ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA SINH MÔI TRƯỜNG

LÊ THỊ MAI HẠNH

ĐIỀU TRA NHẬN THỨC CỦA CỘNG ĐỒNG
VỀ HOẠT ĐỘNG BẢO VỆ VÀ KHAI THÁC
BỀN VỮNG CUA ĐÁ (Gecarcoidea lalandii)

TẠI CÙ LAO CHÀM, TP. HỘI AN

Đà Nẵng - Năm 2015


ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA SINH MÔI TRƯỜNG

LÊ THỊ MAI HẠNH

ĐIỀU TRA NHẬN THỨC CỦA CỘNG ĐỒNG
VỀ HOẠT ĐỘNG BẢO VỆ VÀ KHAI THÁC
BỀN VỮNG CUA ĐÁ (Gecarcoidea lalandii)
TẠI CÙ LAO CHÀM, TP. HỘI AN

NGÀNH: QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG

NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. CHU MẠNH TRINH

Đà Nẵng - Năm 2015

LỜI CAM ĐOAN
Tơi cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong khóa luận là trung thực và chưa từng
được ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.

Đà Nẵng, ngày 04 tháng 5 năm 2015
Tác giả

Lê Thị Mai Hạnh


LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành đề tài này, tơi nhận được sự hướng dẫn rất nhiệt tình của Thầy
Chu Mạnh Trinh, Phó trưởng Phịng Nghiên cứu và Phát triển, Ban Quản lý Khu
Bảo tồn Biển Cù Lao Chàm. Nhân dịp này, tơi xin được bày tỏ lịng biết ơn chân
thành nhất tới thầy.
Ngồi ra trong q trình nghiên cứu, tơi cũng nhận được sự giúp đỡ quý báu
của các thầy cô trong Khoa Sinh – Môi trường, Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng
và sự hỗ trợ nhiệt tình của cộng đồng người dân Cù Lao Chàm, TP. Hội An, tỉnh
Quảng Nam.
Tôi xin chân thành cảm ơn tất cả những giúp đỡ quý báu đó.

Đà Nẵng, ngày 04 tháng 5 năm 2015
Tác giả

Lê Thị Mai Hạnh



MỤC LỤC
MỤC LỤC .....................................................................................................................
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ...........................................................................
DANH MỤC BẢNG BIỂU ..........................................................................................
DANH MỤC HÌNH ẢNH, ĐỒ THỊ .............................................................................
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài ......................................................................................1
2. Mục tiêu đề tài .....................................................................................................2
3. Ý nghĩa khoa học của đề tài ................................................................................2
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .....................................................................3
1.1. CỘNG ĐỒNG VÀ VAI TRỊ CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG CƠNG TÁC
BẢO TỒN ...............................................................................................................3
1.1.1.

Khái niệm về cộng đồng ......................................................................3

1.1.2.

Vai trò của cộng đồng trong công tác bảo tồn.....................................3

1.2. ĐẶC ĐIỂM CỦA CÙ LAO CHÀM .............................................................5
1.2.1.

Đặc điểm tự nhiên ...............................................................................5

1.2.2.

Đặc điểm kinh tế - văn hóa – xã hội ....................................................5

1.3. NHẬN THỨC VÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA NHẬN THỨC .......6

1.3.1.

Khái niệm nhận thức và các khái niệm liên quan................................6

1.3.2.

Quá trình phát triển của nhận thức ......................................................7

1.4. GIỚI THIỆU VỀ CUA ĐÁ (Gecarcoidea lalandii) .....................................8
1.4.1.

Vùng phân bố của cua Đá (Gecarcoidea lalandii) ..............................8

1.4.2.

Đặc điểm sinh thái, sinh học của cua Đá (Gecarcoidea lalandii) ......9

1.4.3.

Hiện trạng khai thác cua Đá (Gecarcoidea lalandii) ........................10


1.5. HOẠT ĐỘNG BẢO VỆ VÀ KHAI THÁC BỀN VỮNG CUA ĐÁ
(Gecarcoidea lalandii) TẠI CÙ LAO CHÀM .....................................................11
1.5.1.

Quá trình hình thành ..........................................................................11

1.5.2.


Các hoạt động chính và một số kết quả đạt được ..............................12

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..14
2.1. Đối tượng, phạm vi và thời gian nghiên cứu ...............................................14
2.1.1.

Đối tượng nghiên cứu ........................................................................14

2.1.2.

Phạm vi và thời gian nghiên cứu .......................................................14

2.2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .......................................................................15
2.2.1.

Điều tra nhận thức của cộng đồng về hoạt động bảo vệ và khai thác

bền vững cua Đá ................................................................................................15
2.2.2.

Đề xuất biện pháp nâng cao nhận thức cộng đồng về hoạt động bảo

vệ và khai thác bền vững cua Đá Cù Lao Chàm ...............................................15
2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...............................................................15
2.3.1.

Phương pháp thu thập số liệu ............................................................15

2.3.2.


Phương pháp xác định số lượng người phỏng vấn ............................15

2.3.3.

Phương pháp phỏng vấn ....................................................................16

2.3.4.

Phương pháp quan sát hành vi cộng đồng: ........................................17

2.3.5.

Phương pháp xử lý, phân tích số liệu ................................................18

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN...............................................................19
3.1. HOẠT ĐỘNG BẢO VỆ VÀ KHAI THÁC BỀN VỮNG CUA ĐÁ
(Gecarcoidea lalandii) CÙ LAO CHÀM .............................................................19
3.1.1.

Nhu cầu xây dựng và phát triển hoạt động bảo vệ và khai thác bền

vững cua Đá (Gecarcoidea lalandii) Cù Lao Chàm .........................................19
3.1.2.

Nội dung và ý nghĩa của hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua

Đá (Gecarcoidea lalandii) Cù Lao Chàm .........................................................20


3.1.3.


Mối liên hệ giữa các mức độ phát triển của nhận thức và hoạt động

bảo vệ, khai thác bền vững cua Đá (Gecarcoidea lalandii)..............................23
3.2. NHẬN THỨC CỦA CỘNG ĐỒNG VỀ HOẠT ĐỘNG BẢO VỆ VÀ
KHAI THÁC BỀN VỮNG CUA ĐÁ (Gecarcoidea lalandii) TẠI CÙ LAO
CHÀM ...................................................................................................................24
3.2.1.

Mức độ biết của cộng đồng về hoạt động bảo vệ và khai thác bền

vững cua Đá ......................................................................................................24
3.2.2.

Mức độ hiểu của cộng đồng về hoạt động bảo vệ và khai thác bền

vững cua Đá ......................................................................................................27
3.2.3.

Mức độ chấp nhận của cộng đồng về hoạt động bảo vệ và khai thác

bền vững cua Đá ................................................................................................29
3.2.4.

Mức độ thực hiện các hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua

Đá của cộng đồng ..............................................................................................32
3.2.5.

Mức độ duy trì các hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá


của cộng đồng ...................................................................................................33
3.2.6.

Đánh giá mức độ nhận thức của cộng đồng về hoạt động bảo vệ và

khai thác bền vững cua Đá Cù Lao Chàm.........................................................37
3.3. Đề xuất biện pháp nâng cao nhận thức cộng đồng về hoạt động bảo vệ và
khai thác bền vững cua Đá Cù Lao Chàm: ...........................................................41
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................................47
TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................50
PHỤ LỤC .................................................................................................................53


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ASEAN

Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á
(Association of Southeast Asian Nations)

IUCN

Liên minh Quốc tế Bảo tồn Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên
(International Union for Conservation of Nature and Natural
Resources)

NĐ-CP

Nghị định Chính phủ


SPSS

Phần mềm thống kê phục vụ xã hội học
(Statistical Package for the Social Sciences)

TP

Thành phố

UBND

Ủy ban nhân dân

UNESCO

Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc
(United Nations Educational Scientific and Cultural Organization)


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 3.3: Mức độ ưu tiên của các biện pháp đã đề xuất…………………………45

DANH MỤC HÌNH ẢNH, ĐỒ THỊ
Hình 1.1: Các yếu tố tác động đến quá trình nhận thức – ý thức của cộng đồng
người dân Cù Lao Chàm trong hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá.......7
Hình 1.2: Quá trình phát triển của nhận thức ..............................................................8
Hình 1.3: Mơ tả q trình quản lý, sử dụng và bảo vệ cua Đá Cù Lao Chàm ..........12
Hình 2.1: Bản đồ khu vực nghiên cứu Cù Lao Chàm ...............................................14
Hình 2.2: Tỉ lệ mẫu phỏng vấn theo nghề nghiệp .....................................................17
Hình 2.3: Tỉ lệ mẫu phỏng vấn theo độ tuổi .............................................................17

Hình 3.1: Nguyên nhân – hậu quả suy giảm nguồn lợi cua Đá ................................19
Hình 3.2: Cơ sở của hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá......................21
Hình 3.4. Mức độ biết của cộng đồng về hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững
cua Đá ........................................................................................................................25
Hình 3.5: Mức độ hiểu của cộng đồng về về hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững
cua Đá ........................................................................................................................28
Hình 3.6: Sự lựa chọn của cộng đồng về cua Đá dán nhãn sinh thái ........................30
Hình 3.7: Ngun nhân giải thích sự lựa chọn của cộng đồng về cua Đá dán nhãn
sinh thái và khơng dán nhãn sinh thái .......................................................................31
Hình 3.8: Mức độ “Thực hiện” các hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá
của cộng đồng ...........................................................................................................33
Hình 3.9: Nguyên nhân cộng đồng cho rằng số lượng cua Đá đang suy giảm…..34
Hình 3.10: Hoạt động khai thác lén lút cua Đá bởi người dân địa phương ..............35
Hình 3.11: Hoạt động buôn bán lén lút cua Đá tại một cơ sở homestay…………35


Hình 3.12:Mức độ chuyển biến nhận thức của cộng đồng về hoạt động bảo vệ và
khai thác bền vững cua Đá Cù Lao Chàm.................................................................37
Hình 3.13: Mức độ chuyển biến nhận thức của cộng đồng về hoạt động bảo vệ và
khai thác bền vững cua Đá theo yếu tố nghề nghiệp ................................................38
Hình 3.14: Mức độ chuyển biến nhận thức của cộng đồng về hoạt động bảo vệ và
khai thác bền vững cua Đá theo yếu tố độ tuổi .........................................................40
Hình 3.15: Mơ hình xây dựng biện pháp nâng cao nhận thức cộng đồng ................41
Hình 3.16: Các biện pháp nghiên cứu đề xuất ..........................................................43
Hình 3.17: Nhu cầu của cộng đồng đối với các biện pháp đã đề xuất ......................43


1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Cù Lao Chàm hay còn gọi là xã đảo Tân Hiệp, thuộc TP. Hội An, tỉnh Quảng
Nam là một địa điểm phát triển du lịch sinh thái mạnh mẽ với khí hậu thuận lợi và
hệ động thực vật đa dạng và phong phú như tơm hùm, cua Đá, bào ngư….
Trong đó, cua Đá (Gecarcoidea lalandii) tại Cù Lao Chàm là loài động vật
biển quan trọng, có đóng góp đáng kể vào sinh kế của người dân địa phương. Tuy
nhiên, do sức ép của du lịch, cua Đá đang dần bị khai thác kiệt quệ. Số lượng cua
Đá đã và đang suy giảm, thậm chí có thể giảm đến 80% so với trước đây [10].
Để khắc phục tình trạng nguy cấp đó, năm 2009, UBND thành phố Hội An
đã ban hành Chỉ thị 04 về việc tạm dừng khai thác, vận chuyển, buôn bán cua Đá
nhằm phục hồi đối tượng này tại xã Tân Hiệp [14]. Năm 2010, với sự phối hợp của
Quỹ Môi trường tồn cầu và TP. Hội An, chính quyền địa phương Cù Lao Chàm đã
triển khai hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá dựa vào cộng đồng [12].
Tuy nhiên, do nhu cầu tiêu thụ ngày càng lớn, một số hoạt động khai thác và
buôn bán trái phép cua Đá đã và đang diễn ra, đặc biệt là mùa du lịch từ tháng 3 đến
tháng 9 hằng năm [12], [14]. Hoạt động trái phép trên không chỉ gây ảnh hưởng tiêu
cực đến sự phát triển của hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá mà còn
làm nổi bật lên vai trò của cộng đồng cũng như sự tham gia của cộng đồng trong
công tác bảo tồn.
Muốn thu hút sự tham gia đó, cộng đồng cần phải có nhận thức nhất định.
Điều tra và đánh giá mức độ nhận thức cộng đồng trở thành một yếu tố quan trọng,
một nhu cầu cấp thiết để giúp cộng đồng thực hiện các hành vi tích cực ra bên ngồi
và đề xuất các cơng tác bảo tồn cua Đá phù hợp.
Chính vì vậy, để góp phần bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá cũng như
thúc đẩy sự phát triển bền vững dựa vào cộng đồng tại Cù Lao Chàm, tôi tiến hành
thực hiện đề tài nghiên cứu “Điều tra nhận thức của cộng đồng về hoạt động bảo vệ
và khai thác bền vững cua Đá (Gecarcoidea lalandii) tại Cù Lao Chàm, TP. Hội
An”.



2

2. Mục tiêu đề tài
Mục tiêu chung
Góp phần bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá (Gecarcoidea lalandii) tại
Cù Lao Chàm dựa vào cộng đồng.
Mục tiêu cụ thể
Nhận thức của cộng đồng về hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá
(Gecarcoidea lalandii) tại Cù Lao Chàm được xác định và đánh giá theo từng mức
độ.
Các biện pháp nâng cao nhận thức cộng đồng về hoạt động bảo vệ và khai
khai thác bền vững cua Đá (Gecarcoidea lalandii) tại Cù Lao Chàm được phân tích
và sắp xếp theo các mức độ ưu tiên phù hợp.

3. Ý nghĩa khoa học của đề tài
Cung cấp thông tin khoa học về mức độ nhận thức của cộng đồng người dân
Cù Lao Chàm trong hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá (Gecarcoidea
lalandii).
Từ đó, đề xuất các biện pháp phù hợp góp phần định hướng cơng tác bảo tồn
trong tương lai, góp phần bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá (Gecarcoidea
lalandii) tại Cù Lao Chàm dựa vào cộng đồng.


3

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. CỘNG ĐỒNG VÀ VAI TRỊ CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG CƠNG
TÁC BẢO TỒN
1.1.1. Khái niệm về cộng đồng
Cộng đồng (community) là một khái niệm được xuất hiện vào năm 1940 tại

các thuộc địa Anh. Năm 1950, Liên Hiệp Quốc công nhận khái niệm cộng đồng và
khuyến khích các quốc gia sử dụng khái niệm này như một cơng cụ để thực hiện các
cơng trình viện trợ quy mô lớn về kỹ thuật, phương pháp và tài chính trong thập kỉ
50-60 [24].
Có nhiều khái niệm khác nhau về cộng đồng trong đó chủ yếu được hiểu là
tập hợp những người có chung lịch sử hình thành, có chung địa bàn sinh sống, có
cùng luật lệ và quy định hay tập hợp những người có cùng những đặc điểm tương tự
về kinh tế, xã hội và văn hóa. Cũng có khái niệm khác, cộng đồng là một nhóm
người có chung sở thích và lợi ích, có chung địa bàn sinh sống, có chung ngơn ngữ
(hoặc loại ngơn ngữ) và có những đặc điểm tương đồng [18]. Tùy theo lịch sử hình
thành hay đặc điểm của cộng đồng, có các loại cộng đồng sau :
Cộng đồng người địa phương là những người có quan hệ gần gũi với nhau,
thường xuyên gặp mặt ở địa bàn sinh sống.
Cộng đồng những người có chung quan tâm đặc điểm, tính chất (cộng đồng
các nhà nghiên cứu khoa học, cộng đồng doanh nhân…)
Cộng đồng những người có chung những quan tâm đặc điểm, tính chất, màu
da (cộng đồng người dân tộc thiểu số, cộng đồng người da màu…)
Cộng đồng có quan niệm chung về các vấn đề quan hệ xã hội, có chung mục
tiêu, quan điểm chung về giá trị, cùng tham gia vào quá trình ra quyết định (cộng
đồng ASEAN, các nước Pháp ngữ…)
Trong đề tài nghiên cứu này, khái niệm cộng đồng được dùng để chỉ người
dân (bao gồm nhà quản lý) đang sinh sống và làm việc tại Cù Lao Chàm, TP. Hội
An.

1.1.2. Vai trò của cộng đồng trong công tác bảo tồn


4

Cộng đồng có vai trị rất quan trọng trong cơng tác bảo tồn. Các ý kiến, đề

xuất tích cực từ cộng đồng là cơ sở để triển khai hoạt động bảo tồn tốt hơn, ngược
lại các ý kiến tiêu cực hay chưa đúng là cơ sở để nhà quản lý điều chỉnh và áp dụng
các phương thức phù hợp. Vì vậy, mức độ nhận thức và hành vi cộng đồng là các
nhân tố quyết định đến sự thành công của các công tác bảo tồn.
Bảo tồn dựa vào cộng đồng là một phong trào nổi lên vào những năm 1980
thông qua các cuộc biểu tình leo thang và đối thoại tiếp theo với các cộng đồng địa
phương bị ảnh hưởng bởi những nỗ lực quốc tế để bảo vệ sự đa dạng sinh học trên
trái đất. Bảo tồn dựa vào cộng đồng là kết hợp cải thiện cho cuộc sống của người
dân địa phương trong khi bảo tồn các khu vực lại thông qua việc tạo ra các Vườn
uốc gia, nơi trú ẩn của động vật hoang dã [7], [23].
Nhiều kết quả nghiên cứu trên thế giới và kinh nghiệm thực tiễn của các khu
bảo tồn và Vườn quốc gia khẳng định rằng để quản lý thành công cần dựa trên mơ
hình quản lý gắn bảo tồn đa dạng sinh học với nền văn hoá, quan điểm, lối sống của
cộng đồng địa phương. Như ở Vườn quốc gia Kakadu (Australia), những người thổ
dân không những được sống trong Vườn quốc gia một cách hợp pháp mà họ còn
được tham gia quản lý, bảo vệ và phát triển Vườn quốc gia thông qua các đại diện
của họ trong ban quản lý. Điều này được thực hiện theo đạo luật EPBC (Đạo luật
bảo vệ môi trường và bảo tồn đa dạng sinh học) [7], [24]. Tại Vườn quốc gia Wasur
(Indonesia) vẫn tồn tại bốn nhóm người bản địa thuộc các bộ tộc Kanume, Marind ,
Marori và Yei với dân số ước tính là 2500 sống trong 14 bản làng. Họ dựa vào
Vườn quốc gia để sinh sống đồng thời cũng ra sức bảo vệ đa dạng sinh học nơi đây
trước các tác động tiêu cực [7], [18].
Ở Việt Nam, các nghiên cứu về kiến thức của người dân bản địa cũng đã bắt
đầu được quan tâm, trong đó có một số liên quan đến lĩnh vực quản lý tài nguyên
rừng. Các nhóm cộng đồng được nghiên cứu chủ yếu là các nhóm dân tộc Dao,
Mường, H’mong (Mèo), Tày, Nùng, Thái (ở vùng núi phía Bắc) và J’rai, M’nơng ở
Tây Ngun hay Cơ Tu ở Thừa Thiên - Huế. Các cơng trình nghiên cứu của các tác
giả Nguyễn Văn Thường (2003), Lê Thị Diên (2002), Hoàng Xuân Tý (2000), Lê
Trọng Cúc (1998), Hoàng Cầm (1998), Vương Xuân Tình (1998), Nguyễn Thị Quỳ



5

(1998) và của nhiều tác giả khác là những nghiên cứu cụ thể về kinh nghiệm và
thực hành bản địa, nghiên cứu về luật tục. Những nghiên cứu này cho thấy kiến
thức bản địa là nguồn lực quan trọng đối với bảo tồn và phát triển nếu chúng được
phát huy và kết hợp sử dụng với các kiến thức khoa học tiên tiến, phù hợp (Hàn
Tuyết Mai, 2004) [7], [24].
Trong nhiều năm qua, cả trên thế giới và Việt Nam đã có rất nhiều nghiên
cứu quan tâm tới việc nâng cao hiệu quả của các khu bảo tồn gắn liền với phát triển
xã hội. Đó là làm sao dung hịa mối quan hệ giữa bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và
cộng đồng dân cư [7].

1.2. ĐẶC ĐIỂM CỦA CÙ LAO CHÀM
1.2.1. Đặc điểm tự nhiên
Cù Lao Chàm hay còn gọi là xã Tân Hiệp nằm ở tọa độ địa lý từ 15º15’20”
đến 15º55’15” vĩ độ Bắc, từ 108º22’ đến 108º44’ kinh độ Đông. Là một quần đảo
bao gồm 8 đảo lớn nhỏ: Hòn Lao, Hòn Tai, Hòn Dài, Hòn Lá, Hịn Mồ, Hịn Nồm,
Hịn Khơ mẹ, Hịn Khơ con [17].
Theo thống kê năm 2013, Cù Lao Chàm có tổng diện tích đất tự nhiên là
1549,13 ha và là một trong 5 Khu Bảo tồn biển của Việt Nam có sự đa dạng sinh
học và có khả năng phát huy du lịch cao. Hệ thực vật biển chủ yếu là rong mứt với
76 loài thuộc 4 ngành rong và 50 ha diện tích cỏ biển. Hệ động vật biển bao gồm 66
loài thân mềm, các loại ốc; 270 loài cá; 200 ha diện tích san hơ phân bố ở phía tây
đảo,.... Ngồi ra, cịn có các lồi sinh vật có giá trị kinh tế như tôm hùm, cua Đá,
cầu gai đen, hải sâm, trai tai tượng,....[17].

1.2.2. Đặc điểm kinh tế - văn hóa – xã hội
Cù Lao Chàm là một di tích văn hố lịch sử gắn với sự hình thành và phát
triển của đô thị thương cảng Hội An. Bản đồ Tây phương xưa thường ghi Cù Lao

Chàm với tên "Champello" lấy từ tiếng Nam-Ấn (Autronesian) "Pulau Champa".
Tại đây còn nhiều di tích thuộc các nền văn hố Sa Huỳnh, Chăm Pa, Đại Việt, với
các cơng trình kiến trúc cổ của người Chăm và người Việt có niên đại vài trăm năm
[9].


6

Theo Niên giám thống kê thành phố Hội An, dân số Cù Lao Chàm tính đến
năm 2013 là 2265 người, mật độ dân số trung bình là 157 người/km2. Dân số tập
trung tại hòn Lao – hòn đảo lớn nhất Cù Lao Chàm và chia thành 4 thơn: thơn Bãi
Ơng, thôn Bãi Làng, thôn Cấm, thôn Bãi Hương. Kinh tế Cù Lao Chàm chia thành 3
lĩnh vực chủ yếu: ngư nghiệp, nơng nghiệp và chăn ni. Với khí hậu quanh năm
mát mẻ, hệ động thực vật phong phú, đặc biệt là nguồn hải sản và nguồn tài nguyên
yến sào, san hô, Cù Lao Chàm là địa điểm phát triển du lịch sinh thái mạnh mẽ và
đem lại giá trị kinh tế cao [17].
Ngày 26/5/2009, Cù Lao Chàm được UNESCO công nhận là Khu Dự trữ
sinh quyển thế giới trong phiên họp thứ 21 của Ủy ban Điều phối quốc tế Chương
trình Con người và Sinh quyển diễn ra tại đảo Jeju (Hàn Quốc) [17].

1.3. NHẬN THỨC VÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA NHẬN THỨC
1.3.1. Khái niệm nhận thức và các khái niệm liên quan
Nhận thức và ý thức là hai khái niệm đã được nhắc đến rất nhiều nhưng để
nâng cao nhận thức và thúc đẩy quá trình phát triển từ nhận thức lên ý thức không
phải là một điều dễ dàng. Nghiên cứu này tập trung các vấn đề nhận thức, ý thức
cộng đồng, lấy con người là trọng tâm, là yếu tố quyết định đến sự thành bại của
hoạt động bảo vệ và khai khai thác bền vững cua Đá (Gecarcoidea lalandii) tại Cù
Lao Chàm.
Nhận thức là quá trình con người nhận biết, hiểu biết về một đối tượng nào
đó, có các mức độ từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp. Ý thức là sự nhận thức

đúng đắn, biểu hiện bằng thái độ, hành động cần phải có [4]. Giữa nhận thức và ý
thức ln có mối quan hệ gắn kết với nhau. Nhận thức là một cơ chế tâm lý đi trước
trong hành vi có ý thức, là cơ sở để hình thành các hành vi tích cực [8]. Trước một
sự vật, hiện tượng, con người cần phải có nhận thức, biết và hiểu rõ nó là gì, nó như
thế nào và có ý nghĩa gì trong cuộc sống; để từ đó xuất hiện hành vi tích cực hoặc
tiêu cực đối với đối tượng đó.
Sau đây là các yếu tố tác động đến quá trình nhận thức – ý thức của cộng
đồng người dân Cù Lao Chàm trong hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá
(Gecarcoidea lalandii):


7

Hình 1.1. Các yếu tố tác động đến quá trình nhận thức – ý thức của cộng đồng
người dân Cù Lao Chàm trong hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá
Trong khung phân tích trên, yếu tố trọng tâm là nhận thức, ý thức của cộng
đồng Cù Lao Chàm về hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá. Yếu tố này
chịu sự tác động của các yếu tố liên quan khác như tuổi, giới tính, trình độ học vấn,
điều kiện kinh tế - văn hóa - xã hội, thị trường khách du lịch, cơ quan quản lý,
phương tiện truyền thông. Nhận thức, ý thức của cộng đồng và hoạt động bảo vệ và
khai thác bền vững cua Đá là mối quan hệ hai chiều. Khi nhận thức, ý thức cộng
đồng được nâng cao thì hoạt động sẽ ngày càng phát triển; ngược lại, các phương
thức quản lý đúng đắn của hoạt động trên cũng sẽ tác động lại yếu tố nhận thức, ý
thức cộng đồng. Hai yếu tố này luôn cần được phát triển, tồn tại song song với
nhau, nhằm hướng đến sự phát triển bền vững dựa trên cân bằng lợi ích kinh tế và
bảo tồn.

1.3.2. Quá trình phát triển của nhận thức
Quá trình phát triển từ nhận thức lên ý thức là một q trình dài, khơng chỉ
chú trọng vào q trình phổ biến thơng tin mà cịn hướng tới chia sẻ nhận thức, thay

đổi thái độ, hành vi về một phương thức sống bền vững.
Trong nghiên cứu này, quá trình phát triển của nhận thức được chia thành 5
mức độ: biết, hiểu, chấp nhận, thực hiện và duy trì. Điều này cũng phù hợp với diễn
biến tâm lý con người đã được chứng minh trong các nghiên cứu trước đó [4]. Với
những mức độ khác nhau, nhận thức phát triển từ những bước đầu như biết, hiểu,


8

chấp nhận cho đến bước biểu hiện của ý thức là thực hiện và duy trì. Trong quá
trình xây dựng và nâng cao nhận thức cộng đồng, các thông tin đưa ra khơng chỉ để
cộng đồng biết, mà cịn phải hiểu rõ bản chất, ý nghĩa của nó. Từ đó, thuyết phục
cộng đồng chấp nhận, thực hiện các hành vi tích cực, và duy trì các hành vi đó
thành thói quen, tập quán, phương thức sống bền vững.

Hình 1.2. Quá trình phát triển của nhận thức
Qua quá trình phát triển từ nhận thức lên ý thức, ta có thể thấy rằng nhận
thức đóng một vai trị quan trọng, nó chi phối thái độ, hành động biểu hiện ra bên
ngoài, và tạo nên ý thức. Hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá Cù Lao
Chàm chỉ thật sự bền vững khi thú hút được sự quan tâm và chấp hành từ cộng
đồng, cộng đồng có nhận thức đúng sẽ tạo ra hành động đúng. Nắm bắt được mức
độ nhận thức, sự quan tâm của cộng đồng là điều quan trọng để đưa ra những đề
xuất, hoạt động bảo tồn phù hợp.
Vì vậy, nghiên cứu “Điều tra nhận thức của cộng đồng về hoạt động bảo vệ
và khai thác bền vững cua Đá (Gecarcoidea lalandii) tại Cù Lao Chàm, TP. Hội
An” sẽ góp phần bảo vệ và khai thác hợp lý, bền vững cua Đá dựa vào cộng đồng.

1.4. GIỚI THIỆU VỀ CUA ĐÁ (Gecarcoidea lalandii)
1.4.1. Vùng phân bố của cua Đá (Gecarcoidea lalandii)
Cua Đá (Gecarcoidea lalandii) ở Cù Lao Chàm - Quảng Nam thuộc họ cua

(Gecarcinidae), bộ giáp xác Mười chân (Decapoda) sống ở trên cạn. Trên thế giới,
loài cua Đá (Gecarcoidea lalandii) phân bố trên các đảo ở Biển Đỏ, xung quanh
khu vực phía tây Thái Bình Dương, vịnh Bengal, đảo Chrismas, Philippin, Palau,


9

Nhật Bản, Đài Loan, Quần đảo Solomon và Fiji. Ở Việt Nam, lồi cua Đá
(Gecarcoidea lalandii) có màu tím phân bố bố rộng khắp quần đảo Cù Lao Chàm,
và tập trung chủ yếu ở Hòn Lao – Hòn Cù Lao Chàm [1].
Ở Việt Nam, cua Đá là loài động vật biển quan trọng hiện diện tại Cù Lao
Chàm và đóng góp đáng kể vào sinh kế của người dân nơi đây.

1.4.2. Đặc điểm sinh thái, sinh học của cua Đá (Gecarcoidea

lalandii)
Hiện nay, trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu về đặc điểm sinh học, sinh
thái của cua Đá. Qua đó, ta cũng thấy được sự đa dạng và phong phú về thành phần
loài cua Đá này.
Cua Đá là loài cua ở cạn với phần lớn vòng đời ở trên đất. Khơng giống như
các lồi giáp xác họ hàng như tơm hùm, cua Đá có màu sắc dao động từ màu xanh
đậm, đỏ, cam và đen. Cùng với sự đa dạng về màu sắc, cua Đá được tìm thấy ở
nhiều địa điểm và môi trường sống khác nhau. Một số lồi cua Đá có thể được tìm
thấy qua nhiều cây số cách xa biển và hằng năm chúng phải hoàn thành quá trình di
cư ra biển của mình [19]. Điển hình như lồi cua Đỏ (Gecarcoidea natalis) ở đảo
Christmas, sau gió mùa Ấn Độ Dương, chúng di cư hàng loạt, tạo thành một "thảm
sống" cua Đá. Những con cua này có thể đi 1,46 km trong một ngày và có thể đạt
tối đa là 4 km [21].
Theo nghiên cứu của Hung-Chang Liu và cộng sự, một số khía cạnh sinh sản
của cua Đá (Gecarcoidea lalandii) tại Đài Loan, nghiên cứu đã tiến hành điều tra

đặc điểm sinh sản của cua trên bán đảo Hengchun, phía nam Đài Loan. Chiều rộng
mai cua trung bình dao động từ 57 ± 7 mm trong tổng số 287 mẫu được thu thập.
Mùa sinh sản dao động tùy thuộc vào đầu mùa mưa. Trong năm 2003, mùa sinh sản
kéo dài từ tháng sáu - tháng mười, thời gian sinh sản tương đối dài hơn so với họ
hàng của nó là Gecarcoidea natalis [20].
Tại Việt Nam đã có nhiều nghiên cứu cua Đá ở Cù Lao Chàm. Theo nghiên
cứu của Mariana, năm 2006, cua Đá Cù Lao Chàm có tên khoa học là Gecarcoidea
lalandii, có màu tím và được phân bố rộng trên khắp quần đảo Cù Lao Chàm, tuy
nhiên tập trung nhất vẫn là tại Hòn Lao – Hòn Cù Lao Chàm. Nghiên cứu đã tập


10

trung vào một số đặc điểm sinh học và sinh thái, và đặc biệt đã làm rõ được vòng
đời sinh sống của cua Đá Cù Lao Chàm [11].
Theo kết quả nghiên cứu của Đinh Thị Phương Anh (2011), nghiên cứu một
số đặc điểm sinh học, sinh thái của cua Đá (Gecarcoidea lalandii) ở Cù Lao Chàm,
Quảng Nam. Kết quả nghiên cứu đã xác định được sự phân bố, nơi ở, thành phần
thức ăn tiềm năng, tập tính dinh dưỡng, mùa sinh sản, tập tính sinh sản của lồi cua
Đá (Gecarcoidea lalandii) ở Cù Lao Chàm [1]. Cua Đá (Gecarcoidea lalandii)
thường cư trú tại hai kiểu hang (hang nền đất và hang nền đá), các hang này thường
nằm dọc theo các dòng nước ngầm và nước chảy trên bề mặt hoặc nằm cách xa
nguồn nước và phụ thuộc vào sương và lượng mưa. Phổ thức ăn của cua Đá tương
đối rộng, đã xác định được 13 loài thực vật là thành phần thức ăn tiềm năng của cua
Đá trong đó có 10 loài thức ăn trong điều kiện tự nhiên và 3 lồi trong điều kiện
ni nhốt. Mùa sinh sản của loài cua Đá ở Cù Lao Chàm là từ tháng 6 tới tháng 9
[1]. Cua Đá tuy là động vật biển nhưng lại sống trong các hang đá trên rừng. Khi
đến mùa sinh sản, cua Đá mang trứng len lõi theo những con suối, tìm về những bờ
đá ven biển đẻ trứng. Và từ đó, con non lại ven theo suối đi ngược lên rừng [10].


1.4.3. Hiện trạng khai thác cua Đá (Gecarcoidea lalandii)
Nghiên cứu của Mariana, năm 2006, đã chỉ ra được sự tác động mạnh mẽ từ
cộng đồng và phát triển du lịch đến nguồn lợi cua Đá kể cả về số lượng và kích
thước của động vật này. Nghiên cứu còn cho biết một trong những nguyên nhân làm
gia tăng hoạt động khai thác cua Đá là do nhu cầu tiêu thụ của khách du lịch. Hiện
tại, Cua Đá được bắt ở mọi kích thước. Theo số liệu thống kê năm 2005, 70% cua
Đá được bắt ở kích cỡ từ 7 – 9 cm, số cịn lại có kích cỡ lớn hơn [11]. Tuy nhiên,
cua Đá hiện tại được bắt phần lớn có kích thước nhỏ từ 4 – 7 cm và bị khai thác kể
cả con mang trứng [13]. Đồng thời, nghiên cứu đã đề nghị một số nhóm giải pháp
chung về quản lý bền vững như phân vùng bảo vệ, tổ chức khai thác hợp lý và thực
hiện chương trình giám sát, phục hồi trên cơ sở cộng đồng tại Cù Lao Chàm. Tuy
nhiên, nghiên cứu chưa đưa ra được các giải pháp cụ thể để tổ chức thực hiện. [10]
Theo kết quả nghiên cứu của Chu Mạnh Trinh, khi đến mùa cua Đá, trung
bình một đêm, người dân có thể bắt được từ 30 - 50 con. Cua Đá được khai thác tập


11

trung nhất vào tháng 7 và tháng 8, trên 50 con một người, một đêm. Kích thước
bình qn cua Đá bắt được từ 9 - 10cm, tính theo chiều ngang mai cua. Trong đó,
con lớn nhất đã từng được khai thác có kích thước 17cm, con nhỏ nhất được bắt có
kích thước là 2 cm [11]. Trước đây người dân chỉ bắt cua Đá vào tháng 5 để ăn,
vào tháng 7 cua mang trứng thì người dân khơng bắt. Hiện nay do nhu cầu tiêu thụ
quá lớn, cua Đá bị khai thác quanh năm, trong đó tập trung từ tháng 4 đến tháng 8
[13].
Trước tình hình đó, năm 2009, UBND thành phố Hội An đã ban hành Chỉ thị
04 về việc tạm dừng khai thác, vận chuyển, buôn bán cua Đá Cù Lao Chàm nhằm
để phục hồi đối tượng này tại xã Tân Hiệp. Tuy nhiên, trên thực tế cua Đá vẫn bị
bắt, khai thác, vận chuyển và buôn bán trái phép tại Cù Lao Chàm, nhất là trong
mùa du lịch từ tháng 3 đến tháng 9 hàng năm. Mặc dù, chính quyền địa phương đã

và đang có nhiều hoạt động giám sát, ngăn chặn, xử lý, nhưng cua Đá vẫn bị khai
thác lén lút và kết quả là khó có thể kiểm sốt và dự báo được sự phục hồi của cua
Đá tại Cù Lao Chàm [14].

1.5. HOẠT ĐỘNG BẢO VỆ VÀ KHAI THÁC BỀN VỮNG CUA ĐÁ

(Gecarcoidea lalandii) TẠI CÙ LAO CHÀM
1.5.1. Quá trình hình thành
Năm 2010, phối hợp với Quỹ Mơi trường Tồn Cầu và thành phố Hội An,
Hội Nông dân xã Tân Hiệp đã triển khai dự án “Xây dựng mơ hình cộng đồng bảo
vệ và khai thác bền vững cua Đá (Gecarcoidea lalandii) Cù Lao Chàm”. Dự án
được tiến hành từ tháng 1/2010 đến tháng 12/2012. Trong thời gian 3 năm dự án đã
cùng với cộng đồng và chính quyền địa phương nghiên cứu xây dựng được khung
lý thuyết nhằm vận động người dân tham gia bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá
tại Cù Lao Chàm. Thông qua các hoạt động điều tra, tuyên truyền, hội thảo, hội thi
sáng tác logo xây dựng nhãn sinh thái cua Đá, thử nghiệm công năng của nhãn sinh
thái, thành lập Tổ cộng đồng, xây dựng quy ước và trang thiết bị cho hoạt động của
Tổ cộng đồng này, mơ hình cộng đồng bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá Cù Lao
Chàm đã được hình thành [12].


12

Hình 1.3. Mơ tả q trình quản lý, sử dụng và bảo vệ cua Đá
(Gecarcoidea lalandii)Cù Lao Chàm
Năm 2013, Tổ cộng đồng bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá Cù Lao
Chàm ra đời. Tổ cộng này gồm 35 thành viên hoạt động theo quy ước được xây
dựng từ ý kiến đóng góp của cộng đồng và được UBND xã phê chuẩn ban hành
[12]. Cùng với chính quyền địa phương, tổ cộng đồng đã thực nghiệm một phương
thức khai thác cua Đá có kiểm sốt. Cua Đá được khai thác với số lượng cho phép,

không mang trứng, theo mùa vụ và kích thước chiều ngang mai cua khơng nhỏ hơn
7cm. Cua Đá đạt tiêu chuẩn quy định sẽ được dán nhãn sinh thái và được bán trên
thị trường một cách hợp lệ [14]. Từ đó, hoạt động bảo vệ và khai thác vững cua Đá
(Gecarcoidea lalandii) đã được hình thành và phát triển.

1.5.2. Các hoạt động chính và một số kết quả đạt được
Hoạt động dán nhãn sinh thái cua Đá là hoạt động chính trong cơng tác bảo
vệ và khai thác bền vững cua Đá Cù Lao Chàm. Nhãn sinh thái cua Đá Cù Lao
Chàm có 2 cơng năng lớn đó là: cơng cụ để quản lý về số lượng, kích cỡ cua được
đánh bắt bởi cộng đồng và phương tiện truyền thông để bảo tồn và phát triển bền
vững đối tượng quý này tại đảo Cù Lao Chàm [3].
Năm 2013, được sự cho phép của chính quyền địa phương, hoạt động bảo vệ
và khai thác bền vững cua Đá Cù Lao Chàm đã được vận hành thử nghiệm. Cua Đá
được các thành viên của Tổ cộng đồng khai thác theo số lượng và kích thước quy


13

định. Những con cua có kích thước chiều ngang mai cua từ 7 cm trở lên, không
mang trứng, khai thác trong thời gian từ ngày 1/3 đến 31/7 hằng năm sẽ được dán
nhãn sinh thái. Những trường hợp khai thác cua Đá không tuân thủ theo Quy ước
của cộng đồng đã bị xử lý theo quy định của Chỉ thị 04 [12].
Năm 2014, để hỗ trợ cho sự phát triển này của quá trình quản lý, sử dụng và
bảo vệ cua Đá Cù Lao Chàm, với sự tài trợ của IUCN mà cụ thể là chương trình
MFF, Hội Nơng dân xã Tân Hiệp đã và đang tiếp nhận một dự án mới nhằm điều
phối hoạt động của Tổ cộng đồng khai thác cua Đá thông qua đối thoại cơ chế chia
sẻ lợi ích, trách nhiệm và nâng cao năng lực quản lý nguồn tài nguyên cua Đá giữa
4 nhà quản lý, doanh nghiệp, khoa học và người dân [14]. Hoạt động đã được sự
quan tâm của cộng đồng bao gồm sự tham gia từ chính quyền thơng qua các quy
định, chỉ thị, sự hợp tác với các nhà tài trợ quốc tế về bảo tồn cua Đá; từ các nhà

khoa học thông qua số lượng và chất lượng nghiên cứu tăng lên trong những năm
gần đây; từ người dân thông qua sự hoạt động của Tổ cộng đồng khai thác, bảo vệ
bền vững cua Đá và doanh nghiệp qua các hoạt động kinh doanh cua Đá hợp pháp.
Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, hoạt động trên đang đối mặt với những
thách thức ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững thông qua bảo tồn cua Đá. Theo
kết quả khảo sát giữa tháng 7 và đầu tháng 8 năm 2014, cho thấy rằng hoạt động
đang đối mặt với nhiều trở ngại hằng ngày. Một số trường hợp khai thác trái phép
và buôn bán lén lút cua Đá không dán nhãn sinh thái đã và đang xảy ra, công tác
tuần tra, giám sát cịn lỏng lẻo [14]. Và hoạt động đó sẽ còn tiếp diễn mạnh mẽ hơn
nữa khi trong quá trình phát triển du lịch sinh thái Cù Lao Chàm, kinh tế và môi
trường địa phương chưa được đảm bảo; sinh kế người dân và các hoạt động bảo tồn
tài nguyên địa phương chưa được cân bằng. Để góp phần khắc phục hạn chế đó,
việc nâng cao nhận thức cộng đồng, xây dựng một cộng đồng tích cực trong hoạt
động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá trở thành một nhu cầu cấp thiết.
Vì vậy, nghiên cứu “Điều tra nhận thức của cộng đồng về hoạt động bảo vệ
và khai thác bền vững cua Đá (Gecarcoidea lalandii) tại Cù Lao Chàm, TP. Hội
An” đã được thực hiện và là một cơ sở khoa học để góp phần bảo vệ và khai thác
bền vững cua Đá tại Cù Lao Chàm, TP. Hội An.


14

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng, phạm vi và thời gian nghiên cứu
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
Nhận thức của cộng đồng về hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá
(Gecarcoidea lalandii) tại Cù Lao Chàm, TP. Hội An.
Trong đề tài nghiên cứu này, cộng đồng được dùng để chỉ người dân (bao
gồm nhà quản lý) đang sinh sống và làm việc tại Cù Lao Chàm, TP. Hội An.


2.1.2. Phạm vi và thời gian nghiên cứu
Nghiên cứu được tiến hành tại quần đảo Cù Lao Chàm và tập trung tại 4 thơn
có dân cư sinh sống, bao gồm: thôn Cấm, thôn Bãi Làng, thơn Bãi Ơng, thơn Bãi
Hương.
H. Khơ Mẹ

H. Khơ Con
Hịn Lá

Bãi Bấc

Bãi Ơng



Bãi Làng
Hịn Giai

CÙ LAO CHÀM

Bãi Xếp
Bãi Chồng

Bãi Bìm
Hịn Mồ

Bãi Hương
Hịn Tai




UBND xã Tân Hiệp
Khu vực có dân cư sinh sống

Hịn Ơng

Hình 2.1. Bản đồ khu vực nghiên cứu Cù Lao Chàm
Nguồn: [6]
Nghiên cứu thực hiện từ tháng 7/2014 đến tháng 4/2015.
24/7/2014 - 24/9/2015: Xây dựng đề cương nghiên cứu
25/9/2014 - 25/1/2015: Thiết kế phiếu khảo sát, phỏng vấn thử, kiểm tra bảng hỏi
26/1/2015 - 27/3/2015: Phỏng vấn và thu thập số liệu


15

28/3/2015 - 30/4/2015: Thống kê, phân tích dữ liệu và viết báo cáo

2.2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
2.2.1. Điều tra nhận thức của cộng đồng về hoạt động bảo vệ và khai
thác bền vững cua Đá (Gecarcoidea lalandii)
Nội dung điều tra nhận thức của cộng đồng về các hoạt động bảo vệ và khai
thác bền vững cua Đá (Gecarcoidea lalandii) bao gồm các nội dung mô tả, xác định
và đánh giá các mức độ biết, mức độ hiểu, mức độ chấp nhận, mức độ thực hiện và
mức độ duy trì về các hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá Cù Lao
Chàm.

2.2.2. Đề xuất biện pháp nâng cao nhận thức cộng đồng về hoạt
động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá Cù Lao Chàm

Sau khi phân tích dữ liệu thu thập, xác định các vấn đề tồn tại, nghiên cứu đề
xuất các biện pháp nâng cao nhận thức của cộng đồng về hoạt động bảo vệ và khai
thác bền vững cua Đá. Các biện pháp này đã được tham vấn ý kiến bởi cộng đồng
qua hoạt động khảo sát và được phân tích, sắp xếp theo các mức độ ưu tiên phù hợp.

2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.3.1. Phương pháp thu thập số liệu
Phương pháp này áp dụng để thu thập số liệu, thông tin thứ cấp từ các nghiên
cứu trước đây về đặc điểm sinh học, sinh thái của cua Đá trong và ngoài nước cũng
như hoạt động bảo vệ và khai thác bền vững cua Đá dựa vào cộng đồng. Đồng thời,
những thông tin này được tham khảo để thiết kế bảng câu hỏi và viết báo cáo.

2.3.2. Phương pháp xác định số lượng người phỏng vấn
Nghiên cứu xác định số lượng người phỏng vấn dựa trên công thức của
Nancy J. Helen F. Clair E, 2004 [22]:

n=

Trong đó:

𝑁

1+𝑁(𝑒)2
n: Số lượng mẫu cần xác định cho nghiên cứu điều tra
N: Số lượng tổng thể
e: Sai số tiêu chuẩn (mức độ chính xác mong muốn)