Xã h i h c s 2 - 1985

XÃ LU N

TRAU D I
NOI G

O

C CÁCH M NG,
NG BÁC H

V

I

“ o đ c cách m ng không ph i trên tr i sa xu ng. Nó do đ u
tranh, rèn luy n b n b hàng ngày mà phát tri n và c ng c .
C ng nh ng c càng mài càng sáng, vàng càng luy n càng
trong”.
(L I BÁC D Y)

1. Giai đo n m i c a cách m ng và nh ng yêu c u m i c a đ o đ c
M i giai đo n cách m ng bao gi c ng là m t quá trình đ y gian nan, m t cu c th vàng đ i v i ng i
cán b . Trong lò l a c a cu c chi n đ u m i, đ i ng cách m ng đ c tôi luy n thêm, càng dày d n v
kinh nghi m, s c bén v nh n th c, v ng vàng v ý chí, càng tr ng thành v m i m t, tr nên nh ng v n
quý nh t c a ng.
M i giai đo n cách m ng c ng là m t quá trình đào th i nghiêm kh c nh t đ i v i m i cái l i th i. Nó
kiên quy t g t sang bên đ ng nh ng ph n t thối hố đã khơng cịn đ ph m ch t và n ng l c đáp ng
v i nhi m v m i. L ch s cách m ng luôn luôn ch ng minh đi u đó. Có nh ng ng i đã chi n đ u xu t
s c khi phong trào đang lên, nh ng l i hoang mang tr c nguy hi m, dao đ ng trong khó kh n, g c ngã và

đ u hàng tr c s kh ng b c a đ ch. Có nh ng ng i đã khơng s kh , s ch t trong gian nguy, nh ng
l i sa vào s cám d c a cu c s ng h ng l c. Có ng i đã h ng hái, d ng c m trong l a đ n c a quân
thù, nh ng l i thi u kiên nh n trong lao đ ng c n cù, không b n b trong công tác th m l ng, khơng v t
n i nh ng khó kh n c a đ i s ng riêng t .
M i giai đo n cách m ng l i còn là m t d p ti p thu vào hàng ng nh ng nhân t m i. Chính ngh a
sáng ng i và s nghi p quang vinh c a ng ngày đêm c v nhân dân ta ti n v phía tr c. T đ i ng
trùng đi p c a cơng nhân, nơng dân và trí th c xã h i ch ngh a. ng luôn luôn đón nh n vào đ i ng
c a mình nh ng thành ph n u tú nh t, tìm đây m t ngu n b sung vô t n. M i giai đo n cách m ng vì
th l i là m t mùa xuân m i, đ nh m t cây xanh tràn đ y nh a s ng, ng ta ngày m t m nh thêm ra,
tr mãi không già.
N u m i giai đo n cách m ng là m t quá trình th thách, thì chúng ta l i đang b c vào m t cu c th
thách l n lao nh t. Cu c đ u tranh gi a hai con đ ng xã h i ch ngh a và t b n ch ngh a đang di n ra
trên quy mơ tồn qu c s d n d n đem l i nh ng th ng l i to l n cho giai c p công nhân và nhân dân Vi t
Nam. Tuy nhiên,

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org.vn


Xã h i h c s 2 - 1985

4

Xã lu n

cu c đ u tranh y đang di n bi n vô cùng ph c t p, v i nh ng thu n l i m i và khó kh n m i, v i nh ng
tác đ ng qua l i gi a các m t kinh t , chính tr , v n hố, k thu t, gi a cơng nghi p và nơng nghi p, gi a
tích l y và tiêu dùng, gi a truy n th ng và hi n đ i, gi a hôm nay và ngày mai, gi a nh ng cái ti n b và
cái l c b u trong đ i s ng xã h i, gi a cái đúng và cái sai trong t t ng và hành đ ng c a m i con ng i.

Nh ng khó kh n v nh ng m t kinh t , chính tr , xã h i c ng kèm theo nh ng khó kh n v sinh ho t
m i gia đình, m i cá nhân.
nhanh chóng đ y m nh s nghi p cách m ng trong hoàn c nh này, ng ta
đòi h i m t s n l c phi th ng trong hàng ng cán b và trong toàn th nhân dân.
K ni m 95 n m ngày sinh c a Bác H v đ i, h c t p đ o đ c cách m ng c a Bác, cán b ta, nhân dân
ta cùng h ng hái ti n lên giành nh ng thành tích m i, tin t ng s nghi p cách m ng và b n thân
mình. Trong khi đó thì có nh ng ng i khơng nhìn rõ m c tiêu cao c c a cách m ng, không nh n rõ
đ c trách nhi m và v trí chi n đ u c a mình, khơng kiên đ nh đ c trong giai đo n m i. H t ng r ng
nh ng ngày c ng th ng và gian kh c a th i k ch ng M c u n c đã qua, và ngày nay công cu c xây
d ng ch ngh a xã h i ch có thu n l i, nên đòi h i đ i s ng ph i đ c đ y đ ngay, m i s ph i t t đ p
ngay. Nh ng ng i y đã đâm ra hoang mang khi cu c s ng di n ra không gi ng nh ng ý ngh thi n c n
c a h . H khơng hi u đ c vì sap đ i s ng cịn khó kh n, vì sao trình đ k thu t cịn kém, vì sao vi c
qu n lý kinh t còn nhi u khuy t đi m. H khơng hi u vì sao n i này, n i khác còn nhi u hành đ ng gây
ra nh ng t n th t v s c ng i, s c c a. H không nh n th c đ c r ng xây d ng m t n n kinh t xã h i
ch ngh a t m t n c công nghi p l c h u là m t nhi m v c c k khó kh n, nh ng h u qu c a chi n
tranh và c a ch ngh a th c dân m i còn r t n ng n và nh ng s lúng túng, sai sót c a b máy chính
quy n trong bu i đ u là m t đi u khó tránh kh i. Chính vì th mà h s t ru t ch đ i và ch bi t chê
ng i, mà không bi t trách b n thân.
Trong m t đ t n c mà n n s n xu t nh đã su t m y ngàn n m bao trùm đ i s ng kinh t , chúng ta
không th m t lúc quét s ch h t nh ng t t ng và tình c m nh bé c a t ng l p ti u t h u. Chính vì th
mà nh ng dao đ ng s khó tránh kh i n u nh cán b và nhân dân ta không th ng xuyên rèn luy n và
đ u tranh v i b n thân mình.
Khơng nghiêm kh c v i b n thân mình, khơng ph n đ u đ v n lên thì con ng i ti u t s n nh t
đ nh sa vào nh ng ý ngh t m th ng, và s đánh m t d n nh ng ph m ch t đ o đ c c a ng i cách
m ng. Cho nên, trong hoàn c nh hi n nay, tr c nh ng th thách m i, ti n v phía tr c hay b g t l i
bên đ ng, đi u đó tu thu c vào s ph n đ u c a b n thân m i ng i, ch m i ng i có kiên trì rèn
luy n b n thân, có v n đ c t i nh ng ph m ch t đ o đ c cách m ng mà Bác H t bao n m đã d y d
cán b ta, nhân dân ta hay không.
2. T m g


ng rèn luy n c a Bác H

Bác H d y chúng ta: “ o đ c cách m ng không ph i trên tr i sa xu ng. Nó do đ u tranh, rèn luy n
b n b hàng ngày mà phát tri n và c ng c . C ng nh ng c càng mài càng sáng, vàng càng luy n càng
trong” (1)

(1)

H Chí Minh: Vì đ c l p t do, vì ch ngh a xã h i, Nhà xu t b n S th t, Hà N i, 1970, tr.188.
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org.vn


Xã h i h c s 2 - 1985

Trau d i đ o đ c cách m ng…

5

Bác ví ng i c ng nh h t g o. H t g o đ c tr ng nh bông là do nó đã đ c đem vào c i giã, hàng
tr m l n đ p vào thân nó:
G o đem vào giã, bao đau đ n,
G o giã xong r i tr ng t a bông.
S ng trên đ i, ng i c ng v y,
Gian nan rèn luy n m i thành công.
Cu c đ i c a Bác H là m t quá trình liên l c c a gian nan, rèn luy n v i tinh th n kiên trì c a ng i
c ng s n và ph ng pháp khoa h c c a ch ngh a Mác-Lênin.
Ph ng pháp rèn luy n trong đ o đ c phong ki n đã bao g m hàng lo t nh ng cơng th c đ trói bu c
con ng i. Tr con m i đi h c thì “tiên h c l h u h c v n”, đ c ghép vào nh ng khuôn kh r t ch t ch ,

t đi đ ng, c ch , n m c, cho đ n cách th c nói n ng chào h i. Ng i ta s m d y cho nó m t thái đ
cung kính đ i v i b trên và nh ng ng i quy n quý, m t quan ni m khinh r lao đ ng và ph n , m t l i
h c v t v nh ng câu ch c a thánh hi n. L i rèn luy n y đã t o ra nh ng con ng i thi n c n, b o th
và trung thành m t cách mù quáng nh t đ i v i tr t t phong ki n.
o đ c phong ki n l a b p nhân dân b ng cách khuy n khích m t l i s ng kh h nh. Nó mu n t o ra
nh ng con ng i s n sàng g t b m i tham v ng th gian này đ toàn tâm, tồn ý trơng đ i vào ki p
sau. H ng ngày qu g i tr c nh ng pho t ng oai nghiêm trong khói h ng nghi ngút, đ c thu c lịng
nh ng kinh k s n có, nh ng ng i mê tín t c b d n m i suy ngh đ c l p c a mình đ s ng theo o
v ng.
o đ c c a chúng ta là đ o đ c gi i phóng cho con ng i và c a con ng i đ c gi i phóng. o
đ c y bao g m nh ng ph m ch t cao đ p nh t c a ng i chi n s cách m ng. o đ c y vì th đã hoàn
toàn trái ng c v i m i đ o đ c c c v m c tiêu chi n đ u và bi n pháp rèn luy n. Nó t o ra m t kh i
óc sáng su t, m t trái tim n ng nhi t, m t khí phách anh hùng t trong lị l a c a chi n đ u. Bi n pháp
c a nó d a vào nh n th c khoa h c, ch không ph i d a vào ni m tin mù quáng. Bi n pháp y làm cho
con ng i ng ng cao đ u, đ y ni m t hào tr c trách nhi m c a chinh ph c và c i t o th gi i, ch
không làm cho con ng i nh bé đi nh m t k t i l i, y u hèn.
Cùng v i vi c giáo d c nhân dân, Bác H đã h ng ngày t mình rèn luy n và nêu lên m t t m g ng
đ o đ c có tính ch t nh t qn t ý ngh đ n vi c làm, t vi c l n đ n vi c nh , t trách nhi m chung đ n
đ i s ng riêng t .
Bác H đã t ng phê phán th đ o đ c gi ch nói hay, làm d . Ng i đòi h i đ o đ c m i ph i đ c
trau d i và th thách trong m i quan h hàng ngày, quán tri t c đ i s ng riêng t , và bao trùm m i vi c
l n nh .
Khi ng i ta đã có nh ng tình c m sâu s c nh t đ i v i T qu c và nhân dân, thì tình c m y nh t đ nh
s b c l sáng ng i trong m i quan h hàng ngày đ i v i cha m , v con, anh em, đ ng chí, b n bè, nh t
đ nh s bi u hi n thái đ tơn kính c già, s n sóc tr em, giúp đ nh ng ng i y u đu i.
Khi ng i ta đã đ t l i ích c a t p th , c a giai c p, c a dân t c lên trên t t c , thì nh t đ nh ng i y
s đ i x đúng m c v i l i ích riêng t và tìm th y h nh phúc cao nh t c a mình trong l i ích t p th . o
đ c c a Bác H chính là ki u đ o đ c hoàn ch nh nh th .
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c


www.ios.org.vn


Xã h i h c s 2 - 1985

6

Xã lu n

Ra đ i trong gia đình thanh b ch, gi a quê h ng nghèo túng. Bác H đã s m t p cho mình m t l i
s ng kh c kh , khi n sau đó Ng i đã d dàng g t b m i cám d c a giàu sang, v t qua m i th thách
c a đói rét.
Ng i bi n m i khó kh n, nguy hi m, kh đau c a mình thành ph ng ti n rèn luy n. Nh ng ngày rét
bu t Pari, n m t m u bánh mì và s i m b ng m t viên g ch n ng, Bác đã ngày đêm h c t p ngo i
ng , nghiên c u ch ngh a Mác-Lênin, tìm hi u đ i s ng c a nh ng ng i cùng kh , gia nh p phong trào
cơng nhân và ln ln rèn mình trong chi n đ u cách m ng.
Trong nhà tù, b trói, b cùm, đói rét và gh l , Ng i v n luôn luôn g n g i, an i nh ng ng i oan
c, ti p t c suy ngh v đ ng l i cách m ng Vi t Nam, tranh th vi t nh ng bài th tuy t tác, nói lên khí
phách anh hùng c a ng i c ng s n Gian kh y ti p t c rèn luy n Ng i càng kiên c ng h n, sáng su t
h n nh “vàng luy n thêm trong, ng c mài thêm sáng”.
Khi làm ch t ch m t n c, có đ y đ nh ng ph ng ti n cho cu c s ng v t ch t cao nh t, nh ng Bác
v n rèn mình trong kh c kh nh x a, ti p t c nêu lên m t m u m c v ti t ki m, lao đ ng và h c t p.
Trong su t cu c đ i. Bác H đã c n cù lao đ ng, khơng b phí m t phút, m t giây. Bác x p đ t m t
cách khoa h c m i cơng vi c c a mình đ t n d ng thì gi ph c v cho n c, cho dân. Trong kháng chi n
c ng nh t khi hịa bình đ c l p l i, ngồi thì gi làm cơng vi c c a ng và c a Nhà n c ra. Bác r t
thích tham gia lao đ ng chân tay, nh tr ng rau, tr ng cây và ai n y đ u bi t, các g ng m u t cái n, cái
m c, cái .
Bác H đã th c hi n m t tinh th n ti t ki m nghiêm kh c nh t. Nh ng đây không ph i là ch ngh a
kh h nh tôn giáo, mà ch vì Bác “ n khơng ngon ng khơng n khi đ ng bào cịn ch u kh ”. Chính Bác
đã nói: “Ng i ta ai c ng mu n n ngon, m c đ p, nh ng mu n ph i cho đúng th i, đúng hoàn c nh.

Trong lúc nhân dân ta còn thi u th n, mà m t ng i nào đó mu n riêng h ng n ngon, m c đ p, nh v y
là không đ o đ c” (2) .
Bác H th ng nh c chúng ta câu nói c a Lênin, ng i th y c a cách m ng vô s n th gi i: “H c t p,
h c t p n a, h c t p mãi”. Và chính Ng i th c hành đúng câu nói đó. Su t đ i, Bác đã không ng ng h c
t p đ nâng cao hi u bi t. H c lý lu n c ng nh h c ngo i ng , h c nói c ng nh h c vi t. Bác đ u đ
công phu rèn luy n, nh n n i và kiên trì đ t t i đ nh cao nh t.
Bác B th ng xuyên rèn luy n thân th . Bác t p th d c đ u đ n, làm quen v i nóng rét, giá s ng,
t o cho b n thân m t s c kho khá t t đ làm vi c cho d o dai và kh c ph c nh ng tr ng i c a m đau,
thi u th n.
Trong nh ng bi n pháp rèn luy n đ o đ c cách m ng. Bác H r t chú tr ng t i vi c phê bình, t phê
bình. ó là bi n pháp d a vào s t giác c a cá nhân, s giúp đ thân yêu c a t p th đ phát hi n k p th i
và ng n ch n t đ u nh ng sai l m, khuy t đi m. Bác nói: “ ng ta có m t v khí s c đ làm cho đ ng
viên ti n b , làm cho ng ngày càng m nh là t phê bình và phê bình. Lênin có nói r ng: ch có hai h ng
ng i khơng m c khuy t đi m: là d a bé còn trong b ng m và ng i ch t đã b vào quan tài. Có ho t
đ ng thì khó tránh kh i khuy t đi m. Nh ng khi có khuy t
(2)

H Ch t ch v i các l c l

ng v trang nhân dân, Nhà xu t b n Quân đ i nhân dân, Hà N i, 1962, tr.195.
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org.vn


Xã h i h c s 2 - 1985

Trao đ i đ o đ c cách m ng…

7


đi m thì ph i th t thà t phê bình, hoan nghênh ng i khác phê bình mình, và kiên quy t s a ch a. Ch
ngh a cá nhân không dám t phê bình, khơng mu n ng i ta phê bình mình. khơng kiên quy t s a ch a;
vì v y mà thối b ch khơng ti n b đ c” (3) .
o đ c cách m ng không th ng i trong nhà đ tu d ng. o đ c cách m ng ch có th hình thành
trong ng n l a chi n đ u c a giai c p và dân t c. “L a th vàng, gian nan th s c”, Bác H đã luôn ln
nh c nh chúng ta đi u y. Chính qua lò l a cách m ng y mà
ng ta đã đào t o hàng v n, hàng v n
nh ng anh hùng và chi n s m t lòng m t d đ u tranh cho s nghi p cách m ng, nêu lên nh ng t m
g ng tuy t v i v s ng, chi n đ u, lao đ ng, h c t p theo l i nói và vi c làm c a Bác.
3. Khơng ng ng ph n đ u noi g

ng Bác H v đ i.

V i tinh th n th n gian nan rèn luy n nh th , Bác H đã đ t t i m u m c hoàn ch nh c a đ o đ c
m i, đ o đ c c a giai c p công nhân và dân t c Vi t Nam đ o đ c c a th i đ i anh hùng, đ o đ c hoàn
ch nh c a con ng i xã h i ch ngh a.
Ti p t c s nghi p c a Ng i, d i lá c quang vinh c a ng, nhân dân ta đang trên c s c a đ c
l p, th ng nh t và ch ngh a xã h i, ti n m nh v t ng lai v i nh ng nhi m v m i và th thách m i.
Trên nh ng ch ng đ ng l ch s đã đi qua, Bác H đã phát huy cao nh t trí tu và tài n ng, gi i quy t vô
cùng đúng đ n nh ng v n đ c a th c ti n cách m ng v i m t thái đ đ o đ c trong sáng nh t.
Ngày nay, hàng lo t nh ng v n đ c a cách m ng đang đ c đ t ra tr c ng và nhân dân ta. Cu c
chi n đ u s đ c di n ra d i nhi u hình th c phong phú trên m i l nh v c kinh t , chính tr và t t ng.
Ch ngh a xã h i s đ c phát tri n trên c s c a n n đ i s n xu t v i khoa h c và k thu t tiên ti n.
i
s ng hàng ngày s đem l i nhi u đ i m i trong suy ngh , tình c m và hành đ ng. o đ c c còn đ l i
tàn d trong xã h i m i và đ o đ c ph n đ ng còn ti p t c t n cơng t bên ngồi. o đ c m i trong quá
trình đ u tranh v i nh ng m t tiêu c c y s đ c d n hoàn thi n qua r t nhi u th thách.
Chân lý đ o đ c c ng nh m i chân lý đ u mang tính t ng đ i. Nó là s ph n ánh t n t i xã h i, nên
t t nhiên s thay đ i theo s thay đ i c a xã h i ngày mai. Nhân dân ta, con ng i làm ch t p th trong

xã h i ngày mai, s xu t phát t yêu c u c th c a hoàn c nh lúc y mà quy đ nh hành vi đ o đ c c a
mình. Bác H không ghi s n cho chúng ta nh ng gi i pháp c th . Nh ng đ o đ c c a Ng i, ph ng
pháp rèn luy n c a Ng i s v nh vi n là kim ch nam cho đ o đ c c a chúng ta tr c m i di n bi n c a
cu c s ng.
Chúng ta noi g ng Ng
h i và ch ngh a c ng s n.

i

tinh th n su t đ i kiên trì đ u tranh cho đ c l p, t do, cho ch ngh a xã

Chúng ta noi g ng Ng i tinh th n c n ki m liêm chính, chí cơng vơ t ,
đ i v i tồn th nhân dân lao đ ng, l y đó làm h nh phúc cao nh t c a mình.

tình yêu th

ng sâu s c

Chúng ta noi g ng chi n đ u, lao đ ng và h c t p c a Ng i, đem h t tài n ng và trí tu đ c i t o xã
h i, c i t o thiên nhiên, làm cho T qu c ta và trái đ t ta ngày thêm t i đ p.
D i ánh sáng c a Bác H , chúng ta đ y tin t
h i ngày mai.
(3)

ng và t hào v

n t i đ o đ c c a lồi ng

i trong xã


H Chí Minh: Tuy n t p, Nhà xu t b n S th t, Hà N i, 1960, tr.562.
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org.vn