NHỮNG CÂU CHUYÊN VỂ BÁC H ồ

_
■ I

•-

‘ ỉI -“

-

I
I I,

■

."1^1

ỉ

m



NHỮNG CÂU CHUYỆN VỀ BÁC H ồ

DỈCTÍNHKỶLDẬTCỦABÁCHt
■

Trần Thị Ngân (Sưu tầm, tuyển chọn)

IU NHÀ XUẤT BẢN MỸ THUẬT



LỊI NĨI ĐẨU
Việt Nam có quyền kiêu hãnh và tự hào, vì chúng ta có một Lãnh tụ
thiên tài, Anh hùng giải phóng dân tộc và Nhà văn hóa kiệt xuất, đó là Chủ
tịch Hồ Chí Minh. Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Hồ Chí Minh là
ngọn đèn pha chói lọi soi đường, chỉ lối cho tồn Đảng, toàn dân ta đấu
tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước và đi lên chủ nghĩa xã hội.
Tuy Hồ Chí Minh đã đi xa, nhưng Người đã để lại cho Đảng ta, dân tộc
ta một di sản vô giá, đó ià tư tưởng của Người. Tư tưởng Hồ Chí Minh là
hiện thân của sự kết tinh những truyền thống tốt đẹp của dân tộc và những
tinh hoa văn hóa của nhân loại. Trên thực tế, tư tưởng Hồ Chí Minh đã ttở
thành tài sản tinh thần vơ giá của Đảng ta và của cả dân tộc ta, là tấm gương
sáng để mọi người Việt Nam học tập và noi theo.
Nhằm góp phần vào việc tuyên truyền, nghiên cửu, giáo dục để tiếp tục
thực hiện Chi thị số 06-CT/TW ngày 07-11-2006 của Bọ Chính trị khỏa X
về “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, Nhà xuất bản
Mỹ Thuật phối hợp với Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thương mại Đông
Nam xuất bản Bộ sách Những câu chuyện về Bác Hồ. Bộ sách chia thành
nhiều cuốn theo các chủ đề.
Trân trọng giới thiệu cuốn sách Đức tính t ý ỉuật của Bác H ồ với quý
bạn đọc. Chúng tôi xin trân thành cảm ơn các tác giả có bài trong cuốn
sách này; đồng thời cũng thành thật xin lỗi những tác giả mà chúng tôi
chưa tìm gặp được để xin phép. Rất mong các tác giả lượng tìiứ và vui
lịng liên hệ với chúng tơi để chúng tôi thực hiện theo Luật Bản quyền.
NHÀ XUẤT BẢN




Phỉn I:
NHÚNG CÂU CHUYỆN VÊ ĐÚC TÍNH KỈ LUẬT CỦA BÁC Hồ
THANH NIÊN PHẢI GITDNG MẪU

TRONG DOÀN KẾT VÀ KỶ LUẬT
T

ần nào gặp Bác, câu đầu tiên Bác thưÒTig hỏi là: “Thế các cháu có
J—/đồn kết khơng, có thưig u nhau không?”, rồi Bác dặn: 'T hanh
niên phải gương mẫu trong đoàn kết và kỷ luật”.
Cả chi đoàn đã lấy lời nói đó của Bác làm nội dung tu dưỡng. Mỗi khi
có gì va chạm, kém gắn bó với nhau, anh chị em lại rất ân hận là chưa xứng
đáng với lời Bác dặn, có anh chị em khóc nức nở vì hối hận chưa thực hiện
được theo đúng lời Bác.
Có lần Bác hỏi tơi: “Trong chi đồn cháu, có đồn viên nào có tư tưởng
muốn làm “ngơi sao”khơng?”.
Tơi cịn đang lúng túng, Bác đã bảo; “Biểu diễn thật hay để phục vụ nhân
dân được nhiều là tốt. Nhưng nếu có tư tưởng muốn làm “ngơi sao”thì ngơi
sao có khi tỏ, có khi lặn, lúc ngơi sao lặn thì lại buồn. Trong đồn cháu có
thanh niên nào có tư tưởng muốn làm “ngơi sao”thì cháu phải giúp đỡ”.
Lần cuối cùng tôi được gặp Bác là vào tháng 7... Sau khi đi diễn ở
Pháp, Ý, Angiêri, Liên Xô, Trung Quốc... về, cả đồn lại được qy quần
quanh Bác. Tơi là Phó trưởng đoàn, nên cũng được đến gặp Bác và báo cáo
với Bác là ở Angiêri cũng như ở Pháp, ở Ý..., cứ mỗi lần tiết mục của ta
hay, họ vồ tay đến vỡ nhà hát và hô: Việt Nam - Hồ Chí Minh, Việt Nam Điện Biên Phủ.
Bác vui vẻ bảo:
Thế là người ta hoan nghênh các cháu, các cháu có hếch mũi lên
khơng? (Bác đưa tay đẩy mũi lên).
Cả đồn cười rộ và ai nấy đều hiểu đó là Bác có ý răn bảo.

Xong Bác bảo: “Người ta hoan hô các cháu, hay hoan hô Bác là người
ta hoan hơ cả dân tộc mình, cả dân tộc Việt Nam anh hùng”...
ỉ 17 chuyện kể về tẩm gương đạo đức
HỒ Chỉ Minh - NXB CTQG


KỶ LUẬT PHẢI NGHIÊM VỚI BẮT KỲ AI
ặp cán bộ ngoại giao Bác thường dặn: “Các cô các chú phải ln
rèn luyện phẩm chất chính trị, giữ gìn tư cách, phẩm chất của
người làm công tác đối ngoại”. Bác đặc biệt quan tâm đến vấn đề nhân sự,
nhất là việc bổ nhiệm các đại sứ. Chúng tôi nhớ về một việc đã làm Bác
khơng vui. Một đồng chí vụ trưởng, cán bộ lâu năm, đã được quyết định giữ
chức đại sứ tại một nước ở Đông Âu. Trước ngày lên đường đi trình Quốc
thư, Bác nhận được báo cáo về việc đồng chí đó đã tổ chức một bữa tiệc
“khao”Iinh đình. Sau khi xác minh sự việc đó là đúng, Bác xót xa và rất
buồn khi dân và nước đang khổ, thì đồng chí này đã lãng phí như vậy. Vì
vậy, Bác quyết định đình chỉ cơng tác đại sứ của đồng chí này. Bác phê
bình, kiểm điểm để làm gưofng cho mọi người. Trong việc này, Bác tỏ ý
Idiông vui, Bác nói; “Kỷ luật phải nghiêm với bất kỳ ai!”.

G


PHẢI GIỮ Bí MẬT
Vấn đề này, nhắc đi nhắc lại đã nhiều lần.
Nhưng tiếc thay, chứng bệnh không biết giữ bí mật vẫn rất phổ thơng,
rất Irầm trọng.
Nhiều cán bộ, nhân viên, binh sĩ, nhân dân còn mắc bệnh ấy.
Chúng ta phải luôn luôn nhớ rằng; trong chiến tranh, giữ bí mật hay
khơng là điều rất quan hệ đến sự thắng hay bại.

Nếu địch biết tin tức của ta, nó sẽ tìm đánh vào chỗ yếu của ta, thì địch
sẽ thắng.
Nếu ta thấy rõ tin tức của địch, ta sê tìm đánh vào chỗ yếu của nó, thì ta
sẽ thắng.
Dù có khí giới nhiều, bộ đội đơng, lực lượng mạnh, kế hoạch hay,
nhưng nếu để tin tức lộ ra, địch sẽ biết mà phịng bị trước, thì cũng khơng
thắng được.
Vì vậy, người ta gọi là Mặt trận tin tức. Nếu mặt trận ấy giữ không
vững, nghĩa là không biết giữ bí mật, thì các mặt trận khác cũng bị iung lay.

Nhất là khi địch gần đến đường cùng, chúng phóng ra rất nhiều Việt
gian, mật thám để dò tin tức, để tìm cách phá hoại ta, thì việc giữ bí mật lại
quan trọng hon bao giờ hết.
Thế mà nhiều người vẫn quen thói bơ lơ ba la. Biết cũng nói, khơng biết
cũng nói, gặp ai cũng nói, ở đâu cũng nói.
Từ người này chuyển sang người nọ, người nọ chuyển đến người kia,
rồi dần dần tin tức đi đến tai Việt gian, đến tai địch. Thế là, vì miệng hay ba
hoa mà vơ tình đã giúp đỡ địch, đã đưa tin cho địch.
Ai phải giữ bí mật?


Trước hết là cán bộ, nhân viên, bộ đội phải giữ bí mật. Lúc ở làng, khi
đi đường, lúc vào qn nước, khi gặp người quen, chớ nói mình làm việc gì,
ở cơ quan nào, đi đâu, quen biết ai.
Chớ ba hoa, mà cũng chớ tị mị. Việc gì cần nói thì chỉ nói với người
phụ trách.
Lại cần phải giải thích và huấn luyện cho nhân dân, từ cụ già đến em
bé, đều biết giừ bí mật. Ai đi đâu, cơ quan nào đóng ở đâu, bộ đội nào kéo
đi đâu - đồng bào đều phải giữ bí mật. Gặp ai lạ mặt vào làng, khơng có
giấy giới thiệu, hay hỏi tị mị - thì đồng bào phải theo dõi một cách kín đáo

và báo cho uỷ ban hoặc cơng an xét hỏi.
Nếu khơng có nhân dân giúp giữ bí mật, thì bí mật chỉ giữ được một
phần. Kinh nghiệm tỏ rằng: nếu ta biết cách giải thích, thì đồng bào ta rất
tốt và giữ bí mật rất khéo.
Ngày trước ở Cao Bằng, đồng bào hiểu chính sách ”ba khơng”. Ngồi
người phụ trách, ai hỏi gì cũng trả lời: Tơi khơng nghe gì, tơi khơng thấy gì,
tơi khơng biết gì cả. Nhờ vậy, mà tuy lính đơng, mật thám Pháp và mật
thám Nhật đông như rươi, cán bộ cách mạng vẫn thong dong hoạt động.
Lại như kinh nghiệm Hà Tĩnh. Nhờ đồng bào hiểu biết và giúp đỡ, mà
khơng có tên Việt gian nào, tù trốn nào lọt khỏi cái lưới bí mật của nhân dân.
Làm thế nào để giữ bí mật?
Tất cả các cơ quan, bộ đội, tất cả các đoàn thể phải phụ trách thiết thực
huấn luyện cho binh sĩ, cán bộ và nhân dân điều lợi, điều hại và cách giữ bí
mật. Mỗi người phải coi việc giữ bí mật là một nghĩa vụ của mình đối với
Tổ quốc, đổi với Chính phủ.
ở các phịng giấy, các đình làng, các hàng quán, các trường học, các
nhà máy và những nơi nhiều người qua lại, phải có những khẩu hiệu nhắc
mọi người giữ bí mật.
Hễ thấy ai hay bơ lơ ba la, khơng biết giữ bí mật thì phê bình cảnh cáo,
thậm chí phải xử phạt. Làm như vậy thì Mặt trận tin tức của ta sẽ thắng lợi.
X.Y.Z.
Báo Sự thật, số 134, ngày ỉ -6-1950.

8


GUUNG MẪU TỐN TRỌNG LUẬT LỆ
■

■


■

àng ngày, Bác thường căn dặn anh em cảnh vệ chúng tơi (Phan
Văn Xồn - Hồng Hữu Kháng - Hồng Nam) phải ln có ý thức
tổ chức, kỷ luật, triệt để tôn trọng nội quy chung. Bác bảo: “Khi bàn bạc
cơng việc gì, đã quyết định thì phải triệt để thi hành. Nếu đã tự đặt ra cho
mình những việc phải làm thì cương quyết thực hiện cho bằng được”.

H

Một hôm chúng tôi theo Bác đến thăm một ngôi chùa lịch sử. Hôm ấy
là ngà>' lễ. các vị sư, khách nước ngoài và nhân dân đi lễ, tham quan chùa
rất đông. Bác vừa vào chùa, vị sư cả liền ra đón Bác và khẩn khoản xin
Người đừng cởi dép, nhưng Bác không đồng ý. Đến thềm chùa, Bác dừng
lại để dép ở ngoài như mọi người, xong mới bước vào và giữ đúng mọi nghi
thức như người dân đến lễ.
Trên đường từ chùa về nhà, xe đang bon bon bỗng đèn đỏ ở một ngã tư
bật lên. Đường phố đang lúc đông người. Xe của Bác như các xe khác đều
dừng lại cả. Chúng tôi lo lắng nhìn nhau. Nếu nhân dân trơng thấy Bác, họ
sẽ ùa ra ngã tư này thì chúng tơi khơng biết làm thế nào được. Nghĩ vậy,
chúng lôi bàn cử mộl đồng chí cảnh vệ chạy đến bục yêu cầu công an giao
thông bật đèn xanh mở đường cho xe Bác. Nhưng Bác đã hiểu ý. Người
ngăn lại rồi bảo chủng tôi:
-

Các chú không được lám như thế. Phải gương mẫu tôn trọng luật lệ
giao thông, không nên bắl người khác nhường quyền ưu tiên cho mình.
Chúng tơi vừa ân hận, vừa xúc động, hồi hộp chờ người công an giao
thơng bật đèn xanh để xe qua.

Liên hoan
Tạp chí sự kiện và nhân chứng số 17/95


MỘT NGÀY LÀM ViỆC CỦA BÁC
m

m

à người bảo vệ Bác, tơi thấy Bác có thói quen làm việc rất đủng
giờ. Bác chủ động đặt ra thời gian làm việc và thi hành nghiêm túc
không thay đổi giờ giấc sinh hoạt, kể cả mùa đông. Hàng ngày Bác dậy từ 5
giờ, 5 giờ 15 tập thể đục, 6 giờ ăn sáng, 7 giờ làm việc, vì vậy người phục
vụ Bác cũng rất dễ dàng.

L

Có một lần ở Việt Bắc, Bác đang ốm, đúng 7 giờ sáng Bác nói:
- Các chú chuẩn bị đưa Bác đi họp Hội đồng Chính phủ.
Tơi ngạc nhiên, vì thấy Bác đang ốm khơng dậy được. Thế nhưng Bác
nói bàng mọi cách Bác phải đi họp. Chúng tôi đành phải chuẩn bị cáng đưa
Bác đi. Khi đi Bác dự tính sẽ đi đưịfng trong bao lâu để kịp giờ họp. Vì vậy
Bác đến rất đúng giờ.
Bác làm việc suốt ngày, ngày thường cũng như chủ nhật. Sau mồi bữa
ăn, Người nghỉ một lát rồi làm việc ngay. Những việc mà Bác đã định trong
kế hoạch đều giải quyết hết.
Buổi sáng Bác giải quyết những công văn giấy tờ hơm trước để đồng
chí giao thơng mang đi. Tiếp đó Bác tranh thủ đọc các tác phẩm kinh điển.
Khi giao thông về Bác xem công văn, xem xong ngồi viết, đánh máy, suy
nghĩ để trả lời các nơi.

Phòng làm việc của Bác ở Việt Bắc có khi chỉ là chiếc chiếu trải xuống
sàn nhà, cịn những gì viết Bác để lên đùi. Bài viết nào dài Bác đánh máy.
Vì vậy những bài viết dài thường có bản thảo đánh máy.
Những lúc mỏi, Bác kéo võng nằm suy nghĩ rồi lại dậy đánh máy tiếp.
Khi xong công việc, Bác đọc báo. Báo đến nhiều, Bác xem rất nhanh, xem
xong để ra bên cạnh, sau đó gấp lại cho người chuyển đi. Bác xem báo
nhanh nhưng rất kỹ. Những mục cần đọc, Bác không bỏ qua.
10


Công việc xong mà chưa đến giờ ngủ Bác lại đọc sách, báo. Chủ nhật,
ngày lễ cũng có chưomg trình. Vì vậy khơng mấy khi Bác có thời gian rảnh.
Có những chủ nhật có người đến thăm hỏi tơi tại sao các cậu không đưa
Bác đi chơi, chúng tôi nghĩ: Bác làm việc gì đều đã có chương trình chúng
tơi đâu dám tự tiện đưa Bác đi.
Bác không muốn ai ngồi chơi khơng. Có những lần hết giờ gác, chúng
tơi nằm tán chuyện với nhau. Lúc giải lao Bác đi thăm anh em. Một hôm,
Bác gặp chúng tôi đang nằm chơi, Bác nói:
Các chú khơng có việc gì làm à? Nếu khơng có việc thì mang chiếc
giường dỡ ra rồi lắp lại, nếu cịn thì giờ nữa thì ra ngồi kia vật nhau hay
tăng gia. Ý Bác muốn nói là phải tìm việc mà làm, khơng nên ngồi tán gẫu.
Bác có nếp sổng rất gọn gàng. Bác nói: Trong lúc kháng chiến, các chú phải
ln ln gọn gàng, lúc có lệnh là đi ngay. Nghe lời Bác, chúng tôi mỗi
người một ba lơ rất gọn, sẵn sàng khi có lệnh là đi.
Gọn gàng là thói quen của Bác nên phịng làm việc của Bác khơng bao
giờ trang trí cầu kỳ; chỉ có một chiếc chiếu và một chiếc máy chữ. Bàn làm
việc có một đèn dầu, một bút chì, một bút mực, một ít giấy và phong bì. Giấy
tờ, sách, báo sau khi đọc và dùng xong Bác đều cho mang xuống văn phòng

Chuyện kể của những người giúp việc Bác

hồ NXB Thông Tẩn, Hà Nội, 2003

11


NHÂN DÂN ĂN THẾ NÀO BÁC CŨNG ĂN NHƯ THE
hững ai đã trải qua kháng chiến chống Mỹ, ở Hà Nội đều đã biết
“cơm độn”. Độn mì sợi là sang nhất. Độn ngơ cám, độn mì bột.
độn bo bo. Cái '‘anh”này quá lắm. Giã, ngậm bột trước rồi nhưng anh ta vẫn
khó tiêu.

N

Biết nhân dân, cán bộ bắt đầu ăn độn, Bác bảo:
- Các chú thổi cơm độn cho Bác. Nhân dân, cán bộ ta ãn độn bao nhiêu
phần trăm, độn cho Bác từng ấy, giống như cán bộ với dân.
Năm ấy Bác đã 75 tuổi rồi, anh em nhìn thấy Bác ăn độn mà xót quá,
nước mắt cứ chực chảy. Mấy ngày sau, mới thưa với Bác là có quy định cụ
già trên 70 luổi không phải ăn độn xin Bác đừng ăn độn nữa.
Bác lại nói:
- Khơng! Bác cũng nhiều tuổi, nhưng Bác cịn khỏe. Thế thì Bác theo
cán bộ. Cán bộ thế nào thì Bác thế ấy. Cứ thổi tiếp đi cho Bác ăn.
Anh em xay ngô cho thật nhỏ, độn “gọi là”. Nhưng Bác biết bảo:
- 50 % kia mà!
Lại nghĩ cách lấy bột mì làin bánh. Bác chỉ ăn một bát cơm còn lại ăn
một cái bánh mì, khơng bao giờ ăn tồn cơm. Đi cơng tác cũng nắm cơm
độn hoặc mang tồn bánh mì theo. Chỉ có bát canh nóng là cho vào phích
mà thơi...
Trích trong “ỉ 20 chuyện kể vé tấm
gương đạo đức Hồ Chỉ Minh ”


12


Đi Dự HỘI NGHỊ
■

li

■

ội nghị cán bộ chuẩn bị cho chiến dịch Tây Bắc họp vào thu đông
năm 1952. Hôm Bác Hồ đến dự hội nghị, trời lại mưa to, gió lớn.
Tiếng suối chảy, tiếng lá rừng rít từng đợt tạo nên những âm thanh dữ dội,
khơng khác gì bão.

H

Vậy mà Bác vẫn giữ đúng hẹn, đến đúng giờ. Thấy Bác Hồ tới, các
đồng chí Vố Nguyên Giáp, Nguyễn Chí Thanh vội ra đón. Mọi người nhìn
xuống sườn đồi, ai nấy đều hồi hộp. Bác Hồ đến, một tay cầm ô, tay kia
chống gậy bước nhanh nhẹn đến nơi họp. Ai cũng biết rằng, Bác phải gắng
lắm mới đi được như thế. Nhìn tóc Bác ướt đẫm nước mưa, ai cũng cảm
động. Lên đến nơi, gặp các đại biểu dự hội nghị, Bác nói:
Hơm nay trời mưa to, nước chảy xiết. Thấy bờ bên kia có một số đồng
bào ngồi chờ nước rút mới sang. Bác đến, thấy suối chảy mạnh, nhưng vẫn
sang được nên Bác đã lội sang. Nếu đợi cho nước rút sợ các chú chờ lâu.
Bác kể tiếp: Sau khi thấy Bác sang được, đồng bào cũng bắt chước lội
sang và đều sang được hết. Bác còn bảo: “Bất cứ việc gì to hay nhỏ, mình
có quyết tâm thì khơng những làm được mà cịn lơi cuốn được những người

khác cùng làm và làm thành cơng”.
Đó cũng là một bài học mà mọi người dự hội nghị đều ghi nhớ.
Kí? Kỳ. Thư ký Bác Hồ kể chuyện
NXB Chính Trị Quốc Gia, Hà Nội 2005

13


NGĂN NẮP VÀ TRẬT Tự
•

m

ồi ở Pác Bó, dù sổng ở trong hang đá hay trong một lán nhỏ, Bác
Hồ vẫn giữ nếp sống ngăn nắp và trật tự. Đồ đạc, tài liệu Bác sắp
xếp theo thứ tự riêng, cái nào ra cái đó, khơng bao giờ lẫn lộn. Sách, báo,
tài liệu, Bác xếp để trên các bậc. Ẩm chén, bút mực... cũng đều có quy định
chỗ để hẳn hoi. Ai động đến là Bác biết. Bác có một chiếc máy chữ mang từ
nước ngồi về, thưịmig vẫn dùng để đánh tài liệu. Cứ sau mỗi buổi làm việc,
Bác xếp máy chữ vào một túi riêng, cịn tài liệu thì bỏ vào thùng sắt đậy cẩn
thận. Chả thế mà có hôm báo động, chỉ mấy phút sau Bác đã xếp xong các
thứ gọn gàng. Cịn đồng chí khác thì chạy tới chạy lui, vấp cả vào nhau. Có
đồng chí, thứ cần thiết thì khơng mang đi, thứ khơng cần thì lại lấy. Thấy
thế, Bác nhẹ nhàng bảo:

H

- Gọn gàng, ngăn nắp cũng là một cách bảo mật. Khi hoạt động bí mật
cũng như trong nếp sống hàng ngày của người cán bộ các chú phải thường
xuyên chú ý rèn luyện.

Sau này, khi về sống ở Hà Nội, Bác vẫn giữ nếp sống gọn gàng, ngăn
nắp ấy. Trên bàn làm việc của Bác dưới nhà sàn, ngày nào cũng vậy, sau
giờ buổi sáng, trước lúc sang ăn cơm, Bác đều xếp tài liệu, sách vở ngay
ngắn. Buổi chiều hết giờ làm việc, Bác mang tài liệu lên nhà, mỗi thứ để
một nơi theo đúng chỗ quy định.
Một lần, đang lúc giữa trưa tíiì cịi thành phố báo động có máy bay Mỹ đển.
Bác bình tĩnh từ trên nhà đi xuống cầu thang. Nhin ứiấy một số đồng chí bảo vệ
tất tưởi chạy ra hầm, quần, áo, súng, đạn, balô không gọn gàng, Bác bảo:
- Các chú là bộ đội, phải bình tĩnh và ln ln sẵn sàng chiến đấu. Lúc
có giặc cũng như khi khơng có giặc. Muốn vậy, trong cuộc sống hàng ngày
các chú phải sống ngăn nắp, trật tự và gọn gàng.
Theo 117 cảu chuyện kể về tẩm
gương đạo đức Hồ Chính Minh

14


ĐẠO ĐÚC N cườl ĂN CƠM
m

ột chiến sĩ bảo vệ Bác - sau này được phong quân hàm cấp tướng
- có lần nói rằng;

M

“Bác thưịtig dạy qn dân ta “cần, kiệm, liêm, chítth, chí cơng, vơ tư”,
Bác dạy phải làm gương trước. Bác dạy phải nêu cao đạo đức cách mạng.
Có cán bộ nghĩ rằng “đạo đức”cách mạng là để áp dụng trong công tác thôi.
Bản thân tôi, được gần Bác thấy ngay trong khi ăn cơm, Bác cũng đã dạy
cho chúng tôi thế nào là “đạo đức”.

Thứ nhất, Bác khơng bao giờ địi hỏi là Chủ tịch nước phải được ăn thứ
này, thứ kia. Kháng chiến gian khổ đă đành là Bác sốrig như một người
bình thường, idii hịa bình lập lại có điều kiện Bác cũng khơng muốn coi
mình ià “vua”có gì ngon, lạ là “cống, hiến”.
Thứ hai, món ăn của Bác rất giản dị, tồn các món dân tộc, tương cà, cá
kho..., thường là chỉ 3 món trong đó có bát canh, khá hơn là 4 - 5 món
th ơ i..
Thứ ba, Bác thường bảo chúng tơi, ăn món gì cho hết món ấy, khơng
đụng đũa vào các món khác. Gắp thức ăn phải cho có ý. cắt miếng bơ cũng
phải cho vuông vức. Nhớ lần đi khu IV, đồng chí Bí thư và Chủ tịch Quảng
Bình ăn cơm với Bác, trong mâm có một bát mắm Nghệ hơi nhiều. Bác
dùng bữa xong trước, ngồi bên mâm cơm. Hai cán bộ tỉnh ăn tiếp rồi buông
đũa. Bác nhìn bát mắm nói;
- Hai chú xẻ bát mắm ra, cho cơm thêm vào ăn cho hết.
Hai “quan đầu tỉnh”đành phải ăn tiếp vừa no, vừa mặn... Chiều hơm đó,
hai đồng chí đưa Bác đi thăm bờ biển, ữời nắng, ăn mặn nên khát nước quá.
Lần khác, một cán bộ ngoại giao cao cấp người Hà Tĩnh được ăn cơm
với Bác, đã gắp mấy cọng rau muống cuối cùng vào bát tương ăn hết.
Tưởng là đã “hoàn thành nhiệm vụ”nào ngờ Bác lại nói:
15


Tương Nghệ đồng bào cho Bác, ngon lắm. Cháu cho thêm ít cơm vào
bát '■‘quẹt”cho hết...
Thứ tư, có món gì ngon khơng bao giờ Bác ăn một mình, Bác xẻ cho
người này, người kia rồi sau cùng mới đến phần mình, thường là phần ít
nhất. Ãn xong thu xểp bát đũa gọn gàng, để đỡ vất vả cho người phục v ụ .
Thứ năm, tơi có cảm giác là đơi khi ăn cơm có những giây phút Bác
cầm đơi đũa, nâng bát cơm, Bác như tư lự về điều gì đó. Tưởng như Bác
nghĩ đến đồng bào, cụ già, em bé đói rách ở đâu đấy. Tưởng như Bác nhớ

lại những ngày lao động ở xứ người kiếm từng mẩu bánh để ăn, để uống., để
làm cách mạng... Hay là Bác lại nghĩ đến những lần tù đày khơng có gì ăn.
Thật khó hiểu mà càng khó hiểu, tơi lại càng thương Bác quá, thương quá.
Bây giờ vào những bữa tiệc cao lưomig, mỹ vị, rượu bia thức ăn bày la Diệt,
qi lạ tơi lại nhớ đến Bác rồi... có ăn cũng chẳng thấy ngon như khi :xưa
ngồi vào mâm cơm đạm bạc với Bác”.
Theo 1Ỉ7 câu chuyện kể về tẩm
gương đạo đức Hồ Chính Minh

16


MÌNH PHẢI LÀM Mựú
n iư ố c CHO NGUdl TA BẮT CHUâC
■
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu lên những nguyên tắc xây dựng nền đạo
đức mới trong xã hội và chính Người suốt đời khơng mệt mỏi tự rèn mình,
giáo dục, động viên cán bộ, đảng viên, nhân dân cùng thực hiện.
Những ngun tắc đó là; Nói đi đơi với làm, phải nêu gưofng về đạo
đức; Xây đi đôi với chống; Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời.
Có một chuyện do ơng Ngơ Sáng Lập, ngun Phó Trưởng ty Kiến trúc
Tuyên Quang kể iại, gợi cho chúng ta những điều về sự giữ vững nguyên
tắc sống đó của Bác Hồ.
Chuyện rằng, trong kháng .chiến chống thực dân Pháp xâm lược, do có
nhiều thành tích trong cơng tác an ninh nên ủ y ban Kháng chiến hành chính
huyện Sơn Dương được Bác Hồ thưởng một vạn đồng tiền tài chính cũ.
Chủ tịch huyện và ông Ngô Sáng Lập - ủy viên ủ y ban KCHC huyện được phép vào nơi Bác ở lĩnh thưởng. Hai người đi bộ từ sớm nhưng phải
qua nhiều khâu thủ tục, nên khi đến nơi đã sắp hết giờ làm việc buổi sáng.
Bác hỏi chuyện rất nhanh rồi bảo: “Giờ chắc các chú đói rồi. Trưa nay
Bác mời hai chú cùng ăn cơm”..

Vô cùng sung sướng, hai người vừa đi theo Bác đến nhà ăn, vừa nghĩ:
“Chắc bữa cơm được Chủ tịch nước mời sẽ sang lắm đây”.
Không ngờ, khi mở lồng bàn ra chỉ thấy một đĩa thịt rang, đĩa rau muống
luộc xanh, tô nước canh, bát nước chấm tưong ớt và một xoong cơm nóng.
Bác chia đũa cho từng người rồi nói: “Trong lúc toàn dân đang gian khổ
kháng chiến, Chủ tịch nước mời cơm Chủ tịch huyện thế này là sang lắm
rồi”...
Ngày nay, chuyện tiệc tùng, tiếp khách quá quy định của Nhà nước thì
hầu như nơi nào, cấp nào cũng có. Thậm chí có nhiều cán bộ lợi dụng các
17


khoản chi tiếp khách để tham nhũng tới cả tỷ đồng như báo chí mới đây đã
phanh phui. Trong hoạt động xã hội, công lác, việc tiếp khách là điều rất
cần thiết để tăng cường mối liên hệ, giao lưu, hợp tác, không nên quá khát
khe với những quy định cứng nhắc, nhưng phải kiên quyết chống sự sa hoa,
“vung tay quá trán”.
Học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Bác, chúng ta cần thực hành
tiết kiệm một cách triệt để, cân nhắc kỹ trước khi chi tiêu tiền ngân sách Nhà
nước, bảo đảm thiết thực hiệu quả. Trong liên hoan tiệc tùng nhân dịp những
ngày kỷ niệm riêng của ngành, cơ quan, đơn vị, cần phải thực hiện công khai,
dân chủ để trách “lỗ hà ra lỗ hổng”, gây thiệt hại của cơng, gây mất đồn kết
trong cơ quan, đơn vỊ. Đó chính là đạo đức của người lãnh đạo, người cán bộ,
đảng viên. Bác Hồ đã từng dạy chúng ta rằng: “Trước mặt quần chúng,
không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản”mà ta được họ yêu mến. Quần
chúng chỉ quý mến những người có tư cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân
dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”.
Đinh T hành Nam
Báo tuyên Quang Điện tử


18


BÁC HỒ NỐI VÊ PHÊ BỈNH VÀ Tự PHÊ BÌNH

ttT '

rước mặt quần chúng không phải ta cứ viết lên trán chữ
Ả
"Cộng sản ”mà ta được mọi người yêu mển. Quần chúng chi
quỷ mến những người cỏ tư cách đạo đức”.
Trong cuộc đời hoạt động cách mạng cao đẹp của mình, Chủ tịch Hồ
Chí Minh ln nêu cao tấm gương đạo đức cách mạng, Người nói: “Cũng
như sơng có nguồn mới có nước, khơng có nguồn thì sơng cạn. Cây phải có
gốc, khơng có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, khơng có
đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân". Bác lại
nói: “Trước mặt quần chúng khơng phải ta cứ viết lên trán chữ "Cộng
sản”mà ta được mọi người yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến những người
có tư cách đạo đức".
Trong tác phẩm "Sửa đổi lối làm việc”viết tháng 10-1947 cách đây đã
hơn nửa thế kỷ, Bác Hồ đã nói; “Người đảng viên, người cán bộ tốt muốn
trở nên người cách mạng chân chính, khơng có gì là khó cả, điều đó hồn
tồn do lịng mình mà ra, lịng mình chỉ biết vì Đảng, vì tổ quốc, vì đồng
bào thì mình sẽ tiến đến chỗ chí cơng vơ tư". Cũng ở cuốn sách này, người
chỉ rõ "thang thuốc tốt nhất là thiết thực phê bình và tự phê bình".
Troĩig những cuộc nói chuyện và cán bộ lãnh đạo của Đảng, của Chính
phủ, với đảng viên trong các lớp chỉnh huấn, với các anh hùng mới được
tuyên dương, nói chuyện với cơng nhân trí thức, văn nghệ sĩ hoặc thăm các
địa phưofng...ở đâu Bác cũng nhắc nhở đến việc trau dồi đạo đức cách mạng
và vấn đề phê bình và tự phê bình. Bác nói: “Đảng viên và cán bộ cũng là

người, ai cũng có tính tốt và tính xấu. Song hiểu biết, đã tình nguyện vào
một Đảng vì dân, vì nước, đã là một người cách mạng thì phải cố gắng phát
triển những tính tốt và sửa bỏ những tính xấu” . “Phê bình và tự phê bình là
vũ khí rất cần thiết và sắc bén, nó giúp chúng ta sửa chữa sai lầm và phát
triển ưu điểm".
Người chỉ rõ: “Mỗi cán bộ, đảng viên, mỗi người phải tự kiểm điểm, tự

19


phê bình, tự sửa chữa như mỗi ngày phải rửa mặt. Được như thế thì trong
Đảng sẽ khơng có bệnh, mà Đảng sẽ khoẻ mạnh vô cùng.
Cấp trên cũng nên thỉnh thoảng trưng cầu ý kiến phê bình của cấp dưới,
có như thế có khác gì người có vết nhọ trên mặt, được người ta đem gưomg
cho soi, lúc đó không cần ai khuyên bảo cũng tự vội vàng đi rửa mặt...".
Bác Hồ coi những thứ bệnh quan liêu, tham nhũng, ích kỷ, hẹp hịi. ..là
những kẻ địch bên trong và người nói; “Mỗi kẻ địch bên trong là người bạn
đồng minh của kẻ địch bên ngoài. Địch bên ngoài khơng đáng sợ, địch bên
trong đáng sợ hơn vì nó phá hoại từ trong ra. Vì vậy ta phải hết sức đề
phịng những kẻ địch đó, phải chữa hết những thứ bệnh đó".
Có lần Bác lại nói: “Ta có hai cách để thực hiện thống nhất tư tưởng,
đoàn kết nội bộ là phê bình và tự phê bình". Phê bình và tự phê bình quian
trọng như vậy, nhưng nhiều nơi nhiều lúc chúng ta chưa làm tốt, hoặc có> đề
ra nhưng lại làm một cách qua loa, chiếu ỉệ, nể nang, x xoa cho xong...
Trong phê bình cịn thiếu dân chủ, cấp dưới khơng dám thẳng thắn ph ê
bình cấp trên, cấp trên có nơi khơng lắng nghe ý kiến phê bình của qiuần
chúng. Thậm chí cịn trù úm, trả thù, coi đó là luận điệu của kẻ xấu. Trong
nhân dân và cán bộ có câu nói: “Đấu tranh rồi tránh đâu”. Những điều đó
làm cho việc phê bình và tự phê bình khơng được đến nơi đến chốn, có khi
biến thành một việc hình thức.

Trong bài nói chuyện tại Hội nghị tổng kết chiến dịch Lê Hồng Phong
II, năm 1950, Bác Hồ đã nói: “Tự phê bình và phê bình phải thật thà vạch
khuyết điểm, có lỗi mà khơng vạch ra, khơng khác gì người có bệnh mà
khơng chịu khai với thầy thuốc...Vạch khuyết điểm để sửa chữa, cũng phải
nêu ưu điểm để phát huy. Muốn tự phê bình và phê bình có kết quả, cán bộ
các cấp nhất là cấp cao phải noi gương trước".
Nhân ngày thành lập Đảng 3-2-1969, Bác viết bài báo "Nâng cao (đạo
đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân".. Trong bài báo đầy tâm huiyết
và nỗi ưu tư ấy, Bác viết: “Đảng ta đã đào tạo một thế hệ thanh niên cách
mạng gái cũng như trai rất hăng hái dũng cảm trong mọi công tác. Đ 6 là
những bông hoa tươi thắm của chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Nhân dâm và
Đảng ta rất tự hào có những người con xứng đáng như thế. Song bên cạnh
những đồng chí ấy, cịn có số ít cán bộ đảng viên mà đạo đức và phẩm ch ất
còn thấp kém. Họ mang nặng chủ nghĩa cá nhân, việc gì cũng nghĩ đến lợi
ích riêng của mình trước hết. Họ khơng lo: “Mình vì mọi người”mà chỉ
20


m uổn ’M ọi người vì mình". Do cá nhân chủ nghĩa mà ngại gian khổ, khó
khăin, sa vào tham ơ, hủ hóa, lãng phí xa hoa. Họ tham danh trục lợi, thích
địa vị quyền hành, tự cao tự đại, coi thường tập thể, xem thưịmg quần
chÚTig. độc đốn chun quyền. Họ xa rời quần chúng, xa rời thực tế, mắc
bệnh qaan liêu mệnh lệnh, họ khơng có tinh thần vươn lên, không chịu học
tập để tiến bộ.
Cũng do cá nhân chủ nghĩa mà mất đồn kết, thiếu tính tổ chức, thiếu
tính kỷ luật, kém tính thần trách nhiệm, khơng chấp hành đúng đường lối
chính sách của Đảng và Nhà nước, làm hại đến lợi ích của cách mạng, của
nhân dân.
Cũng trong bài báo cuối cùng này Người chỉ rõ: "Đảng ta phải ra sức
tăng cường giáo dục toàn Đảng về ỉý tưởng cộng sản chủ nghĩa, về đường

lối chính sách cùa Đảng, về nhiệm vụ và đạo đức của người đảng viên, phải
thực hành phê bình và tự phê bình nghiêm chỉnh trong Đảng, phải hoan
nghênh và khuyến khích quần chúng thật thà phê bình cán bộ đảng viên..."
Trong bản Di chúc của mình, Bác căn dặn: “Trong Đảng thực hành dân
chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là
cácìh tốt nhất để củng cổ và phát triển sự đoàn kết thống nhất của Đảng,
phải có tình đồng chí thương u lẫn nhau". Bác căn dặn chúng ta: “Đạo
đức cách mạng không phải trên trời rơi xuống, nó do đấu tranh rèn luyện
bềni bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cổ cũng như ngọc càng mài càng
sán;g, vàng càng luyện càng trong".
Những lời dạy của Bác rất thiết thực với chúng ta, nhất là trong cuộc
vậni động “Học tập và làm theo tấm gưong đạo đức Hồ Chí Minh", xây
dựng chỉnh đốn Đảng và trong công cuộc đưa đất nước ta trở thành một
nưởc giầu đẹp như mong ước của Người. Ngày nay khi nhắc đến phê bình,
chủing ta lại nhắc đến bài thơ của Bác:
"Gợo đem vào giã bao đau đớn
Gạo giã xong rồi trắng tựa bông
Sống ở trên đời người cũng thế
Gian nan rèn luyện mới thành cơng".
Bùi Hồng, Thanh Hóa
Theo tạp chí Tun giáo

21


BÀI BÁO NÂNG CAO OẠO ĐÚD CÁCH MẠNG,
QUÉT SẠCH CHỎ NGHĨA CA NHÂN”
gày 25-1-1969, Bác cho mời đồng chí phụ trách Tuyên huấn của Đảng
đến giao nhiệm vụ chuẩn bị bài viết Quét sạch chủ nghĩa cá nhân, nâng
cao đạo đức cách mạng. Bác nói rõ mục đích, nội dung và nhấn mạnh yêu

cầu quan trọng của bài báo. Ngày 28-1-1969, Rác sửa lại bài viết rồi cho
đánh máy thành nhiều bản gửi đến từng đồng chí ủ y viên Bộ Chính trị đề
nghị tham gia ý kiến. Đây hẳn cũng khơng phải là một việc ngẫu nhiên. Dưới
hình thức tham gia một bài viết trong dịp kỷ niệm ngày thành lập Đảng, mỗi
đồng chí ủ y viên Bộ Chính trị sẽ có trong tay một tài liệu mà câu đầu tiên là:
Quét sạch chủ nghĩa cá nhân, nâng cao đạo đức cách mạng. Chiều 30-1, Bác
cùng Văn phòng đọc lại từng ý kiến đóng góp của các đồng chí ủ y viên Bộ
Chính trị bổ sung vào bản thảo rồi cho đưa đi đánh máy. Bác dặn đánh máy
xong gửi cho Bác một bản. Ngày 1-2, 15h30, đồng chí phụ trách Tuyên huấn
sang gặp Bác, xin bản thảo chính thức để kịp gửi đăng báo. cầm bản thảo
cuối cùng do Bác tự tay đánh máỵ, đồng chí phụ trách Tuyên huấn đề nghị
với Bác xin sửa lại đầu đề; đưa vế “nâng cao đạo đức cách mạng”lên trước,
chuyển vế “quét sạch chủ nghĩa cá nhân”ra phía sau với lý do cán bộ đảng
viên ta nói chung là tốt, ưu điểm là cơ bản. Bác quay sang hỏi đồng chí cán
bộ Văn phịng: “Ý kiến chú thế nào?”. Đồng chí cán bộ Văn phịng cũng nhất
trí. Bác Hồ im lặng suy nghĩ, cuối cùng Bác nói: “Ý kiến của các chú Bác
thấy cũng có lý. Nhưng Bác cịn phân vân điều này: gia đình các chú tiết
kiệm mua sắm được bộ bàn ghế, giường tủ mới. Vậy trước khi kê vào phịng,
các chú có qt dọn nhà cửa sạch sẽ hay cứ để rác rưởi bẩn thỉu mà khiêng
bàn ghế, giường tủ vào?”. Anh em đang lúng túng chưa biết trả lời thê nào thì
Bác đã nói: “Vì cả hai chú đã đề nghị, là đa số, Bác đồng ý nhượng bộ, đổi
lại tên đầu bài là Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân.
Nhưng ở trong bài thì dứt khốt phải để ngun ý của Bác: Quét sạch chủ
nghĩa cá nhân, nâng cao đạo đức cách mạng”. Ý tứ ây của Bác, cho mãi đên
hôm nay càng thấy vô cùng sâu sắc.

N

Theo ỉ 17 câu chuyện kể về tẩm
gương đạo đức Hồ Chính Minh

22


KIÊN TRỊ ch ô n g

lạ i tuổi g ià v à b ệ n h tật
m

m

m

ang đến năm 1967, Bác Hồ đã già và yếu đi nhiều. Nhưng ngày ba
bữa, Bác vẫn tự mình từ nhà sàn đi bộ đến nhà ăn. Một phần không
muốn phiền anh em phục vụ, phần nữa Bác muốn đặt ra cho mình một kỷ
luật, buộc mình phải vận động, rèn luyện chống lại cái suy yếu của tuổi già.

S

Các đồng chí phục vụ Bác rất áy náy. Phần thương Bác vất vả, ngày nắng
còn ngày mưa; phần lo Bác già yếu, chẳng may vấp ngã, nếu có chuyện gì thì
ảnh hưởng lớn đến cơng việc của đất nước, của Đảng.
Ngày đó, con đường quanh ao cá chưa được tôn tạo như hiện nay. Sau những
trận mưa to, đường đi còn ngập nước. Nhưng đến giờ ăn, dù đang còn mưa Bác
vẫn xắn quần q đầu gối, cầm ơ, cùng đồng chí bảo vệ lội nước đi sang nhà ăn.
Nhưi ống chân Bác gầy, nổi gân xanh, anh em thương Bác trào nước mắt nhưng
không sao thuyết phục được Bác cho phép dọn cơm lên nhà sàn.
Bác nói: “Các chú muốn chỉ một người vất vả hay muốn cho nhiều người
cũng phải vất vả vì Bác?”.
Có hơm, buổi sớm Bác vừa thay quần áo xong, đến bữa, gặp trời mưa,

Bác không muốn các đồng chí phục vụ phải giặt nhiều, Bác cởi quần dài, gập
lại, cắp nách, sang đến nơi Bác mới mặc vào. Bác khơng muốn làm phiền ai.
Tuy vậy, các đồng chí phục vụ Bác vẫn cố gắng tìm mọi cách để có thể
thay đổi được tình hình ấy.
Một hơm, Bác mời chị Trần Thị Lý, nữ anh hùng Quảng Nam vào ăn
cơm với Bác.
Hơm đó, ngày 3-7-1967, trời mưa rất to. Đồng chí VQ Kỳ cho dọn cơm
ngay bên dưới nhà sàn để Bác ăn cùng chị Lý. Thương chị Lý thưoTig tật, đau
yếu, đường mưa trom đi lại idió khăn, lần đầu tiên bữa đó Bác Hồ đồng ý ở lại
ăn cơm dưới nhà sàn.
Hơm sau, các đồng chí phục vụ lại dọn com dưới nhà sàn mời Bác ăn,
23