^ hanh vi
ciia NDT dfii wSttifingtin.Hay ndi cadi khac, nhgn
dign dtfpc md hinh HVTT aia NDT diinh la yeu
cau can thia va quan trpng doi vd! moi thtf vign
vd bung tam thfing ttn trong bra canh hign nay.
Nghign caiu mfi hinh HVTT giiip cac thtf vign
i d bung tam ttiwig ttn ddnh gid dutfc khd nSng
eua ttiu wen va tiung tdmttiongtinbong qua ttmh
TAI UEU THAM KHAO
NDT tia> can ttidng tin. Chang han, khi ndy sir*
1- G i s ^ D. O. Information behavior // Annual
nhu cau tin, NDT uU ti&i lya dipn cac nguon tim
Review? of Infomiation Science and Tedindogy. khdc nhau, bong dd, edc ttitf vign va bung tam
2006. - No. 40 (1). - P. 293-327.
thdng tin nhtf mpt nguon tin dang tin cay, hijy fch
2. Case, D. O. Looking for information: A survey
va phii hc^ nhu cau tm. Thong qua quatiinhnghign
of researdi on information Peking, needs, and behactfu md hinh HVTT cua NDT, ddc bia la mut dp
wf. - San Kego: Academk: Press, 2007.
hdi long, stf danh gia, phan hoi ttf NDT giup ttitf
v i ^ vd bung tdm ttidng tin cd ttil danh gid \«
3. Choo, CW. and Auster, E. Envimnmental
kha ndng dap tfng oia minh dfii wJi NDT,tiydd cd scanning: acqui^tkm * j d use rO^ information by managers fl Annual Review of Information Science and
nhffng dii&i Itfcfc phdt biln ngifin lyt higu qud.
Technology. - 2003. - Md. 28, Learned Infer- mahon,
^.
JtSy dutig ly thuy& ve hinh vi thdng tin
Medfbrd, NJ. - P. 279-314.
^ P Chi khi ndo chiing ta phdt biai dtfpc cddi ly
gidi vg hign bJdng, khi do, chung ta chdc chdn ndi
4. Choo, CW., Dedor, B. and Tumbull, B.
i5ng ta cd mpt Iy ttiuyet Ket qud Id hdu ha cdc
Infomiation seeking onttieWfeb: an integrated model
"ll? ttiuyet" ve khoa hpc ttitf vign - ttiong tin ttiyt
of browing and seardiing // Knowledge; Creation,
sy vSn o6n d hong giai doan md hinh hoa. Cac md Organizatioa and Use: Proceedings ctfttie62nd Annual
hinh cd gia ttj rdt kSn bong phdt triln ly ttiuya. Me^ng of ttie American Society for Infor- mahon
Cd ttil ttidy, ly ttiuya dutfc xdy dyhg dya ttgn
Sdence. - Infiwmation Today ; Medfonj, NJ, 1999.
qud binh ttiia lap mfi hinh, mfc luWng mfi hinh,
5. Choo, CW., Detlor, B. and Tumbull, B.
kilm djnh gid ttiuya, tdi ttiia ldp md hinh vd hinh
Information seeking onttieWeb; an integrated model
ttidnh ly ttiuya ve HVTT. Nhtf vgy, tim hilu mfi
of browsing and searching // first Monday. - 2000 hinh HVTT wg NDT giup cac ttitf vign vd bung tdm Vbl. S. - No. 2.
ttifing tin cd ttil hilu dtfpc each ttiut hogt ddng
6. Dervin, B. Sense-making's Joumey from
ciia vdn de, cy ttie Id HVTT ctia NDT, tiJ dd xdy
metatiiewytom&hoddogytomeOiod: An example
dyhg dugc Iy ttiuya vg HVTT cua NDT
using Information seeking and use as K- search
focus II Sense-making mettiodology reader. Selected
writings of Brenda Dervin. - Qesddll, NJ : Hampton
Nhln diung, trong ttiyt tien nghign eiiu bgn
Ptess, 2003.
ttil gidi da cxi rdt nhilu nghign cihj dg cdp den
HVTT oia oon ngudi gdn lign vdi tiihg bfii cdnh khac
7. Ellis, D. A behavkxal model for infdmation
nhau, y nghia cua nghign ciitj HVTT ddi vcff vigc
ttiia k l hg ttimg tim tin, cGng nhtf de cdp dai cac retrieval system design II Joumal of Information
Science. • 1989. - No. 15 (4/5). - P. 237-247.
mfi hinh HVTT ddc Xning ciia cac doi tugng khdc
nhau. Qua binh nghi&i ciiU mfi hinh HVTT a5 y
8. Ellis, D. Motidingttieinformation-seeking
nghB rat ldn dS vdi hogt ddng cua cac ttitf vign
patterns of academic researdi&s: a grounded tiieory approach // Ubrwy Quarterly. -1993. - Vol 63 va bung tam ttidng ttn hign nay vi suy dio ding,
muc blu sau cCing oia moi ttitf vign va ttung tdm No. 4. - R 469-486.
ttidng tin chinh Id ddp uhg toi da ygu cau ciia
9- Ingwersoi, p. Infiwmation rettieval interacNDT. Chinh vi vdy, d l dat dutfc mye tilu ndy, ddi tion - London : Taytor, 1992.
hdi cde TV khong dli hilu rd vg hgttidng,tiemlyt
10. Kuhlthau, C C Seetoig Meaning: A Process
ciia bdn ttidn ttitf vign minh, ma cdn phdi hilu ro
Approadi to Ujrary and Information Sdence. -
6(62)
13
AUex: Nonvood, KJ, 1993.
THUVIFN TINH PHU THQ...
11. KuhKhau, C C Seeking meaning: A pnxess
7J#) tfieo (rang 63
approach to library and infyrmatkxi sennces (2nd
Ngoai
vigc
chi
dao
hoat
ddng
nghifp vy oia hg
ed.). - Westport, CN: Ubraries Unfimited, 2004.
thwig thtf vien cap huygn va cd sd, Thtf vi§n tinh
12. Meho, Lokman L and Tit)bo, Helen R.
da xay dyhg nhigu "tram sdch vg tinh" d cde xd,
NoddingtiieInlarmation-Seeking Behavkir of Social
[rfiudng, cd quan, doanh nghigp, trudng hpc, ddn
Sdentists: Ellis's Sudy Revisited // Joumal
vj lyt lutfng vu bang; cac diSn sddi phyc vy ngtt^
Amencan Society for Information Sdence and
kht&n thi, ngudi khuya tat, tre mo cdi... dio Hpi
TechncA)gy 54. - 2003. - No.6. - P. 570-587
ngtfdi mCi tinh Phti Tho, Hfii ngtfdi mit thdnh pho
13. Potter, 3. and Wetherell, M. Discourse and
Vigt Tri, Trung tdm bao trd tre em l^uya tdt nro
Social Psydntogy; Beyond Atijtudes and Behaviour.
COI thanh pho Vigt Tri...
- Sage: London, 1987.
14. Potter, ] . Representing Reality: IXscourse, Cdc bam sadi v l tinh, dian sacti chuyen bigt
ndy dang hoat dfing rat higu qud, thyt sy Id canh
Rhetoric and Sodal ConstnxHon. - Sage: Thousand
Oaks, CA, 1996.
tay ndi dai cua Thtf vlln, du^ sdch, bdo dgn gar
15. Savolainen, R. Everyday life information hdn vcfi bgn dpc vd dang Id mpt phutflig tiiiit fihffc
seddng: approadilng information seeldng in thevy kha higu qud, tign dyng, dutfc bgn dpc hoan
context of 'way d life fl Ubtary & Infomiation nghgnh. Hi|n nay, dv rieng trgn dja ban thdnh phfl
Vigt TH dd ed 30 ttgm sdch vg bnh vd mpt sd di&n
Sdence Researdi. -1995. - Vol. 17. - P. 259-94.
16. Tuominen, K. and Savolainen, R. A sodal sdch phyc vy doi tutfrig chuygn bilt - ma hogt dmg
higu qua phdl kiden cac tram sdch Tntiing Chinh
construdlonlst approach to the study of information
use as a discursive action // In Vakkari, P., bj ti'nh, Phudng Gia Cam, Bdo Will Thp; diem phyc
vu sdch tgi H$l ngtfdi muti'nhPhii Thp, H$I ngudl
Savolainen, R. and Dwvin, B. (Eds), Infomiation
Seeking in Context: Proceedings of An International
mil tiianh pho Vigt Tri, Tnjng tdm bdo by ttd em
Confe^nce in Infiwmation Needs, Seddng and Use
Wiuya tdt mo cfii tiidnh phd Vigt TH...
In Different Contexts, 14-16 August. - London
Nhd cd nhQhg doi mdl tren nhigu mdt - trong
Tampere, Finland, Taytor Graham, 1997. - R 81-96.
dd cd cdng tdc phyc vy ban dpc, ma bong nhuhg
17. Wilson, T.D. Ejqihring models of Infyrmandm qua, bgn dpc din v&i Thtf vign tinh Phii Thp
tion behaviour: ttie uncertainty projed If
cung nhtf Itfyng sach, bdo luan chuyin ngdy cdng
Infomiabon Processing & Management - 1999b. tdng. Bin nay, Thtf vign da cap tfie cho 20.730 bgn
Vbl. 35. - No. 6. - R 839-49.
dpc; trong 5 ndm tu* 2011 den 2015 da cd gdn 1
18. Wilson, T.D. Infyrma&m behaviour : an tirieu lutft bgn dpc du
Inter-disaplinary per^iective ff Information Seeking
sdch, bdo ludn chuyin. Thtf vign cfjng dd bSsung
in Context: Proceedings of An International
gan 40 nghin bdn sdch d l dap yng ylu du bgn
Confwence on Research in Information Needs,
doe.
Se^ng and Use in Different Contexts, 14-16
August - London; Tampere, Rnland, Taylor Graham,
1997. - P. 39-50.
TrSi qua 60 ndm xdy dyhg vd phat biln, Thtf
vign Hnh Phil Thp da vd dang diii trpng xdy dytig
19. Wilson, T. D. Models In information bdiav- mdi budng dpc sdch ttidn thign cho ban dpc. Song
tour reseandi // Joumal of Documaitation. - 1999a.
song vdi nang cao cha luyng cdng tdc phyc vy
- No. 55 (3). - P. 249-270.
nhu tSu dpc sdch, bdo, vigc ddi mdl vd ndng cao
(Ngiy toa soan nh$n bii: 6/4/2016; Ngay phan
chat Itfpng phyc vy, tdng cudng ludn chuyin sdch,
den dinh gH: 2^/2016; Ngay diap nh^n ding: bdo la m$t bong nhiihg ygu td d l thu hiit bgn dpc
3/10/2016}
den vdi Thtf vign ngdy mdt nhlSu hdn.
14