Bài giảng "Một cành mai"- "Mùa xuân cuối"
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (204.1 KB, 4 trang )
Một cành mai
Thái Kim Lan
Tôi gặp cành mai ấy lần đầu, khi trời Tây còn ủ dột trong suơng mù và mưa tuyết. Thời ấy
nói tiếng Đức chưa rành, còn lớ ngớ chưa biết đâu là đâu, chỉ biết lạnh.
Dịp Tết bên mình thường rơi vào cuối tháng giêng đầu tháng hai bên Tây, trời cóng rét dữ,
cây cỏ trơ trụi cứng còng, đừng nói đến hoa, vạn vật như chìm trong cõi chết. Trong khung
trời lận đận tuyết phủ sương che ấy, tấm thiệp chúc Tết lấp lánh một cành mai vàng trên
nền giấy hoa tiên đỏ từ quê nhà rơi vào tay. Tấm thiệp đơn sơ chứ không lòe loẹt rực rỡ
như thiệp chúc Tết ngày nay, nhưng đoá hoa lung linh sương đọng bỗng làm tim ngưng vài
giây vì nhớ, nhớ Tết ở nơi quê, nhớ không khí ấm cúng gia đình, nhớ mai vàng huyền hoặc
trong khói pháo tống cựu nghinh xuân…
Tôi mang tấm thiệp vào lớp học tiếng Đức khoe với mọi người. Dịp hay trong giờ đàm
thoại, ông thầy bắt sinh viên đến từ các nước kể về phong tục của nước mình. Tấm thiệp đã
cứu tôi có đề tài hay để nói: Tết Việt Nam.
Không biết dạo ấy tôi có sa đà quan trọng hoá cành mai ngày Tết hay không. Có lẽ! Ai xa
quê mà không sa đà khi nói chuyện quê hương? Cũng không nhớ mình có chảy nước mắt
nhớ nhà, mít ướt?
Hai tuần sau đó, đúng vào mồng một Tết, tôi nhận được một cành hoa gửi đến, na ná như
mai, cành khẳng khiu màu nâu đất (lại giống cành đào hơn mai), hoa bốn cánh màu vàng
tíu tít. Tuy nhánh cành không cốt cách khổ hạnh thanh cao, hoa không ung dung quí phái
như mai lạnh vườn xưa, nhưng màu vàng thuần chất làm sáng gian phòng nhỏ hẹp, bất ngờ
ra vẻ xuân. Cái Tết đầu tha hương như nhẹ đi một chút cô độc.
Từ đó thành ra duyên nợ với loài hoa mà thoạt đầu, tên hoa vừa nằm trên chót lưỡi là đã bị
quên ngay, như một thoáng gió phớt nhẹ. Tôi tạm gọi nó là “mai nhớ”.
Dù bôn ba nay đây mai đó nhiều năm, chuyển nhà đi nhiều nơi, hầu như hoa vẫn nhớ theo
người. Nó “quê” là ở chỗ ấy, dễ dãi mà trung thành vì nó mọc khắp nơi, trong rừng, trong
công viên, nơi hàng rào hàng xóm, trên đường đi dạo, bên cạnh nhà. Nó là loài hoa bụi,
mọc sung mãn, mọc um tùm, không cần phải chăm nom tưới bón cho nhiều. Khó mà quên
nó, nhưng đón nó vào nhà trong dịp Tết dễ mà không dễ, bởi trái mùa hoa.
Tôi đã nói rồi, cần có chút tình, không phải tình yêu tình phụ kiểu “người yêu ta xấu với
người, yêu nhau thì lại bằng mười phụ nhau” oái ăm, mà là “chí tình”, có nghĩa chịu
thương chịu khó, hiểu thấu tính khí của hoa, gia công học hỏi tìm tòi từng kinh nghiệm nơi
bạn bè rành phong thổ, yêu thiên nhiên, rồi tự mình ra sức chân thành với tâm vô ngại. Ui
chao nói dễ mà không dễ chút nào.
Đừng ngại mà cũng đừng chần chờ, - ngại lắm chứ khi đứng trong nhà nhìn tuyết cao hơn
thước ngoài vườn, còn chần chờ thì như là lý đương nhiên vì có chi gấp gáp đâu, Tết có thể
lặng lờ qua mà chẳng ai biết cũng nỏ ai hay - hình như mỗi năm vào dịp ấy tôi thường giật
mình nhắc tôi hơn ai hết đừng quên mà lỡ độ mai khai vào dịp Tết bên mình nơi cái xứ
không có ngày Tết ấy. Nhiều sớm qua mau, nhiều tối chuồn thẳng lặng lờ đến khi nhớ ra
thì hỏng.
Cỡ chừng hai tuần trước Tết ta, trước cữ trà sớm, dù cho tuyết ngập quá đầu gối, cũng phải
tự thắng cơn ngại ngùng, lội tuyết mà đi ra vườn tìm bụi mai đang cóng buốt trong sương.
Chọn cành nào có nhiều nhánh con sai nụ, dù nụ hoa còn ẩn kín trong cành, người sành thì
biết. Cành càng sần sùi càng mang nhiều hoa.
Cành đem vào nhà còn lạnh lắm, không vội, phải để cho nó hoàn hồn trong phòng, tỉa bớt
những nhánh khô trước khi cắm vào bình với nước âm ấm, ngập miệng bình, tùy theo bình
mà chọn độ dài của cành hay tùy theo cành mà chọn bình. Rồi chờ… Chỉ có thế thôi
So với quỳnh hoa cao xa siêu thoát như tiên, mai của tôi mới thật là quê mùa cục mịch, ấy
thế mà cuộc chờ mai nở cũng có nhiều điều tương tự như một thứ “đạo chờ hoa” hay một
công án cho chính người chờ hoa.
Thoạt tiên là nỗi nghi… mơ hồ không biết mai có nở thật cho mình đúng dịp, dù kinh
nghiệm quá khứ “đầy mình” đã chắc chắn là như thế. Nói là lý thuyết chứ không nghi sao
được khi hiện tiền trước mắt những cành nâu gầy guộc khô khan đứng lơ ngơ trong lộc
bình. Rồi lo sợ dấy lên khi không thấy một dấu hiệu nào nơi cành hoa ấy. Rồi sự nóng lòng
mỗi sớm mai, việc đầu tiên là đến quan sát từng li những dấu vết u lên sần sùi trên cành
hoa trong khi châm thêm nước vào bình. Sự bí nhiệm vờn quanh những nhánh cây làm
tăng nỗi lo âu, lo nhất là hoa tịt ngòi thì khốn. Rồi một lúc nào đó, bỗng bắt gặp mình khấn
vái cầu cho hoa nở với lời chí thành. Và trong tất bật bận rộn của một ngày có lúc thấy
chân mình gấp gáp về nhà xem sao. Rồi có đêm không ngủ, cầu nguyện cho hoa nở hết.
Dạo sau này có lúc đâm ra bói toán, thay vì bói Kiều, tôi bói hoa cho năm mới, nếu hoa nở
hết là năm hên… Vẫn y nguyên những hồi hộp rối bời không chữa được trong cuộc chờ…
Cho đến ngày thứ tám, vẩy cây nứt ra và lú nhú xuất hiện những búp xanh với tí chấm
vàng trên đầu. Từ giây phút ấy sự đợi chờ như được đền đáp còn hơn mình tưởng. Không
có gì ngăn được nữa, những nụ vàng mơ như những chiếc kén bò tràn trên cành, thoạt tiên
nhón gót mảnh khảnh run run chưa vững. Nhưng không còn lâu, bỗng như được hoá thân,
bốn cánh hoa màu vàng sáng bật ra rộn ràng đồng loạt đến kinh ngạc sững sờ.
Không nở thì thôi, chứ khi nở thì hết mình, không có búp nào bỏ sót, ngay cả nơi chót vót
của cành, tưởng không còn sức, thế mà nụ hoa cũng bắn ra mạnh dạn, chỉ chừa hai ngọn lá
non duy nhất ở đầu cành. Năm nào cũng thế, cành mai nở hết lòng, chân thành hồn nhiên,
đem lòng tin trở lại cho tôi.
Mẹ tôi cười “ừ há, cũng giống mai thiệt bên nhà”, con tôi reo “bông đẹp quá” khi tôi sửa
soạn thắp nến, dâng hoa cúng Phật vào ngày mồng một Tết… Năm nào cũng thế… riêng
năm ni thì… Mưa bấc sáng 30 Tết vẫn còn bay, chén trà thơm hương mộc tôi đang uống ở
gần Ngự Viên, nơi Nguyễn Bính đã từng “ở Ngự Viên mà nhớ Ngự Viên”. Tôi thì không
nhớ Ngự Viên, trong không khí rộn ràng đón Tết của “người mình đay” (tiếng Huế), giữa
những rừng mai thiệt được uốn eo đầy mỹ thuật cầu kỳ và muôn hoa đua sắc trong chợ
Tết, tôi nghe nhớ chi lạ một cành mai – mà hình như suốt mấy mươi năm chưa bao giờ nó
biết nó là mai – ở xứ người.
Tôi muốn gọi nó một lần thật rõ bằng tên thật: “Forsythien”* gửi vào trong gió Ngự
Viên.
Mùa xuân cuối
Gottfried Benn
Hãy đưa mai vàng vào sâu trong tim
Và khi tử đinh hương rộ tím
Hãy trộn hoa với máu, hạnh phúc, khổ đau mình
Cùng với nguồn sâu kín, nơi ký thác nhân sinh
Ngày lại ngày chậm rãi. Điều chi cũng đã qua.
Xin chớ băn khoăn nữa, chung cuộc hay khởi đầu
Rồi ra có lẽ
Từng giờ từng giờ còn lưa cũng sẽ
Mang ta
Vào tận tháng sáu với hồng hoa.
Thái Kim Lan dịch
* Forsythien: cũng còn có tên “Goldflieder” (hoàng đinh hương) là một loại
hoa vàng bốn cánh tương tự như hoa mai, cây mọc thành bụi rất được ưa
chuộng để làm hàng rào ở châu Âu, hoa nở trước khi có lá giống loại mai Á
Đông. Cây cũng có nguồn gốc từ châu Á.
