Tư tưởng Hồ Chí Minh về Đảng cầm
quyền
Trong Báo cáo chính trị tại Đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ II
của Đảng, 1951, khi nói về thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám
1945, Bác viết: "Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân
Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp lao động và những dân
tộc bị áp bức nơi khác cũng có thể tự hào rằng: lần này là lần
đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa và
nửa thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng
thành công, đã nắm chính quyền tồn quốc"(*).
Và trong Di chúc để lại, tác phẩm cuối cùng của đời mình, khi
nói về Đảng, một lần nữa Bác viết: "Đảng ta là một Đảng cầm
quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo
đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí cơng vơ tư.
Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người
lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân".


Khái niệm về "Đảng cầm quyền" thật ra khơng có gì xa lạ đối
với các nước tư bản chủ nghĩa với nền chính trị đa đảng. Ở đấy,
Đảng nào giành thắng lợi trong tranh cử thì đứng ra lập chính
phủ của mình và trở thành "đảng cầm quyền". Cũng có nước,
một số thế lực chính trị (hay quân sự) giành lấy chính quyền
thơng qua đảo chính hay lật đổ.
Đối với Đảng ta, vấn đề chính quyền đã được giải quyết thông
qua con đường cách mạng, phù hợp với những điều kiện lịch sử
của nước mình. Trước kia, khi nhân dân ta cịn sống trong vịng
nơ lệ thì nhiệm vụ hàng đầu của Đảng là lãnh đạo nhân dân làm
cách mạng lật đổ ách thống trị của chủ nghĩa thực dân phong
kiến, giành chính quyền về tay nhân dân. Và sau khi đã giành
được chính quyền rồi thì trọng trách của Đảng là lãnh đạo gìn

giữ chính quyền, bảo vệ Tổ quốc, làm cho chính quyền ấy thực
hiện tốt các nhiệm vụ của cách mạng, trước hết và trên hết là vì
lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân.


Theo tư tưởng của Bác Hồ và của Đảng ta từ trước đến nay, khái
niệm Đảng "nắm chính quyền" hay "cầm quyền" là đồng nghĩa
với Đảng lãnh đạo chính quyền.
Năm 1947, trong tác phẩm "Sửa đổi lối làm việc", Bác Hồ viết:
"Đảng không phải là một tổ chức để làm quan phát tài. Nó phải
làm trịn nhiệm vụ giải phóng dân tộc, làm cho Tổ quốc giàu
mạnh, đồng bào sung sướng".
Năm 1960, trong bài nói tại lễ kỷ niệm 30 năm Ngày thành lập
Đảng, Người nhấn mạnh: "Đảng ta vĩ đại, vì ngồi lợi ích của
giai cấp, của nhân dân, của dân tộc, Đảng ta khơng có lợi ích gì
khác".
Quan điểm xuyên suốt trong các tác phẩm của Bác là Đảng (nói
chung) và cán bộ, đảng viên (nói riêng) "phải xứng đáng là
người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân".
Muốn vậy, Đảng và cán bộ, đảng viên phải không ngừng rèn
luyện, nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá
nhân.


Năm 1953, trong thư gửi Lớp chỉnh Đảng Liên khu 5, Bác viết:
"Mục đích chỉnh Đảng là để dùi mài cán bộ và đảng viên thành
những chiến sĩ xứng đáng là người đầy tớ của nhân dân".
Năm 1968, làm việc với một số cán bộ Ban Tuyên huấn Trung
ương Đảng về việc xuất bản loại sách "Người tốt, việc tốt", Bác
nói: "Một dân tộc, một Đảng và mỗi con người, ngày hơm qua là

vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày
mai vẫn được mọi người u mến và ca ngợi, nếu lịng dạ khơng
trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân".
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Đảng, nói chung và về
Đảng cầm quyền nói riêng ln được Đảng ta trung thành, vận
dụng sáng tạo và phát triển. Nói Đảng cầm quyền hồn tồn
khơng có nghĩa là Đảng tự biến mình thành chính quyền, một
mình mình nắm giữ chính quyền và làm chức năng của chính
quyền. "Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ" là
cơ chế vận hành của chế độ ta. Theo cơ chế ấy, Đảng, Nhà nước
và nhân dân đều là những chủ thể của quyền lực, nhưng quyền
lực của mỗi chủ thể ấy lại không giống nhau. Quyền lực của


Đảng là quyền lãnh đạo, bao gồm cả quyền lãnh đạo chính
quyền, nhưng bản thân Đảng lại khơng phải là chính quyền Nhà
nước, khơng làm thay cho Nhà nước. Quyền lực nhà nước bao
gồm các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp, nhưng quyền
lực ấy không phải do Nhà nước tự có mà là do nhân dân giao
phó cho những cơ quan quyền lực do mình cử ra. Quyền lực của
nhân dân là quyền của người làm chủ đất nước và quyền làm
chủ ấy được thực hiện thông qua các hình thức dân chủ đại diện
và dân chủ trực tiếp, kể cả dân chủ tự quản ở cơ sở. Mẫu số
chung của ba loại quyền lực nêu trên (lãnh đạo, quản lý và làm
chủ), xét cho cùng, là tư tưởng Bác Hồ từng nêu lên trong bài
báo "Dân vận" viết năm 1949 cách đây đúng 61 năm "Nước ta là
nước dân chủ. Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền
hạn đều của dân... Chính quyền từ xã đến Chính phủ Trung
ương đều do dân cử ra... Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng
đều ở nơi dân".

Cơ chế "Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ"
thực chất là phương thức tổ chức nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ở
nước ta.


Cương lĩnh năm 1991 của Đảng và những điều bổ sung, phát
triển các quan điểm về Đảng và Đảng cầm quyền qua các kỳ Đại
hội của Đảng và các khóa Trung ương từ bấy đến nay đều xác
định: Xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta xây dựng là một
xã hội do nhân dân làm chủ. Dân chủ xã hội chủ nghĩa là bản
chất của chế độ ta; phải xây dựng và từng bước hoàn thiện nền
dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm tất cả quyền lực Nhà nước
thuộc về nhân dân. Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, thể hiện và
thực hiện ý chí và quyền lực của nhân dân. Mặt trận Tổ quốc và
các đồn thể nhân dân có vai trị rất quan trọng trong sự nghiệp
đại đoàn kết toàn dân, đại diện và bảo vệ quyền và lợi ích hợp
pháp của nhân dân, có nhiệm vụ khơng chỉ động viên, giúp đỡ
đoàn viên, hội viên tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội
mà còn thực hiện vai trò phản biện và giám sát. Đảng Cộng sản
Việt Nam là Đảng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Đảng lãnh đạo
bằng cương lĩnh, chiến lược, các định hướng về chính sách và
chủ trương lớn; thống nhất lãnh đạo hệ thống chính trị, đồng
thời là bộ phận của hệ thống ấy. Đảng gắn bó mật thiết với nhân


dân, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, hoạt
động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật.
Đại hội X của Đảng, khi đề cập nhiệm vụ đổi mới và chỉnh đốn
Đảng, đã đặt lên hàng đầu nhiệm vụ "Nâng cao năng lực lãnh

đạo, cầm quyền, hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách;
tổ chức thực hiện có hiệu quả đường lối". Đại hội cũng chủ
trương, về mặt lý luận, phải tiếp tục làm sáng tỏ những vấn đề
về xây dựng Đảng và về Đảng cầm quyền. Điều quan trọng hơn
nữa là để xứng đáng là Đảng cầm quyền, Đảng phải làm những
gì và làm như thế nào?
Cương lĩnh năm 1991 của Đảng, trong khi nêu lên những bài
học lớn, đã khẳng định: "Sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng là
nhân tố hàng đầu quyết định thắng lợi của cách mạng Việt
Nam". Đảng khơng có lợi ích nào khác ngoài việc phụng sự Tổ
quốc, phục vụ nhân dân. Mọi đường lối, chủ trương của Đảng
phải xuất phát từ thực tế, tơn trọng quy luật khách quan. Phải
phịng và chống những nguy cơ lớn: sai lầm về đường lối, bệnh
quan liêu và sự thối hóa, biến chất của cán bộ, đảng viên.


Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Đảng và về Đảng cầm
quyền chắc chắn sẽ còn được làm sáng tỏ hơn nữa trong các văn
kiện Đại hội XI của Đảng sắp tới.
Tháng 5-2010
(*) Những trích dẫn lời Bác trong bài báo này đều lấy từ "Hồ
Chí Minh tuyển tập", NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002.