Vai trò của cộng đồng dân cư trong việc hạn chế và khắc phục ô nhiễm môi trường làng nghề tại tỉnh Nam Định (Nghiên cứu trường hợp huyện Ý Yên)

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (285.79 KB, 13 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

---

VŨ THỊ HỒNG LOAN

VAI TRÒ CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƯ TRONG VIỆC

HẠN CHẾ VÀ KHẮC PHỤC Ô NHIÊM MÔI TRƯỜNG

LÀNG NGHỀ TẠI TỈNH NAM ĐỊNH

(NGHIÊN CỨU LÀNG NGHỀ HUYỆN Ý YÊN

)

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC QUẢN LÝ

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

---

VŨ THỊ HỒNG LOAN

VAI TRÒ CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƯ TRONG VIỆC

HẠN CHẾ VÀ KHẮC PHỤC Ô NHIÊM MÔI TRƯỜNG

LÀNG NGHỀ TẠI TỈNH NAM ĐỊNH

(NGHIÊN CỨU LÀNG NGHỀ HUYỆN Ý YÊN

)

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC QUẢN LÝ 
MÃ SỐ: ĐÀO TẠO THÍ ĐIỂM

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Xuân Hằng

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU ... 1

1. Tên đề tài... 1

2. Lý do chọn đề tài ... 1

3. Lịch sử nghiên cứu ... 2

4. Mục tiêu nghiên cứu ... Error! Bookmark not defined.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ... Error! Bookmark not defined.

6. Phạm vi nghiên cứu ... Error! Bookmark not defined.

7. Mẫu khảo sát ... Error! Bookmark not defined.

8. Câu hỏi nghiên cứu ... Error! Bookmark not defined.

9. Giả thuyết nghiên cứu ... Error! Bookmark not defined.

10. Phƣơng pháp nghiên cứu ... Error! Bookmark not defined.

11. Dự kiến kết quả thu đƣợc ... Error! Bookmark not defined.

PHẦN 2. NỘI DUNG CHÍNH CỦA LUẬN VĂN ... Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 1.Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG VÀ TRÁCH NHIỆM CỦACỘNG ĐỒNG TRONG
VIỆC HẠN CHẾ VÀ KHẮC PHỤC Ô NHIỄMMÔI TRƢỜNG LÀNG NGHỀ ... Error!
Bookmark not defined.

1.1. Ơ nhiễm mơi trƣờng và các khái niệm liên quan ... Error! Bookmark not defined.

1.1.1. Khái niệm ô nhiễm môi trƣờng ... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Các dạng ô nhiễm môi trƣờng ... Error! Bookmark not defined.

1.2 Làng nghề và ô nhiễm môi trƣờng ... Error! Bookmark not defined.

1.2.1 Khái niệm làng nghề ... Error! Bookmark not defined.
1.2.2 Đặctrƣng của làng nghề ... Error! Bookmark not defined.
1.2.3 Phƣơng thức sản xuất tại làng nghề và ảnh hƣởng của nó đến mơi trƣờng
... Error! Bookmark not defined.

1.3. Cộng đồng dân cƣ nhân tố quan trọng trong hoạt động hạn chế và khắc phục ô nhiễm môi
trƣờng làng nghề ... Error! Bookmark not defined.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

1.3.3. Vấn đề ô nhiễm môi trƣờng làng nghề và sức khỏe cộng động ... Error! 
Bookmark not defined.

1.3.4. Trách nhiệm, mức độ tham gia bảo vệ môi trƣờng làng nghề của cộng
đồng dân cƣ, chính quyền địa phƣơng, ... Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG LÀNG NGHỀ VÀ HOẠT ĐỘNG BẢO
VỆ MÔI TRƢỜNG CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƢ HUYỆN Ý YÊN, NAM ĐỊNH ... Error!
Bookmark not defined.

2.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội huyện Ý Yên ... Error! Bookmark not defined.

2.1.1. Điều kiện kinh tế - xã hội và lịch sử phát triển làng nghề huyện Ý Yên
... Error! Bookmark not defined.
2.1.2 Đặc điểm sản xuất, vị trí địa lý, quy mơ của các làng nghề huyện Ý Yên
... Error! Bookmark not defined.
2.1.3 Ảnh hƣởng của làng nghề đến sự phát triển kinh tế, xã hội đến cộng đồng
dân cƣ huyện Ý Yên ... Error! Bookmark not defined.

2.2. Phƣơng thức sản xuất và nguồn gây ô nhiễm môi trƣờng làng nghề huyện Ý Yên, tỉnh Nam
Định ... Error! Bookmark not defined.

2.2.1 Đánh giá thực trạng ô nhiễm môi trƣờng làng nghề thủ công mỹ nghệ
Mây tre đan (gọi tắt Làng nghề Mây, tre, đan) từ phân tích quy trình sản xuất và
báo cáo của chính quyền địa phƣơng xã Yên Tiến, huyện Ý Yên. ... Error! 
Bookmark not defined.

2.2.2. Đánh giá thực trạng ô nhiễm môi trƣờng làng nghề Đúc, dát đồng, cơ khí
(làng nghề Đúc đồng) từ phân tích quy trình sản xuất và báo cáo của chính
quyền địa phƣơng xã Yên Xá, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định, Error! Bookmark 
not defined.

2.2.3. Đánh giá thực trạng ô nhiễm môi trƣờng làng nghề đồ gỗ từ phân tích

quy trình sản xuất và báo cáo của chính quyền địa phƣơng xã Yên Ninh, huyện
Ý Yên, tỉnh Nam Định, ... Error! Bookmark not defined.

2.3.Vai trò, mức độ tham gia hoạt động hạn chế và khắc phục ô nhiễm môi trƣờng làng nghề của
cộng đồng dân cƣ huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định, ... Error! Bookmark not defined.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

2.3.2. Ảnh hƣởng ô nhiễm môi trƣờng tại làng nghề huyện Ý Yên đến sức khỏe
và đời sống của cộng đồng dân cƣ, ... Error! Bookmark not defined.
2.3.3. Mức độ tham giacủa cộng đồng dân cƣ trong hoạt động hạn chế và khắc
phục ô nhiễm môi trƣờng làng nghề... Error! Bookmark not defined.
2.3.4. Chính sách, hoạt động và sự quan tâm của chính quyền địa phƣơng đến ơ
nhiễm mơi trƣờng làng nghề huyện Ý Yên ... Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN
CƢ CHỦ YẾU LÀ GIA ĐÌNH, DỊNG HỌ, TỔ CHỨC CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI THÔNG QUA
TẦN XUẤT VÀ HIỆU QUẢ THAM GIA, TỔ CHỨC HỌAT ĐỘNG HẠN CHẾ VÀ KHẮC
PHỤC Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG LÀNG NGHỀ TẠI HUYỆN Ý YÊN, TỈNH NAM ĐỊNH

... Error! Bookmark not defined.

3.1. Một số nhân tố trong làng nghề là nguyên nhân tác động đến mức độ tham gia của cộng
đồng trong hoạt động bảo vệ môi trƣờng làng nghề tại huyện Ý Yên ... Error! Bookmark not
defined.

3.2. Định hƣớng, thay đổi nhận thức, quan điểm của cộng đồng dân cƣ trong mối quan hệ làng
xóm với cơ sở sản xuất. ... Error! Bookmark not defined.
3.3. Nhóm giải pháp tham gia bảo vệ mơi trƣờng của các tổ chức chính trị - xã hội... Error!
Bookmark not defined.

3.4. Nhóm giải pháp tham gia của dòng họ trong việc bảo vệ môi trƣờng làng nghề ... Error!

Bookmark not defined.

3.5.Một số khuyến nghị về công tác quản lý ô nhiễm môi trƣờng làng nghề huyện Ý Yên ... Error!
Bookmark not defined.

KẾT LUẬN ... Error! Bookmark not defined.

1. Đóng góp của luận văn ... Error! Bookmark not defined.
2.Hạn chế của Luận văn ... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ... 4

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

DANH MỤC SƠ ĐỒ

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tên đề tài

Vai trò của cộng đồng dân cư trong việc hạn chế và khắc phục ô nhiễm 
môi trường làng nghề tỉnh Nam Định (Nghiên cứu trường hợp làng nghề huyện 
Ý Yên)

2. Lý do chọn đề tài

- Tính cấp thiết của đề tài:

Chính sách đổi mới của kinh tế, định hƣớng phát triển làng nghề tại vùng nông
thôn đã mang lại cho luồng sinh khí mới cho các ngành nghề thủ công – truyền
thống tại Việt Nam. Trong 10 năm trở lại đây, làng nghề phát triển nhanh chóng cả

về số lƣợng và quy mơ, tính đến năm 2013 cả nƣớc có khoảng 1500 làng nghề, làng
nghề này đƣợc phân bố đều ở cả 3 miền, tại Đồng bằng Sơng Hồng có khoảng 800
làng nghề, phân bố chủ yếu ở các tỉnh: Hà Tây có 280 làng nghề, Thái Bình có 187
làng nghề, Bắc Ninh có 59 làng nghề, Hải Dƣơng có 65 làng nghề, Nam Định có 90
làng nghề, Thanh Hóa có 127 làng nghề. Số lao động làm nông nghiệp trong các
làng nghề chiêm một tỉ lệ thấp dƣới 30% tổng số lao động tại làng nghề. Nhƣ vậy
phát triển làng nghề kéo theo sự phát triển, thay da đổi thịt kinh tế nông thôn là một
định hƣớng đúng, nhƣng một sự phát triển cần phải cân đối trong quy hoạch và
quản lý chặt chẽ ngay từ phía nhà nƣớc, thì mới tạo nên sự chắc chắn và bền vững.
Tuy nhiên hiện nay trong hệ thống quản lý làng nghề Việt Nam đang có sự chồng
chéo, khơng đồng nhất cụ thể: Chính phủ quy định Bộ NN&PTNT quản lý các hộ,
cá nhân; Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng quản lý chất thải; Bộ Công thƣơng quản lý
DN ở nông thôn, nhƣng mỗi tỉnh lại phân công khác nhau dẫn đến phân tán, chồng
chéo (27 tỉnh, thành phân cho sở NN&PTNT, 22 tỉnh, thành là sở Cơng thƣơng, cịn
lại là thuộc các sở KH&ĐT, LĐTB&XH, liên minh HTX)…điều này khiến hiệu
quả hoạt động kinh doanh và bảo vệ môi trƣờng của các làng nghề chƣa cao.

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

Mặc dù chính quyền địa phƣơng cũng đã dùng nhiều biện pháp để giải quyết tình trạng
ô nhiễm môi trƣờng, nhƣng do đặc thù sản xuất hộ gia đình phân tán nên việc quản lý
chất thải của xƣởng sản xuất rất khó. Hiện nay gần nhƣ dân cƣ làng nghề vẫn có thái độ
coi trọng vấn đề kinh tế hơn là quan tâm tới hậu quả của việc xả thải ra môi trƣờng. Theo
Tôi đây là ngun nhân chính khiến vấn đề ơ nhiễm môi trƣờng làng nghề ngày càng trở
nên nghiêm trọng. Và để cải thiện môi trƣờng làng nghề, bên cạnh sự quan tâm của chính
quyền địa phƣơng, thì cộng đồng dân cƣ tại làng nghề và chủ mỗi xƣởng sản xuất cần
phải nhận thức đƣợc tác động động tiêu cực mà ô nhiễm môi trƣờng mang tới, và cùng
chung tay vào hoạt động hạn chế và khắc phục ô nhiễm môi trƣờng làng nghề. Đây là lý
do Tôi chọn đề tài “ Vai trò của cộng đồng dân cƣ trong việc hạn chế và khắc phục ô
nhiễm môi trƣờng làng nghề tỉnh Nam Định (nghiên cứu trƣờng hợp huyện Ý Yên).

- Đóng góp lý luận: Với đề tài nghiên cứu này, tơi mong muốn đóng góp thêm vào hệ

thống phƣơng pháp giải quyết ô nhiễm môi trƣờng nói chung và mơi trƣờng làng nghề
nói riêng theo hƣớng tiếp cận đƣa ra những giải pháp nhằm thay đổi thái độ và tạo điều
kiện để cộng đồng dân cƣ tích cực, tự giác tham gia hoạt động hạn chế và khắc phục ơ
nhiễm mơi trƣờng làng nghề.

- Đóng góp cho hoạt động thực tiễn: Qua việc nghiên cứu thực trạng ô nhiễm môi
trƣờng làng nghề huyện Ý Yên, Nam Định, Tác giả muốn thông qua những số liệu thống
kê nghiên cứu hiện trạng ô nhiễm môi trƣờng làng nghề, nhận thức bảo vệ môi trƣờng
của ngƣời dân làng nghề hiện nay, giúp nhà nghiên cứu, nhà quản lý, cộng đồng dân cƣ
có cái nhìn tồn diện hơn, sâu sắc hơn về vai trị của các tổ chức chính trị - xã hội, dịng
họ, cá nhân, gia đình trong việc giảm tác hại của ô nhiễm môi trƣờng làng nghề đến đời
sống, sức khỏe của ngƣời dân.

3. Lịch sử nghiên cứu

Ô nhiễm mơi trƣờng nói chung và ơ nhiễm mơi trƣờng làng nghề nói riêng là vấn đề
đƣợc xã hội và nhiều nhà nghiên cứu quan tâm.

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

- Sách “Làng nghề Việt Nam và môi trường”, tác giả Đặng Thị Kim Chi, NXB Khoa
học kĩ thuật, 2005, cuốn sách là cơng trình nghiên cứu tổng quan nhất về ô nhiễm môi
trƣờng làng làng nghề. Tác giả đã nêu rõ từ lịch sử phát triển, phân loại, các đặc điểm cơ
bản làng nghề cũng nhƣ hiện trạng kinh tế, xã hội của các làng nghề Việt Nam hiện nay.
Tác giả đã phân loại các làng nghề Việt Nam thành 5 nhóm nghề chính và đƣa ra hiện
trạng mơi trƣờng các làng nghề. Qua đó cũng nêu rõ các tồn tại ảnh hƣởng tới phát triển
kinh tế và bảo vệ môi trƣờng của làng nghề, nêu dự báo phát triển và mức độ ô nhiễm
đến năm 2010, một số định hƣớng xây dựng chính sách đảm bảo phát triển làng nghề bền
vững và đề xuất các giải pháp cải thiện mơi trƣờng cho từng loại hình làng nghề của Việt
Nam. Tác giả đã cùng các đồng nghiệp nghiên cứu trƣờng hợp ô nhiễm môi trƣờng tại 3
làng nghề ở Bắc Ninh: Làng nghề sản xuất giấy Dƣơng Ô, làng nghề tái chế sắt thép Đa
Hội, và làng nghề tái chế nhựa Minh Khai, tác giả đã chứng minh đƣợc nồng độ ô nhiễm

bụi, nhiệt, khơng khí, nƣớc… tùy thuộc vào loại hình sản xuất của làng nghề. Và tác giả
cũng chỉ ra đƣợc tại những làng nghề ơ nhiễm thì tuổi thọ trung bình của ngƣời dân sẽ
giảm hơn so với những làng nghề thuần nông khác.

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Nông nghiệp (2006), Thông tư 116/2006/TT-BNN về hướng dẫn một số nội 
dung của nghị định số 66/2006/NĐ-CP ngày 7/7/2006 của chính phủ về phát triển 
ngành nghề nơng thơn,

2. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng (2008), Báo cáo môi trường quốc gia 2008 – Môi 
trường làng nghề Việt Nam

3. Công ty Môi trƣờng Tầm nhìn xanh, Kho tài liệu mơi trường, , 
4. Nguyễn Thế Chinh (2003), Kinh tế và quản lý môi trường, NXB Thống Kê, Hà Nội
5. Đặng Kim Chi (2005), Làng nghề Việt Nam và môi trường, NXB Khoa học và kỹ

thuật

6. Đặng Kim Chi (2005), Tài liệu hường dẫn áp dụng các giải pháp cải thiện môi 
trường cho làng nghề thủ công mỹ nghệ: Đề tài nghiên cứu khoa học và thực tiễn 
cho việc xây dựng các chính sách và biện pháp giải quyết vấn đề môi trường ở các 
làng nghề Việt Nam, NXB Khoa học và kĩ thuật

7. Thân Trung Dũng (2009), Quản lý xung đột môi trường trong phát triển làng nghề 
bằng xây dựng khu sản xuất tách biệt và lập quỹ phịng chống ơ nhiễm môi trường 
(nghiên cứu làng nghề sơn mài Hạ Thái –Hà Nội), Khoa khoa học quản lý,
ĐHKHXH&NV

8. Vũ Cao Đàm (2002), Xã hội học môi trường, NXB Thống kê, Hà Nội

9. Vũ Cao Đàm (2009), Nghiên cứu xã hội về môi trường, ĐHKHXH&NV, Đại học
quốc gia Hà Nội

10.Vũ Cao Đàm, Giải quyết xung đột môi trường trong các làng nghề nội dung tất yếu 
của quản lý môi trường, , ngày cập nhật 22/09/2014

11.Bùi Xuân Đính (1998), “Bàn thêm về mối quan hệ giữa làng và xã qua quy mô cấp 
xã thời phong kiến”, trong Đinh Xuân Lâm, Dương Lan Hải (chủ biên), Nghiên 
cứu Việt Nam, một số vấn đề lịch sử kinh tế - xã hội - văn hóa, Hà Nội, nxb Thế
Giới, 1998, tr. 97.

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

13.B.S Bạch Quốc Khang, Bùi Xuân Toái, Nguyễn Thị Thu Quế (2005), Sổ tay hướng 
dẫn xây dựng kế hoạch phát triển làng nghề sử dụng phương pháp có sự tham gia 
của cộng đồng dân cư, NXB Nông nghiệp

14. Bá Khanh, Làng nghề bức tử môi trường, , ngày cập nhật
15.9.2014

15.Lê Thị Minh Lý (2003), Làng nghề và việc bảo tồn giá trị văn hóa phi vật thể, Tạp
chí di sản văn hóa số 4/2003, tr68-71

16.Đặng Đình Long (2005), Tính cộng đồng và xung đột mơi trường làng nghề ở ĐB 
Sông Hồng – Thực trạng và xu hướng biến đổi, NXB Nơng nghiệp, Hà Nội

17.Phịng Lao động, Thƣơng binh và Xã hội, huyện Ý Yên (2012), Báo cáo thống kê 
doanh nghiệp trên địa bàn huyện Ý n 2012

18.Phịng Tài ngun và Mơi trƣờng, huyện Ý Yên 2014, Báo cáo tình hình thu gom 
và xử lý rác thải sinh hoạt

19. Phịng Tài ngun và Mơi trƣờng huyện Ý Yên (2012), Tổng hợp kết quả thu phí 
bảo vệ mơi trường đối với nước thải công nghiệp trên địa bàn huyện Ý Yên năm 
2011, năm 20112

20.Quốc Hội nƣớc Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2014), Luật Bảo vệ Môi 
trường (Luật số 55/2014/QH13).

21.Quốc Hội nƣớc Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2014), Luật Bảo vệ môi 
trường

22. Quốc Hội nƣớc Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2000), Luật hơn nhân và 
gia đình(Luật số 22/2000/QH10)

23. Tổng cục thống kê Việt Nam (2011), Kết quả tổng điều tra nông thôn nông nghiệp 
và thủy sản 2011,

24. B.S Nguyễn Thị Hồng Tú (2005), Những vấn đề sức khỏe và an toàn trong các 
làng nghề Việt Nam, NXB Y Học

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

26. Đỗ Thị Thạch (2006), Báo cáo tổng quan khoa học 2005 -2006: Khôi phục và phát 
triển làng nghề ở ĐBSH nước ta hiện nay, Viện Công nghệ, xã hội và khoa học
27. UBND tỉnh Nam Định (2012), Danh sách công nhận nghề, làng nghề, làng nghề

truyền thống của tỉnh Nam Định năm 2012, kèm theo quyết định số
1470/QĐ-UBND ngày 1.10.2012

28.UBND huyện Ý Yên (2008), Niên giám thống kê huyện Ý Yên 2008, NXB Thống
Kê, Hà Nội

29.UBND huyện Ý Yên (2012), Niên giám thống kê huyện Ý Yên 2012, NXB Thống
Kê, Hà Nội

30. UBND xã Yên Xá (2013), Báo cáo công tác kiểm tra thanh tra và xử lý vi phạm
pháp luật bảo vệ môi trƣờng

31.GS. Trần Quốc Vƣợng ( 8/1996), Bảo tồn và phát trển làng nghề truyền thống Việt 
Nam, Kỷ yếu hội thảo quốc tế

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13></div>

Vai trò của cộng đồng dân cư trong việc hạn chế và khắc phục ô nhiễm môi trường làng nghề tại tỉnh Nam Định (Nghiên cứu trường hợp huyện Ý Yên)

<b>ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI </b>

<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN </b>

<b>VŨ THỊ HỒNG LOAN </b>

<b>VAI TRÒ CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƯ TRONG VIỆC </b>

<b>HẠN CHẾ VÀ KHẮC PHỤC Ô NHIÊM MÔI TRƯỜNG </b>

<b>LÀNG NGHỀ TẠI TỈNH NAM ĐỊNH </b>

<b> (NGHIÊN CỨU LÀNG NGHỀ HUYỆN Ý YÊN</b>

<b>) </b>