Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 10
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (119.91 KB, 4 trang )
Vài nét sơ lược về sự Phát triển của
Triết học Trung Hoa
BÌNH MINH XUẤT HIỆN
TRANG TỬ
Phái Dương Tử hồi này khơng có ai xuất sắc. Nhưng phái Lão xuất
hiện một thiên tài, tức Trang Tử.
Trang Tử sinh ở nước Sở, tập đại thành những tư tưởng của Dương,
Lão và Huệ Thi (một người lớn hơn ông độ mươi tuổi, cho rằng vạn vật nhất
thể, trong chỗ giống nhau có chỗ khác nhau, trong chỗ khác nhau có chỗ
giống nhau[33], phát minh ra thuyết đại nhất và tiểu nhất, đại nhất là cái vô
cùng lớn không có gì bao nó được, tiểu nhất là cái cực nhỏ, khơng có gì
chứa trong nó được), dựng nên một học thuyết rực rỡ gồm những điểm chính
dưới đây:
- Vũ trụ ln ln tiến hố. Vạn vật lúc đầu cùng một loại, sau lần lần
biến đổi để thích hợp hồn cảnh, do đó mới khác nhau. Sự biến đổi đó khơng
ngừng, dường như thình lình và mau. “Vạn vật giai chủng[34] dã”. “Vật chi
sinh dã, nhược sậu nhược trì, vơ động nhi bất biến, vô thời nhi bất di”[35].
- Vạn vật đều ngang nhau, khơng có lớn nhỏ, sang hèn; phải quấy, tốt
xấu cũng khơng có vì hết thảy đều là tương đối cả; mà vật nào cũng có bản
tính của mình mà biến hố. Vật có lồi thọ cả ngàn năm, có lồi thọ có một
năm, một ngày, nhưng đều là sống hết cái tuổi tự nhiên của nó mà thơi.
Chim có con bay được cả ngàn dặm rồi mới nghỉ, có con chỉ bay được vài
chục dặm đã phải nghỉ, cũng là bay hết sức tự nhiên của nó mà thơi. Người
sống ở dưới bùn thì đau ốm, con trạch thì khơng vậy. Người ở trên cây thì
run sợ, con khỉ thì khơng vậy. Thế thì người kém trạch hay hơn trạch, kém
khỉ hay hơn khỉ?[36] Mỗi vật có cái hợp với nó, khơng thể nhất thiết như
nhau được, mà cũng không thể phân biệt hơn kém được.
Tư tưởng hồi nghi đó đưa tới tư tưởng tự do và bình đẳng tuyệt đối,
trọng cá nhân tới tuyệt đối, vô vi tới tuyệt đối.
Hạnh phúc của vạn vật, của con vật là thuận cái bản tính của mình mà
hồ hợp với vũ trụ. Vì vậy ơng rất ghét chính trị, coi các chính trị gia đương
thời như Lỗ Hầu hết. Ơng đặt ra ngụ ngơn này: Lỗ Hầu bắt được con chim
biển, thích lắm, đem ni ở trong miếu đường, bắt các quan tấu nhạc cho nó
nghe, làm thịt cá cho nó ăn, chuốc rượu cho nó uống; nhưng nó cứ ủ rũ,
khơng ăn uống gì cả, ba ngày sau nó chết. Cái hại của xã hội là bắt mọi
người vào trong một khuôn nếp; không để cho mọi người theo bản tính tự
nhiên của mình.
Tương truyền vua Sở vời ông ra làm quan, ông không chịu, trái hẳn
với Khổng Tử, Mặc Tử, Mạnh Tử. Nhân sinh quan của ơng là tiêu dao, đừng
“đợi nương” có phú q rồi mới sung sướng, đừng đợi nương có danh vọng
rồi mới thoả chí, cũng đừng đợi nương có ái tình rồi mới vui vẻ. Con người
sở dĩ khổ là vì cứ đợi nương cái này, đợi nương cái khác rồi mới thoả mãn;
đừng để sự tiêu dao của ta bị cái “đợi nương” đó (ơng gọi là đãi) hạn chế, thì
mới thực là bậc chí nhân, tức như bậc thần nhân. Người “vô đãi”, “vô cầu”
mới thật là sướng. Quan niệm nhàn của phương Đông nguồn gốc ở Lão,
Trang, thứ nhất là ở Trang, và ảnh hưởng mạnh tới hầu hết các văn nhân,
học giả Trung Hoa. Trái lại, quan niệm tự do và bình đẳng tuyệt đối của
Trang sau này chỉ được một số người đề cao mà thôi.
