Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

490

ph.ăng-ghen

gọi là vấn đề xà hội tức là phê phán môn kinh tế chính trị và từ
trước năm 1860, ông đà công bố những kết quả nghiên cứu quan
trọng của mình 294 . Lát-xan hết sức có tài và có học vấn toàn
diện, đó là con người giàu nghị lực và linh hoạt [Versatilitọt]
hầu như vô hạn, ông đích thực sinh ra là để đóng vai trò chính
trị trong bất cứ hoàn cảnh nào. Song ông không phải là người
đầu tiên khởi xướng ra phong trào công nhân Đức, cũng không
phải là nhà tư tưởng độc đáo. Toàn bộ nội dung các tác phẩm của
ông đều vay mượn, và hơn thế nữa, vay mượn không phải không
bóp méo; ông có một bậc tiền bối cao hơn hai ông về trí tuệ mà
quả thật ông không hề nhắc đến trong khi vẫn tầm thường hóa
các tác phẩm của người ấy, tên người ấy là Các Mác.
Các Mác sinh ngày 5 tháng Năm 1818 ở Tơ-ria, và ông đà học
hết bậc trung học tại đó. Ông học luật ở Bon, sau đó ở Béc-lin,
nhưng tại đây chẳng bao lâu sau ông đà thôi học luật và chuyển
sang nghiên cứu triết học. Sau 5 năm sống ở "thủ đô của trí
thức", năm 1841 ông trở về Bon với ý định trở thành phó giáo sư
ở trường đại học tổng hợp tại đây. Lúc đó "kỷ nguyên mới"295 lần
thứ nhất đang ngự trị ở Phổ. Phri-đrích Vin-hem IV tuyên bố
rằng ông ta thích có một phái đối lập có khả năng đề xuất chủ
trương hợp lý và ở một vài nơi người ta đà thử tìm cách tổ chức
ra một phái đối lập như vậy. Thế là tờ "Rheinische Zeitung" được
thành lập ở Khuên, trên tờ báo này, với sự dũng cảm chưa từng
thấy lúc bấy giờ Mác đà phê phán những cuộc tranh cÃi ở hội

đồng tỉnh Ranh trong những bài báo gây ấn tượng mạnh mẽ296.
Cuối năm 1842 ông đảm nhiệm việc biên tập tờ báo này và đÃ
làm phiền cơ quan kiểm duyệt đến nỗi ông được người ta dành
cho vinh dự là: phái một viên kiểm duyệt đặc biệt từ Béc-lin đến
đặc trách tờ "Rheinische Zeitung". Khi cả biện pháp đó cũng không
đưa lại hiệu quả gì, người ta đà thiết lập sự kiểm duyệt hai lần
đối với tờ báo này: ngoài lần kiểm duyệt bình thường, mỗi số báo
đều phải qua kiểm duyệt của cấp thứ hai là người đứng đầu chính
quyền thành phố Khuên. Nhưng cả biện pháp đó để chống lại "ác

c.mác

491

ý đà thành cố tật" của tờ "Rheinische Zeitung" cũng chẳng ích
gì đầu năm 1843 nội các ra lệnh quy định đến cuối quý 1, tờ
"Rheinische Zeitung" phải chấm dứt sự tồn tại của mình. Mác đÃ
lập tức từ chức biên tập viên vì những người có cổ phần trong tờ
báo cố tìm cách hòa giải để chấm dứt vụ này, nhưng việc đó cũng
không đạt kết quả gì và tờ báo đà đình bản.
Việc phê phán những cuộc tranh cÃi trong hội đồng tỉnh Ranh
đà buộc Mác phải nghiên cứu những vấn đề có liên quan đến các
lợi ích vật chất và ở đây ông đà đạt đến những quan điểm mới
mà cả luật học, triết học cũng chưa đưa ra được tới: xuất phát từ
triết học pháp quyền của Hê-ghen, Mác đà đi tới kiến giải rằng
không phải nhà nước mà Hê-ghen đà mô tả là "đỉnh của toàn bộ
ngôi nhà" mà ngược lại, "xà hội công dân" mà Hê-ghen rất coi
thường, mới là lĩnh vực người ta phải đi vào để tìm ra chiếc chìa
khóa để hiểu được quá trình phát triển lịch sử của loài người.
Nhưng khoa học về xà hội công dân là kinh tế chính trị học, và

không phải ở Đức, mà chỉ ở Anh hoặc ở Pháp người ta mới có thể
nghiên cứu môn khoa học này một cách chu đáo được.
Sau khi kết hôn cùng con gái ông Phôn Ve-xtơ-pha-len, cố
vấn cơ mật ở Tơ-ria (em gái ông Phôn Ve-xtơ-pha-len, bộ trưởng
nội vụ Phổ sau này), mùa hè năm 1843, Mác chuyển đến Pa-ri, ở
đây ông chủ yếu nghiên cứu môn Kinh tế chính trị và lịch sử đại
cách mạng Pháp. Trong thời gian đó ông cùng với Ru-gơ xuất
bản tạp chí "Deutsch - Franzửsische Jahrbỹchen"297, nhưng tạp
chí này chỉ ra được một số. Năm 1845, bị Ghi-dô trục xuất khỏi
nước Pháp, ông chuyển đến Bruy-xen, ở lại đó tiếp tục nghiên
cứu những vấn đề như trước, cho đến khi cách mạng tháng Hai bắt
đầu. Tác phẩm của ông "Sự khốn cùng của triết học" xuất bản
tại Bruy-xen - Pa-ri 2 98 mà ông viết để phê p hán tác phẩm của
Pru-đông "Triết học về sự khốn cùng" xuất bản năm 1847 chứng
tỏ ông ít tán thành các chủ nghĩa xà hội đang thịnh hành hồi bấy
giờ, ngay cả dưới các hình thức cố tỏ ra khoa học của nó. Ngay
trong tác phẩm này đà có chứa đựng nhiỊu ln ®iĨm quan träng


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

492

ph.ăng-ghen

của lý luận giờ đây đà được phát triển cặn kẽ của ông. Bản
"Tuyên ngôn của Đảng cộng sản" Luân Đôn, 1848, được viết
trước cách mạng tháng Hai và được đại hội công nhân ở Luân
Đôn thông qua, về cơ bản cũng là tác phẩm của ông299 .

Sau khi Mác bị trục xuất một lần nữa - lần này ông bị chính
phủ Bỉ trục xuất, vì chính phủ này kinh hoàng trước cuộc Cách
mạng tháng Hai, - theo lời mời của chính phủ lâm thời Pháp, ông
trở lại Pa-ri. Dòng thác cách mạng sôi sục đà đẩy mọi nghiên
cứu khoa học xuống hàng thứ yếu; giờ đây cần phải tích cực
tham gia vào phong trào. Trong những ngày sôi sục đầu tiên,
Mác đà đấu tranh chống dự định phi lý của các nhà tuyên truyền
muốn thành lập ở Pháp những đội công nhân Đức tình nguyện để
biến nước Đức thành nước cộng hòa; sau đó ông đà cùng các bạn
của mình đến Khuên và thành lập tại đó tờ "Neue Rheinische
Zeitung", tờ báo này tồn tại đến tháng Sáu 1849 và ở vùng Ranh
đến nay người ta vẫn còn nhớ rõ tờ báo ấy300 . Có lẽ không có nơi
nào lợi dụng được tự do báo chí năm 1848 một cách thành công
như tờ báo này đà làm được lúc bấy giờ mặc dù nó được xuất bản
ngay giữa trung tâm của một thành trì của Phổ. Sau nhiều lần
chính phđ m­u toan xãa bá tê b¸o b»ng sù truy nà của tòa án
nhưng uổng công vô ích, - Mác đà hai lần bị ra trước tòa bồi
thẩm vì vi phạm luật báo chí và kêu gọi không nộp thuế, nhưng
cả hai lần đều được trắng án - trong thời gian cuộc khởi nghĩa
tháng Năm 1849, tờ báo đà bị thủ tiêu bằng cách như sau: người
ta trục xuất Mác ra khỏi nước này với cái cớ là ông đà bị mất
quốc tịch Phổ và người ta cũng trục xuất các biên tập viên khác
với những cái cớ cùng một loại như thế. Vì thế Mác lại phải quay
trở lại Pa-ri, ở đó ông lại bị trục xuất và mùa hè năm 1849 ông
sang Luân Đôn và sống ở đó cho đến ngày nay.
Lúc bấy giờ toàn bộ fine fleur1* của giới lưu vong thuộc tất cả
các nước trên lục địa đều tập trung ở Luân Đôn. Đủ loại uỷ
_____________________________________________________________________________________________

1*- tinh hoa


c.mác

493

ban cách mạng, Hội liên hiệp, Chính phủ lâm thời in partibus
infidelium1* đà được thành lập; đủ loại những cuộc tranh chấp và
cÃi cọ đà xảy ra; những người từng tham gia vào các sự việc đó
giờ đây chắc hẳn còn nhớ thời kỳ ấy là thời kỳ bất hạnh nhất của
đời mình. Mác đà đứng ngoài tất cả những mưu toan đó. Ông vẫn
tiếp tục xuất bản tờ "Neue Rheinische Zeitung" cđa m×nh trong
mét thêi gian d­íi h×nh thức nguyệt san bình luận (Hăm-buốc)301,
sau đó ông vùi mình vào Viện bảo tàng Anh và bắt đầu nghiên
cứu sách báo kinh tế chính trị ở các thư viện lớn nhưng đại bộ
phận còn chưa mấy ai biết đến của Viện bảo tàng này. Trong thời
gian đó ông gửi bài đều đặn cho tờ báo "New-York Tribune"302 ,
nói cho đúng ra từ đó đến khi bắt đầu xảy ra cuộc Nội chiến ở
Mỹ, ông là biên tập viên những vấn đề chính trị châu Âu của tờ
báo Anh - Mỹ hay nhất này.
Cuộc chính biến ngày 2 tháng Chạp đà thúc đẩy ông viết
cuốn "Ngày Mười tám tháng Sương mù của Lu-i Bô-na-pác-tơ",
xuất bản ở Niu Oóc, năm 1852; đúng vào lúc này cuốn sách đó
lại được tái bản (ở Nhà xuất bản Mai-xnơ, Hăm-buốc) và góp
phần không nhỏ giải thích cái địa vị lung lay mà đúng lúc này
chính Bô-na-pác-tơ đang lâm vào. Chính ở đây nhân vật chính
của cuộc chính biến đà được mô tả chân thực, không tô vẽ,
không có vòng hào quang vinh quang mà thành công nhất thời
đà khoác cho ông ta. Người phi-li-xtanh coi Na-pô-lê-ông III
của mình là con người vĩ đại nhất của thời đại hiện nay và vì
vậy không thể nào hiểu nổi tại sao giờ đây vị thiên tài phi

phàm ấy bỗng nhiên lại bị hết thất bại này đến thất bại khác
và phạm hết sai lầm chính trị này đến sai lầm chính trị khác
thì người phi-li-xtanh ấy có thể tìm đến những tác phẩm nói
trên của Mác để có được những lời giải thích.
_____________________________________________________________________________________________

1*- ngoài hiện thực, ở nước ngoài (nguyên văn: "ở nước của những người dị
giáo" - đây là mấy chữ thêm vào tước vị của các giám mục thiên chúa giáo được bổ
nhiệm giữ chức giám mục hoàn toàn có tính chất danh nghĩa ở những nước không
theo đạo Cơ đốc).


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

494

ph.ăng-ghen

c.mác

495

Mặc dù trong suốt thời gian sống ở Luân Đôn Mác hoàn toàn
không muốn làm cho người ta chú ý đến mình, nhưng sau chiến
dịch I-ta-li-a năm 1859, Các Phô-gtơ đà buộc Mác phải tham gia
cuộc bút chiến cho mÃi đến khi cuốn "Ngày Phô-gtơ" của Mác
xuất hiện (Luân Đôn, 1860)303 mới kết thúc. Cũng trong thời gian
đó thành quả đầu tiên của các nghiên cứu của ông về kinh tế
chính trị học ra mắt bạn đọc: tác phẩm "Góp phần phê phán

khoa kinh tế chính trị", tập I, xuất bản tại Béc-lin, năm 1859.
Tập này chỉ chứa đựng lý luận về tiền tệ mà tác giả trình bày
theo một quan điểm hoàn toàn mới; phần tiếp theo ta còn phải
chờ, vì trong thời gian đó tác giả đà tìm được thêm nhiều tài liệu
mới đến mức ông cho rằng cần phải nghiên cứu thêm những tài
liệu này.

cuộc điều tra của Nghị viện đà cung cấp cho tác giả làm việc này
những tài liệu phong phú bao trùm một thời kỳ gần 40 năm và
ngay ở nước Anh cũng ít người biết đến về tình cảnh công nhân
trong hầu hết các ngành công nghiệp, về lao động của phụ nữ và
trẻ em; về lao động ban đêm v.v. 304 ; ở đây lần đầu tiên tất cả
những điều đó đà trở nên dễ hiểu đối với người học. Sau đó là
lịch sử luật công xưởng ở Anh bước sơ khởi nhỏ bé ban đầu là đạo
luật đầu tiên năm 1802 ®Õn viƯc h¹n chÕ thêi gian lao ®éng hiƯn
nay trong hầu hết các ngành công nghiệp công xưởng cũng như
công nghiệp gia đình ở mức mỗi tuần 60 giờ đối với phụ nữ và vị
thành niên dưới 18 tuổi và mỗi tuần 39 giờ đối với trẻ em dưới 13
tuổi. Về phương diện này tác phẩm của Mác vô cùng bổ ích cho
những ai gắn bó với công nghiệp.

Cuối cùng, năm 1867 cuốn "Tư bản. Phê phán khoa kinh tế
chính trị", tập I đà xuất bản tại Hăm-buốc. Tác phẩm này là kết
quả nghiên cứu khoa học của cả một đời người. Đó là khoa kinh
tế chính trị của giai cấp công nhân được diễn đạt một cách khoa
học. Đây 1* không phải là những câu tuyên truyền, cổ động mà là
những kết luận khoa học chặt chẽ. Dù quan tâm đến chủ nghĩa
xà hội như thế nào đi nữa, tất cả mọi người đều phải thừa nhận
rằng ở đây lần đầu tiên chủ nghĩa xà hội được trình bày một cách
khoa học và số phận đà dành cho chính nước Đức góp phần cống

hiến đó cả vào lĩnh vực này. Hiện nay ai còn muốn chống chủ
nghĩa xà hội thì phải thắng được Mác; và nếu người ấy làm được
việc đó thì đương nhiên anh ta không còn cần phải nhắc lên dii
minorum gentium 2*.

Trong suốt bao nhiêu năm ròng rà Mác rõ ràng là tác gia Đức
bị vu khèng tinh vi nhÊt; song kh«ng ai chèi c·i «ng đà đấu
tranh dũng cảm và mọi đòn của ông đều trúng đích. Nhưng cuộc
bút chiến mà ông đà "bỏ vào biết bao tâm sức" dù sao đối với ông
thực ra cũng chỉ là để tự vệ một cách bắt buộc. Cuối cùng, ông
luôn luôn thực sự quan tâm đến khoa học của mình, khoa học mà
trong suốt hai mươi lăm năm ông đà nghiên cứu và suy nghĩ với
lòng tận tụy không ai sánh kịp, lòng tận tụy không cho phép ông
công bố các kết luận của mình dưới dạng hệ thống hóa, trước khi
bản thân ông thấy hài lòng về hình thức và nội dung của chúng,
trước khi ông tin chắc rằng không còn một quyển sách nào ông
chưa đọc, không còn một ý kiến phản đối nào mà ông chưa cân
nhắc, và mọi vấn đề đà được ông giải quyết đến cùng. Trong thời
đại chúng ta, thời đại của những kẻ bắt chước, rất hiếm những
nhà tư tưởng độc đáo, và nếu một người nào không chỉ là nhà tư
tưởng độc đáo mà còn uyên bác vô song trong lĩnh vực của mình
thì người ấy xứng đáng được thừa nhận gấp hai lần.

Song tác phẩm của Mác còn đáng chú ý ở một phương diện
khác nữa. Đó là tác phẩm đầu tiên đà trình bày một cách đầy
đủ và rõ ràng những quan hệ thực tế tồn tại giữa tư bản và lao
động dưới hình thức cổ điển của những quan hệ đó ở Anh. Những
_____________________________________________________________________________________________

1* Trong bản thảo sau chữ "đây" có mấy chữ sau đây được viết thêm vào:

"không phải là tuyên truyền chính trị".
2*- nghĩa đen: "những vị thần nhỏ", nghĩa bóng: "những vĩ nhân hạng hai"

Tất nhiên, ngoài khoa học của mình, Mác còn tận tụy với phong
trào công nhân; ông là một trong những người sáng lập Hội liên


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

496

497

ph.ăng-ghen

hiệp công nhân quốc tế, một tổ chức mà trong thời gian gần đây
đà khiến người ta phải nói rất nhiều về nó và đà tỏ rõ sức mạnh
của mình ở nhiều nơi trên châu Âu. Chúng tôi nghĩ rằng chúng
tôi không lầm khi nói rằng cả trong tổ chức này nữa, - dù trong
trường hợp nào đi nữa tổ chức này cũng đánh dấu một kỷ nguyên
trong phong trào công nhân, - người Đức cũng giữ một vị trí lớn
lao xứng đáng với nó - và có được như thế chính là nhờ Mác.

c.mác
báo cáo của tổng hội đồng

Do Ph.Ăng-ghen viết khoảng ngày 28 tháng
Bảy 1869
ĐÃ đăng trên báo "Die Zukunft" số 185,

ngày 2 tháng Tám 1869

In theo bản đăng trên báo,
có đối chiếu với bản thảo
Nguyên văn là tiÕng §øc

vỊ qun thõa kÕ305
1. Qun thõa kÕ chØ cã ý nghÜa x· héi khi nã trao l¹i cho
ng­êi thõa kế cái quyền mà người quá cố đà có lúc còn sống, tức
là quyền dựa vào tài sản của mình để chiếm đoạt những sản phẩm
lao động của người khác. Ví dụ, ruộng đất đem lại cho người sở
hữu lúc còn sống quyền chiếm đoạt, thành quả lao động của người
khác, dưới hình thức địa tô mà không hề phải bồi thường. Tư bản
đem lại cho người sở hữu cũng chính cái quyền chiếm đoạt thành
quả lao động của người khác như vậy dưới hình thức lợi nhuận
và lợi tức. Quyền sở hữu các chứng khoán có giá của nhà nước
đem lại cho người chủ khả năng sống dựa vào thành quả lao
động của người khác mà không phải lao động.
Sự thừa kế không tạo ra quyền chuyển thành quả lao động
của người này vào túi người khác - nó chỉ liên quan đến việc
thay đổi người có quyền đó. Cũng như toàn bộ luật dân sự nói
chung, những đạo luật về quyền thừa kế không phải là nguyên
nhân, mà là kết quả, là kết luận pháp lý rút ra tõ tỉ chøc kinh tÕ
hiƯn tån cđa x· héi dùa trên chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất,
tức là ruộng đất, nguyên liệu, máy móc v.v.. Cũng như quyền
trao lại nô lệ cho người thừa kế không phải là nguyên nhân đẻ ra
chế độ nô lệ, mà ngược lại, chế độ nô lệ là nguyên nhân của việc
trao lại nô lệ cho người thừa kế.



Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

498

c.mác

2. Chúng ta phải đấu tranh chống nguyên nhân, chứ không
phải chống kết quả, chống cơ sở hạ tầng kinh tế, chứ không phải
chống kiến trúc thượng tầng pháp lý. Chúng tôi giả định rằng tư
liệu sản xuất đà được chuyển từ chỗ là tư hữu trở thành công
hữu; khi ®ã quyÒn thõa kÕ (trong chõng mùc nã cã mét ý nghĩa
xà hội nào đó) sẽ tự tiêu vong, vì sau khi qua đời người ta chỉ để
lại những gì mà người đó có lúc còn sống. Vì vậy mục tiêu vĩ đại
của chúng ta phải là xóa bỏ các thiết chế đem lại cho một số ít
người lúc còn sống cái quyền lực kinh tế chiếm đoạt các thành
quả lao động của nhiều người. ở nơi nào mà xà hội ở vào trình độ
phát triển đủ để xóa bỏ các thiết chế thuộc loại đó, còn giai cấp
công nhân có đủ lực lượng để thực hiện được việc đó thì nó phải
làm việc đó một cách trực tiếp. Ví dụ khi xóa bỏ quốc trái thì
đồng thời người ta cũng loại trừ luôn được việc cho thừa kế các
chứng khoán có giá của nhà nước. Mặt khác, nếu giai cấp công
nhân không có đủ quyền lực để xóa bỏ quốc trái, thì sẽ là ngu dốt
nếu tìm cách xóa bỏ quyền thừa kế các chứng khoán có giá của
nhà nước.
Công cuộc cải tạo xà hội xóa bỏ chế độ tư hữu về tư liệu sản
xuất sẽ đem lại kết quả tự nhiên là quyền thừa kế sẽ tiêu vong,
song viƯc xãa bá qun thõa kÕ kh«ng bao giê cã thể trở thành
điểm xuất phát của một cuộc cải tạo xà hội như vậy.
3. Một trong những sai lầm lớn mà 40 năm trước đây các học

trò của Xanh - Xi-mông đà mắc phải là họ đà coi quyền thừa kế
không phải là kết quả pháp lý, mà là nguyên nhân kinh tế tổ
chức xà hội hiện nay306 . Điều đó hoàn toàn không ngăn cản họ
duy trì mÃi mÃi trong chế độ xà hội của mình chế độ tư hữu về
ruộng đất và các tư liệu sản xuất khác. Hä cho r»ng cã thĨ cã
nh÷ng ng­êi së h÷u st đời được bầu ra giống như đà từng có
những ông vua được bầu ra.
Thừa nhận việc xóa bỏ quyền thừa kế là điểm xuất phát của
cuộc cách mạng xà hội chỉ có nghĩa là lôi kéo giai cấp công nhân
rời bỏ cái vị trí mà họ thật sự phải xuất phát từ đó để tấn công
vào xà hội hiện thời. Điều đó cũng phi lý như việc xóa bỏ quyền

Báo cáo của tổng hội đồng về...

499

giao kèo giữa người mua và người bán mà vẫn giữ nguyên chế độ
trao đổi hàng hóa hiện nay.
Điều đó là sai lầm về mặt lý luận và phản động về thực tiễn.
4. Khi nghiên cứu các luật thừa kế, tất nhiên chúng tôi giả
định rằng chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất vẫn tiếp tục tồn tại.
Nếu tài sản tư hữu đà không còn tồn tại ngay từ khi người ta còn
sống thì người ta không thể chuyển giao nó, và người ta không
thể trao nó lại cho người khác sau khi người ta chết. Vì vậy mọi
biện pháp liên quan đến quyền thừa kế, chỉ có thể thích dụng với
tình trạng quá độ của xà hội khi một mặt, nền tảng kinh tế hiện
thời của xà hội còn chưa được cải tạo, mặt khác, quần chúng
công nhân đà tích luỹ đủ lực lượng để bắt buộc phải thi hành
những biện pháp quá độ để cuối cùng thực hiện được cuộc cải tạo
căn bản đối với xà hội.

Việc thay đổi các đạo luật về quyền thừa kế xét trên quan
điểm này chỉ là một trong rất nhiều biện pháp quá độ khác dẫn
đến cùng một mục đích.
Những biện pháp quá độ như thế về mặt thừa kế chỉ có thể là:
a) áp dụng rộng rÃi hơn nữa các loại thuế di sản hiện đang
tồn tại ở nhiều nước và sử dụng số tiền thu được bằng cách đó
vào mục đích giải phóng x· héi.
b) H¹n chÕ qun thõa kÕ theo di chóc; khác với quyền thừa
kế không có di chúc hoặc quyền thừa kế gia đình, quyền thừa kế
theo di chúc là sự cường điệu một cách tuỳ tiện và mê tín ngay
cả bản thân nguyên tắc tư hữu.
Do C.Mác viết ngày 2-3 tháng Tám 1869
ĐÃ in trong cuốn sách "Report of the Fourth
Annual Congress of the International
Working Men's Association, held at Basle,
in Switzerland" xuất bản tại Luân Đôn năm
1869

In theo bản in trong cuốn
sách
Nguyên văn là tiếng Anh


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

500

Báo cáo của tổng hội đồng trước..


501

ta so với nước Anh chủ yếu là ở chỗ thời gian lao động thì dài mà tiền công lại vừa
phải".

c.mác
Báo cáo của tổng hội đồng
Trước Đại hội hàng năm lần thứ iv
Của Hội liên hiệp công nhân quốc tế307
Các đại biểu của các chi bộ đà trình bày trước các đồng chí
những báo cáo tỉ mỉ về những thành công của Hội chúng ta ở các
nước. Bản báo cáo của Tổng hội đồng của các đồng chí chủ yếu đề
cập đến cuộc chiến đấu du kích giữa tư bản và lao động - chúng
tôi muốn nói tới các cuộc bÃi công trong năm vừa qua đà làm sôi
động lục địa châu Âu và người ta cho rằng các cuộc bÃi công này
nổ ra không phải do sự bần cùng của công nhân và sự chuyên
quyền của các nhà tư bản, mà do những âm mưu bí mật của Hội
chúng ta.
Vài tuần sau khi đại hội gần đây của chúng ta kết thúc, cuộc
bÃi công đáng ghi nhớ của công nhân dệt băng và nhuộm lụa đÃ
bùng nổ ở Ba-lơ. Đến ngày nay Ba-lơ còn giữ được nhiều đặc điểm
của một thành phố thời trung cổ với những truyền thống địa
phương, những thành kiến hẹp hòi, những bọn quý tộc giàu có
ngạo mạn và những mối quan hệ gia trưởng giữa chủ và thợ. Với
mấy năm trước đây một chủ nhà máy ở Ba-lơ đà khoe với viên bí
thư đại sứ quán Anh rằng:
"Những quan hệ giữa chủ và thợ ở đây tốt hơn rÊt nhiỊu so víi ë n­íc Anh", r»ng "ë
Thơy SÜ người công nhân nào từ bỏ ông chủ tốt để kiếm đồng lương cao hơn đều bị chính
những bạn bè cïng kiÕm viƯc víi anh ta khinh bØ" vµ r ằng "ưu thế c ủa chúng


Như các đồng chí đà thấy chế độ gia trưởng dưới hình thức đÃ
thay đổi do những ảnh hưởng hiện nay rút lại là ông chủ thì tốt
và tiền công thì tồi, người công nhân có tình cảm kẻ nô bộc thời
trung cổ và bị bóc lột như một kẻ nô lệ làm thuê hiện nay.
Căn cứ vào tài liệu của cuộc điều tra về lao động của trẻ em ở
các nhà máy và tình hình các trường tiểu học quốc dân do chính
quyền Thụy Sĩ tiến hành, ta có thể xét đoán được tính chất gia
trưởng này. Các tài liệu đó nêu rõ rằng:
"Trong các trường ở Ba-lơ không khí ngột ngạt hơn bất cứ nơi nào khác. Nếu
trong không khí ngoài trời lượng thán khí chỉ chiếm 4 phần 10 0 00, còn ở các
phòng kín không được vượt quá 10 phần thì trong các trường bình thường ở Ba-lơ
lượng thán khi lên tới 20-81 phần vào buổi sáng và 53 - 94 phần vào buổi chiều".

Về vấn đề này ông Tuốc-nây-den, uỷ viên Đại hội đồng Ba-lơ
đà điềm nhiên tuyên bố rằng:
"Không có gì ghê gớm cả! Các bậc cha mẹ trước kia đà học trong những phòng
học tồi tàn như hiện nay, nhưng họ chẳng làm sao cả".

Bây giờ thì ta hiểu vì sao sự bùng nổ cuộc đấu tranh kinh tế
của công nhân Ba-lơ bùng nổ lại đánh dấu một kỷ nguyên trong
lịch sử xà hội Thụy Sĩ. Còn gì có thể đặc sắc hơn điểm xuất phát
của phong trào này! Theo một phong tục cổ truyền, ngày lễ
thánh Mi-sen người công nhân Ba-lơ nghỉ làm việc sớm hơn 1/4
ngày lao động bình thường. Nên ngày 9 tháng Mười một 1868 khi
công nhân nhà máy dệt băng Đê-ba-ri và con cái họ đòi hỏi
những ưu đÃi bình thường, một ông chủ đà tuyên bố với họ với
giọng lỗ mÃng và thái độ hách dịch rằng:
"Kẻ nào rời nhà máy và bỏ việc sẽ bị sa thải lập tức và vĩnh viễn".

Sau mấy lần phản đối nhưng không đem lại kết quả gì, 104

trong số 172 thợ dệt đà rời nhà máy, song vẫn không tin là sẽ bị
sa thải vì theo giấy thỏa thuận giữa hai bên nếu cho nghỉ viÖc


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

502

c.mác

hoặc sa thải phải báo trước hai tuần. Sáng hôm sau đến làm việc
họ thấy cảnh sát quanh nhà máy không cho những người nổi loạn
đến gần. Những thợ dệt ngày hôm qua không nghỉ việc để kỷ niệm
ngày lễ, giờ đây cũng bỏ việc. Khẩu hiệu chung của họ là: "Tất cả
mọi người đều đi làm hoặc không một ai đi làm cả".
Những người thợ dệt bị sa thải hết sức bất ngờ đó cùng với gia
đình của họ lập tức bị đuổi ra khỏi nhà mà họ thuê của các ông
chủ của họ. Các ông chủ còn gửi thư thông tri cho những người
bán thịt, bánh mì, thực phẩm phụ không được bán chịu tí thực
phẩm nào cho những người nổi loạn. Cuộc đấu tranh bắt đầu như
vậy đà kéo dài từ ngày 9 tháng Mười một 1868 đến mùa xuân
năm 1869. Khuôn khổ của bản báo này không cho phép chúng tôi
đi vào chi tiết sâu hơn nữa. Chỉ cần vạch rõ rằng cuộc đấu tranh
bùng nổ do việc đóng cửa nhà máy, dÃn thợ một cách tàn nhẫn,
một hành vi tàn ác phơi bầy sự độc đoán của chuyên quyền của
chủ nghĩa tư bản, đà trở thành một loạt cuộc bÃi công thỉnh
thoảng lại gián đoạn vì những sự thỏa hiệp liên tiếp bị các ông
chủ vi phạm. Cuộc đấu tranh này đà trở nên căng thẳng đến tột
độ khi Đại hội đồng cao cả và đáng kính của Ba-lơ cố dùng các

biện pháp quân sự và biện pháp na ná như tình trạng giới
nghiêm để dọa nạt công nhân nhưng vô hiệu.
Hội liên hiệp công nhân quốc tế đà ủng hộ công nhân trong
cuộc đấu tranh này. Theo lời bọn chủ thì đây là lần đầu tiên Hội
đà đưa tinh thần bướng bỉnh hiện đại vào thành phố Ba-lơ cổ
kính và hiền lành của đế quốc. Vì vậy mối quan tâm lớn nhất của
họ là lại xua đuổi người khách lạ láo xược kia ra khỏi Ba-lơ. Họ
đà cố bắt những người dưới quyền của họ phải ra khỏi Hội, lấy đó
làm điều kiện hoà giải, nhưng vô hiệu. Bị hết thất bại này đến
thất bại khác trong cuộc chiến tranh chống Quốc tế, họ đà cố
trút căm giận của mình vào những việc làm vô lý. Là chủ những
nhà máy lớn ở thị trấn Lô-rắc, một thị trấn biên giới của vùng
Ba-đen, cách Ba-lơ không xa, những phần tử thuộc phái cộng

Báo cáo của tổng hội đồng trước...

503

hòa này đà kích động viên trưởng khu 1* ở địa phương đó giải tán
chi bộ của Quốc tế ở đây; song không bao lâu biện pháp này đà bị
chính phủ Ba-đen hủy bỏ. Khi tờ "Allgemeine Zeitung" ở Auxbuốc dám đăng tin không thiên vị về các sự kiện xảy ra ở Balơ, 308 "các ngài kính mến" đó đà viết những bức thư ngu xuẩn đe
dọa không đặt mua báo nữa. Họ còn đặc phái đến Luân Đôn một
nhân viên với nhiệm vụ quái gở là xác định quỹ chính của Quốc
tế. Nếu các tín đồ Cơ Đốc chính giáo này sống vào thời kỳ ra đời
của đạo Cơ đốc, thì có lẽ trước hết họ sẽ xem sổ tồn khoản thường
kỳ của sứ đồ Pôn ở La MÃ.
Với hành vi man rợ và vụng về đó họ đáng được nhận mấy bài
học mỉa mai của các nhà tư bản Giơ-ne-vơ về sự khôn ngoan
trong đời thường. Song chỉ mấy tháng sau những gà quê mùa cục
mịch ở Ba-lơ đà có thể hoàn lại các ngài thượng lưu đài các ở

Giơ-ne-vơ những lời tán tụng của họ kèm theo những khoản lÃi
rất hậu.
Tháng Ba ở Giơ-ne-vơ đà bùng nổ hai cuộc bÃi công - một của
công nhân xây dựng và một của thợ sắp chữ; cả hai nghiệp đoàn
này đều đà thành lập các chi bộ của Quốc tế. Cuộc bÃi công của
công nhân xây dựng xảy ra là do bọn chủ vi phạm bản hợp đồng
mà một năm trước đây họ đà trịnh trọng ký kết với công nhân.
Cuộc bÃi công của thợ sắp chữ chỉ là điểm tột cùng kết thúc cuộc
xung đột kéo dài đà 10 năm mà công nhân luôn luôn cố gắng giải
quyết trong suốt 5 uỷ ban kế tiếp nhau nhưng vô hiệu. Cũng như
ở Ba-lơ, bọn chủ lập tức biến cuộc xung đột riêng với công nhân
của mình thµnh cc thËp tù chinh cđa chÝnh qun nhµ n­íc
chèng lại Hội liên hiệp công nhân quốc tế.
Hội đồng Nhà nước Giơ-ne-vơ đà điều động cảnh sát đến các
nhà ga để đón những công nhân mới được bọn chủ đưa từ những
_____________________________________________________________________________________________

1* Trong bản tiếng Anh thay cho những chữ "trưởng khu" là những chữ "các quan
chức của đại công quèc".


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

504

c.mác

nơi xa xôi đến và ngăn không cho họ tiếp xúc với những người
bÃi công. Nó cho phép jeunesse dorée1* của Giơ-ne-vơ vũ trang

bằng súng lục, tấn công vào nam nữ công nhân trên các đường
phố và những nơi công cộng khác. Nó viện nhiều cái cớ khác
nhau để thúc những tên cảnh sát giết người thuê của chúng xông
vào đàn áp công nhân, đặc biệt là ngày 24 tháng Năm khi nó
diễn ở Giơ-ne-vơ trên quy mô nhỏ những tấn trò giống như
những tấn trò ở Pa-ri mà Ra-xpai đà phỉ nhổ là "Les orgies
infernales des casse-têtes"310 .
Khi công nhân Giơ-ne-vơ thông qua trong một cuộc họp công
khai bức thư gửi Hội đồng nhà nước đề nghị tiến hành điều tra
về "những cuộc chè chén độc ác của cảnh sát" thì Hội đồng nhà
nước đà trắng trợn từ chối yêu cầu của họ. Người ta ra mặt muốn
đẩy công nhân Giơ-ne-vơ đến chỗ phải khởi nghĩa, rồi dùng lực
lượng vũ trang đàn áp cuộc khởi nghĩa đó, xóa sạch Quốc tế khỏi
đất Thụy Sĩ và buộc những người vô sản phải phục tùng một chế
độ giống như chế độ ngày 2 tháng Chạp. Kế hoạch đó đà bị phá
vỡ nhờ những hành động kiên quyết và tác dụng ngăn chặn Liên
đoàn Thụy Sĩ của chúng ta 311 . Cuối cùng bọn chủ đà buộc lòng
phải nhượng bộ.
Giờ đây chúng ta hÃy nghe một vài lời buộc tội do các nhà tư
bản Giơ-ne-vơ và bè lũ bồi bút của họ tung ra để lên án Quốc tế!
Trong một cuộc họp công khai họ đà thông qua một bức thư gửi
Hội đồng nhà nước trong đó có câu như sau:
"Họ đà tàn phá bang Giơ-ne-vơ theo lệnh của Luân Đôn và Pa-ri, họ muốn
xóa bỏ mọi ngành công nghiệp và mọi lao động ở đây".

Một tờ báo Thụy Sĩ đà khẳng định rằng những người lÃnh đạo
Quốc tế là:
_____________________________________________________________________________________________

1* Trong bản tiếng Anh sau những chữ "jeunesse dorée" ("thanh niên vàng") có

309
thêm những chữ: "những kẻ lười biếng đầy hứa hẹn cđa tỉ chøc "La jeune Suisse"

B¸o c¸o cđa tỉng héi đồng trước...

505

"những tên mật thám của hoàng đế Na-pô-lê-ông, nhưng khi có thời cơ thích
hợp, họ lại hành động như những uỷ viên công tố xà hội khởi tố nước Thụy Sĩ
nhỏ bé của chúng ta".

Và người nói ra điều đó lại chính là các ngài vừa mới tỏ ra
thiết tha mong muốn di thực các chế độ ngày 2 tháng Chạp vào
mảnh đất Thụy Sĩ, và bọn trùm tư bản tài chính đang chi phối
Giơ-ne-vơ và những thành phố khác ở Thụy Sĩ, những người mà
cả châu Âu đều biết rằng từ lâu họ đà từ chối là những công dân
của nước cộng hòa Thụy Sĩ trở thành những kẻ tôi tớ của "Crédit
Mobilier" 312 và của những tổ chức bịp bợm quốc tế khác.
Những cuộc tàn sát mà trong tháng Tư Chính phủ Bỉ đà dùng
để đáp lại các cuộc bÃi công của thợ luyện thép ở Xê-ren và thợ
mỏ ở Bô-ri-na-giơ đà được trình bày tỉ mỉ trong lời kêu gọi của
Tổng hội đồng gửi công nhân châu Âu Hợp chúng quốc 1*. Chúng
tôi cho rằng lời kêu gọi đó càng cần thiết hơn khi ở Bỉ, một quốc
gia lập hiến mẫu mực, những cuộc tàn sát công nhân như vậy
không phải là một chuyện ngẫu nhiên, mà là một điều định sẵn
thường xuyên hiện hành. Tiếp theo tấm kịch vũ lực khủng khiếp
là trò hề tòa án. Trong thời gian tiến hành cuộc điều tra nhằm
chống lại Uỷ ban trung ương Bỉ của chúng ta ở Bruy-xen, cảnh
sát đà đập phá trụ sở uỷ ban một cách dà man, một số uỷ viên bị
bắt, viên dự thẩm tòa án tìm thấy bức thư của một công nhân

yêu cầu gửi cho "500 Quốc tế"; y lập tức kết luận rằng đó là yêu
cầu gửi một đạo quân 500 người đến địa bàn hoạt động. Nhưng
"500 Quốc tế" này chỉ là 500 bản của tờ "L' Internationale", tờ
báo ra hàng tuần của uỷ ban Bruy-xen. Sau đó y săn 2* được một
bức điện gửi về Pa-ri xin một ít "thuốc nổ". Sau khi mở những
cuộc truy tìm kéo dài, người ta đà phát hiện được cái chất nguy
_____________________________________________________________________________________________

1* Xem tập này, tr. 475 - 481.
2* Trong nguyên bản ở đây tác giả dùng chữ "stiebert", bắt nguồn từ chữ "Stieber"
có nghĩa là "chó săn", "mật thám", ám chỉ họ của viên giám đốc cảnh sát Phổ Sti-bơ
(Stieber).


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

506

c.mác

hiểm đó ở Bruy-xen. Đó là thuốc bột diệt côn trùng 1*. Và cuối
cùng cảnh sát Bỉ đà tự an ủi mình bằng hy vọng là họ đà tìm
thấy một của báu rất khó phát hiện, từng làm cho các nhà tư bản
ở lục địa phải lo lắng, phần lớn của báu này hình như được tàng
trữ ở Luân Đôn để thường xuyên cung cấp cho tất cả các phân
hội chính của Hội ở lục địa. Viên dự thẩm Bỉ cho rằng của báu đó
chứa trong một chiếc hòm chống lửa được dấu ở một nơi hẻo
lánh. Lũ mật thám của ông ta đà xông đến chiếm chiếc hòm, bẻ
khoá và tìm thấy mấy cục than. Có thể là vàng mười của Quốc tế

trong chốc lát đà biến thành than do có bàn tay cảnh sát chạm
vào.
Trong số các cuộc bÃi công xảy ra trong tháng Chạp 1868 ở
nhiều vùng công nghiệp dệt vải của Pháp, cuộc bÃi công ở
Xcốt-vin-lơ-Ru-ăng là lớn nhất. Trước đó không lâu các chủ nhà
máy ở Tỉnh Xom-mơ đà họp ở A-mi-ăng để quyết định xem làm
thế nào có thể đánh bại các địch thủ người Anh trên thị trường
nước Anh bằng cách bán hàng hạ giá (undersell) hơn họ. Mọi
người đều đồng ý rằng từ trước đến nay ngoài các loại thuế quan
bảo hộ, mức tiền công tương đối thấp đà chặn được các hàng vải
sợi của Anh tràn vào Pháp, từ đó đương nhiên người ta kết luận
rằng việc hạ thấp hơn nữa tiền công ở Pháp cho phép các hàng
vải sợi của Pháp tràn ngập nước Anh. Không nghi ngờ gì nữa,
công nhân dệt ở Pháp ít tự hào gánh lấy những phí tổn của cuộc
chiến tranh xâm lược mà các ông chủ của họ với lòng yêu nước
xiết bao đà quyết định tiến hành ở bờ bên kia biển La-Măng-xơ.
Sau đó không bao lâu có tin đồn rằng trong một cuộc họp bí
mật các chủ nhà máy ở Ru-ăng và những vùng phụ cận đà thỏa
thuận với nhau thi hành một chính sách như vậy. Tiếp sau đó, ở
Xcốt-vin-lơ-Ru-ăng, người ta đột nhiên tuyên bố giảm hẳn tiền
công, và khi đó các thợ dệt ở Noóc-măng-đi lần đầu tiên đà đứng
lên chống lại cuộc tấn công của tư bản. Họ hành động do tác động
của tình hình. Trước đó, họ chưa có các nghiệp đoàn và không có
_____________________________________________________________________________________________

1*- Từ "pulwer" có nghÜa lµ "thc sóng vµ cịng cã nghÜa lµ thc bột".

Báo cáo của tổng hội đồng trước...

507


một phương tiện nào để kháng cự. Hoàn cảnh túng thiếu đà buộc
họ phải nhờ uỷ ban của Quốc tế ở Ru-ăng, uỷ ban này đà nhanh
chóng vận động công nhân Ru-ăng, các vùng phụ cận của Ru-ăng
và Pa-ri giúp đỡ họ phần nào. Khoảng cuối tháng Chạp uỷ ban ở
Ru-ăng đà nhờ Tổng hội đồng giúp đỡ giữa lúc các khu công
nghiệp dệt ở Anh đang hết sức túng thiếu, giữa lúc ở Luân Đôn
đang có tình trạng nghèo đói chưa từng có và trong tất cả các
ngành công nghiệp đều có tình trạng đình trệ phổ biến. Đến nay
tình hình đó vẫn còn tiếp diễn ở Anh. Mặc dù tình hình hết sức
không thuận lợi, Tổng hội đồng vẫn cho rằng tính chất đặc biệt
của cuộc xung đột ở Ru-ăng sẽ thúc đẩy công nhân Anh cố gắng
hết sức mình. Đây là cơ hội rất thích hợp để chứng tỏ cho các nhà
tư bản thấy rằng cuộc chiến tranh công nghiệp quốc tế mà họ
tiến hành bằng cách giảm tiền công khi thì ở nước này, khi thì ở
nước khác, cuối cùng, sẽ bị khối liên minh quốc tế của giai cấp
công nhân đập tan. Đáp lại lời kêu gọi của chúng tôi, công nhân
Anh đà lập tức quyên góp ngay để giúp đỡ Ru-ăng, và Hội đồng
các công liên Luân Đôn đà quyết định phối hợp với Tổng hội đồng
tổ chức ở thủ đô một monstre meeting1* bày tỏ sự đồng tình với
những người anh em của mình ở Noóc-măng-đi. Các biện pháp
đó tạm thời đình chỉ khi biết tin cuộc bÃi công ở Xốt-vin-lơ đÃ
bất ngờ chấm dứt.
Cuộc đấu tranh kinh tế này tuy thất bại nhưng bù lại nó đà có
một tác dụng lớn về tinh thần. Nó đà lôi cuốn công nhân dệt ở
Noóc-măng-đi và hàng ngũ đội quân lao động cách mạng; nó làm
xuất hiện các nghiệp đoàn ở Ru-ăng, En-bớp, Đác-ne-tan v.v. và
thêm một lần nữa lại củng cố khối liên minh anh em giữa giai
cấp công nhân Anh và giai cấp công nhân Pháp. Trong thời gian
mùa đông và mùa xuân năm 1869 công tác tuyên truyền của chúng

ta ở Pháp đà bị tê liệt do việc uỷ ban Pa-ri của chúng ta đà bị
giải tán bằng vũ lực năm 1868, cảnh sát sinh sự ở các tỉnh và
những cuộc tổng tuyển cử bầu nghị viện ở Pháp đang thu hút sự


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

508

c.mác

chú ý của mọi người.
Khi cuộc bầu cử vừa kết thúc, những cuộc bÃi công rất đông
đảo đà bùng nổ ở các khu công nghiệp mỏ Loa-rơ, Li-ông và nhiều
địa phương khác. Trước những sự thất bại về kinh tế và nhiều
địa phương khác. Trước những sự thật về kinh tế trong cuộc đấu
tranh này giữa các nhà tư bản và công nhân, những bức tranh
sáng sủa đầy sức quyến rũ mô tả sự phồn vinh của giai cấp công
nhân dưới sự bảo hộ của Đế chế thứ hai, đà tan biến đi như một
lớp sương mù. Những yêu sách do công nhân nêu lên là ít ỏi và
hiển nhiên đến nỗi sau một vài mưu toan chống lại, đôi khi trắng
trợn, người ta phải thực hiện tất cả. Điều lạ lùng duy nhất của
những cuộc bÃi công này là sau khi tưởng chừng lắng đi, chúng
đà bùng nổ đột ngột và nối tiếp nhanh chóng. Song, nguyên nhân
của tất cả điều đó đơn giản và rõ ràng. Công nhân đà thử sức
thành công trong cuộc đấu tranh chống kẻ chuyên chế đối với
toàn dân trong cuộc bầu cử. Tất nhiên sau bầu cử họ quyết thử
sức chống lại những kẻ chuyên chế riêng đối với họ.
Những cuộc bầu cử đà góp phần làm thức tỉnh các đầu óc. Báo

chí chính phủ được trả tiền về việc xuyên tạc sự thật đương nhiên
đà gán tất cả, những việc đó đều là do mệnh lệnh mật của Tổng
hội đồng ở Luân Đôn, cơ quan này hình như đà điều các phái
viên của mình đi hết nơi này đến nơi khác để vạch ra cho những
người công nhân Pháp trước đây hoàn toàn thỏa mÃn với số phận
của mình biết bí mật rằng làm việc quá sức, được trả công không
đủ và giờ đây bị đối xử thô bỉ - là điều tồi tệ. Một tờ báo lá cải
của cảnh sát Pháp xuất bản ở Luân Đôn, tờ "L'Internationale"313
trong số ra ngày 3 tháng Tám đà hạ cố vạch ra cho mọi người
biết những động cơ bí mật thúc đẩy hoạt động ác hại của chúng
tôi.

1*- cuộc mít-tinh khổng lồ

Báo cáo của tổng hội đồng trước...

509

"Điều lạ lùng nhất", tờ báo đó viết, "là các cuộc bÃi công được lệnh phải bắt đầu
ở những nước mà người ta hoàn toàn không thấy có tình trạng nghèo đói. Những
cơn bùng nổ bất ngờ đó xảy ra vô cùng không đúng lúc đối với một số nước láng
giềng của Pháp đang trước tiên phải lo sợ chiến tranh đà buộc nhiều người phải
suy nghĩ: phải c hăng những cuộc bÃi c ông đó nổ ra theo yêu cầu của một ông
Ma-ki-a-ve-li nước ngoài nào đó theo lệnh của cái Hội có quyền hành vô hạn kia?

Và chính trong lúc tờ báo lá cải đó của cảnh sát Pháp buộc tội
chúng ta dùng bÃi công để gây ra những khó khăn trong nước
cho chính phủ Pháp nhằm giúp cho bá tước Bi-xmác tránh được
cuộc chiến tranh với nước ngoài, thì một tờ báo Phổ ở vùng Ranh,
cơ quan ngôn luận của các chủ xí nghiệp đà buộc tội chúng ta

dùng các cuộc bÃi công để lay chuyển các nền tảng của Hiệp bang
Bắc Đức314 , nhằm làm tê liệt nền công nghiệp Đức vì lợi ích của
các chủ xí nghiệp nước ngoài.
Có thể dùng hai trường hợp điển hình sau đây để minh họa
mối quan hệ của Quốc tế đối với các cuộc bÃi công ở Pháp. Về
trường hợp thứ nhất, những cuộc bÃi công ở Xanh-Ê-chiên và vụ
tàn sát xảy ra sau đó ở Ri-ca-ma-ri, ngay bản thân chính phủ
Pháp cũng không giám khẳng định rằng Quốc tế có quan hệ gì
với các sự kiện này.
Còn về các sự kiện ở Li-ông thì không phải Quốc tế đà thúc
đẩy công nhân bÃi công, mà ngược lại, các cuộc bÃi công đà thúc
đẩy công nhân gia nhập Quốc tế.
Các thợ mỏ ở Xanh-Ê-chiên, Ríp-đơ-gi-ô và Phiếc-mi-ni đÃ
điềm tĩnh nhưng kiên quyết đòi các giám đốc các công ty mỏ xét
lại biểu lương và rút ngắn ngày lao động vốn kéo dài tới 12 giờ
lao động nặng trong lòng đất. Cố gắng giải quyết một cách hòa bình
cuộc tranh chấp nhưng không đạt được kết quả gì, ngày 11 tháng
Sáu họ đà bÃi công. Tất nhiên đối với họ vấn đề sống còn là phải
giành được sự ủng hộ của các bạn đồng nghiệp đang tiếp tục làm
việc. Để ngăn trở việc đó, các giám đốc những công ty mỏ đà yêu
cầu và được tỉnh trưởng tỉnh Loa-rơ phái đến rất nhiều binh
lính. Ngày 12 tháng Sáu những người bÃi công thấy các mỏ đÃ


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

510

c.mác


bị quân đội kéo đến tăng cường canh phòng thêm nghiêm ngặt.
Để tranh thủ được sự sốt sắng của đám binh lính do chính phủ
phái đến, các công ty mỏ đà trả cho mỗi tên lính mỗi ngày 1
phrăng. Bọn lính đà trả ơn công ty bằng cách bắt giữ gần 60 thợ
mỏ tìm cách đến với các bạn đồng nghiệp của họ đang ở trong các
mỏ. Ngay chiều hôm đó những người bị bắt giữ đà bị giải về
Xanh-Ê-chiên do 150 tên lính của trung đoàn chính quy số 4 áp
giải. Trước khi những tên lính gan dạ đó lên đường, một viên kỹ
sư của công ty Đô-ri-an đà ban phát cho chúng 60 chai rượu
mạnh và khẩn khoản yêu cầu chúng trên đường đi phải canh
phòng nghiêm ngặt những người bị bắt bởi theo ông ta những thợ
mỏ kia là bọn mọi rợ, dà man và tù khổ sai rất dễ trốn. Bằng rượu
mạnh và những lời xúc xiểm chúng đà chuẩn bị cho một cuộc
xung đột đổ máu. Một toán thợ mỏ cùng vợ, con đi theo sau đoàn
người, vây quanh lấy họ trong một khe hẹp ở vùng đồi Mông-xêlơ, khu Ri-ca-ma-ri, và yêu cầu trả lại tự do cho những người bị
bắt. Bọn lính từ chối và bị ném đá; thế là không hề báo trước
chúng đà xả súng bắn loạn xạ vào giữa đám đông, giết chết 15
người, trong đó có hai phụ nữ và một cháu bé đang còn ở tuổi bú
mẹ, và làm bị thương nặng nhiều người. Nhưng đau đớn của
người bị thương thật là khủng khiếp; trong số đó có Gien-ni Pơti, một em bé gái đáng thương 12 tuổi, tên em sẽ còn sống mÃi
trong lịch sử các liệt sĩ hy sinh vì nghĩa cả của giai cấp công
nhân. Em bị hai viên đạn bắn từ phía sau: một viên trúng chân,
viên kia xuyên vào lưng, phá nát cánh tay và chọc qua vai bên
phải. "Les chassepots avaient encore fait merveille" 315 .
Song, lần này chính phủ Pháp đà nhanh chóng hiểu ra rằng
họ chẳng những phạm tội ác mà còn sai lầm một cách nghiêm
trọng nữa. Giai cấp tư sản không hoan nghênh chính phủ như
người cứu tinh của xà hội. To àn thể hội đồng thị chính
Xanh-Ê-chiên ®· xin tõ chøc, trong lêi tuyªn bè cđa hä đà nhấn

mạnh tính vô nhân đạo của bọn lính và yêu cầu rút quân đội ra
khỏi thành phố. Báo chí Pháp đà làm ầm ĩ về việc này. Ngay cả
những tờ báo bảo thủ như tờ "Moniteur universel"316 cũng mở

Báo cáo của tổng hội đồng trước...

511

một đợt lấy chữ ký để ủng hộ các nạn nhân. Chính phủ đà phải
rút trung đoàn đáng căm ghét đó ra khỏi Xanh-Ê-chiên.
Trong những tình huống khó khăn như vậy, một ý tưởng tuyệt
vời đà xuất hiện: đem Hội liên hiệp công nhân Quốc tÕ ra lµm vËt
hy sinh tr­íc sù phÉn né cđa xà hội. Khi tòa án xét xử, bản cáo
trạng đà phân những người bị gọi là phiến loạn ra thành 10
hạng, thêm vào đó người ta lại tô đậm lên một cách rất tinh vi
những mức độ phạm tội khác nhau. Hạng thứ nhất, bị bôi đen
kịt gồm có 5 công nhân bị tình nghi một cách đặc biệt là lµm
theo mƯnh lƯnh bÝ mËt cđa n­íc ngoµi cđa Qc tế. Tất nhiên các
bằng chứng thì đầy dẫy, đoạn trích dẫn ngắn dưới đây trích
trong một tờ báo tư pháp của Pháp chứng minh rõ điều đó:
"Cuộc thẩm vấn các nhân chứng không cho phép xác định chính xác sự tham gia
của Hội liên hiệp công nhân Quốc tế. Các nhân chứng chỉ xác nhận có những người
lạ mặt mặc áo trắng và đội mũ lưỡi trai cầm đầu toán người. Song không một ai
trong số những người lạ mặt đó bị bắt giữ và ngồi trên ghế bị cáo. Trả lời câu hỏi "anh có tin là Hội liên hiệp Quốc tế có dính dáng không?" - thì một nhân chứng đÃ
nói: "tôi tin là có, nhưng tôi không có một bằng chứng nào cả".

Không bao lâu sau khi xảy ra vụ tàn sát ở Ri-ca-ma-ni, công
nhân ươm tơ ở Li-ông, phần lớn là phụ nữ đà mở đầu một loạt
những cuộc đấu tranh kinh tế. Do cần thiết họ đà liên lạc với
Quốc tế, và tổ chức này - chủ yếu là thông qua các hội viên của

mình ở Pháp và Thụy Sĩ - đà giúp đỡ họ giành được thắng lợi.
Bất chấp mọi mưu toan đe dọa dùng biện pháp cảnh sát đối với
họ, họ đà công khai tuyên bố gia nhập Hội chúng ta và đóng hội
phí cho Tổng hội đồng theo đúng Điều lệ, chính thức gia nhập
Hội. Các nữ công nhân ở Li-ông cũng như trước đó ở Ru-ăng đÃ
đóng một vai trò cao quý và xuất sắc.
Những ngành công nghiệp khác ở Li-ông cũng noi gương các
công nhân ươm tơ. Do đó, chỉ trong mấy tuần Hội chúng ta đà có
thêm được hơn 10000 đồng chí mới trong những người d ân
anh hùng mà hơn ba mươi năm trước đây đà viết lên l¸ cê cđa


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

512

c.mác

mình khẩu hiệu của giai cấp vô sản hiện đại "Vivre en
travaillant ou mourir en combattant!" ("Sèng b»ng lao ®éng hay
chết trong chiến đấu!")317 .
Trong khi đó chính phủ Pháp vẫn tiếp tục hÃm hại một cách
nhỏ nhen đối với Quốc tế. ở Mác-xây họ cấm các hội viên của
chúng ta hội họp để bầu đại biểu đi dự đại hội Ba-lơ. ở nhiều
thành phố khác cũng xảy ra việc làm hèn hạ đó, song cũng như ở
mọi nơi công nhân châu Âu cuối cùng đà bắt đầu nhận thức được
rằng con đường đúng đắn nhất để giành những quyền tự nhiên
của mình là ai nấy phải lao vào hiểm nguy để tự mình sử dụng
những quyền ấy phải tận dụng thế bất hợp pháp, mỗi người phải

dám xông pha nguy hiểm.
Công nhân áo, đặc biệt là công nhân ở Viên, tuy chỉ mới tham
gia phong trào sau khi xảy ra các sự kiện năm 1866 318 , nhưng đÃ
giành được những vị trí có lợi. Ngay lập tức họ ®· ®oµn kÕt d­íi
ngän cê cđa chđ nghÜa x· héi và của Quốc tế; hiện nay thông qua
các đại biểu của mình ở đại hội Ai-dơ-nắc mới họp cách đây
không lâu 319 , họ đà gia nhập tập thể vào Quốc tế. ở áo, hơn bất
cứ một nơi nào khác, giai cấp tư bản tự do đà biểu lộ những bản
tính ích ký, trí tuệ nghèo nàn và sự độc ác nhỏ nhen của họ đối
với giai cấp công nhân. Họ thấy rằng sự thù hằn chủng tộc và
dân tộc đang vò xé đế quốc và đe dọa sự tồn tại của nó, nhưng
nội các của giai cấp tư sản tự do lại hÃm hại công nhân là những
người duy nhất tuyên bố tình đoàn kết anh em giữa tất cả các
chủng tộc và dân tộc. Bản thân giai cấp tư sản giành được địa vị
mới không phải bằng lòng dũng cảm của chính họ mà chỉ nhờ sự
thất bại của quân đội áo320 , chưa chắc đà có thể - vả lại chính
bản thân nó cũng biết rõ điều này - bảo vệ được những thành
quả mới của mình khỏi bị triều đình, tầng lớp quý tộc và giới
tăng lữ xâm phạm; ấy vậy nhưng giai cấp tư sản đó vẫn dốc sức
vào những mưu toan thảm hại nhằm tước đoạt của giai cấp công
nhân quyền lập hội, quyền hội họp và quyền tự do báo chí.

Báo cáo của tổng hội đồng trước...

513

ở áo cũng như ở mọi nước khác trên lục địa châu Âu, Quốc tế
đà thay thế cái "bóng ma đỏ" đà quá cố. Khi tổ chức cuộc tàn sát
công nhân với một quy mô nhỏ ở Bruyn, trung tâm công nghiệp
dệt của Mô-ra-vi vào ngày 13 tháng Bảy, người ta đà đổ lỗi cho

Quốc tế đà ngấm ngầm xúi dục gây ra vụ này, các phái viên của
tổ chức có phép tàng hình mà lại! Khi một số người lÃnh đạo của
nhân dân Viên ra trước tòa thì viên biện lý đà buộc tội họ làm
gián điệp cho nước ngoài. Một sai lầm nhỏ mà ông ta đà mắc
phải chứng tỏ ông ta hiểu biết công việc sâu sắc đến mức nào:
ông ta đà lầm lẫn Liên đoàn hòa bình và tự do ở Béc-mơ của giai
cấp tư sản với Quốc tế của giai cấp vô sản.
Nếu ở nước áo Xi-xlây-ta-ni 321 phong trào công nhân bị hÃm
hại như vậy thì ở Hung-ga-ri nó bị truy nà công khai và trắng
trợn. Về việc này Tổng hội đồng đà nhận được những tin tức rất
xác thực từ Pét và Prê-xbuốc gửi đến. Chỉ cần nêu một ví dụ
cũng đủ chứng tỏ thái độ của các nhà cầm quyền đối với công
nhân Hung-ga-ri.
Bộ trưởng nội vụ hoàng gia Hung-ga-ri, ông Phôn Ven-cơ-haimơ đúng lúc ấy đang ở trong đoàn đại biểu Hung-ga-ri ở Viên.
Công nhân Prê-xbuốc suốt nhiều tháng nay không được hội họp
và bị cấm cả việc tỉ chøc mét bi lƠ gãp tiỊn thµnh lËp q
bƯnh viện, mấy ngày trước đó họ đà phái đến Viên một nhóm
công nhân, trong đó có cả nhà tuyên truyền nổi tiếng Nim-trích
để chuyển cho ông bộ trưởng nội vụ một đơn khiếu nại. Họ đÃ
phải tốn rất nhiều công sức để được viên đại thần đó tiếp kiến,
và cuối cùng khi văn phòng bộ trưởng mở cửa, viên bộ trưởng đÃ
tiếp các công nhân với thái độ hết sức nhà nhặn:
"Các anh là công nhân hả? Các anh có chăm chỉ làm việc không?" - viên bộ trưởng
vừa nhả khói thuốc vừa hỏi. - "Còn những việc khác không liên can gì đến các anh cả.
Các anh không được tham gia bÊt cø mét hiƯp héi nµo; vµ nÕu các anh chen vào chính
trị thì chúng tôi sẽ có những biện pháp thích đáng chống lại các anh. Tôi chẳng làm gì
cho các anh đâu. Công nhân muốn kêu ca bao nhiêu thì tùy thích!".


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

For evaluation only.

514

c.mác

Trả lời câu hỏi nếu vậy thì sau này chính quyền vẫn tùy tiện
cho phép mọi việc như trước đây hay sao, viên bộ trưởng đáp:
"Phải, và tôi chịu trách nhiệm về việc đó".

Sau một lúc giảng giải kéo dài nhưng không đem lại kết quả
gì công nhân đà từ biệt viên bộ trưởng, sau khi tuyên bố cho ông
ta biết rằng:
"Chừng nào những việc làm của nhà nước còn ảnh hưởng đến tình cảnh của công
nhân, thì công nhân cần thiết phải làm chính trị và, tất nhiên, sẽ làm chính trị".

ở Phổ và những nơi khác trên nước Đức, năm ngoái đà được
đánh dấu bằng việc thành lập các nghiệp đoàn ở khắp nơi trong
nước. Tại đại hội Ai-dơ-nắc họp cách đây không lâu, các đại biểu
của hơn 150 000 công nhân Đức ở Đức, áo và Thụy Sĩ đà thành
lập một Đảng dân chủ xà hội mới, cương lĩnh của Đảng này đÃ
ghi đúng từng chữ những nguyên tắc chính của bản Điều lệ của
chúng ta. Vì luật pháp cấm họ thành lập những chi bộ chính
thức của Hội liên hiệp chúng ta, nên họ đà quyết định nhận các
thẻ hội viên cá nhân của Tổng hội đồng1*.
Các chi bộ mới của Hội liên hiệp đà được thành lập ở Na-plơ,
Tây Ban Nha và Hà Lan. Hai tờ báo hàng ngày của Hội chúng
ta 323 đà được xuất bản ở Bác-xơ-lon và Am-xtéc-đam.
Những vòng nguyệt quế mà Chính phủ Bỉ đà giành được trên
các trận địa quang vinh ở Xê-ren và Phram-ri hình như không

thể cho các cường quốc được yên. Vì thế không có gì đáng ngạc
nhiên khi thấy trong năm ấy cả nước Anh cũng có thể khoe khoang
những cuộc tàn sát của bản thân nó đối với công nhân. Các công
nhân mỏ xứ Oen-xơ ở khu mỏ lớn Li-xvút gần Môn-đơ ở Đen-bi-sia,
bỗng được viên quản lý mỏ, người mà từ lâu họ đà căm thù như

Báo cáo của tổng hội đồng trước...

515

một tên độc tài nhỏ nhen và thâm căn cố đế, báo cho biết sẽ hạ
tiền công. Họ đà tập hợp công nhân các mỏ lân cận, đuổi viên
quản lý mỏ ra khỏi nhà riêng và đưa tất cả đồ đạc của y tới ga xe
lửa gần nhất. Với sự ngây thơ ấu trĩ, những người bất hạnh đó
cho rằng làm như vậy là vĩnh viễn thoát khỏi tên này1*. Ngày 28
tháng Năm hai người trong số những người cầm đầu đà bị cảnh
sát có đội vệ binh của trung đoàn bộ binh hộ tống của chính
hoàng đế giải đến tòa án ở Môn-đơ. Dọc đường, một toán thợ mỏ
đà cố giải thoát những người bị bắt và khi vấp phải sự kháng cự
của cảnh sát và binh lính, họ đà ném đá vào chúng. Thế là để trả
lời trận ném đá như mưa, bọn lính đà dùng loại súng nạp đạn
vào ổ quy-lát nhả đạn như mưa vào họ 2* mà không hề cảnh cáo
trước. Năm người, trong đó có hai phụ nữ và một trẻ em, đà bị
giết và rất nhiều người bị thương. Đến lúc này giữa cuộc tàn sát
ở Môn-đơ và cuộc tàn sát ở Ri-ca-ma-ri có nhiều điểm giống
nhau, nhưng sau đó thì không còn có sự giống nhau như thế nữa.
ở Pháp binh lính chỉ chịu tr¸ch nhiƯm tr­íc c¸c cÊp chØ huy cđa
hä. ë Anh họ bị viên dự thẩm thẩm vấn trước mặt các thẩm
phán; song viên dự thẩm này là một ông già nghễnh ngÃng và
lẩm cẩm, phải dùng ống nghe mới nghe được những lời khai của

các nhân chứng, còn các thẩm phán xứ Oen-xơ là một tòa án giai
cấp tàn nhẫn, đầy những thiên kiến. Họ thừa nhận cuộc tàn sát
là "vụ giết người xảy ra trong những tình huống biện minh được
cho tội lỗi". ở Pháp những người nổi loạn đó bị phạt tù từ 3 đến
18 tháng và không bao lâu sau khi xét xử đà được ân xá. ở Anh
họ bị kết án 10 năm khổ sai.
Tất cả các báo ở Pháp đều nhất trí lên tiếng phẫn nộ phản
đối bọn lính. ở Anh báo chí lại không tiếc lời tán đồng bọn lính

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

1* Tiếp đó trong bản tiếng Anh có câu: "Tại đại hội của Tổng hội công nhân Đức ở
Bác-men322 , Tổng hội công nhân Đức cũng khẳng định sự nhất trí của mình với các
nguyên tắc của Hội liên hiệp chúng ta, đồng thời tuyên bố rằng luật pháp Phổ ngăn
cấm họ gia nhập Hội liên hiệp chúng ta".

1* Tiếp đó trong bản tiếng Anh có câu: "Tất nhiên tòa án đà mở cuộc thẩm cứu
chống lại những người nổi loạn, nhưng một người trong số đó đà được đám đông hàng
nghìn người cứu thoát và đưa ra khỏi thành phố".
2* Trong bản tiếng Anh có thêm mấy chữ: "súng Snai-đơ".


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

516

c.mác


Báo cáo của tổng hội đồng trước...

và phẫn nộ đối với các nạn nhân của chúng. Song công nhân
Anh đà đạt được nhiều thắng lợi: họ đà thoát khỏi một ¶o t­ëng
lín vµ nguy hiĨm. Tõ tr­íc tíi lóc bÊy giê hä vÉn t­ëng r»ng
cc ®êi hä Ýt nhiỊu cịng được các thể thức của đạo luật về làm
mất trật tự 324 và lực lượng quân đội phục tùng chính quyền dân
sự bảo vệ. Giờ đây họ đà hiểu rõ hơn. Ông Bru-xơ, bộ trưởng nội
vụ, đảng viên Đảng tự do, đà tuyên bố ở hạ nghị viện rằng, thứ
nhất, bÊt cø quan chøc nµo, bÊt kú ng­êi nµo thÝch săn cáo hay
bất kỳ linh mục nào cũng đều có quyền ra lệnh cho quân đội
bắn vào đám đông mà không cần phải tuyên đọc trước đạo luật
về làm mất trật tự, nếu người đó cảm thấy đám đông này gồm
có những kẻ nổi loạn; và thứ hai, những người lính có quyền
tùy ý bắn để tự vệ. Viên bộ trưởng thuộc đảng tự do đà quên nói
thêm là trong những tình hình như vậy, mỗi người phải được
nhà nước trang bị cho một khẩu súng nạp đạn ở quy-lát để tự
vệ chống lại bọn lính.
Đại hội toàn thể của các công liên họp ở Bớc-minh-hêm ngày
30 tháng Tám thông qua nghị quyết sau đây:
"Nhận thấy rằng các tổ chức công nhân ở địa phương hầu như ở mọi nơi đều đÃ
nhường chỗ cho những tổ chức có quy mô toàn quốc; rằng nguyên tắc tự do thương
mại được áp dụng rộng rÃi đà gây nên tình trạng cạnh tranh giữa các nhà tư bản
khiến người ta đà phớt lờ và hy sinh lợi ích của công nhân, rằng trong cuộc cạnh
tranh quốc tế điên cuồng; các tổ chức công nhân cần phải mở rộng hơn nữa và trở
thành các tổ chức quốc tế; thêm nữa cũng nhận thấy rằng Hội liên hiệp công nhân
quốc tế đề ra cho mình mục đích bảo vệ các lợi ích chung của giai cấp công nhân,
những lợi ích này ở mọi nơi đều giống nhau, đại hội này nhiệt liệt khuyến nghị với


517

công nhân toàn quốc Mỹ lời kêu gọi giai cấp công nhân Hợp
chúng quốc hÃy đòi phải gìn giữ hòa bình trong lúc các giai cấp
thống trị đang kêu gào chiến tranh 1*.
Nhân việc ông Xin-vít, người chiến sĩ vinh quang ®Êu tranh
cho sù nghiƯp chung cđa chóng ta ®ét ngét từ trần, chúng tôi
thấy để bày tỏ lòng tôn kính hương hồn ông, có lẽ nên công bố
bức thư trả lời của ông trong phần kết luận bản báo cáo của
chúng ta: tỏ lòng kính trọng kỷ niệm đối với Xin-vít:
"Phi-la-đen-phi-a ngày 26 tháng Năm 1869
Hôm qua tôi đà nhận được lời kêu gọi ngày 12 tháng Năm của các bạn. Tôi rất
lấy làm hạnh phúc khi nhận được những lời chào mừng đó của các đồng chí công
nhân của chúng tôi ở bên kia đại dương. Sự nghiệp của chúng ta là sự nghiệp
chung. Cuộc chiến tranh giữa nghèo ®ãi vµ giµu sang ®ang diƠn ra. Lao ®éng ë đâu
cũng bị áp bức như nhau còn tư bản ở mọi nơi trên trái đất cũng đều là quân bạo
chúa. Chính vì vậy tôi nói rằng sự nghiệp của chúng ta là sự nghiệp chung. Thay
mặt giai cấp công nhân Hợp chúng quốc tôi xin bắt tay các bạn trên tình đồng chí
và qua các bạn, bắt tay tất cả những người mà các bạn đại diện, cũng như mọi
người lao động nam và nữ ở châu Âu đang bị sỉ nhục và bị bóc lột. HÃy đẩy mạnh
hơn nữa sự nghiệp cao cả mà các bạn đà tiến hành cho đến khi những nỗ lực của các
bạn đạt được thắng lợi hoàn toàn. Chúng tôi cũng có ý định nh­ vËy. Do kÕt qu¶
cuéc chiÕn tranh, võa qua ë nước chúng tôi một tầng lớp quý tộc tiền tệ đê tiện nhất
trên thế giới đà hình thành. Các quyền lực tiền tệ này đà nhanh chóng ngốn nuốt
mọi sinh lực của nhân dân. Chúng tôi tuyên chiến với nó và quyết tâm sẽ chiến
thắng. Nếu có thể chúng tôi định giành thắng lợi thông qua hòm phiếu: nếu không,
chúng tôi sẽ dùng đến những phương sách quyết liệt hơn. Trong những trường hợp
bất đắc dĩ, nhiều khi cũng cần phải có những sự đổ máu không lớn lắm".

Theo uỷ nhiệm của Tổng hội đồng:


công nhân Vương quốc liên hiệp, và đặc biệt là với tất cả các tổ chức công nhân, hÃy
ủng hộ Hội liên hiệp và khẩn thiết đề nghị các tổ chức công nhân hÃy gia nhập Hội
liên hiệp. Đại hội cũng bày tỏ lòng tin tưởng rằng việc thực hiện những nguyên tắc

Rô-bớt A-plơ-gác, chủ tịch

325

của Quốc tế sẽ đưa đến một nền hòa bình vững chắc giữa tất cả các dân tộc"

.

Tháng Năm năm nay cuộc chiến tranh giữa Hợp chúng quốc
và Anh dường như đà trở nên không thể tránh khỏi. Vì vậy Tổng
hội đồng của các bạn đà gửi cho ông Xin-vít, chủ tịch Liên đoàn

Xtếp-ni Cau-en, thủ quỹ
Ghê-oóc ếch-ca-ri-út, tổng thư ký
_____________________________________________________________________________________________

1* Xem tËp nµy, tr. 482 - 485.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

518

519


c.mác

Luân Đôn, ngày 1 tháng Chín 1869
Địa chỉ: 256, Hai Hôn-boóc-nơ
Oe-xtớc-nơ Xen-tơ-rôn

Do C.Mác viết
ĐÃ in thành sách riêng ở Ba-lơ tháng Chín
1869 và trong cuốn "Report of the Fourth
annual congress of the International
Working Men's Association, held at Basle,
in Switzerland" London, 1869

In theo bản in trong cuốn
sách xuất bản ở Ba-lơ
Nguyên văn là tiếng Đức

c.mác
dự thảo Nghị quyết
của Tổng hội đồng về chính sách
của Chính phủ Anh đối với
những người tù ai-rơ-len326
Quyết nghị rằng:
khi trả lời những yêu sách của nhân dân Ai-rơ-len đòi trả lại
tự do cho những người yêu nước Ai-rơ-len bị cầm tù (điều trả lời
này được nêu trong bức thư của ông Glát-xtôn gửi ông Ô'-si và
những người khác 1*) ông Glát-xtôn đà cố tình xúc phạm dân tộc
Ai-rơ-len;
ông ta đà gắn liền việc ân xá chính trị với những điều kiện

nhục mạ các nạn nhân của các chính phủ xấu xa đó chẳng kém gì
nhục mạ nhân dân mà các nạn nhân đó đại diện;
bất chấp địa vị chính thức của mình, ông Glát-xtôn vẫn công
khai và long trọng chúc mừng cuộc nổi loạn của những người
chiếm hữu nô lệ ở Mỹ327 và giờ đây đang tuyên truyền cho nhân
dân Ai-rơ-len học thuyết về sự phục tùng thụ động;
_____________________________________________________________________________________________

1* Trong sổ biên bản của Tổng hội đồng đoạn này được trình bày như sau: "Điều
trả lời này được nêu trong những bức thư của ông Glát-xtôn gửi ông Ô'-si ngày 18
tháng Mười 1869 và gửi ông I-xắc-Bát ngày 23 tháng Mười 1869".


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

520

521

c.mác

toàn bộ chính sách của ông ta về việc ân xá những người tù
Ai-rơ-len là biểu hiện thực sự và triệt để của "chính sách xâm
lược" mà ông Glát-xtôn đà hăng hái vạch trần để lật đổ nội các
của những địch thủ của ông ta thuộc đảng To-ri 328 .
Tổng hội đồng Hội liên hiệp công nhân quốc tế bày tỏ sự khâm
phục đối với nhân dân Ai-rơ-len đà tiến hành một cách dũng
cảm, kiên quyết và cao cả chiến dịch đòi ân xá của mình.
Nghị quyết này cần được truyền đạt cho tất cả các chi bộ của

Hội liên hiệp công nhân quốc tế và mọi tổ chức công nhân ở châu
Âu và châu Mỹ có quan hệ với Hội.
Do C.Mác đưa ra thông qua ngày 16 tháng
Mười một 1869
ĐÃ đăng trên các báo "Reynolds's
Newspaper", ngày 21 tháng Mười một 1867,
"Der Volksstaat" số 17 ngày 27 tháng Mười
một 1869, "L'Internationale" số 48 ngày 12
tháng Chạp 1869

In theo bản thảo có đối
chiếu với bản ghi trong sổ
biên bản của Tổng hội đồng
Nguyên văn là tiếng Anh

c.mác
Tổng hội đồng gửi
Hội đồng liên đoàn Thụy Sĩ vùng
Thuộc hệ ngôn ngữ la-tinh329
Trong phiên họp bất thường ngày 1 tháng Giêng 1870 Tổng
hội đồng đà quyết nghị:
1. Trên báo "égalité" ngày 11 tháng Chạp 1869: chúng tôi đọc
thấy:
"Rõ ràng Hội đồng" (Tổng hội đồng) coi thường những việc hết sức quan trọng...
Chúng tôi đà nhắc nhở Hội đồng về những điều đó", (các trách nhiệm của Tổng hội
đồng) bằng cách viện dẫn điều 1 bản Quy chế v.v.: "Tổng hội đồng có trách nhiệm
phải thực hiện những nghị quyết của đại hội..." Chúng tôi có thể nêu lên cho Tổng
hội đồng những câu hỏi đủ để những câu trả lời của Tổng hội đồng có thể hợp thành
một tài liệu khá dài. ít lâu nữa chúng tôi sẽ liệu việc đó... còn bây giờ thì... v.v.".


Tổng hội đồng không thấy trong Điều lệ, cũng như bản Quy
chế có điều khoản nào bắt buộc Tổng hội đồng phải trao đổi thư
từ hoặc bút chiến với báo "égalité" hoặc "trả lời" những "câu hỏi"
của báo. Chỉ có Hội đồng liên đoàn Thụy Sĩ vùng thuộc hệ ngôn
ngữ la-tinh là đại diện của các chi bộ của Thụy Sĩ vùng thuộc hệ
ngôn ngữ la-tinh là trước Tổng hội đồng. Nếu Hội đồng liên đoàn
vùng thuộc hệ ngôn ngữ la-tinh chất vấn hoặc buộc tội chúng tôi
qua con đường hợp pháp duy nhất, tức là thông qua bí thư của
mình thì Tổng hội đồng luôn luôn sẵn sàng trả lời họ. Song Hội
đồng liên đoàn vùng thuộc hệ ngôn ngữ la-tinh không có quyền


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

522

c.mác

từ bỏ các chức năng của mình, giao những chức năng đó cho các
ban biên tập các báo"égalité" và "Progrès"330, cũng không được
quyền để cho các báo này tiếm đoạt các chức năng của họ. Nói
chung, nếu thư từ trao đổi giữa Tổng hội với các uỷ ban toàn
quốc và địa phương bị công bố thì việc đó sẽ tác hại lớn cho lợi
ích chung của Hội liên hiệp. Thực ra, nếu các cơ quan ngôn luận
khác của Quốc tế cũng noi gương báo "Progrès" và "égalité",
Tổng hội đồng sẽ đứng trước sự lựa chọn - hoặc im lặng và như
vậy là làm cho mình bị mất uy tín trước công luận, hoặc trả lời
công khai và như vậy là vi phạm trách nhiệm của mình 1* .
Báo "égalité" cùng với báo"Progrès" (người ta không gửi tờ

báo này cho Tổng hội đồng) kêu gọi báo "Travail"331 (tờ báo Pa-ri,
chưa tự nhận là cơ quan của Quốc tế, và cũng không được gửi cho
Tổng hội đồng) về phía mình cũng yêu cầu Tổng hội đồng phải
giải thích2* chẳng phải hệt như Liên đoàn công ích là gì!332 .
2. Giả sử rằng những câu hỏi do báo "égalité" đặt ra là của
Hội đồng liên đoàn vùng thuộc hệ ngôn ngữ la-tinh thì chúng tôi
sẽ trả lời, nhưng chỉ với điều kiện là sau này những câu hỏi
thuộc loại như vậy không được đề ra cho chúng tôi bằng cách
thức như thế nữa.
3. Vấn đề bản tin.
_____________________________________________________________________________________________

1* Trong bản thảo, sau câu này, Mác đà gạch bỏ đoạn sau đây: "báo "Progrès" đÃ
mở đầu việc tiếm đoạt các chức năng của Hội đồng liên bang, người ta đà không gửi
báo đó cho Tổng hội đồng, mặc dù các đại hội toàn Hội đà ba lần ra những nghị quyết
về việc này".
2* Trong bản thảo, tiếp theo đó đoạn sau đây đà bị gạch bỏ: "Thực ra, dường như
là chính những người năm ngoái - ngay sau khi míi gia nhËp mét c¸ch mn màng
vào Hội chúng tôi - đà đưa ra một số kế hoạch nguy hiểm là thành lập bên trong Hội
liên hiệp công nhân quốc tế một hội quốc tế khác do họ đích thân lÃnh đạo và đóng trụ
sở tại Giơ-ne-vơ, - lần này lại quay về kế hoạch cũ đó và vẫn tin tưởng rằng việc tiếm
đoạt quyền lÃnh đạo tối cao Hội liên hiệp công nhân quốc tế là sứ mệnh đặc biệt của
họ. Tổng hội đồng nhắc Hội đồng liên đoàn vùng thuộc hệ ngôn ngữ la-tinh rằng Hội
đồng phải chịu trách nhiệm lÃnh đạo các báo "égalité" và "Progrès"".

Tổng hội đồng gửi hội đồng liên đoàn thụy sĩ...

523

Nghị quyết của Đại hội Giơ-ne-vơ đà được thể hiện vào quy

chế quy định rằng các uỷ ban các nước phải gửi cho Tổng hội
đồng những tài liệu về phong trào vô sản và sau đó Tổng hội
đồng sẽ phát hành một bản tin bằng nhiều thứ tiếng "với kỳ hạn
mà những phương tiện của nó cho phép nó có thể thực hiện được"
("As often as its means permit, the General Council shall
publish a report etc".).
Nh­ vËy nhiƯm vơ được giao cho Tổng hội đồng gắn liền với
những điều kiƯn mµ vÉn ch­a ai thùc hiƯn. Ch­a cã ai làm tờ
khai thống kê theo quy định của Điều lệ, một việc mà một loạt
đại hội toàn thể kế tiếp nhau đà ra nghị quyết phải tiến hành và
hàng năm Tổng hội đồng đều yêu cầu phải tiến hành. Chưa có ai
gửi cho Tổng hội đồng tài liệu nào. Còn về các phương tiện thì
nếu không có những số tiền đóng góp của các địa phương ở Anh
và tiền quyên góp của cá nhân các hội viên thì có lẽ Tổng hội
đồng cũng đà chấm dứt sự tồn tại của mình từ lâu rồi.
Như vậy bản Quy chế do đại hội Giơ-ne-vơ thông qua vẫn chỉ
là những chữ chết cứng1*.
Về đại hội Ba-lơ thì đại hội không thảo luận vấn đề thực hiện
bản Quy chế đà có mà chỉ thảo luận vấn đề xuất bản bản tin thế
nào cho hợp thời và không ra một nghị quyết nào về việc này
(xem bản báo cáo bằng tiếng Đức, in ở Ba-lơ do đại hội phụ
trách 333 ).
Tuy nhiên, Tổng hội đồng cho rằng nhiệm vụ mà thoạt tiên
chúng ta đặt ra cho bản tin thì hiện nay các cơ quan báo chí của
Quốc tế đà thực hiện đầy đủ, các báo này xuất bản bằng nhiều
thứ tiếng và được phát hành rộng rÃi bằng con đường trao đổi.
Sẽ là phi lý nếu phải dùng những bản tin quá đắt để thực hiện
những điều đà được thực hiện mà không phải tốn kém gì. Mặt
_____________________________________________________________________________________________


1* Trong bản thảo sau những chữ "những chữ chết cứng" những chữ sau đây đà bị
gạch bỏ: "Đại hội Ba-lơ cũng đà coi sự việc này đúng lµ nh­ vËy".


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

524

c.mác

khác bản tin đăng những điều không đăng trên các cơ quan báo
chí của Quốc tế, thì chỉ giúp cho kẻ thù thấy được những bí mật
của chúng ta.
4. Vấn đề tách Tổng hội đồng ra khỏi Hội đồng liên đoàn Anh.
Khá lâu trước khi báo "égalité" được thành lập, ngay trong
Tổng hội đồng một vài uỷ viên người Anh đà nhiều lần đưa ra đề
nghị này. Song đề nghị này đà luôn bị mọi người hầu như nhất
trí bác bỏ. Rất có khả năng là mặc dù sáng kiến cách mạng sẽ
xuất phát từ Pháp, song chỉ có nước Anh mới có thể trở thành
đòn bẩy cho một cuộc cách mạng kinh tế nghiêm túc. Đó là nước
duy nhất không có nông dân và quyền sở hữu ruộng đất tập
trung vào một số ít người. Đó là nước duy nhất mà hình thái tư
bản chủ nghĩa, tức là sự liên hợp lao động trên quy mô rộng lớn
dưới quyền cai quản của các nhà kinh doanh tư bản chủ nghĩa,
đà bao trùm hầu hết các ngành sản xuất. Đó là nước duy nhất
mà phần lớn dân cư là những người công nhân làm thuê (wages
labourers). Đó là nước duy nhất mà cuộc đấu tranh giai cấp và tổ
chức của giai cấp công nhân trong các công liên đà đạt đến trình
độ trưởng thành và phổ biến nhất định. Do địa vị thống trị của

nó trên thị trường thế giới, nước Anh là nước duy nhất mà mỗi
chuyển biến trong những quan hệ kinh tế tất sẽ nhanh chóng
ảnh hưởng ®Õn toµn thÕ giíi. NÕu n­íc Anh lµ n­íc cỉ điển của
chế độ đại địa chủ và của chủ nghĩa tư bản, thì mặt khác, ở Anh
hơn ở bất cứ nơi nào khác đà chín muồi những điều kiện vật chất
xoá bỏ chúng đà chín muồi hơn ở bất cứ nơi nào khác. Tổng hội
đồng hiện nay đang ở vào một ví trí may mắn nhờ chiếc đòn bẩy
vĩ đại đó của cách mạng vô sản, trực tiếp nằm trong tay của
Tổng hội đồng. Thật là điên rồ biết chừng nào, và có thể nói, thật
là tội lỗi biết chừng nào nếu trao chiếc đòn bẩy đó vào tay một số
người Anh!
Người Anh đà có tất cả những tiền đề vật chất cần thiết để
tiến hành một cuộc cách mạng xà hội. Họ chỉ thiếu tinh thần

Tổng hội đồng gửi hội đồng liên đoàn thụy sĩ...

525

bao quát và nhiệt tình cách mạng. Chỉ có Tổng hội đồng mới có
thể khắc phục thiếu sót đó và do đó đẩy mạnh phong trào cách
mạng chân chính ở nước này, và do đó ở khắp mọi nơi. Những
thành công to lớn mà chúng ta đà đạt được về mặt này và được
những tờ báo thông minh nhất và có thế lực nhất của các giai cấp
thống trị, chẳng hạn như những tờ "Pall Mall Gazette",
"Saturday Review", "Spectator", "Fortnightly Review" xác nhận,
đó là chưa kể những nghị sĩ được gọi là cấp tiến trong hạ nghị
viện và thượng nghị viện là những người cho đến gần đây vẫn có
ảnh hưởng lớn đến những người lÃnh đạo công nhân Anh. Họ
trắng trợn buộc tội chúng ta đà đầu độc và hầu như đà xóa bỏ
hết tinh thần Anh trong giai cấp công nhân và đẩy họ đến với

chủ nghĩa xà hội cách mạng.
Phương pháp duy nhất để thực hiện một sự chuyển biến như
vậy là phải hành động như Tổng hội đồng Hội liên hiệp công
nhân quốc tế. Với tư cách là Tổng hội đồng chúng tôi có thể vận
động mọi người thi hành những biện pháp (ví dụ như thành lập
Liên đoàn ruộng đất và lao động334 ) mà về sau khi được thực
hiện trước công chúng, các biện pháp đó có vẻ như những hoạt
động tự phát của giai cấp công nhân Anh.
Nếu ngoài Tổng hội đồng ra, lại thành lập Hội đồng liên đoàn
thì việc đó sẽ đưa đến hậu quả trực tiếp như thế nào? Đứng
trung gian giữa Tổng hội đồng của Quốc tế và Tổng hội đồng của
các công liên, Hội đồng liên đoàn sẽ không có một chút uy tín
nào. Mặt khác, Tổng hội đồng sẽ bỏ rơi mất chiếc đòn bẩy vĩ đại
đó. Nếu chúng tôi thích những chuyện khoa trương lố lăng hơn
là công việc nghiêm túc và thầm lặng, thì có lẽ chúng tôi đà vấp
phải một sai lầm như trả lời công khai câu hỏi của báo "égalité"
hỏi rằng vì sao Tổng hội đồng lại cam chịu "sự kiêm nhiệm chức
năng nặng nề như vậy".
Không thể đơn thuần đặt nước Anh ngang hàng với các nước
khác. Cần phải coi nước Anh là chính quốc của t­ b¶n.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

526

c.mác

5. Vấn đề nghị quyết của Tổng hội đồng về việc ân xá những

người tù Ai-rơ-len 1*.
Nếu nước Anh là thành lũy của chế độ đại địa chủ và chủ
nghĩa tư bản châu Âu thì điểm duy nhất mà người ta có thể
giáng một đòn quyết liệt vào nước Anh chính thức, là Ai-rơ-len.
Thứ nhất, Ai-rơ-len là thành lũy của chế độ đại địa chủ Anh.
Nếu chế độ đại địa chủ sụp đổ ở Ai-rơ-len thì nó tất sẽ sụp đổ ở
Anh. ở Ai-rơ-len việc này có thể xảy ra một trăm lần dễ hơn, vì ở
đó cuộc đấu tranh kinh tế chỉ tập trung vào quyền sở hữu ruộng
đất, vì ở đó cuộc đấu tranh này cũng đồng thời là cuộc đấu tranh
dân tộc và vì nhân dân Ai-rơ-len có tinh thần cách mạng hơn và
kiên quyết hơn nhân dân Anh. Chế độ đại địa chủ ở Ai-rơ-len
giữ được địa vị của nó là hoàn toàn chỉ nhờ vào quân đội Anh.
Ngay khi sự liên hợp cưỡng bách335 giữa hai nước chấm dứt thì ở
Ai-rơ-len sẽ lập tức bùng nổ cuộc cách mạng xà hội mặc dù dưới
những hình thức cũ kỹ. Chế độ đại địa chủ Anh chẳng những chỉ
mất nguồn của cải lớn, mà còn mất nguồn lực lượng tinh thần
hết sức quan trọng là người đại diện nền thống trị của Anh đối
với Ai-rơ-len. Mặt khác, nếu không đụng đến sức mạnh của bọn
chúa đất người Anh ở Ai-rơ-len thì giai cấp vô sản anh sẽ làm
cho chúng trở nên bất khả xâm phạm ở ngay chính nước Anh.
Thứ hai, giai cấp tư sản Anh chẳng những bóc lột dân nghèo
Ai-rơ-len để làm cho tình cảnh của giai cấp công nhân ở Anh
tồi tệ thêm bằng cách cưỡng bách những người cố nông Ai-rơlen di cư, mà ngoài ra, nó còn chia rẽ giai cấp vô sản thành hai
phe thù địch nhau. Nhiệt tình cách mạng của người công
nhân Ken-tơ và bản tính tốt nhưng chậm chạp của người
công nhân Ăng-glô-xắc-xông không được kết hợp hài hoà với
nhau. Ngược lại, ở mọi trung tâm công nghiệp lớn ở Anh đều có
sự mâu thuẫn sâu sắc giữa giai cấp vô sản Anh và Ai-rơ-len.
_____________________________________________________________________________________________


1* Xem tập này, tr. 519 - 520.

Tổng hội đồng gửi hội đồng liên đoàn thụy sĩ...

527

Người công nhân Anh trung lưu căm ghét người công nhân Airơ-len như một kẻ cạnh tranh làm cho tiền công và standard of
life 1* bị hạ thấp. Anh ta mang trong lòng mối ác cảm có tính chất
dân tộc và tôn giáo đối với người công nhân Ai-rơ-len. Anh ta
nhìn người công nhân Ai-rơ-len hầu hết cũng hệt như những
người poor whites2* các bang miền Nam Bắc Mỹ nhìn những
người nô lệ da đen. Sự đối kháng này giữa những người vô sản ở
ngay chính nước Anh đà được giai cấp tư sản nhen nên và nuôi
dưỡng một cách giả tạo. Chúng biết rằng bí quyết thực sự để giữ
gìn thế lực của chúng chính là sự chia rẽ này của những người vô
sản.
Sự đối kháng đó cũng tái diễn ở bờ bên kia của Đại Tây Dương.
Bị những con bò và con cừu chèn lấn khỏi mảnh đất quê hương,
những người Ai-rơ-len lại gặp nhau ở Bắc Mỹ, tại đây họ họp
thành một bộ phận dân cư ngày càng đông đảo, ngày càng gia
tăng. ý nghĩ duy nhất của họ, lòng hăng say duy nhất của họ là
căm thù nước Anh. Các chính phủ Anh và Mỹ (tức là các giai cấp
do họ đại diện) đà nuôi dưỡng niềm hăng say đó, duy trì mÃi mÃi
cuộc đấu tranh âm ỉ giữa Hợp chúng quốc và nước Anh. Vì vậy
chúng ngăn trở sự liên minh nghiêm túc và chân thành giữa các
công nhân ở cả hai bên bờ Đại Tây Dương và do đó ngăn trở công
cuộc giải phóng chung của họ.
Ai-rơ-len là cái cớ duy nhất để Chính phủ Anh duy trì một
quân đội thường trực lớn, trong trường hợp cần thiết, như việc đó
đà từng xảy ra người ta sẽ tung cái đội quân ấy ra đàn áp công

nhân Anh, sau khi đội quân đó đà trải qua trường học của bọn
quân phiệt ở Ai-rơ-len.
Cuối cùng, hiện nay ở Anh lại đang tái diễn những điều mà
La MÃ cổ đại người ta có thể thấy trên quy mô khủng khiếp.
_____________________________________________________________________________________________

1*- mức sống
2*- những người nghèo da tr¾ng


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

528

c.mác

Dân tộc đi nô dịch một dân tộc khác đang rèn những xiềng xích
cho chính mình.
Như vậy, lập trường của Hội liên hiệp quốc tế trong vấn đề

Tổng hội đồng gửi hội đồng liên đoàn thụy sĩ...

529

"That the economical emancipation of the working classes is
therefore the great end to which every potitical movement ought
to be subordinate as a means" 1*.

Ai-r¬-len hoµn toµn râ rµng. NhiƯm vơ chđ u cđa Héi là đẩy


Trong bản dịch tiếng Pháp, do uỷ ban Pa-ri thực hiện năm 1864,

nhanh cuộc cách mạng xà hội ở Anh. Muốn thực hiện được mục

các từ "as a means" ("với tính cách là một phương tiện") đó đà bị

tiêu đó thì cần phải giáng một đòn quyết định ở Ai-rơ-len 1*.

xóa bỏ336 . Trả lời chất vấn của Tổng hội đồng về việc này, Uỷ ban

Nghị quyết của Tổng hội đồng về vấn đề ân xá những người tù
Ai-rơ-len chỉ là phần mở đầu cho các nghị quyết khác, trong đó

Pa-ri đà vin vào những khó khăn trong tình hình chính trị của
mình để biện bạch.

sẽ tuyên bố rằng chưa kể đến công lý quốc tế, việc biến sự liên

Nguyên văn bản Điều lệ còn bị bóp méo nhiều chỗ nữa. Điểm

hợp cưỡng bách hiện hành (tức là sự nô dịch Ai-rơ-len) thành sự

đầu tiên trong phần đầu của bản thân Điều lệ nói rằng "The

liên minh bình đẳng và tự do, nếu điều đó có thể thực hiện được,

struggle for the emancipation of the working classes means... a

hoặc sự phân lập hoàn toàn, nếu điều đó là cần thiết, là điều


struggle... for equal rights and duties, and the abolition of all

kiện tiên quyết để giải phóng giai cấp công nhân Anh 2*.

class rule"2* .

Ngoài ra, như chúng tôi được biết thì các học thuyết thô thiển

Bản dịch tiếng Pháp cũng nói đến "những quyền và nghĩa vụ

do các báo "égalité" và "Progrès" đưa ra về mối quan hệ, hoặc

bình đẳng" tức là lặp lại một câu chung chung mà người ta có thể

nói cho đúng hơn, về tình trạng không có quan hệ giữa các phong

gặp trong tất cả các bản tuyên ngôn dân chủ trong một trăm

trào xà hội và chính trị, chưa bao giờ được bất cứ một đại hội nào

năm gần đây và ở cửa miệng đại diện các giai cấp khác nhau câu

của Quốc tế thừa nhận. Nó mâu thuẫn với Điều lệ của chúng tôi.

này có một ý nghĩa khác nhau, nhưng trong bản dịch đó người ta

Trong Điều lệ có nói:

đà xóa bỏ một yêu cầu cụ thể là "the abolition of all class rule"


_____________________________________________________________________________________________

(xóa bỏ các giai cấp").

1* Trong bản thảo, sau những chữ Ai-rơ-len, những chữ sau đây đà bị xóa bỏ: "và
thúc đẩy bằng mọi cách cuộc đấu tranh kinh tế và dân tộc của nhân dân Ai-rơ-len".
2* Trong bản thảo sau những chữ "giai cấp công nhân Anh" đoạn sau đây đà bị
xóa bỏ: "Có thể nhận thấy, những khó khăn và thậm chí cả những nguy hiểm mà các
uỷ viên Tổng hội đồng đứng trên lập trường như thế sẽ gặp phải qua việc khi đăng tin
tường thuật. Các phiên họp của chúng tôi tờ báo "Bee Hive" chẳng những đà không
đăng các nghị quyết của chúng tôi, mà thậm chí còn không nhắc đến cả việc Tổng hội
đồng thảo luận vấn đề Ai-rơ-len - và vì vậy, Hội đồng buộc lòng phải thi hành những
biện pháp ấn hành các nghị quyết của mình để gửi đến cho từng hội công liên. Thật là
không đứng đắn khi giờ đây tờ "églité" nói rằng đó là "phong trào chính trị địa
phương", rằng theo ý kiến của báo đó, chính bản thân Hội đồng liên đoàn phải làm
những việc nhỏ đó và rằng không được "cải thiện các chính phủ hiện nay". Với căn cứ

Tiếp theo trong đoạn thứ hai phần mở đầu của bản Điều lệ
như thế, có lÏ tê "ÐglitÐ" cịng cã thĨ tuyªn bè r»ng chóng tôi tố cáo những cuộc tàn
sát do chính phủ Bỉ gây ra là có ý nhằm cải thiện chính phủ Bỉ".
1*- Vì vậy sự giải phóng giai cấp công nhân về mặt kinh tế là một mục tiêu vĩ đại
mà bất cứ phong trào chính trị nào, với tính cách là một phương tiện, cũng phải phục
tùng" (xem tập này, tr. 24 - 25).
2*- "Cuộc đấu tranh để giải phóng giai cấp công nhân là cuộc đấu tranh... cho
những quyền và những nghĩa vụ bình đẳng và để xóa bỏ mọi sự thống trị giai cấp"
(xem tập này, tr. 24 - 25).


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

For evaluation only.

530

c.mác

chúng ta đọc thấy: "That the economical subjection of the man
of labour to the monopoliser of the means of labour, that is the
sources of life etc." 1*.
Trong bản dịch ở Pa-ri thay cho nh÷ng tõ "means of labour,
that is the sources of life"2* tức là những từ chẳng những bao
hàm các tư liệu lao động khác mà còn bao hàm cả ruộng đất nữa,
người ta đà chêm vào hai chữ "tư bản".
Tuy vậy, nguyên bản ban đầu cũng đà được khôi phục trong
bản dịch tiếng Pháp do tờ "La Rive Gauche"337 in ở Bruy-xen
(năm 1866) thành một tập sách riêng.
6. Vấn đề Líp-nếch và Xvai-xơ.

Tổng hội đồng gửi hội đồng liên đoàn thụy sĩ...

531

công khai đề nghị Xvai-xơ thừa nhận Tổng hội đồng làm trọng
tài trong việc giải quyết những sự bất đồng của họ339 và rằng
Xvai-xơ cũng đà khước từ thừa nhận quyền uy của Tổng hội đồng
một cách công khai chẳng kém gì 340 .
Về phía mình Tổng hội đồng đà dùng mọi biện pháp để chấm
dứt chuyện lôi thôi này1* . Tổng hội đồng đà uỷ nhiệm cho thư ký
phụ trách liên lạc với Đức trao đổi thư từ với Xvai-xơ. Việc trao
đổi thư từ này kéo dài trong hai năm, nhưng mọi nỗ lực của Hội

đồng đều bị tan vỡ trước việc Xvai-xơ khăng khăng quyết định
duy trì bằng bất cứ giá nào các quyền lực chuyên chế của ông ta
cùng với tổ chức biệt phái. Nhiệm vụ của Tổng hội đồng là tìm
cho được cơ hội thuận lợi để sự can thiệp công khai của nó vào
cuộc tranh cÃi này có lợi nhiều hơn là có hại.

Báo "égalité" viết: "cả hai nhóm này đều của Quốc tế". Điều
đó không đúng. Nhóm Ai-dơ-nắc (mà tờ "Progrès" và tờ "égalité"
đà hạ cố biến thành nhóm của ông Líp-nếch) thuộc về Quốc tế.
Nhóm của Xvai-xơ không thuộc về Quốc tế. Bản thân Xvai-xơ đÃ
giải thích tỉ mỉ trên báo của mình ("Social - Demokrat") vì sao tổ
chức thuộc phái Lát-xan không thể gia nhập Quốc tế, mà không
tự thủ tiêu chính bản thân mình 338 . Ông ta đà nói thật mà lại
không biết. Cái tổ chức biệt phái giả tạo của ông ta mâu thuẫn
với tổ chức có tính lịch sử hình thành một cách tự nhiên của giai
cấp công nhân.
Tờ "Progrès" và tờ "égalité" yêu cầu Tổng hội đồng công khai
phát biểu "quan điểm" của mình về những bất đồng cá nhân giữa
Líp-nếch và Xvai-xơ. Vì ông I-ô-han Phi-líp Bếch-cơ (người mà
tờ báo của Xvai-xơ đà vu khống chẳng khác gì đà vu khống Lípnếch) ở trong ban biên tập của tờ "égalité" nên thật lạ lùng là
những người xuất bản tờ báo ấy lại không biết rõ sự thật. Họ tất
phải biết rằng trên tờ "Demokratisches Wochenblatt" Líp-nếch đÃ

7. Vì ban biên tập báo "égalité" công khai đưa ra những lời
buộc tội của mình và những lời buộc tội đó có thể được coi là của
uỷ ban của vùng thuộc hệ ngôn ngữ la-tinh ở Giơ-ne-vơ, nên
Tổng hội đồng thông báo thư trả lời này cho tất cả các uỷ ban
đang trao đổi thư từ víi Tỉng héi ®ång.
Theo ủ nhiƯm cđa Tỉng héi ®ång
Do C.Mác viết khoảng ngày 1 tháng Giêng

1870
Dị bản này được công bố lần đầu tiên

In theo bản sao bản thảo
do vợ Mác và Gien-ni Mác
chép lại và đà được tác giả
sửa lại
Nguyên văn là tiếng Pháp

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

1*- "Sự lệ thuộc về kinh tế của người lao động đối với kẻ độc quyền các tư liệu lao
động, tức là các nguồn sống v.v. (xen tập này, tr. 24 - 25).
2*- "các tư liệu lao động tức là các nguồn sống"

1* Trong bản sao bản thảo do I-ung chép lại, sau những chữ "chuyện lôi thôi này"
còn có thêm những chữ: "cái chuyện lôi thôi đang gieo rắc nghi ngờ đối với đảng vô
sản ở Đức".


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

532

Lời tưởng nhớ

c.mác

lời tưởng nhớ341
Ông Rô-bớc Sô, thông tín viên Bắc Mỹ của Tổng hội đồng ở
Luân Đôn và là một trong những người sáng lập Quốc tế, đà từ
trần trong tuần này vì bệnh lao phổi. Đó là một trong những uỷ
viên tích cực nhất của Hội đồng. Một con người có trái tim trong
sạch, tính dũng cảm, lòng nhiệt tình và tinh thần thực sự cách
mạng, một con ng­êi xa l¹ víi mäi sù nhá nhen, hiÕu danh và
mưu cầu lợi ích cá nhân. Là một công nhân sống trong cảnh
nghèo túng, ông luôn luôn tìm cách giúp đỡ người công nhân
song còn nghèo túng hơn ông. Trong giao tiếp cá nhân, ông dịu
dàng như một trẻ thơ, nhưng trong đời sống xà hội ông phẫn nộ
bác bỏ mọi sự nhượng bộ chủ yếu nhờ những nỗ lực thường xuyên
của ông mà các công liên đà liên hiệp xung quanh chúng ta.
Nhưng với hoạt động đó, ông đà có biết bao kẻ thù không đội trời
chung. Các công liên Anh, trưởng thành từ những tổ chức địa
phương lúc đầu được thành lập chỉ nhằm mục đích bảo vệ tiền
công v.v., tất cả các công liên đó ít nhiều đều bị tiêm nhiễm tính
thiển cận của các phường hội thời trung cổ. Một nhóm nhỏ những
người bảo thủ cố tìm mọi cách duy trì những khuôn khổ ban đầu
của các công dân. Từ khi Quốc tế thành lập Sô đà đặt cho mình
mục đích đập tan những xiềng xích tự nguyện ấy và biến các công
liên thành những trung tâm chuẩn bị cách mạng vô sản. Những
nỗ lực của ông hầu như bao giờ cũng thành công. Nhưng đồng
thời cả cuộc đời ông đà trở thành một cuộc đấu tranh quyết liệt

533

làm tổn hại sức khỏe vốn đà yếu của ông. Khi đến dự đại hội
Bruy-xen (tháng Chín 1868) ông đà yếu đến mức gần đất xa trời.
Sau khi ông trở về, các ông chủ tư bản tốt bụng đà không cho ông

vào làm việc trong các xí nghiệp của họ. Ông đà để lại người vợ
và cô con gái trong cảnh nghèo túng, nhưng công nhân Anh sẽ
không bao giờ để họ thiếu nơi tương tựa.
Do C.Mác viết khoảng ngày 8 tháng Giêng
1870
ĐÃ đăng trên báo "L'Internationale" số 53,
ngày 16 tháng Giêng 1870

In theo bản đăng trên báo
Nguyên văn là tiếng Pháp
In bằng tiếng Nga lần đầu


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

534

Lời tựa viết cho lần xuất bản thứ hai cuốn...

Ph.Ăng-ghen
Lời tựa
Viết cho lần xuất bản thứ hai cuốn
"chiến tranh nông dân ở đức" 342
Tác phẩm này được viết tại Luân Đôn trong mùa hạ năm
1850, dưới ấn tượng trực tiếp của cuộc phản cách mạng vừa mới
xảy ra; nó đà được đăng trên hai số 5 và 6 của tờ "Neue
Rheinische Zeitung. Politisch - ệkonomische Revue" do Các Mác
chủ biên, xuất bản ở Hăm-buốc năm 1850. Các bạn hữu chính trị
của tôi ở Đức đề nghị cho tái bản lại tác phẩm đó, và tôi đà đáp

lại nguyện vọng của họ, vì tiếc thay, ngay cả hiện nay nó cũng
vẫn còn chưa mất tính chất thời sự của nó.
Cuốn sách này không có tham vọng cung cấp một tài liệu được
nghiên cứu một cách độc lập. Ngược lại, tất cả những tài liệu về
các cuộc khởi nghĩa nông dân và về Tô-mát Muyn-txơ, tôi đều
lấy của Xim-mơ-man.343 Tác phẩm của «ng nµy tuy cã mét sè
thiÕu sãt, nh­ng vÉn lµ một bản tổng hợp tốt nhất về các sự kiện
thực tế. Hơn nữa, ông già Xim-mơ-man cũng thích thú đối tượng
của mình. Chính cái bản năng cách mạng đà buộc ông trong cuốn
sách này lúc nào cũng ủng hộ giai cấp bị áp bức, chính cái bản
năng đó đà làm cho ông ta về sau trở thành một trong những đại
biểu ưu tú nhất của phái cực tả ở Phran-phuốc1*344 .
_____________________________________________________________________________________________

1* Trong cuốn "Chiến tranh nông dân ở Đức" xuất bản lần thứ ba (1875), tiếp đó
có câu: "Nhưng thật ra từ đó đến nay, chắc hẳn ông ta cũng lạc hậu đi ít nhiều".

535

Nếu như, mặc dầu tất cả những điều đó, trong sự trình bày
của Xim-mơ-man thiếu một sự liên hệ nội tại; nếu như ông ta đÃ
không thể chỉ rõ rằng những sự đối chọi (những vấn đề tranh
chấp) về tôn giáo và chính trị trong thời kỳ đó là sự phản ánh
cuộc đấu tranh giai cấp håi bÊy giê; nÕu nh­ trong cuéc ®Êu
tranh giai cÊp đó, ông chỉ nhìn thấy có những kẻ đi áp bức và
những người bị áp bức, những kẻ hung ác và những người lương
thiện và sự chiến thắng cuối cùng của những kẻ hung ác; nếu
như nhận thức của ông về những mối quan hệ xà hội, quyết định
cả sự bïng nỉ lÉn kÕt cơc cđa cc ®Êu tranh, cã những thiếu sót
rất quan trọng, - thì tất cả những điều ấy đều là sai lầm vốn có

của cái thời đại trong đó tác phẩm ấy ra đời. Ngược lại, là một
ngoại lệ đáng khen ngợi trong số các trước tác sử học duy tâm
Đức, tác phẩm đó vẫn còn được viết một cách rất hiện thực so với
thời đại của nó.
Chỉ phác họa trên những nét lớn tiến trình lịch sử của cuộc
đấu tranh, trong sự trình bày của mình, tôi sẽ cố gắng giải thích
rằng nguồn gốc của cuộc Chiến tranh nông dân, lập trường của
các đảng phái khác nhau đà tham gia cuộc chiến tranh đó, những
thứ lý luận chính trị và tôn giáo mà các đảng phái ấy dựa vào để
mưu toan làm sáng tỏ lập trường của mình và, cuối cùng, chính
ngay kết cục của cuộc đấu tranh, - là hậu quả tất yếu của những
điều kiện đà tồn tại trong lịch sử của đời sống xà hội của các giai
cấp ấy; như vậy, tôi ®· cè chøng minh r»ng chÕ ®é chÝnh trÞ cđa
n­íc Đức hồi bấy giờ, những cuộc khởi nghĩa chống lại chế độ
đó, những lý luận chính trị và tôn giáo trong thời đại ấy, đều
không phải là nguyên nhân, mà là kết quả của trình độ phát
triển mà ở Đức hồi đó các ngành nông nghiệp, công nghiệp, giao
thông trên bộ và bằng đường thủy, thương nghiệp, lưu thông
tiền tệ đà đạt được. Quan điểm đó - một quan điểm duy nhất
duy vật về lịch sử - không phải do tôi, mà là do Mác đề xướng ra;
và nó cũng đà được phản ánh vào trong các trước tác của Mác nói
về cuộc Cách mạng Pháp năm 1848 - 1849, cũng được đăng trong


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

536

ph.ăng-ghen


tờ tạp chí "Revue" nói trên và trong cuốn "Ngày mười tám tháng
Sương mù của Lu-i Bô-nơ-pác-tơ"345 .
Sự giống nhau giữa cuộc Cách mạng Đức năm 1525 và cuộc
Cách mạng năm 1848 - 1849 quá rõ rệt, khiến cho tôi hồi bấy giờ
không thể hoàn toàn không nói đến nó. Tuy vậy, bên cạnh sự
giống nhau về tiến trình của các sự biến, biểu hiện ở chỗ là lúc
đó cũng như bây giờ, các cuộc khởi nghĩa ở địa phương đều lần
lượt bị cũng một quân đội ấy của bọn vương công dập tắt, bên
cạnh sự giống nhau lắm lúc đến nực cười trong hành động của
giai cấp tư sản thành thị ở cả hai trường hợp, thì những sự khác
nhau cũng thể hiện ra một cách hoàn toàn rõ rệt:
"Ai là kẻ được lợi trong cuộc Cách mạng năm 1525? Các vương
công. Ai là kẻ được lợi trong cuộc Cách mạng năm 1848? Các
vương công lớn, áo và Phổ. Đằng sau những vương công nhỏ năm
1525, là giới tiểu thị dân bị cột vào chúng vì thuế má, còn đằng
sau những vương công lớn năm 1850, đằng sau nước áo và nước
Phổ, là giai cấp tư sản lớn hiện đại, đà mau chóng bắt chúng
phải phục tùng mình nhờ khoản nợ của nhà nước. Còn đằng sau
giai cấp tư sản lớn là giai cấp vô sản" 346 .
Tiếc thay, tôi phải nói rằng, luận điểm đó đà đem lại quá
nhiều vinh dự cho giai cấp tư sản ở Đức. ở áo cũng như ở Phổ,
giai cấp này đà có cơ hội "nhờ vào quốc trái mà khống chế một
cách nhanh chóng" nền quân chủ; nhưng không có nơi nào và
không bao giờ cơ hội ấy được sử dụng cả.
Do kết quả của cuộc chiến tranh năm 1866, nước áo đà rơi vào
tay giai cấp tư sản như một tặng phẩm. Nhưng giai cấp tư sản
lại không biết thống trị, nó bất lực và không có năng lực làm bất
cứ một việc gì. Nó chỉ biết có một việc: điên cuồng chống lại công
nhân một khi họ bắt đầu cựa quậy. Sở dĩ nó còn nắm được quyền

binh trong tay thì đó chỉ là vì người Hung-ga-ri đang cần đến nó.
Còn ở Phổ thì sao? Quả thật là quốc trái đà tăng lên với một

Lời tựa viết cho lần xuất bản thứ hai cuốn...

537

tốc độ kinh khủng, sự thiếu hụt trong ngân sách trở thành một
hiện tượng thường xuyên, các khoản chi của nhà nước mỗi năm
một tăng thêm, giai cấp tư sản chiếm đa số ở nghị viện và nếu
không được họ đồng ý thì người ta không thể tăng thuế, cũng
không thể vay những món nợ mới, - nhưng quyền lực của chúng
đối với nhà nước ở đâu? Mới cách đây vài tháng, khi nhà nước lại
đứng trước nạn thiếu hụt ngân sách, giai cấp tư sản đà ở vào một
vị trí cực kỳ có lợi. Chỉ cần kiên trì một chút là chúng đà có thể
có được những sự nhượng bộ rất lớn. Nhưng chúng đà làm gì?
Chúng coi là một sự nhượng bộ đầy đủ khi chính phủ cho phép
chúng dâng lên cho chính phủ 9 triệu đồng, và không phải chỉ
trong một năm, không - mà là hàng năm và như thế cho tất cả
mọi thời kỳ sau này.
Tôi không muốn trách cứ quá đáng những nghị sĩ quốc hội
đáng thương hại thuộc "Đảng tự do dân tộc"347 ấy. Tôi biết rằng
những kẻ đứng sau lưng họ, tức là khối quần chúng tư sản, đÃ
ruồng bỏ họ. Khối quần chúng đó không muốn thống trị. Họ còn
nhớ quá rõ năm 1848.
Vì sao giai cấp tư sản Đức lại biểu hiện một thái độ khiếp
nhược kỳ lạ đến như thế, điều đó sẽ được nói rõ trong những
đoạn sau đây.
Còn về các mặt khác thì luận điểm dẫn ra trên đây đều hoàn
toàn được xác minh. Từ năm 1850 trở đi, các quốc gia nhỏ ngày

càng lùi xuống hàng thứ yếu một cách rõ rệt, chúng chỉ còn được
dùng làm công cụ để thực hiện những âm mưu của Phổ và áo;
giữa nước áo và nước Phổ diễn ra một cuộc đấu tranh ngày càng
khốc liệt để giành quyền thống trị và cuối cùng, năm 1860, đÃ
được giải quyết bằng con đường bạo lực, sau đó thì nước áo giữ
nguyên những tỉnh của mình, nước Phổ thống trị một cách trực
tiếp hoặc gián tiếp toàn bộ miền Bắc, còn ba quốc gia ở tây - nam
thì tạm thời bị gạt ra ngoài 348 .
Đối với giai cấp công nhân Đức, trong toàn bộ tấn tuồng đó,


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

538

ph.ăng-ghen

chỉ có những điều sau đây là có ý nghĩa:
Một là, nhờ có quyền đầu phiếu phổ thông, công nhân đà có thể
trực tiếp đưa những đại biểu của mình vào Nghị viện lập pháp.
Hai là, Phổ đà nêu tấm gương tốt, khi thôn tính ba ngôi vua
theo mệnh trời khác 349 . Sau cái thủ tục đó, nước Phổ cũng vẫn
nắm đúng cái ngôi vua trong trắng theo mệnh trời đó mà trước
kia nó đà tự gán cho mình, - điều ấy ngay cả phái tự do dân tộc
cũng không tin nữa.
Ba là, ở Đức cách mạng chỉ còn có một kẻ thù lợi hại thôi: đó
là Chính phủ Phổ.
Và bốn là, cuối cùng, những người Đức ở áo giờ đây phải tự
hỏi xem mình muốn trở thành người gì: người Đức hay người áo?

Xem mình thiết tha với cái gì hơn: với nước Đức hay với những
vùng đất phụ thêm ở ngoài nước Đức, bên kia sông Lây-ta? Từ
lâu rồi, rõ ràng là họ phải từ bỏ hoặc là cái này hoặc là cái kia,
nhưng phái dân chủ tiểu tư sản đà luôn luôn che giấu điều ấy.
Còn về những vấn đề tranh chấp quan trọng khác có liên quan
đến năm 1866 và từ đó đến nay đà được thảo luận đến chán ngấy
giữa một bên là phái "tự do - dân tộc" và một bên là "Đảng nhân
dân" 350 , thì lịch sử những năm sau đó ®· chøng minh r»ng së dÜ
hai quan ®iÓm Êy chèng đối với nhau một cách kịch liệt đến như
thế, chỉ là vì chúng là hai cực đối lập của cùng một đầu óc thiển
cận mà thôi.
Năm 1866, hầu như không có một sự thay đổi nào trong những
quan hệ xà hội ở Đức cả. Một vài cuộc cải cách tư sản, - hệ thống
đo lường thống nhất, tự do đi lại, tự do nghề nghiệp, v.v., - và tất
cả những cái đó trong những giới hạn có thể chấp nhận được đối
với chế độ quan liêu, - thậm chí cũng vẫn chưa đạt tới trình độ
của những cái mà từ lâu giai cấp tư sản các nước khác ở Tây Âu
đà có được, và không đụng chạm gì đến cái tai họa chủ yếu, tức
là chế độ tô nhượng3 51 quan liêu. Còn đối với giai cấp vô sản

Lời tựa viết cho lần xuất bản thứ hai cuốn...

539

thì thực tiễn thông thường của cảnh sát đà làm cho tất cả những
đạo luật về quyền tự do đi lại, quyền quốc tịch, về sự xóa bỏ chế
độ hộ chiếu, v.v., đều hoàn toàn trở thành hÃo huyền.
Cái có ý nghĩa quan trọng hơn rất nhiều so với tấn tuồng năm
1866, chính là sự hưng thịnh của công nghiệp và thương nghiệp,
là việc tăng cường xây dựng đường sắt, phát triển điện báo và

ngành vận tải đường biển ở Đức bắt đầu từ năm 1848. Dù cho
những thành tựu này có kém xa đến đâu chăng nữa so với những
thành tựu mà nước Anh, và thậm chí cả nước Pháp, đà đạt được
hồi bấy giờ, nhưng chúng vẫn là những thành tựu chưa từng
thấy đối với nước Đức và trong hai mươi năm đà đem lại cho
nước ấy nhiều hơn là cả một thế kỷ trước kia. Chỉ giờ đây, nước
Đức mới thực sự bị lôi cuốn hẳn vào trong thương nghiệp thế
giới. Tư bản của các nhà công nghiệp đà tăng lên một cách
nhanh chóng, vị trí xà hội của giai cấp tư sản cũng được nâng lên
một cách tương ứng. Tệ đầu cơ, dấu hiệu chắc chắn nhất của sự
thịnh vượng về mặt công nghiệp đà đạt tới một quy mô rộng lớn
và đà trói chặt bọn bá tước và công tước vào cỗ xe đắc thắng của
nó. Hiện nay tư bản Đức - mong sao cho nó được mồ yên mả đẹp! đang xây dựng những con đường sắt ở Nga và Ru-ma-ni, thế mà
mới 15 năm trước đây, ngành đường sắt Đức vẫn phải đi xin của
bố thí của bọn chủ xí nghiệp Anh. Vậy thì làm sao lại có thể xảy
ra tình trạng giai cấp tư sản đà không giành lấy cả sự thống trị
về mặt chính trị, làm sao nó lại có một thái độ hèn nhát đến như
thế đối với chính phủ?
Sự bất hạnh của giai cấp tư sản Đức là nó đà ra đời quá muộn
mằn, theo cái thói quen mà người Đức rất ưa thích. Thời gian
hưng thịnh của nó diễn ra đúng vào thời kỳ mà giai cấp tư sản các
nước khác ở Tây Âu đang suy tàn về mặt chính trị. ở Anh, chỉ nhờ
vào biện pháp nới rộng quyền bầu cử - một biện pháp mà hậu
quả chắc chắn sẽ phải dẫn tới chỗ chấm dứt toàn bộ sự thống trị
của giai cấp tư sản - giai cấp tư sản mới đưa được đại biểu của nó
là Brai-tơ vào chính phủ. ở Pháp, nơi mà giai cấp tư sản, với t­