290

HỐCHÌMINH-

BÁC HỒ KỶ NIỆM CÁCH MẠNG THÁNG Mưởl
ở THỦ ĐỖ MỞI TIẾP QUẢN
N.I. NICULIN*

®

ơi với tơi, cái t r ù n g hỢp n g ẫu n h iê n của sô^ p h ậ n là ở
chỗ, n á m 1954, khi tôi tôt ngh iệp Đại học phương

Đông Mátxcơva, thì củng là lúc Hiệp đ ịn h Gìơnevơ về việc
lập lại hồ bìn h ở Đơng Dương được ký kết.
Vào m ột ngày đẹp tròi của n ă m 1954, tơi được đồng chí
Alécxanđrơ Anđrêépvích

L avrinsép mời đến.

Lúc đó,

L a v rin sé p vừa đưỢc bổ nhiệm làm Đại sứ đặc m ệ n h toàn
quyền của Liên Xô tại nước Việt N am D â n chủ Cộng hồ.
Một con ngưịi lực lưỡng, điềm đ ạ m chị đón tơi và
c h ăm chú nh ìn tôi một cách t ế nhị. V à k h ô n g ngò cuôi buổi
gặp m ặt, ông t a mỉm cưịi với tơi một cách thoải m ái và
t h â n thiện. Tôi đã sông, và th ậ m chí nhiều ]úc tro n g
chiêm bao đã n h ìn th ấ y Việt N am, bởi t h ế cuộc nói chựyện
về Việt N am với đồng chí Đại sứ đã m a n g đ ến cho tơí niềm
vui thích. Tơi bước r a khỏi phịng. Một p h ú t sau cơ th ư ký

x u â t hiện và nói:
Nhà Việt N am học của Nga.


M Ộ T N G Ư Ờ Ỉ C / M u A CƯA M Ọ Ỉ T H Ờ Ĩ Đ Ạ I

291

Anh đi sang Việt Nam nhé! - Cơ ta mỉm cưịi vối tơi
một cách h ữ u nghị. - Anh là ngùòi h ạ n h phúc! A n h sẽ đưỢc
thây đất nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tơi chỉ k h u y ê n
anh một điểu: Khi gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh, điểu đó đơi
VỚI a n h k h ơ n g cịn là xa xơi nữa, h ãy giữ lấy cái tự nhiên,
giản dị và linh h o ạ t như khi gặp Đại sứ hơm nay. Chúc
anh lên đưịng m ay mắn!
Ba t u ầ n s au khi quân đội n h â n d ân Việt N a m về tiếp
quản th ủ đô. ngày 29 th á n g 10 n á m 1954 Đ oàn Đại sứ
quán Liên Xô đ ầu tiên đên th ủ đơ H à Nội cổ kính.
Khi c h ú n g tôi đến T hủ đô H à Nội một cuộc m íttin h
nhỏ đã đưỢc tổ chức. Sau đó ch úng tôi chia n h a u về n h à ở.
N hữ ng toà n h à của Đại sứ q u á n lúc đó chưa sử a chữa
xong. T hêm vào đó, ngày kỷ niệm lần th ứ 37 Cách m ạ n g
th á n g Mười, ngày lễ lớn của n h â n dân Xơviết đã đ ến gần.
Lúc đó, việc tổ chức kỷ niệm Cách m ạ n g t h á n g Mưịi,
khơng chỉ là th ể diện của n hà nưốc Xôviết. Trong n h ữ n g
ngàv ấy. giối báo chí phương Tấy, m n xun tạc cuộc
sơng của n h ữ n g người k h á n g chiến từ nú i rừ n g Việt Bắc
trở về, và của các n h à lãnh đạo Đ ảng và N h à nưóc Việt
Nam n h ư là n h ữ n g k h u trại tậ p trưng, n h ữ n g vòng vây
khói lửa. Trong đó, khơng th ể có n h ữ n g h o ạ t động bình

thường của một n h à nước và các đại diện ngoại giao.
Lúc bây giị nhiệm vụ đơi với N h à nước Việt N am
không n h ữ n g chỉ củng cơ^ chính quyển n h â n dân non trẻ,
mà cịn phải khơi phục lại nền k in h tế, v ãn hoá t r ê n mức
độ cao hơn và p h á t triển củng cố môi q u an hệ quốc t ế c h ặ t
chẽ hơn với các nước khác trê n t h ế giới, trước h ế t là với
Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa.


292

HĨ CHÍ MINH -

X h ư vậy, m ặc d ù gặp k h á n h iề u khó k h á n và Ịhức
tạp, n h ư n g d ù sao, Đại sứ q u á n Liên Xô c ũ n g phẻj tể
chức m ộ t cuộc gặp m ặ t trọ n g t h ể VỚI các đồng chí lĩn h
đạo. Đ ả n g và N h à nước Việt N a m . vỏi các n h à nịoại
giao, ch ín h k h á c h c ủ a u ỷ b a n quôc t ế giám s á t và kiểm
vSát việc t h i h à n h H iệp đ ịn h Giơnevơ t ạ i V iệt N a m theo

tiê u c h u ẩ n ngoại giao đã được quy đ ịn h tại Hội r.ghị
quôc t ế về công p h á p và nghi thứ c ngoại giao n ă m 1S65
tại H u n g g a ri.
Ý ng hĩa đ ầ u tiên của cuộc tiếp đãi n ày là ở chỗ v: trí
và thịi điểm. Đó cung là việc củng cố* và t h ắ t c h ặ t mơi
q u an hệ có t í n h c h ấ t qc tế. Ngồi ra, cuộc tiếp đãi tĩọng
thể m à Đại sứ q u á n Liên Xơ tổ chức cịn có th êm m )t ý
nghĩa k hác q u a n tr ọ n g hơn. Nó cần phải trở t h à n h mộc sự
kiện, k h ẳ n g đ ịn h m ộ t cách trực q u a n tìn h tr ạ n g ển cịnh
và triể n vọng tô t đẹp của N h à nước Việt N a m và vị trí mới

của nó ở m iền Bắc. V ấn đề địa điểm đón tiếp được giải
quyết một cách n h a n h gọn. Đó là hội trường của Câu lạc
bộ qc tế, cách P h ủ Chủ tịch không xa.
Tuy nhiên, tr o n g buổi chiêu đải. phải tiếp đón hàng
t r á m vị k hách m à n h à bếp của Câu lạc bộ qc t ế thì rõ
r à n g không t h ể đ áp ứ n g được. Nó quá nhỏ và sơ sài.
Chủ n h â n mới c ủ a ngôi n h à trở về từ rừ ng núi Việt
Bắc, theo lệ th ư ờ n g và thói quen, khiêm tơn, giản dị. và
thực sự d ân chủ. Với sự n h ạ y cảm tin h t ế và đạo đức văn
hố cao cả của m ình, Ngưồi khơng cho p h ép và không dám
nghĩ đến việc ă n ở tr o n g một cán phòng s a n g trọng của toà
n h à , Nơi đây trở t h à n h nơi để tổ chức các cuộc hội nghị,
các buổi đón tiếp ngoại giao và các cuộc ký k ế t quan trọng.


M Ộ T N G Ư Ơ I C H A U A CHA M Ọ ĩ T ỉ ỉ t ì ỉ D Ạ Ỉ

293

Cịn chính C-hủ lịch Hồ Chí Minh thì sơng troníĩ một ngơi

nhà cách đó khơnỉ^ xa.
Thê là Chủ tịch Hồ Chí Minh dà cho phép Đại vsứ q u án

Liên Xô dùng nhà bếp của Phủ Chủ tịch để nâu nướng tổ
chức một cuộc tiếp đãi lớn vào ngằv 7 t h á n g 11.

Nhiều lúc nhớ lại điều này tôi vẫn thôt lẽn; “Khơng
bao giị trong lịch sử”.
Một nhóm người làm bếp Việt N am được phái đến

giúp viộc dưới sự chỉ đạo của nữ đ ầu bếp N h in a lacôpna.
ỏ đây một trở ngại không nhỏ đã xảy ra. N hina lacơpna
khơng biơt một thứ ngoại ngữ nào. cịn nhữ ng ngưịi bạn
Việl Nam giúp việc thì khơng hiểu tiếng Nga. Khó k h ã n
dó đã đưỢc giải quyết ngav lập tức. Để giúp việc cho
Xhina lacơpna ngưịi ta phái đên hai th a n h niên Xơviết,
đó là thực tập sinh Niculin và tuỳ viẽn Cudơnhexôp.
Cudơnhexôp nguyên là Đại sứ Liên Xô tại Thái Lan.
Thú thực, chúng tôi đi đến P h ủ Chủ tịch trong tư thô

sẵn sàng và thích thú. nhưng củng khơng kém phần lo ngại.
Bơi vì vỏn tiếng Việt của chúng tơi lúc đó q ít ỎI. N hâ\ là
Lên gọi các món án. và các món ăn Việt N am thì với chúng

tơi hồn tồn xa lạ. chưa hề biết đến.
Tuy nhiơn điều e ngại của chúng tơi hố ra Irở nên vỏ

ích. Trong nhà bếp của Phủ Chủ tịch một bầu không khí
h o à n tồn hiểu biết lẫn nhau, vui vẻ và sôi động, mặc dầu

không ai hiểu ngoại ngữ. Nhina lacơpna đã tim ra được cách

dể giải ihích cho cạc bạn đồng nghiệp Việt Narn hiểu bằng
các động tác tay chân. Cịn họ, những ngưịi giúp việc, hình
như củng đã tiếp n h ậ n đưỢc một vài từ tiếng Nga cần thiết
nào đó. N hina lacốpna đã n h a n h chóng đ ạ t dưỢc nh ữ ng kết


294


n ó CHÍ MI N H -

quả bưốc đầu trong khi học tiếng Việt. Lúc thì chị ta khen
“tơt lắm”, khi thì “thêm ớt’\ “th ê m mT’, Họ hiểu n h a u khá
tôt. sai lệch trong khi p h á t âm chang ai quan tâ m đến. Lúc
đó, tơi với Cudơnhexơp. khơng n h ữ ng chỉ làm n h iệm vụ
phiên dịch, mà cịn bị lơi kéo vào công việc phụ bếp.
Vào k h o ả n g một, hai giờ s á n g gì đó, C h ủ tịch Hồ Chí
M inh nhẹ n h à n g đi vào n h à bếp. Tôi v ẫ n t h ư ờ n g cho
rằng, nguyên t h ủ quôc gia của t ấ t cả các nưóc ít k h i và
th ậ m chí có t h ể k h ơn g bao giị đi xng bếp. T h ế như ng ,
vị Chủ tịch n h â n dân c h â n chính, Bác Hồ đ ã đ ế n t h á m
c h ú n g tôi trong n h à bếp. Và đây củ ng là một tr ư ờ n g hỢp
hiếm hoi. khi c h ú n g tôi, n h â n viê n Đ ại sứ 'quán Liên Xô
cùng làm việc với các đ ầ u bếp V iệt N a m tr o n g n h à bếp
P h ủ Chủ tịch.
N ên chăng, cần phải nói r ằ n g , sự x u ấ t h iệ n củ a Bác
Hồ trong n h à bếp, có n g h ĩ a là Bác đ á n h giá r ấ t cao ý
n g h ía của cuộc tiếp đãi n g oại giao sẽ tổ chức vào n g à y
hôm sau.
Đây không phải là lần đầu tiên tôi được gặp m ặ t C h ủ
tịch Hồ Chí Minh. Lần đ ầ u tiên tơi đưỢc gặp Bác là vào
ngày hơm trưởc đó. ngày 5 t h á n g 11, kh i C hủ tịch nước
Việt Nam D ân chủ Cộng hoà mở tiệc chiêu đ ãi toàn* t h ể
cán bộ và n h â n viên Đại sứ q u á n Liên Xơ. Lúc đó, tơi là
m ột thực t ạ p sinh, k h ô n g ở t r o n g t h à n h p h ầ n c ủ a Dại s ứ

q uán và chỉ n h ậ n được giây mời trước giò tiếp v ẻ n vẹn 30
phút. Trên thiếp mòi in rõ ràng, đẹp m ắ t dòng chữ vàng:
“Chủ tịch nước Việt N a m D â n ch ủ Cộng hồ t r â n tr ọ n g

kính mịi thực tậ p sinh Nicơlai Ivanơvích N iculin đến d ự
buổi gặp m ặ t t h ả n m ậ t n h â n dịp Đoàn cán bộ Đ ại sứ q u á n


M Ộ T N G Ư Ờ Ỉ C H À l ^ A CUA M Ọ Ị T H Ờ I Đ Ạ I

295

Liên Xô ở Việt Nam đến Hà Nội” - ‘T r â n trọng k ín h mời” '
Thông thường trong mọi trường hỢp chỉ là nghi thức ngoại
giao. X h ư n g t h ậ t là ý nghĩa biết bao khi nó đi k èm vối tên
Chủ tịch Hồ Chí Minh. H àn g chục n ă m sau, tôi vẫn giữ
tấ m thiếp mời đó n h ư n h ữ n g wẬt kỷ niệm của địi mình.
N h ư n g chính cuộc gặp m ặ t th â n m ậ t đó, đã xảy r a dưới
h ìn h thức chiêu đãi trọ n g th ể và trao đổi ý kiến. Chủ tịch
Hồ Chí M inh ngồi cách tơi một q u ã n g và Ngưịi khơng
ngót trị ch uy ện với A.A. Lavrinsép và các b ạn Xơviết.
Ngày đó tơi là ngưịi tr ẻ nhâ't Đại sứ qn.
Cịn hơm nay. tr o n ^ n h à bếp P h ủ Chủ tịch là một Bác
Hồ hoàn to à n khác. Bác mặc chiếc áo cổ đ ứ n g m à u cỏ ú a
đã bạc đi k h á nhiều, n h ư n g r ấ t chu tấ t. Miệng Bác n g ậm
thc lá. Bác mỉm cưịi chào mọi ngưịi, n ụ cưịi s ả n g
khối. Bác đi vịng q u a n h bếp, b ắ t ta y bếp trư ởng N h in a
la c ô p n a rồi b ắ t tay tôi và Cuddnhexôp. Bác đư a m ắ t bao
q u á t n h ìn q u a n h , c h ă m chú q u a n s á t công việc c h ú n g tôi
làm. Khi biết n h ữ n g việc cơ b ả n đã c h u ẩ n bị xong, Bác
g ậ t đ ầu rồi đưa m ắ t n h ìn tơi và Cudơnhexơp m ột cách
h à i lịng.
- Các cậu đ ã có chỗ ngủ chưa? - Đột n h i ê n Bác Hồ hỏi
c h ú n g tôi một cách t h â n m ậ t và gần gũi. Suổ^t địi tơi nhớ

m ãi câu hỏi này một cách chính xác.
Cảm đơng trướr sự qiĩan tAiri của một vị Chủ t4ch nước
đó với n h ữ n g công việc bếp núc của mình, chúng tơi t r ả lời
rằn g, ch ú n g tôi sẽ đi bộ về n h à ngủ.
- Không-

này đã muộn lắm! - Bác Hồ âu yếm nói. -

Trong P h ủ Chủ tịch sẽ có đủ chỗ cho hai th a n h niên Liên Xơ
ngủ. T hành phơ^ nói ch ung an tồn, nh ư ng dù sao cũng phải


296

HÓ CHỈ MIN H -

cảnh giác. Hãy sửa soạn cho hai anh bạn trẻ một chỗ nghỉ
t ư ơ n g đôi. - B ác q u a y s a n g nói VĨI ngiíời c ậ n vệ đi cùng.

T h ế rồi giông n h ư khi dến. Bác dưa m ắ t nhìn q u a n h
m ột lượt rồi n h ẹ n h à n g đi ra khỏi bếp.
S a u đó. c h ú n g tôi được d ẫ n đến một căn buồng rộng

rãi và sang trọng, trong đó, đã trải sẵn chăn màn r ấ t đẹp.
Nơi đâv đã hàn g chục năm là chỗ ở của toàn quyền Pháp.
Tơi khơng cịn ngạc nhiên vối nhử ng gì đả đên vâi m ình
nữa. Cuộc gặp gỡ tu y ệ t diệu với Bác Hồ đã đưa đến cho tơi

một niềm vui sướng và thoải mái, một tình cảm n h â n hậu,
và sự q u a n 't â m của một con ngưòi vĩ đại mà trước kia tôi

chỉ đưỢc t h ấ y tro n g phim và t r a n h ảnh.
S á n g 7 t h á n g 11 náiTi 1954. tro ng P h ủ Chủ tịch, tôi

tỉn h dậy với n ụ cưịi trên mơi. trong lịng phấn khởi n h ư
ngày hội. M ặt tròi đã lên cao. N hững gì đã xảy r a ngày
hơm qua đều sống lại trong trí nhố của tơi.
Sáu giị chiều hơm đó. trong hội trưịng lớn của Câu
ạc bộ qc tê đã có m ặ t đầv đủ các chính khách ngoại
giao. N h ư n g ngưòi k h á c h chủ chôt n h â t ' Chủ tịch Hồ Chí
Minh, thì vẫn chưa có mặt. C húng tơi nóng lịng chị Bác
lừng phút, từng phút.
Nicơlai Ivanơvích! - G iọng nói của đồng chí Đại sứ
vang lên nho nhỏ, nhưn g đồng thòi cũng nghiêm nghị và
long trọng. - đồng chí ró n h iệ m vụ ra cổng đón Chủ tịch

Hồ Chí Minh. Đồng chí h ãy ra đón Bác và dẫn Bác vào
hội trưịng.
Nói xong Alếchxanđrơ Anđrêépvích mỉm cưịi n h ư
động viên tơi. Từ đó đến nay. tơi vẫn khơng sao hiểu nổi
tai sao vinh dư đó lai đến với mình.


MỎT NGƯỜỈ CHÀ CUA MỌỈ THƠI DAỈ

297

Tơi đứng chị bơn cổng C âu lạc bộ qc tế. Thịi gian
đơì vc3i tơi lúc đó kéo dài t r i ề n miên. Sự th ự c th ì sự chờ
đợi của tôi diễn r a chỉ tr o n g k h o ả n g c h ừ n g n à m b ảy
p h ú t mà thôi. Cuối cùng, m ộ t chiếc xe, chỉ duy n h ấ t một


chiôc commángca sơn m àu x a n h bình th ư ị n g nhẹ n h à n g
lướt toi. Và h ầ u n h ư k h ô n g ai n h ì n thâV nó đã đì đến
n h ư t h ế nào.
Từ tro n g xe. Chủ tịch Hồ Chí M in h vối d á n g cương
trực,
phải
Chủ
hồn

khoẻ m ạ n h bưâc ra. B âv giò trước m ắ t tôi không
là Bác Hồ m à tôi gặp h ô m q u a t r o n g n h à bếp P h ủ
tịch. Một d á n g dấp đư ịn g hồng, c h ữ n g chạc,
lât. Tấ^t cả tựu t r u n g lại tro n g á n h m ắ t của một

con người m an g trê n đơi vai m ìn h một sứ m ệ n h k hổ ng
lồ và vinh q u a n g khơng gì so s á n h nổi. Một con ngưòi
đã từ n g trải tro n g mọi tìn h h ư ơ n g phức tạp. nguy hiểm
và căn g t h ắ n g n h ư n g bao giò c ũ n g có n h ữ n g q u y ết dịnh
đ ú n g đan và s á n g st. Một con ngưịi đã d à n h cả cuộc
địi và sức lực cho m ột m ục dích vĩ đ ạ i và d u y n h â t của
d â n lộc.
S a u cái b ắ t ta y t h â n m ậ t và n g ấ n ngủi, cù ng n h ữ n g
lòi hỏi h a n cũ ng n gắn gọn* C h ủ tịch Hồ Chí M in h cùng

lỏi đi vào hội trường Câu lạc bộ qc tế. Khi ngang qua
tiến sánh. Ngưịi bước chậm lại và quay đ ầu nhìn tơi mỉm
(Mĩời. nụ n íị i

rỡ r ủ a m ộ t n h à t h ô n g th á i. Người


n h a n h nhẹn cầm láy tay tơi và nói: “Cậu tre q u á ”. Trộm
nghĩ trong hoàn cảnh đó. lời nói đó đã thể hiện quan hệ
h ữ u ái của một vị Chủ tịch, của m ột ngưòi lớn tuổi đối với
một th a n h niên, mong mn cho a n h ta chóng trở nên
t h à n h dạt Ironẹ tương lai.


298

HỔ CHÍ MINH ■

Giị đây khi đã trả i q u a b iế t bao n h iê u n ă m t h á n g
của cuộc đời. khi mái tóc t r ê n đ ầ u tôi đ ã điểm bạc, khi
tôi đã được N h à nuớc Liên Xô, Việt N am , Mông c ổ t ặ n g
thưởng n h iề u h u ân , huy chương, đã được p h o n g giáo sư,
đã trở t h à n h tiến sĩ khoa học, tôi h iể u m ột cách s â u sắc
rằng. Chủ tịch Hồ Chí M in h đ ã tra o cho tôi m ộ t p h ầ n
thưởng cao quý n h ấ t tro n g s u ô t cả cuộc địi tơi. Đó chính
là lúc xa xưa, khi tơi “cịn t r ẻ q u á ” tro n g n g ay lễ kỷ niệm
Cách m ạ n g t h á n g Mười vĩ đại ở t h ủ đô H à Nội v ừ a đưỢc
giải phóng.
Y Ế N N G Ọ C THƯỜNG dịch

Người là Hổ Chí Minh,
Nxb. Hội n h à văn Việt Nam,
H à N ô i , 1995, tr. 210-222.


M Ộ T N G Ư Ờ I CHÀ u


299

CUA MỌI T l i ơ l ĐẠI

LẦN ĐÁU GẶP Gỡ vứl VIỆT NAM
m

m

RAYMƠNG ƠBRẮC*

Ơi khơng hiểu tại sao. ngày 27 th á n g 7 n ă m 1946, tôi
lại n h ậ n lòi mòi của ngưòi Việt Nam. Có lẽ để th o á t
khỏi n h ữ n g hồ sơ của văn phòng Bộ, hay để xem vưòn
hồng ở Bagatelle m à ngưòi ta từ n g ca ngỢi. Cuộc chiêu đãi,
người ta mồi tôi là để đón chào Chủ tịch Hồ Chí M inh đến
P ari theo lịi mịi của Chính p h ủ P h áp trong khi đ a n g diễn
r a cuộc đàm p h á n khó k h ả n ỏ Phơngtennơblơ.
Nói vể Việt Nam. tơi khơng biết gì hơn p h ầ n đông
đồng bào c h ú n g tô). Dư luận nước P háp rểx chia rẽ. Các
b ạ n k h á n g chiến của tỏi cũng khơng thốt khỏi cuộc t r a n h
lu ậ n đó. Ngưịi thì mn nước P háp giành lại quyền to àn
vẹn các thuộc địa và tun bơ" rằ n g dưới thịi chiếm đóng
*

Một n h â n vật lón trong cuộc k h á n g rhiến nỉa nhân dân P h á p

chống sự chiếm đóng của quân Đức từ n á m 1940. Sau chiến tr a n h ,
ông giữ vai trò q u a n trọng trong việc tái thiế t nước Pháp, t h a m gia

điểu h à n h công việc của Liên hỢp quốc. N h ư n g đặc biệt ông đã trở
t h à n h b ạ n của Bác Hồ từ nàm 1946, và từ n g làm tr u n g gian giữa
P h á p và Việt N am trong n h ữ n g cuộc thương lượng bí m ậ t thòi kỳ
chiến t r a n h ở Viêt Nam.


300

nó CHÍ MNH -

họ cũng dã chiơn dấu vì mục tiõu đó. Đấy cũng là cuan
điểm của một sơ" lốn những ngưòi từ n g th a m

và( lực

lượng P h á p tự do. N h ữ n e người k h á c - tro n g dó có Lucie
và tõi - thì coi thời đại ihực d â n đã qua rồi. C h ú n g tơ: cịn
dám so s á n h cuộc cliiơm đóng thuộc địa n h ư thịi kỳ clún g
tơi bị Đức chiếm và đã chiến đ âu chơng lại nó.
Xgày 6 th á n g 3. nước P háp ký hiệp định rô n g r.hận
nước Việt N am Dân chủ Cộng hịa. G ràn g Xanhtơỉii đại
diện Chính p h ủ P h á p biêt rõ r ằ n g đó là đế đ ạ t đưcc sự
quav lại Bắc Kỳ của q u ân đội P h á p và để q u â n T r u n g Hoa
r ú t đi. Cuộc đàm p h án ở Phôngtennơblô phả] xem xét nhiều
vấn đề đang cịn bỏ lửng. Cùng lúc đó, đơ đốc Đ ác^ángliơ
(D’ Argenlieu) lại tiến h à n h ở Đà L ạt một cuộc thương
ihu vết khác n h ằ m giải quvếl vận m ệ n h Đơng Dương.
ĐưỢc mịi đến Pháp. Hồ Chí M inh k h ơ n g th a m gia
phái đồn Phơngtennơblơ do P h ạ m Văn Đồng d ẫ n đầu.
Đây là t ấ t cả n h ữ n g gì tơi biết đưỢc vể q u a n hệ Pháp Việt, khi một ngưòi trong ban lổ chức dê nghị giối thiệu tơi

vói Chủ tịch của họ.
Đi qua đám đơng, ngưịi ta d ẫ n tơi vể ph ía con ngưịi
n h ỏ n h ắ n , iươi cười VỚI chịm r â u dài. dơi m ắ t tin h a n h

trê n hai gò m á cao. Ong cầm tay tôi lách khỏi d ám đông
bao q u a n h và nói; “ơ n g Ơbrắc. tôi đã biếl n h ữ n g việc ông
làm cách đây ba nám ị M árxâv (Marspillp) dơi với đồng
bào tôi, tôi xin cảm ơn ông”.
Khi chiôn t r a n h b ù n ^ nổ n ă m 1939. người ta đã đ ư a
đến h à n g nghìn lao động Đơng Dương để th a y t h ế công
n h â n P h á p bị động viên. Sau cuộc t h â t tr ậ n n ám 1940,
n h ữ n g ngưịi đó tậ p t r u n g trong các trạ i để trả i qua n h ữ n g


M O T N G ỉ U n C Ỉ Ĩ À Ư A CƯA M Ọ I T ỉ i ơ ỉ Đ A Ỉ

301

năm th á n g chiếm đóng. Một tr ạ i g ầ n M ácxây đã tậ p t r u n g
hai hay ha nghìn ngưịi, mà cl t h á n g 8 đ ầ u t h á n g 9. với
tư cách là ủ y viên Chính phủ, tơi đưỢc biết là họ đ a n g ở
Irong tình tr ạ n g hết sức tồi tệ. Tôi cử đến một q u a n sát
viẽn mà báo cáo gửi về quả là rõ ràng. Ban Chỉ huy tr ạ i đã
dung tú n g - h a y tổ chức - n h ữ n g hệ th ô n g đ á n h bạc, gái
diém và bán chợ đen những k h ẩ u p h ầ n gạo ít ỏi m à họ
phai p h â n phôi. T rại n ằm trong ta y n h ữ n g tên đ ầu g ấu có
ihc lực. Tình t r ạ n g tử vong đến mức không th ể chấp n h ậ n
dược. Vào thời kỳ đó, khi cơng việc cịn được giải quyết
n h a n h chóng, quyết định của tơi đ ã được áp dụ ng ngay.
ỉỉan Chỉ huy cũ bị gạt ra và th a y vào nhữ n g ngưòi tru n g

thực. Tỏi cho những ngưòi lao động bầu đại biểu của mình
vào một ủ y ban Tư vân thav m ặt cho họ bên cạnh Ban Chỉ
huy trại. Nói tóm lại tơi đã làm nhữ n g gì có th ể làm được,
Từ đấv. n h ữ n g ngưịi lao động Đơng Dương, m à nhóm
có tổ chức n h ấ t là n h ữ n g ngưòi Việt N am , đã tỏ th á i độ
biêt ơn dơì với tơi. C húng tơi n h ậ n đưỢc một hộp sôcôla
vào ngày dầu nám , đưỢc mòi đến ă n Tết với họ, và lâu lâu
là mộl bửa ă n Việt Nam. Việc mịi tơi đến Bagatelle kh ơng
phái là (hếu bất ngị.
Khốc Lay n h a u tr ê n n hử ng con đưòng nhỏ ở Bagatelle

cùng VỎI con ngưòi mà những tra n g đầu của báo chí đang
đưa ]ơn t h à n h n h â n v ậ t chính của thịi sự, tơi khơ ng biết
nói gì với ơng.
- T h ư a Chủ tịch, ngài có thích P ari khơng?
- Tất nhiên, và tơi đã biết từ n h iề u n á m trước, n h ấ t là
k h u phô^ l^atinh.
- Chỗ ngài ở có tơt khơng?


302

HỒ CH] M I N H -

- C hính p h ủ ông đã th u ê cho tôi một tầ n g của ù a dinh
th ự tro n g k h u phơ" Khải hồn mơn. N h ư n g tôi t h ấ y không
hỢp. Tôi th ấ y thiếu một cái vưịn.
- Tơi rấ t vui lịng chỉ cho ngài n h à của tơi. N h ư n g tôi
ở k h á xa, t ậ n ngoại ô. ở S o isy -sous-M on tm o nrency p h ía
Bắc P ari.

- Vậy thì ơng Obrắc, tơi r ấ t vui lịng đến t h ă n vưịn
củ a ơng. Nếu khơng phiền thì tơi sẽ đến vào th ứ h í tới để
uống t r à cùng với hai ngưòi b ạn của tơi.
Chiều hơm đó tơi báo cho Lucie biết cuộc viếnf t h ă m
c ủa ngưòi k h á c h nổi tiếng này. Vào đ ú n g ngày giị cã hẹn,
vị C h ủ tịch của tơi đến cùng đồn mỏtơ hộ tơ n g :ủ a sở
C ả n h s á t t h à n h phô. Bàn ăn được dọn trước n h à tr o n g
s â n nôi tiếp vối k h u vưịn khơng lấy gì làm rộng lim . Ba
m ẹ của Lucie cũng có m ặ t ỏ đây, bà đến để gặp c h i n g tơi
vì Lucie sắp sin h cháu. C háu J e a n -P ie rre , 5 tuổi, đẽ đ i học
về. C h áu bé C ath erin e đ an g ngủ h ay chơi trong vưòn.
Đ ú n g là k h u n g cản h của một gia đình êm ấm.
- T r à của ông c h ư a được ngon lắm , n h ư n g n i à của
ô ng th ì lớn t h ậ t .
Ơ ng Hồ nói - N h ữ n g ai sơng ở đây?
- N h ữ n g ngưòi Ngài th ấ y ở đây và m ột cô trông rề).
- Tôi muôVi đi th á m n h à - Ngài Chủ tịch nói.
Ngơi n h à gồm ba tầ n g (...). S au khi đi th ă m khip nhà
t ừ t ầ n g h ầ m đến gác thượng, ơng Hồ Chí M inh kít thúc
cuộc viếng t h ă m b ằ n g n h ữ n g n h ậ n xét n g ắ n gọn, nhiư là
tiện dịp nói qua: “T ần g hai của ơng k h ơ n g có ai ở,. Tơi
thích k h u vưịn. N ếu tơi được ở đây th ì hơn là sơnf t:rong
d in h t h ư ”.


M Ộ T N G Ư Ờ Ỉ C H Á Ư A C U A M O Ỉ T ỉ ỉ ơ ỉ ĐẠĨ

303

Tính lịch thiệp, sự quan tâm. và cả tìn h cảm mà con

ngưịi đó biểu lộ đã khiến chúng tôi lập tức đề nghị ông
đến ở cùng gia đình. T h ế là đã mở ra, có th ể nói là một
chương mới trong cuộc đời của tơi, h ay nói đ ú n g hơn là
khởi đầu cho một loạt sự kiện sẽ trả i dài trong hơn 40 n ă m
và đến nay vẫn tiếp tục. khi tôi viết n h ữ n g dịng này. Việc

ơng Hồ Chí Minh đến nhà tơi khơng phải là chuyện ngẫu
nhiên. Chắc chắn là có n h ữ n g mơì q u a n hệ đã đưỢc n h ữ n g
ngưòi Việt N am phác họa từ khi tôi đi qua M ácxây (...).
Không phải là đ ả n g viên cộng sản, Lucie và tôi, v ẫ n
được coi là n h ữ n g người cảm tìn h tích cực, cái m à ngưòi ta
gọi là “n h ữ n g ngưòi bạn đường”. H ình n h ư ở đây có sự tiếp
nốì th á i độ d ấ n t h â n liên tục của ch ú n g tôi. C h ú n g tôi v ẫn
giữ mốỉ q u a n hệ b ạ n bè với n h ữ n g ngưòi b ạ n k h á n g chiến,
đ a n g giữ n h ữ n g vị trí chính trị và xã hội r ấ t k h á c n h au .
N h ư n g ch ú n g tôi chịu ả n h hưởng n h ữ n g p h â n tích của
Đ ả n g Cộng sản và chúng tôi mong m uôn đứ ng về phía
n h ữ n g người đi tìm cơng lý. Đấy là trường hỢp n h ữ n g n h à
lã n h đạo Việt N am đang đâu t r a n h cho độc lập của đ ấ t
nước họ (...)
Cuộc sông chung của ch ú n g tôi với Bác Hồ được tể
chức kh ông m ấy khó k hán . Con ngưịi có tín h cách đặc biệt
đó, ngồi n h ữ n g đức tính th iên p h ú khác, cịn có k h ả n ă n g
th i ế t lập ngay n h ữ n g môi q u an hệ đơn giản nhấ^t với t ấ t cả
n h ữ n g ngưịi đốì thoại, dù họ là bộ trư ởng h a y là nông
dân. Chỉ trong chốc lát, ai cùng th ấ y thoải m á i và kh ơng
bao giị ơng giữ kh o ản g cách, m à thường n h ữ n g người tự
biết h a y làm ra vẻ là n h à lã n h đạo h a y ngưòi nổi tiếng,
th ư ơ n g ẩ n m ình sa u dó.



304

HỒ ('HÍ MINH -

Người b ạ n t h â n th i ế t của ông tro n g s áu tu ầ n lễ ở n h à
tôi có lè là b à m ẹ vỢ tơi, m ộ t b à n ỏ n g d â n v ù n g Bourgogne,

vẫn g\ữ lơi nói th ẳ n g với óc th ơ n g m in h sâ u sắc. Bác Hồ dã
gỢi cho b à k ể về công việc, n h ữ n g th ó i q u e n , n h ữ n g đ ị n h
k iế n c ủ a n g ư ò i t r ồ n g n h o c h ú n g tôi v à t r a o đổi v ề n h ữ n g
n ô n g d â n nước ơng.

Mỗi buổi sáng, ngưịi t a đem báo đến, tâ t cả các báo
Pháp, mà cả báo Đức, Anh, Mỹ h a y Nga. Và ông k h ơ n g có
gì thích hơn là đọc lướt q u a tấ t cả, ngồi xổm trên b ã i cỏ
giữa những ngưòi k h á c h đ ầ u tiên đến thám . N hiêu lần
trong tuần, ơng đến t h ă m ngưịi làm vưịn trong là n g và
trở vê tav ôm đầy hoa. T ro n g ngàv, n ếu không đi gặp
những ngưịi đối thoại ỏ Pari, th ì ơng tiếp khách tạ i ĩihà.
Những ngưòi đ à m p h á n ở Phôngtenn ơ blô h ầ u như đến gặp
ông hàng ngày. Buổi chiều, ông đề nghị chúng lôi mời án
LÔI n h ữ n g n h â n v ậ t k h á c n h a u , c h í n h k h á c h c á n h h ữ u h a y

cánh tả. n h à văn, n h à báo. N h ữ n g b ữ a á n đó. ma mẹ V'Ợ tơi
Ihưịng tìm cách khơng dự, đã cho c h ú n g tôi cơ hội để theo
dõi bên lề sự dậm c h â n tại chỗ của một cuộc đàm p h á n rõ
r à n g k h ô n g đi đ ế n k ế t q u ả .

Việc chợ b ú a và n ấ u ă n là một g á n h nặng đốỉi vối

Lucie, bà mẹ vỢ và chị giúp việc. Cịn có vấn đế tài clhính
nữa. vì lương hai chúng tơi k h ô n g đủ để bảo đam mộ)t lối
sông trong n h à n h ư vậy. S a u m ấ y ngầy đ ắn đo, vốỉi sự
ngần ngại củ a n ền giáo dục tư s ả n m à tơi được hưởng, tơi
đành phải nói t h ậ t với vỊ khách, ô n g Hồ đê nghị đưa một
người bạn cũ đến làm việc cả ngày, đó là một đầư bêVp sơ^
một đang mở một q u á n ă n nhỏ ở k h u phô^ Latinh và ônig ta
đã đề nghị được tạ m thịi đóng cửa tiệm. Vậy la bố* giià Ti


M O T N G Ỉ V ỉ C H A U A CƯA M( ) ỉ T ỉ ỉ ờ ỉ DẠỈ

305

dà (lén. Ong chiếm lĩnh n h à bếp. h ầ m rượu và n h à phụ.
Nhà tơi trỏ ih à n h một nơi tuyệt vịi của bếp án Việt Nam.
I^à inột ngươi th à n h thạo và ln lươi cưịi, ơng Ti quả là
một chuyẻn gia lớn
Cuôi th á n g 7. n h â n dịp sinh n h ậ t tôi, Bác Hồ tặ n g tôi
một bức t r a n h của họa sĩ Việt Nam Vũ Cao Đàm. Đó là
bức Iran h một bà mẹ tro n g sáng, bàn tay dài của bà mẹ
VỎI n h ữ n g ngón thon nhỏ. ve vt và bảo vệ đầu đứa con.
Hai hay ba ngày s a u khi con gái tôi - E lisa b e th được
sinh r a (i n h à hộ sin h Port-Royal, các cô V tá trô n g th ấ y
một người k h ách k h ác th ư ò n g đến th ă m , h ai ta y ôm hoa
và kọo. họ đã n h ậ n r a ngay vì h ìn h ả n h ơng được đ ăng
len k h á p các báo. Bác Hồ bê cháu bé tr ê n tav. và trưốc
khi d ặ t lại xuông nôi, đã quyết địn h n h ậ n làm cha đỡ
dẩu. Từ đây đã xảy ra cái nghi thức đặc biệt n h ư thê
này: cữ mỗi lần sinh n h ậ t của Babette, và r ấ t lâu khi

ỏng cịn sơng, ngav cả n h ữ n g lúc các cuộc chiến t r a n h
liên liốp mà ông p h ả i lã n h đạo đ a n g diễn r a ác liệt,
ngưòi cha đỡ đ ầ u vẫn tìm cách để gửi đến ch áu bé, qua
n h ữ n g p h á i viên r ấ t k h á c nhau, một món q u à nhỏ hav
một kỷ vật gì đó (...)■
Khi cuộc đàm p h á n Phôngtennơblô k ết thúc, Bác Hồ
để phái đoàn trở vê và ở lại Pháp một thời gian để ký vối
M arius M outct một văn bản không rõ ràng, gọi là Tạm
ước, (tặl m ộ t vài cơ sở để t i ế n tối m ộ t h iệ p nghị v à h ò n g

cứu vãn hòa binh* đã gây cho ônẹ những khó k h ă n với các
bạn cực đoan khi trỏ về nước. Ngày 19 th á n g 9 ông xuông
tà u ở Toulon và chúng tôi n h ậ n được một bức t h ư n g ắn gửi
khi tà u cập bến Port-Said (...)


306

HỔ CHÍ M I N H -

Trong những năm chiến tr a n h đó. hai lần ngưịi ta u
cầu tơi sang Việt Nam, để gặp ngưịi bạn Hồ Chí Minh của
tơi. N hững lịi u cầu là của Vincent Auriol, Tổng thơng
nước Cộng hịa và của René May. Chủ tịch Qc hội. Tơi
từ chối vì biết rằng họ khơng có đê nghị gì đưa ra, và cuộc
đi của tơi chỉ là cái cớ cho những chính khách dựa vào để
tiếp tục chiến tranh.
Trích từ cn hồi ký Nơi ký
ức dừng chân của Raymơng
Ơbrác. Nxb. Odile Jacob, 1996.

ĐÀO HÙNG dich
Hồ Chí Minh - hiện thân của
văn hóa hịa binh, Tạp chí
Xưa & Nay và Nxb. Vãn hóa
Sài Gịn, 2005, tr. 261-269.


MỘT NGƯỜI CHÂU A CỦA MỌI TIỈỜI DẠ]

307

CHỦ TỊCH HỐ CHÍ MINH
VỚI CÁCH MẠNG CAMPUCHIA
m

Đồn đại biểu Đảng và Nhà nước Campuchía
chúng tơi đánh giá rất cao tấm gương đạo đức, lối
sông trong sạch, tinh thần rèn luyện và cương quyết
đấu tranh chống đ ế quốc, thực dãn vi độc lập, tự do
của Chủ tịch Hồ Chí Minh - người cọn lỗi lạc, vị
lãnh tụ sáng suôi của nhân dân Việt Nam anh em.
Tấm gương anh hùng cao cá của Người - vị lãnh
đạo tiền bối của Đáng Cộng sản Việt Nam và Đảng
N hãn dãn cách mạng Campuchia đã được ghi vào
lịch sử và trái tím của mọi người dãn Campuchia.
Chúng tơi quyết tâm giữ gìn tinh đồn kết hữu nghị
truyền thống anh em Campuchia ' Việt Nam được
trường tồn mải mãi.* - HIÈNG XOM RIN
NAY P E N A “


*

Cảm tưởng của ngun Tỏìig Bí thư lỉaii Châp h àn h Trung

ương Đảng N h â n dân cách mạng Campuchia Hiêng X om nn khi đến
th ă m Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 18 th á n g 5 n ãm 1990,
in trong sách H ồ C h í M in h trong k ý ức bạn bè quốc tế, Nxb. Chính trị
quổc gia, H à Nội, 2009, tr. lõO.
** N guyên ư ỷ viên Bộ Chính trị, Bí t h ư Ban Chấp h à n h T ru n g
ương Đ ảng N h á n d â n cách m ạng Campuchia.


308

H Ĩ C H Í MIHỈ -

Chủ lịch Hồ Chí Minh là người có cơng lao vơ cùiìị: lo

lớn. bỏi Xgưịi dã hy smh tííl cả, kể cả những gì thuộí về
tình riêng dể tìm dưịng cứu nưốc. sát cánh cùng n h â n aân
đciu tr a n h , lãnh dạo phong trào cách mạng, giái ph)ng
d ân tộc và n h â n dân Việt N am khỏi ách th ô n g trị của nọ\
thô lực thực dân. T h ắn g lợi trong cuộc giải ph ó n g d ân tộc
của n h ả n dân Việt Nam a n h em. dưới sự lãnh đạo của Chủ
tịch Hồ Chí M m h. đã có ảnh hưởng lớn và tạo điêu Hện
t h u ậ n lợi cho sự vùng lên của n h â n dân C am puchia và
Lào Irong sự nghiệp giải phóng d ân tộc mình.
C hủ Lịch Hồ Chí Minh không chỉ sông mãi trong :rái

tim nhân dân Việt Nam, mà cịn sơng mãi trong trái lim

mọi lẩng lớp n h â n dân Campuchia chúng tôi.
Chủ tịch Hồ Chí Minh khơng chỉ là chiến sì cách mạng
kiên cưịng của n h â n dân Việt N am m à cịn là ngừịi chiến

sĩ cách mạng tiền bơi của nhân dân Campuchia và Lào.
BỎI lõ Xgưòi là ngưòi sáng lập Đ ảng Cộng sản Đông
Dương, tiền th ân của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đảng
N hân dản cách mạng Campuchia, và Đảng N h â n dân cách
mạng Lào. Xhững đội tiên phong cách mạng đó đã lãnh
đạo n h â n d ả n các d ân tộc mình đi từ th ắ n g lợi này đến
th á n g lợi khác, đ á n h đổ chê độ cai trị thực d ân Pháp, quân

phiột Nhật, đế quốc Mỹ và chủ nghĩa bành trưống bá
quyến.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại n h ử ng di sản bốt diệt về
truyền thông đâu tranh của Đảng Cộng sản Đông Dương vối
những bài học kinh nghiệm vô giá cho cácn mạng
Cãmpuchia, cách mạng Lào, cũng như cách mạng của nhân
dân những nước đang phát triển khác.


A/ỘT N G Ư Ơ Ỉ ( 'HA [' A CƯA M O Ỉ T Ỉ Ỉ Ờ Ỉ Đ Ạ I

309

Tinh hoa văn hoá và đạo đức của Người là tâ m gương
tuyệt đôi lự giác Ị)hục vụ n h â n dân. st địi đ â u t r a n h vì

dộc lạp. tự do của dân tộc. Xgưịi từng nói: “Tơi chi có một
ham mn, ham mn tột bậc. là làm sao cho nước ta được

hồn toàn độ(' lập. dản ta được hoàn toàn tự do. đồng bào la
ai cùng có rơm ăn áo mặc. ai củng được học h à n h " \ Người
viết trong "'Dỉ chúc': '‘St địi tơi hết lịng h ết sức phục vụ
Tổ quôc. phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân. Xay dù
phải từ biột thê giới này. tôi khơng có điều gì phải hơi hận.
chỉ tiêc là liêc rằng khống được phục vụ lâu hơn nữa, nhiếu
hơn nữa"".
Trong dịi sơng thường ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh
cũng là một tấm ^ương tuyệt sáng. Đó là “cần kiệm liêm
chính, chí cơng vơ tư ’\ chỉ nghĩ đến lợi chung, k hơng tín h
lốn cá n h â n bao giị.
Phẩm chắt lưyột vịi trên đây cho thây cuộc sơng trong
sáng nh ấ t mực của một con ngưòi vĩ đại đã là tấ m gương
cho cán bộ. công nhân viên, chiến sĩ của Việt Nam cũn^
nh ư inọi tầ n g lớp nhân dân. cán bộ, chiến sĩ Campuchia
chúng tơi.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xa chú ng ta từ 21 n à m nay,
nhvíng những gì thuộc về Ngưịi, từ phẩm chất đên hành
dộng, vẫn sơng mãi trong lòng n hân dân Việt Xam. nhân
d â n càc d án tộc vêu độc lập, tự do, hồ bình- cơng lý và

những ngưịi liên bộ trên Trái dất. Tấm gương anh hù ng
và tấm gươnơ đạo đức sống trà n đầy tình yêu Tổ quốc và
n h â n dân một. cách tự nguyện đó đã đưỢc tr u y ề n lại cho
1. 2. Hồ (''hí Minh: Tồn tập, Sđd, t. 4, tr. 161; t. 12. tr. 501.


310

HỐ CHÍ M I N H -


các t h ế hệ t h a n h thiếu niên Việt N a m ngày n ay n h ằ m ĩiếp
tục thực h iệ n “Di ch ú c' của Ngưòi: “Bồi dưỡng t h ế hệ càch

m ạng cho đòi sau là một việc râ^t quan trọng và r ấ t cần
th iế t”\ Chỉ sáu nám sau khi Ngưòi qua đòi. n h â n dân Việt
Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam do
Ngưòi r è n luyện và giáo dục, đã thực hiện ước m ong lốn

của Chủ tịch Hồ Chí M inh là giải phóng miền N am khỏi
cuộc chiến tr a n h xâm lược của Mỹ. giành độc lập và tự do
cho Tổ quôc Việt Nam và thôn g n h ấ t đ ấ t nưốc mình.

Mặc dù Ngưịi có cơng lao to lớn vối đất nước, Ngưịi
khơng thích cho ai nói về địi tư của mình, ỵgư ịi sơng giản
dị, khơng bao giị xa rịi n h â n dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh

ln gắn mình vối nhân dân, quan tâm nghe ý kiến quần
chúng, tin tưởng vào sức mạnh của quần chúng. Chủ tịch
quan tâm không phải một mà là tâ^t cả các tần g lớp nhân
dân, cơng nhân, nơng dân, chiến sĩ, trí thức, t h a n h niên,
phụ nữ, thiếu nhi, ngưòi già, ngưòi thiểu sơ^ và kiểu dân Việt
N am ở nước ngồi... Trong “Đi chúc'\ Ngưịi đã để lại ‘mn
vàn tình thương yêu” cho toàn dân, toàn Đảng, toàn quân

và toàn thể thanh thiếu niên. Đó cũng là tình cảm kỳ diệu
của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Chủ tịch Hồ Chí Minh là ngưịi quan tâm đến cơng tác
xây dựng và vun đắp tình đồn kết quốc tế. Trong quan
điểm của Người, n h â n dân u chuộng hồ binh và cơng

lý, n h â n dân tiến bộ t h ế giới là anh em của nhau. N hân
d â n C am pưchia đã n h ậ n được sự ^ ú p đỡ theo tinh t h ầ n
của chính sách đồn kết này từ các chiến sĩ cách m ạng
1. Hồ Chí M inh: Tồn tập, Sđd, t. 12. tr. 510.


MỘT NGƯƠỈCỈỈÁ u A CỦA MỌỊ THỜỈ DẠỈ

Việt Nam,

311

n h ữ n g chiến sì q u â n đội Việt N am a n h em,

những ngưòi giúp giải phóng n h â n dân Campuchia khỏi
ách các loại thực dân, đế quôc và sau cùng là khỏi chế độ
diệt chủng Pôn Pốt - lê n g Xari.
Nhân dịp này, tơi xin bàv tỏ lịng cảm ơn to lớn đối với
Đảng Cộng sản Việt Nam. những người cách m ạng Việt
Nam. Quân đội và n h â n dân Việt Nam anh em trong việc
thực hiện chính sách đồn k ết của Chủ tịch Hồ Chí Minh,
đã nhiều lần giúp đỡ n hân dân Campuchia chúng tôi.
Trung tâm Khoa học xã hội và Nhân
ván quôc gia, u ỷ ban quốc gia UNESCO
của Việt Nam, Hội tháo quốc tế Chủ tịch
Hồ Chi Minh, anh hừng giải phóng dân
tộc, nhà văn hoá lớn, Nxb. Khoa học xã
hội, Hà Nội, 1995, tr. 55-57.



312

HỔ CHÍ MINH-

HỐ CHÍ MINH, VỊ LÃNH TỤ ANH HÙNG
CỦA CÁC DÂN TỘC BỊ ÁP BỨC'
*

m

m

GHIĐƠ IN T I PÊRÊĐƠ"

Bơlivia, Irên chiến trư ị n g chơng chủ n g h ĩa đế
J-

quốc Bắc Mỹ, các chiến sĩ Q u â n đội giải p h ó n g dân

tộc đang tà n g cường cuộc chiến đ ấ u của m ình để tỏ lịng
tưởng nhớ một cách sâu sắc n h ấ t đối với vỊ lãnh tụ cách
m ạ n g Hồ Chí Minh, và đ an g treo n h ữ n g lá cò r ủ để cùng
chịu ta n g vc3i n h â n d ân Viột Nam.
Cái chết về th ể xác của C h ủ tịch Hồ Chí M in h đang
làm xúc động t ấ t cả nhữ n g người cách m ạ n g trên t h ế giới.
Chủ tịch Hồ Chí Minh và n h â n d â n Việt N am là
n h ữ n g tượng tr ư n g không t h ể tá c h rời n h a u tro n g cuộc
chiến đâu a n h h ù n g vô song n h ằ m chông đ ế quốc Mỹ.

* Đầu đề bài v iết do chúng tôi đ ặ t (B.T).

** Thiếu tá, n gu yên Tư lện h Q u â n đội giải phóng dân tộc
Bơlivia. Vài ngày trước khi hy sinh, đồng chí In ti Pêréđô đã gửi tới
B an Châ^p h àn h T ru n g ương Đ ảng ta m ột lá t h ư chia buồn về việc
C h ủ tich Hồ Chí M in h từ trần .


M Ị T NCrVƠÌ CIỈA ỉ ^Á CỈ^A M Ọ Ỉ T Ì Ỉ Ờ Ỉ D Ạ I

313

(''hu lịch Hồ Chí Minh và n h â n dân Viột N am đã
chứnỉí miiih một cách sâu sắc r ằ n g khi một dân tộc quyết
lám chiên th ắ n g h ay là chết dể bảo vệ nền tự do của mình,
ihì khơng một ke nào có thể nơ dịch đưỢc. dù kẻ đó là một
cường (]V đơ quốc chủ nghĩa lớn m ạ n h nhâ"t với toàn bộ
sức tà n phá k h ủ n g khiêp của nó.

Chủ tịch Hồ Chí Minh là một nhà lãnh đạo chính trị và
qn sự, có tinh th ẩ n tậ n tụy và có thiên tài. Ngưịi biết tổ
chức nhân dân nước mình, biêt truyền cho n h â n dân một bí
(Ịuyết kỳ diệu, giúp cho họ đưỢc vững vàng trước những khó
k hăn và mỏ ra cho họ một con đường quyết định ngày càng
di dến gan sự ^ ả ] phón^ hồn tồn.

Trong giị p húl đau thương này. Quân đội giải phóng
dân tộc do Ecnestô Chô Ghêvara, vị Tư lệnh của chúng tôi,
sán g lạ Ị) ra tại v ùng núi N an cah oax u - trong ngọn lửa
chiôn dấu chông chủ nghĩa đô^ quôc Bắc Mỹ - xin n h ậ n lấy
trách nhiộm khơng th ể thối thác được là p h ả i tạo ra ''hai,
ha, hay nhiều Việt N a m ..J \ Bởi vì cuộc chiến đâu của Việt


Nam là cuộc chiến ãấu của tâ t cả các dân tộc bị áp bức ở
Mỹ Latinh và tấm gương của Việt Nam cần được tấ t cả các
dân tộc trên th ế giới noi theo.
Cái la n ^ dã lànì cho n hân d ân Việt N am chịu mộL tổn
thâ'^1 khỏng gì bù đắp nổi cũng là cái ta n g của n h â n d ân
Hỗlivia và của Lât cả các dân tộc bị áp bức trên t h ế giới.

Nỗi dau thương của Đảng Lao động Việt Nam cũng là nỗi
d au thương của Q u ân dội gìầì phóng dân tộc Bơlivia.

Lịn.íí tiìíìng nhớ cúa chúng tơi đơi với Chủ tịch Hồ Chí
Minh khỏng ihể hiện bằng những lời nói sũng. Chúng tơi
lỏ lịng tưởng Iihớ đôi vối vị lãnh tụ anh hùng ấy của các


314

HĨ CHÍ MINH -

d â n tộc bị áp bức, b ằn g cách quyết tâm tiếp tục cuộc đ ấ u
t r a n h du kích m à trước đây Écnestô Chê G hêvara, vị tư
lệnh của ch ú n g tôi, đã khởi đầu, cho đến n gày chiến th ắ n g
ở Bôlivia và ở Mỹ Latinh.
T h ư đ ã n g t r ê n báo G ra n m a ,
cơ q u a n tr u n g ương của Đ ả n g
Cộng sả n C u b a, sô" r a n g à y 21
th á n g 9 n á m 1969.

T h ế giới ca ngợi và thư ơ n g tiếc

H ồ C hủ tịch, Nxb. Sự th ậ t, H à
Nội, 1971, t. III, tr. 108-110.