Nâng cao chất lượng thơng tin báo
chí trong tình hình hiện nay
Nâng cao chất lượng thơng tin báo chí là nâng cao chất lượng nội
dung, tăng hàm lượng thông tin của tác phẩm báo chí, đồng thời
đổi mới mạnh mẽ cách tiếp cận và phương thức thể hiện thơng
tin.

Hình ảnh chỉ có tính chất minh họa.


Khái niệm thông tin

Theo Philipppe Breton và Serge Proulx trong cuốn sách "Bùng
nổ truyền thông" [1], khái niệm thông tin có hai hướng nghĩa:
Thứ nhất là, nói về một hành động cụ thể để tạo ra một hình thái
(frome), thứ hai là, nói về sự truyền đạt một ý tưởng, một khái
niệm hay biểu tượng. Hai hướng nghĩa này cùng tồn tại, một
nhằm vào sự tạo lập cụ thể, một nhằm vào sự tạo lập kiến thức
và truyền đạt. Nó thể hiện sự gắn kết của hai lĩnh vực kỹ thuật và
kiến thức.
Theo quan điểm của triết học, thông tin là một hiện tượng vốn
có của vật chất, là thuộc tính khách quan của thế giới vật chất.
Nội dung của thơng tin chính là những thuộc tính, tính chất vốn có
của sự vật với các sự vật hiện tượng được bộc lộ ra, thể hiện
thông qua tác động qua lại của sự vật ấy với sự vật khác. Thông


tin ln gắn với q trình phản ánh. Những dấu ấn để lại chính là
những thơng tin của hệ thống vật chất này đối với hệ thống vật
chất khác. Phản ánh của vật chất là phản ánh thông tin, không có
thơng tin chung chung mà thơng tin là thơng tin về sự vật này đối

với sự vật khác.
Theo Từ điển tiếng Việt thì thơng tin với nghĩa là động từ là
truyền tin cho nhau để biết; và với nghĩa danh từ là điều được
truyền đi cho biết, tin truyền đi (ví dụ bài báo có lượng thơng tin
cao) [2].
Như vậy, thơng tin được hiểu theo hai nghĩa: Thứ nhất, đó
chính là nội dung thơng tin; Thứ hai, đó là phương tiện thông
báo, báo tin.
Cách hiểu này phù hợp với khái niệm thông tin nêu trong phần
mở đầu “Chiến lược phát triển thông tin đến năm 2010” ban hành


kèm theo Quyết định số 219/2005/QĐ - TTg ngày 9/9/2005 của
Thủ tướng Chính phủ: "Thơng tin được coi là một nhu cầu thiết
yếu trong đời sống xã hội, là công cụ để điều hành, quản lý, chỉ
đạo của mỗi quốc gia, là phương tiện hữu hiệu để mở rộng giao
lưu hiểu biết giữa các quốc gia, dân tộc, là nguồn cung cấp tri
thức mọi mặt cho công chúng và là nguồn lực phát triển kinh tế xã hội".
Đặc biệt, Chiến lược phát triển thông tin đã nêu lên một luận
điểm quan trọng về vai trị của thơng tin trong đời sống xã hội: Sự
chênh lệch về trình độ phát triển thông tin giữa các nước là một
đặc điểm về quy mơ và trình độ phát triển trong thời kỳ cách
mạng khoa học và công nghệ. Nước nào không vượt qua được
những thách thức về thơng tin, nước đó mất cơ hội phát triển và
có nguy cơ mất khả năng tự chủ. Thiếu thơng tin, sẽ gặp khó


khăn trong việc đưa ra các quyết định hoặc các quyết định sẽ bị
sai lệch, thiếu cơ sở khoa học, không thực tiễn và trở nên kém
hiệu quả.

Thông tin báo chí
Trong tiến trình phát triển của lịch sử văn hố nhân loại, báo
chí là một hiện tượng xã hội, ra đời do nhu cầu thơng tin giao
tiếp, giải trí và nhận thức của con người. Thông tin là một hiện
tượng vốn có của thế giới vật chất. Theo các nhà nghiên cứu, lần
đầu tiên thông tin được con người chú ý về mặt ý nghĩa xã hội
của nó và được đề cập đến trong lý thuyết báo chí vào những
năm 20 - 30 của thế kỷ XX. Và từ đây, "Thơng tin chính là những
cái mới khác với những điều đã biết" [3].
Thông tin là chức năng sơ khởi của báo chí, theo nghĩa sử
dụng phương tiện kỹ thuật để phổ biến kết quả lao động sáng tạo


của nhà báo. Thực hiện chức năng thông tin, báo chí cung cấp
cho cơng chúng về tất cả các vấn đề, sự kiện của đời sống xã
hội, đáp ứng nhu cầu khám phá, tìm hiểu thế giới tự nhiên, xã
hội.
Trong một thế giới hiện thực chứa đầy lượng thông tin, báo chí
có cách riêng của mình để phản ánh hiện thực với mục đích tác
động tới nhiều tầng lớp xã hội với những mối quan tâm, sở thích
và nhu cầu khác nhau. Chính điều đó đã khiến cho báo chí trở
thành một hoạt động thông tin đại chúng rộng rãi và năng động
nhất mà khơng một hình thái ý thức xã hội nào có được.
Như vậy, thơng tin báo chí cũng được hiểu theo hai nghĩa:
Thứ nhất, đó là tri thức, tư tưởng do nhà báo tái tạo và sáng
tạo từ hiện thực cuộc sống. Tất cả những vấn đề, sự kiện, hiện


tượng trong tự nhiên và xã hội được báo chí phản ánh nhằm
phục vụ nhu cầu tìm hiểu, khám phá của con người.

Thứ hai, đó là phương tiện, cơng cụ chuyển tải tác phẩm báo
chí tới cơng chúng.
Trong hoạt động báo chí, thơng tin là mục đích chủ yếu. Thơng
tin trở thành “cầu nối” giữa báo chí và cơng chúng. Căn cứ việc
phân loại theo phương thức thể hiện, người ta chia thơng tin báo
chí thành các loại hình: Thơng tin bằng chủ yếu chữ viết (báo in);
thông tin chủ yếu bằng tiếng nói (phát thanh); thơng tin chủ yếu
bằng hình ảnh (truyền hình); thơng tin trên mạng internet (đa
phương tiện).
Trong thực tiễn báo chí, thuật ngữ "thơng tin" có nhiều dạng
khác nhau: có khi chỉ là cái tin vắn, tin ngắn, bài bình luận, phóng
sự, phỏng vấn; có khi là một chương trình phát thanh, truyền


hình. Ngay cả các tiêu đề, vị trí của tác phẩm trên các cột báo,
giọng đọc của phát thanh viên, các cỡ chữ hay cách xếp chữ trên
các tờ báo... đều chứa đựng thông tin.
Thuật ngữ "Thông tin" trong hoạt động báo chí cịn có có cách
hiểu rộng hơn, chúng còn được hiểu như một danh từ tập hợp.
Chúng ta có thể gọi tồn bộ tác phẩm, hay hệ thống những tin
tức... là thông tin.
Đảng và Nhà nước ta hết sức coi trọng và đánh giá cao vai trị
của thơng tin. Đây không chỉ là phương tiện cung cấp thông tin,
cung cấp tri thức, là một trong những công cụ giúp cho công tác
chỉ đạo, điều hành đất nước mà cịn là nơi để phản hồi những
thơng tin từ nhân dân đối với đường lối, chủ trương, chính sách
của Đảng, pháp luật của Nhà nước, góp phần quan trọng thực
hiện dân chủ hố trong đời sống xã hội. Thơng tin thực sự là



công cụ cung cấp tri thức, dự báo sự phát triển đồng thời cũng là
động lực thúc đẩy sự phát triển. Đời sống nhân dân được cải
thiện, trình độ dân trí ngày càng được nâng cao nên nhu cầu
thơng tin của nhân dân địi hỏi ngày càng cao hơn.
Tiêu chí đánh giá chất lượng thơng tin báo chí
Chất lượng là cái tạo nên phẩm chất, giá trị của một con người,
một sự vật. Chất lượng theo quan điểm của Triết học Mác Lênin, là hai mặt có mối quan hệ biện chứng của mỗi sự vật, hiện
tượng. Chất là tính quy định vốn có của các sự vật và hiện tượng,
là sự thống nhất hữu cơ những thuộc tính, những yếu tố cấu
thành sự vật, nói lên sự vật đó là gì, phân biệt nó với các sự vật
và hiện tượng khác. Lượng là tính quy định của sự vật và hiện
tượng về mặt quy mơ, trình độ phát triển của nó, biểu thị con số
các thuộc tính, các yếu tố cấu thành nó. Q trình thay đổi về


lượng tạo điều kiện cho chất đổi và ngược lại, khi chất mới ra
đời, nó lại tạo ra một lượng mới phù hợp với nó. Quy luật những
thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất và ngược lại là
một trong ba quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật. Quy
luật này nói lên cách thức của sự vận động và phát triển của sự
vật và hiện tượng.
Trong hoạt động báo chí, nhận thức về chất lượng thông tin
song song với nhận thức về chức năng và đối tượng phản ánh
của báo chí. Muốn có nhận thức đúng đắn về thông tin, cần xác
định được mục đích hoạt động của báo chí, đồng thời phải nêu
lên định hướng có tính ngun tắc cho những hoạt động thực tiễn
của một nền báo chí. Sự định hướng rõ ràng sẽ trang bị cho nhà
báo phương pháp thông tin và biết cách vận dụng thơng tin có
hiệu quả để thực hiện chức năng của báo chí. Một hướng quan



trọng trong cách tiếp cận thơng tin báo chí là mỗi chương trình,
mỗi tác phẩm phải được xem xét kỹ lưỡng trong hệ thống những
mối quan hệ giữa báo chí và cơng chúng. Tác phẩm báo chí là
điểm trung gian trong mối quan hệ: Nhà báo - Tác phẩm - Cơng
chúng. Tác phẩm báo chí khi được đăng tải, phát sóng, mới chỉ
dừng lại ở thơng tin tiềm năng, vì thơng tin đó chưa chắc đã được
cơng chúng tiếp nhận. Người làm báo phải tìm mọi cách biến
thơng tin tiềm năng thành thơng tin hiện thực. Tính chất thực tiễn
của thông tin là tiêu chuẩn để đánh giá giá trị của thơng tin cao
hay thấp, tức là có mang đến cho công chúng những thông tin
phù hợp với nhu cầu của họ khơng và có khả năng chuyển thơng
tin tiềm năng thành thông tin hiện thực không.


Lý luận báo chí truyền thơng đã chỉ ra các tiêu chí đánh giá
chất lượng thơng tin, đó là tính độc đáo, tính đại chúng và tính
hợp thời (đúng lúc).
- Tính độc đáo của thơng tin, là cái mới mà công chúng chưa
biết. Nhưng cái mới không phải là cái duy nhất thể hiện tính độc
đáo. Cùng với sự địi hỏi tất yếu của cái mới, có thể tái hiện thông
tin cũ đã bị lãng quên, giúp cho công chúng có thêm tư liệu để
nhận thức tốt hơn sự kiện mới. Tuy nhiên, những thông tin được
nhắc lại sẽ vô bổ, thậm chí có hại khi cái mới, cái độc đáo bị chìm
đi trong một loạt cái cũ; khi cái cũ khơng đóng vai trị bổ sung mà
lại cản trở việc nhận thức cái mới.
- Tính đại chúng (dễ hiểu) giúp cho công chúng nhận thức nội
dung tác phẩm tương ứng với ý đồ tác giả, địi hỏi ngơn ngữ của
báo chí (chữ viết, lời nói, hình ảnh…) và cách viết, cách thể



hiện... phải được công chúng nhận thức đầy đủ. Nếu khơng thực
hiện được ngun tắc này sẽ dẫn đến tình trạng là cơng chúng
khơng hiểu được tác phẩm.
- Tính hợp thời (đúng lúc) địi hỏi tác phẩm báo chí xuất hiện
đúng lúc, đáp ứng được nhu cầu của công chúng và sự quan tâm
của họ trong thời điểm đó thì tác phẩm sẽ có giá trị hơn, tạo sự
hứng thú, hấp dẫn cơng chúng. Lượng thơng tin cịn phụ thuộc
vào tính thời điểm của nó. Trong thời đại ngày nay, lượng thơng
tin phụ thuộc một cách quyết định vào tính kịp thời, đúng lúc,
nhanh nhạy. Báo chí làm được những điều trên sẽ làm tăng giá trị
của thông tin, nếu thông tin chậm, hiệu quả sẽ ngược lại và
lượng của nó sẽ bằng khơng.
Tiêu chí đánh giá tác phẩm báo chí chất lượng cao đã được
các cơ quan quản lý nhà nước quy định cụ thể, đó là: "Những tác


phẩm mang lại hiệu quả thiết thực cho toàn xã hội hoặc một vùng
miền, địa phương; có nhiều tìm tịi, phát hiện những vấn đề mới
nảy sinh trong cuộc sống hàng ngày; có nội dung phù hợp, hấp
dẫn người đọc, người nghe, người xem; phù hợp với quan điểm
chỉ đạo, tuyên truyền, đường lối, chủ trương chính sách của
Đảng, pháp luật của Nhà nước" [4].
Cơ sở lý luận báo chí truyền thơng cũng chỉ ra rằng, tác phẩm
báo chí là một chỉnh thể, bao gồm hai yếu tố nội dung và hình
thức. Hai yếu tố này có mối quan hệ biện chứng, gắn bó hữu cơ,
chi phối lẫn nhau tạo nên chất lượng tác phẩm báo chí. Tác phẩm
báo chí cịn được hiểu rộng hơn, đó là cả trang báo, số báo, tờ
báo, chuyên mục, chương trình phát thanh, truyền hình... Do đó
tiêu chí đánh giá chất lượng thơng tin báo chí phải coi trọng cả

hai yếu tố nội dung và hình thức thơng tin.


Hoạt động báo chí là hoạt động có ý thức và mục đích của con
người, bởi vậy yêu cầu về tính hiệu quả báo chí phải được đặt
lên hàng đầu. Hiệu quả báo chí là việc vận dụng các quy luật, các
nguyên tắc, hình thức, phương thức hoạt động báo chí giúp cho
nó thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình nhằm đạt mục
đích đặt ra. Để báo chí hoạt động hiệu quả, trước hết nội dung
thông tin phải phong phú, mang lại cho công chúng một lượng
thông tin mới, phản ánh đúng, kịp thời, đi vào những vấn đề thiết
thực nhất mà công chúng đang quan tâm hoặc đang thiếu thông
tin, phải thỏa mãn nhu cầu mỹ cảm, tác động sâu sắc đến tình
cảm và suy nghĩ của đối tượng. Về hình thức, thơng tin báo chí
phải được chuyển tải bằng các hình thức tác phẩm và phương
pháp thể hiện thuyết phục, dễ hiểu. Nó khơng chỉ làm cho công


chúng thích thú mà cịn khơi gợi được sự suy nghĩ theo hướng
đúng và thúc đẩy hành động tích cực của họ..

Nâng cao chất lượng thơng tin báo chí
Nghiên cứu khái niệm thơng tin báo chí
được đặt trong mối quan hệ trực tiếp với
Hình ảnh chỉ có tính vấn đề hiệu quả báo chí, tức là ảnh hưởng
chất minh họa

trực tiếp của thông tin đối với công chúng,

hướng dẫn nhận thức để họ có hành động đúng đắn. Nâng cao

chất lượng báo chí trong đời sống xã hội, mục tiêu cuối cùng là
quan tâm tới tính hiệu quả của thơng tin. Hiệu quả của thơng tin
báo chí khi được phát huy sẽ trở thành một sức mạnh to lớn, góp
phần hình thành dư luận xã hội, xây dựng hệ tư tưởng chủ đạo


của xã hội, biến nhận thức thành hành động theo chiều hướng
tích cực để góp phần cải tạo và xây dựng một xã hội tốt đẹp.
Thực trạng thông tin báo chí ở nước ta trong những năm qua,
bên cạnh những tác dụng tích cực về tính chất, nội dung, hình
thức và loại hình, thì tình trạng thiếu cân đối, vừa có sự chồng
chéo về nội dung và phân bố lại vừa có sự thiếu hụt ở một số lĩnh
vực và địa bàn. Nhu cầu thông tin của một bộ phận nhân dân
chưa được đáp ứng đầy đủ, mức độ thụ hưởng thông tin của các
tầng lớp nhân dân không đồng đều. "ở một số lĩnh vực thơng tin
cịn nặng yếu tố phổ biến, truyền đạt, tính hai chiều và tính diễn
đàn chưa được phát huy. Mặt trái của cơ chế thị trường đã có
những tác động tiêu cực, làm nảy sinh hiện tượng giật gân, câu
khách, không phù hợp với định hướng tư tưởng, chính trị và
truyền thống văn hố dân tộc" [5].


Ngày 31/01/2008, tại Hà Nội, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã
có buổi gặp gỡ báo chí đầu Xn Mậu Tý 2008, do Văn phịng
Chính phủ tổ chức. Thủ tướng u cầu báo chí trong điều kiện
cạnh tranh thơng tin quyết liệt phải cố gắng vươn lên, cung cấp
thông tin mau lẹ, kịp thời, chính xác, sắc sảo, đáp ứng nhu cầu
thông tin của nhân dân, phục vụ sự điều hành của Chính phủ.
Thủ tướng mong muốn, thời gian tới, báo chí nước nhà có nhiều
tin, bài phong phú về thể loại, nội dung có giá trị cao hơn, đi vào

lịng người, góp phần định hướng, điều chỉnh hành vi xã hội của
người dân cũng như định hướng dư luận xã hội. Báo chí phát
triển nhanh về số lượng song cũng phải đáp ứng tốt yêu cầu về
chất lượng, đủ sức cạnh tranh và có uy tín trong và ngồi nước.
Báo chí khơng được tự mãn với kết quả đạt được mà phải không


ngừng nâng cao chất lượng thơng tin hơn nữa, có tác dụng chính
trị, xã hội tốt hơn [6].
Việc nâng cao chất lượng thơng tin báo chí trước hết xuất phát
từ yêu cầu tự thân của hoạt động báo chí. Đặc biệt yêu cầu này
càng thêm bức thiết, nhất là trong thời đại bùng nổ thông tin và
bối cảnh quốc tế và trong nước tạo ra thời cơ lớn, đồng thời cũng
đặt ra những thách thức hết sức gay gắt cho lĩnh vực thông tin
nước ta hiện nay. Trước yêu cầu mới của sự phát triển, tất cả
các loại hình thơng tin báo chí đều hướng tới một mục tiêu chất
lượng cao, coi trọng chất lượng chính trị, chất lượng văn hoá,
chất lượng khoa học và chất lượng nghiệp vụ của thơng tin.
Thơng tin phải đảm bảo tính chân thật, tính giáo dục, tính nhân
dân, tính chiến đấu, phù hợp với lợi ích của đất nước và của
nhân dân; phải góp phần quan trọng trong việc cung cấp tri thức,


nâng cao dân trí, hình thành và định hướng dư luận xã hội lành
mạnh; tăng cường sự đoàn kết, nhất trí về tư tưởng chính trị và
tinh thần trong nhân dân; biểu dương các nhân tố mới điển hình
tiên tiến; tích cực đấu tranh phê phán các quan điểm sai trái, thù
địch, đấu tranh chống tiêu cực, tham nhũng và các tệ nạn xã hội;
giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa dân tộc, tiếp thu văn
hố nhân loại. Thông tin phải thực sự đi trước một bước, vừa làm

tốt việc dự báo, định hướng phát triển xã hội, đồng thời phải là
nguồn lực thức đẩy sự phát triển xã hội.
Hiệu quả của báo chí phụ thuộc vào chất lượng thơng tin báo
chí. Muốn nâng cao hiệu quả báo chí phải tăng cường sự hợp tác
giữa các bộ phận, các yếu tố nội dung và hình thức của tác phẩm
báo chí. Hiệu quả báo chí cịn phụ thuộc vào sức hấp dẫn của
việc truyền thông tin, cách thể hiện thông tin. Cho nên, bên cạnh


việc nâng cao chất lượng nội dung, tăng cường hàm lượng thông
tin, việc lựa chọn những phương thức chuyển tải phù hợp và hình
thức biểu hiện thơng tin một cách sinh động, gây được những xúc
cảm tốt cũng là yêu cầu cần thiết đối với báo chí, làm cho báo chí
phát huy tác dụng thực sự trong việc hướng dẫn dư luận và đáp
ứng nhu cầu thông tin của công chúng.
Như vây, việc nâng cao chất lượng thông tin báo chí là nâng
cao chất lượng nội dung, tăng hàm lượng thơng tin của tác phẩm
báo chí, đồng thời đổi mới mạnh mẽ cách tiếp cận và phương
thức thể hiện thông tin./.