Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

966

chú thích

phủ Anh và những người tù thuộc Hội Phê-ni-ăng" (xem tập này, tr.546-553).
Mác coi những bài viết của Gien-ni đăng trên báo "Marseillaise" có một ý
nghĩa to lớn, bài thứ ba ông viết chung với con gái. Các bài viết này (trừ bài thứ

chú thích

967

540 Bài phát biểu của Mu-rơ tại hạ nghị viện và bài phát biểu đáp lại của Glátxtôn ngày 17 tháng Ba 1870 đều được đăng trên báo "Times" ngày 18 tháng Ba
1870. 805.

hai) đều được đăng trên báo với bút danh là Gi.Uy-li-am, là bút danh thay đổi

541 Cuộc bạo động tại nhà tù Cléc-ken-oen ở Luân Đôn nhằm giải thoát các tù

một chút so với bút danh mà Mác vì lý do bảo đảm bí mật - đà dùng để ký tên

nhân thuộc Hội Phê-ni-ăng đà được một nhóm thành viên Hội Phê-ni-ăng thực

bên dưới một số bức thư (A.Uy-li-am). 790.

hiện vào tháng Chạp 1867. 805.

533 Bài diễn văn của Glát-xtôn được đăng trên báo "Times" ngày 4 tháng Ba

1870. 794.

542 ở đây Gi.Mác sử dụng tin của báo "Irishman" về việc xuất hiện cuốn Sách
Xanh năm 1868: "Report of Commission on the Treatment of certain Treason –
Felony Convicts in English Prison, who have been transferred threreto at the

534 Bức thư của Ô'Đô-nô-van Rốt-xa đà được đăng trên báo "Irishman" số 32,
ngày 5 tháng Hai 1870. Trong câu cuối cùng của bức thư này Ô'Đô-nô-van
Rốt-xa có nhắc tới phái O-răng-giơ - các thành viên của một hội phản động do
các chúa đất và giới tă ng lữ Tin lành lập ra, cũng nhắc đến phái Ri-bô-nít-xtơ
(hay là Ri-bô-nít)- các thành viên của những tổ chức bí mật của nông dân Ai-rơlen theo đạo Thiên chúa. 797.

request of the Irish Government" 1867 ("B¸o c¸o cđa đy ban về vấn đề đối xử
với một chính trị phạm bị giam tại nhà tù Anh và đà được đưa đến đó theo đề
nghị của Chính phủ Ai-rơ-len", 1867). 806.
543 Có ý nói đến âm mưu của Hội Phê-ni-ăng định phát động khởi nghĩa vào
tháng Hai tháng Ba 1867. 806.

535 Thông báo về người tù thuộc Hội Phê-ni-ăng đại tá Ri-các-đơ Biếc-cơ - xuất

544 Có ý muèn nãi ®Õn "Report of Commissioners on the Treatment of the

hiện trên báo "Irishman" số 27, ngày 1 tháng Giêng 1870. Bøc th­ cđa An-®Ðc-

Treason – Felony Convicts in English Convict Prisons". London, 1867 ("Báo cáo

út ngày 1 tháng Giêng 1870 gửi Bộ trưởng Nội vụ Brút được đăng trên báo

của các thành viên ủy ban về vấn đề đối xử với một số chính trị phạm bị giam


"Irishman" số 28, ngày 8 tháng Giêng 1870. Thư trả lời thay mặt Brút đáp lại

tại các nhà tù Anh". Luân Đôn, 1867). 808.

bức thư của An-đéc-út thì được đă ng trên báo "Irishman" số 30, ngày 22 tháng
Giêng 1870; thư trả lời bức thư của Ba-ri, em gái của Biếc-cơ thì được đăng
cùng trên báo này, số 37, ngày 12 tháng Ba 1870. 800.
536 "The Echo" ("Tiếng vang") là tờ báo tự do tư sản xuất bản ở Luân Đôn từ
năm 1868 đến năm 1907. 801.
537 Đây là láy lại của câu danh ngôn của Vôn-te: "Tất cả các thể loại đều hay, trừ
điều buồn tẻ". 801.

545 Coercion Bill (Đạo luật đặc biệt) được Glát-xtôn đệ trình trước Hạ nghị viện ngày
17 tháng Ba 1870 và đà được Hạ viện thông qua; đạo luật này quy định ngừng thi
hành những bảo đảm hiến pháp tại Ai-rơ-len, thi hành tình trạng giới nghiêm và
trao những thẩm quyền đặc biệt cho chính quyền Anh nhằm đàn áp phong trào giải
phóng dân tộc ở Ai-rơ-len.
Land Bill xem chú thích 358. 809.
546 Đây là nói đến cuốn sách: F.T.H. Blackwood, "Mr. Mill's Plan for the

538 Đây là nói về cuộc biểu tình công nhân Luân Đôn ngày 24 tháng Mười 1869.

Pacification of Ireland Examined ". London, 1868 (Ph.T.H. Blê-cơ-út "Phân tích kế

Về vai trò của Tổng Hội đồng trong cuộc vận động đòi ân xá các tù nhân thuộc

hoạch của ngài Mi-lơ về công cuộc bình định Ai-rơ-len". Luân Đôn, 1868).

Hội Phê-ni-ăng, xin xem chú thích 326. 803.
539 Bài báo không ký tên tác giả, mà tác giả của nó Bru-xơ toan bác bỏ những


809.
547 Viện dẫn bài đăng trên báo "Reynold's Newspaper", ngày 20 tháng Ba 1870,
dưới ký tên "Grắc-khơ".

sự kiện do Ô'Đô-nô-van Rốt-xa đưa ra, đà được đăng trên báo "Times" ngày
16 tháng Ba 1870. 803.

"Reynold's Newspaper" ("Báo Rây-nôn") là tờ báo theo xu h­íng cÊp tiÕn ë


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

968

chú thích

Anh; xuất bản ở Luân Đôn từ năm 1850. 810.
548 Nước Đa-hô-mây theo chế độ chuyên chế ở châu Phi có đặc điểm nổi bật là
chế độ hà khắc ở trong nước, dựa vào một hệ thống mật vụ và chỉ điểm. 811.
549 Thư từ trao đổi giữa Bộ trưởng Nội vụ Bru-xơ và Mác Các-ti Đau-ninh về Ri-các-đơ
Biếc-cơ đà được đăng trên báo "Irishman", số 38, ngày 19 tháng Ba 1870. 812.
550 Thư của La-ve-lơ được đăng trên báo "Freeman's Journal" ngày 29 tháng Ba 1870.
"Freeman's Journal" ("Báo của người tự do") là tờ báo ra hàng ngày của
giai cấp tư sản Ai-rơ-len; xuất bản ở Đu-blin từ năm 1763 đến năm 1924.
Đây là nói đến cuốn sách: P.Levelle. "The Irish Landlord since the
Revolution". Dublin, 1870 (P.La-ve-lơ, "Chúa đất ở Ai-rơ-len từ thời kỳ cách
mạng". Đu-blin 1870). 817.
551 Những điều kiện mới của các hợp đồng thuê đất đà được công bố trên báo

"Irishman", số 37, ngày 12 tháng Ba 1870. 817.
552 Đây là láy lại những câu trong vở kịch biên niên sử của Sếch-xpia "Vua Hen-ri VI",
phần I, hồi 1, màn 2. 818.
553 Đoạn trích từ các báo Mỹ, cũng như tin của phóng viên ở Niu Oóc đều được
dẫn ra căn cứ theo báo "Irishman", số 40, ngày 2 tháng Tư 1870. 818.
554 Đây có ý nói đến bài phát biểu của luật sư Lô-ri-ê đọc ngày 25 th¸ng Ba 1870
trong thêi gian diƠn ra vơ xư án hoàng thân Pi-e Bô-na-pác-tơ vì tội ông ta đÃ
giết

chú thÝch

969


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

968

969

chú thích

nhà bào Vích-to Noa-rơ, bài này được đăng trên tờ báo Pháp "Marseillaise" số
97, ngày 27 tháng Ba 1870. 822.
555 Trích dẫn báo "Times" ngày 8 tháng Tư 1870. 824.
556 Bài phát biểu về báo "Bee-Hive" được Mác đọc tại phiên họp ngày 26 tháng
Tư 1870 của Tổng hội đồng nhằm luận chứng cho dự thảo nghị quyết do ông

Thân thế và sự nghiệp


đưa ra (xem tập này, tr.573-574). 826.

của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

557 Xem chú thích 545. 827.

(tháng chín 1864 tháng bảy 1870)

558 Nội dung bức thư ngày 27 tháng Sáu 1870 của C.Mác gửi ủy ban của Đảng
công nhân dân chủ xà hội Đức đà được chủ tịch phiên tòa đọc tại phiên tòa ở
Lai-pxích năm 1872 xét xử V.Líp-nếch, A.Bê-ben và A.Héc-nét bị quy tội phản

1864

quốc. Bức thư này cũng được tuyên bố là bằng chứng quy tội tại phiên tòa năm
1871 xử ủy ban Brao-nơ-svai-gơ của Đảng công nhân dân chủ xà hội. Chúng
ta không có được bản gốc bức thư này. Văn bản in trong tập này rút từ cuốn

Giữa tháng Chín

trường Xanh Mác-tin, tổ chức vào ngày 28 tháng Chín. Mác

thấy có trong lần xuất bản năm 1874 và trong lần xuất bản năm 1894, do

giới thiệu I.G.ếch-ca-ri-út, nguyên uỷ viên Liên đoàn những

V.Líp-nếch chuẩn bị theo sự ủy nhiệm của ủy ban Đảng công nhân dân chủ

người cộng sản, mà ông đà giúp chuẩn bị phát biểu, làm diễn


xà hội. Theo lời của chủ tịch toà án Lai-pxích thì bức thư ký tên là: "Thay mặt

giả thay mặt công nhân Đức.

Tổng hội đồng Hội liên hiệp công nhân quốc tế: Các Mác, bí thư phụ trách liên
lạc với Đức". 828.

Mác nhận lời mời của ban tổ chức tham dự với tư cách đại
biểu công nhân Đức tại hội nghị công nhân quốc tế ở Hội

sách "Leipziger Hochverrathsproze..." Leipzig, 1872; văn bản bức thư này cũng

Giữa tháng Chín

Mác làm việc rất căng thẳng để viết bộ "Tư bản".

tháng Chạp
559 Bài phát biểu về sự chia rẽ trong Liên đoàn vùng thuộc hệ ngôn ngữ la-tinh
được Mác đọc tại phiên họp của Tổng hội đồng ngày 28 tháng Sáu 1870 nhằm

28 tháng Chín

Mác tham dự hội nghị công nhân quốc tế ở Hội trường Xanh

luận chứng cho dự thảo nghị quyết do ông đưa ra (xem tập này, tr.585-586). Bài

Mác-tin, tại đây đà thông qua nghị quyết thành lập Hội liên

phát biểu này được lưu giữ theo bản ghi chép của ếch-ca-ri-út. 829.


hiệp công nhân quốc tế (Quốc tế). Mác được bầu làm uỷ viên
Ban chấp hành lâm thời của Hội.
4 tháng Mười

Trong thư trả lời C.Cling-xơ, công nhân ở Đô-lin-ghen, Mác
đà chỉ rõ rằng, tuy ông không thể đảm nhiệm chức chủ tịch
Liên đoàn công nhân toàn Đức mà ông ta đà đề nghị nhân
việc Ph.Lát-xan qua đời, song việc chính thức đề cử ông vào
chức vụ này có thể coi là hành động chính trị của quần
chúng chống lại việc Chính phủ Phổ đà tước bỏ quốc tịch của
ông, và cũng để bày tỏ tình đoàn kết với Hội liên hiệp công
nhân quốc tế.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

970

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

5 tháng Mười

Mác được Ban chấp hành lâm thời bầu vào ban soạn thảo các

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen
4 tháng Mười một

971


Mác viết thư cho Ăng-ghen thuật lại tỉ mỉ tình hình thành
lập Quốc tế và lai lịch chuyện viết các văn kiện cương lĩnh của

văn kiện cương lĩnh của Hội liên hiệp công nhân quốc tế.

tổ chức vô sản mới này.
6-17 tháng Mười

Mác ốm; do đó ông không thể tham gia vào việc soạn thảo các
văn kiện cương lĩnh.

7 tháng Mười một

Trong thư trả lời gửi Mác, Ăng-ghen bày tỏ sự hài lòng về việc
thành lập Hội liên hiệp công nhân quốc tế.

Nửa sau tháng Mười

Sau khi đi du lịch ở Slê-dơ-vích Hôn-stai-nơ trở về Man-seĂng-ghen tham dự cuộc họp của ban lÃnh đạo Hội Si-lơ

xtơ, Ăng-ghen tiếp tục nghiên cứu ngữ văn học Đức và lịch sử

của kiều dân chính trị Đức ở Man-se-xtơ, tháng Bảy 1864 ông

người Đức cổ

đà được bầu làm chủ tịch hội này.
18 tháng Mười


Trong phiên họp của Ban chấp hành lâm thời Mác đà phản
đối bản cương lĩnh và điều lệ do Ban chấp hành soạn thảo

8 tháng Mười một

Theo đề nghị của Mác, Tổng hội đồng đà quyết định gửi tất
cả báo cáo về các phiên họp của hội đồng cho báo chí thông

theo tinh thần những tư tưởng của Mát-di-ni và Ô-oen trong

qua thư ký hội đồng nhân việc một số báo đà đăng xuyên tạc

thời gian ông bị ốm và đề nghị Ban chấp hành phải quyết

các báo cáo này.

định lấy lại những văn kiện đó cho tiểu ban để sửa đổi.
9 tháng Mười một
20 tháng Mười

công nhân công nghiệp bị nghèo đói, đăng trên báo "The

những văn kiện cương lĩnh của Quốc tế.

Manchester Guardian" ("Người bảo vệ Man-se-xtơ"), vạch rõ

Giữa 21 và 27

Mác viết những văn kiện cương lĩnh mới của Hội liên hiệp


tháng Mười

công nhân quốc tế Tuyên ngôn thành lập và Điều lệ tạm

"sự cứu trợ" của giới tư sản đối với công nhân chỉ là phương
tiện mà các nhà kinh doanh đà dùng để làm giàu thêm cho
chúng mà thôi.

thời; những văn kiện này đà được tiểu ban thông qua.
1 tháng Mười một

Ăng-ghen gửi cho Mác bản báo cáo của ủy ban tư sản cứu trợ

Tại nơi ở của Mác đà diễn ra cuộc họp của tiểu ban soạn thảo

Trong phiên họp của Ban chấp hành lâm thời Mác công bố

Khoảng 14-khoảng

Mác và Ăng-ghen nhận được lời mời cộng tác với báo "Social

24 tháng Mười một

Demokrat" ("Người dân chủ xà hội"), cơ quan của Liên đoàn

Tuyên ngôn thành lập Điều lệ tạm thời, những văn kiện này

công nhân toàn Đức, dự định sẽ xuất bản ở Béc-lin do

đà được nhất trí thông qua. Theo Điều lệ Ban chấp hành lâm


G.B.Svai-xơ và I.B.Hốp-stét-ten biên tập: trong các bức thư

thời trở thành cơ quan lÃnh đạo của Hội (Tổng hội đồng; trước

gửi cho nhau, Mác và Ăng-ghen đà thảo luận vấn đề cộng tác

cuối năm 1866 thường được gọi là Hội đồng Trung ương) trong

với báo và đà chấp thuận sau khi nhận thấy trong cương lĩnh

đó Mác giữ chức bí thư thông tấn phụ trách về Đức.

của báo không có những luận thuyết đặc trưng của Lát-xan,
hai ông hy vọng sử dụng báo để tuyên truyền những tư tưởng

2 tháng Mười một

Trong thư gửi Mác, Ăng-ghen viết về những cảm tưởng đi

của chủ nghĩa cộng sản khoa học ở Đức và thành lập một

đường, nêu những quan sát của mình về thiên nhiên và dân

đảng vô sản chân chính.

cư Slê-dơ-vích Hôn-stai-nơ.
3 tháng Mười một

Sau 16 năm xa nhau, Mác đà gặp lại M.A.Ba-cu-nin và thảo

luận với ông ta những vấn đề về cuộc khởi nghĩa Ba Lan năm

15 và 22 tháng

Mác tham dự các phiên họp của Tổng hội đồng thảo luận các

Mười một

điều kiện tiếp nhận các tổ chức công nhân vào Quốc tế theo hệ
thống có tính tập thể và đưa ra dự thảo nghị quyết, bản dự thảo

1863-1864, về Hội liên hiệp công nhân quốc tế và phong trào

này đà được nhất trí thông qua. Các nghị quyết được đăng

xà hội chủ nghĩa.

ngày 26 tháng Mười một trên "The Bee-Hive Newspaper" ("T¹p


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

972

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen
chí bọng ong"), cơ quan của hội công liên Anh, đồng thời là cơ

18 tháng Mười một


thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen
2 tháng Chạp

973

Mác yêu cầu Ăng-ghen đóng góp vào quỹ cổ phần do Tổng

quan của Hội liên hiệp công nhân quốc tế.

Hội đồng thành lập để mua các cổ phiếu của báo "Bee-Hive"

Trong dịp viết "Tư bản", Mác nhờ Ăng-ghen tìm cho những tài

để có khả năng gây ảnh hưởng đến khuynh hướng của báo.

liệu chính thức về "nạn đói bông" ở Man-se-xtơ và ảnh hưởng

6 tháng Chạp

của nó đối với tình cảnh công nhân trong ngành công nghiệp

Trong phiên họp của ủy ban thường trực, cơ quan chấp hành
của Tổng Hội đồng, Mác đà phê phán lời kêu gọi gửi nhân

vải sợi.

dân Ba Lan do Ph.Phốc-xơ viết theo tinh thần dân chủ tư sản

Giữa 22 và 29 tháng


Mác viết lời kêu gọi của Tổng hội đồng gửi A.Lin-côn nhân

và chỉ nhân danh các uỷ viên người Anh trong Quốc tế; ông

Mười một

dịp ông này được bầu lại làm tổng thống Mỹ. Lời kêu gọi được

chỉ ra rằng Phốc-xơ đà lý tưởng hóa chính sách truyền thống

đăng trên tờ báo tự do tư sản Anh "The Daily News" ("Tin

của các giai cấp thống trị Pháp đối với Ba Lan và vạch trần

tức hàng ngày") ngày 23 tháng Chạp và trên tờ "Bee-Hive

thực chất phản động trong chính sách của Chính phủ Nga

Newspaper" và những báo khác ngày 7 tháng Giêng 1865.

hoàng ở Nga, Chính phủ Phổ và áo trong vấn đề Ba Lan.
10 tháng Chạp

Trong thư gửi Ăng-ghen, Mác thông báo tình hình trong Quốc

Khoảng 24 tháng

Tuyên ngôn thành lập và Điều lệ tạm thời của Hội liên hiệp

Mười một


công nhân quốc tế được xuất bản thành cuốn sách mỏng số

tế và hài lòng báo tin nghiệp đoàn thợ nề Luân Đôn (có hơn

lượng 1000 bản

3000 đoàn viên) đà gia nhập Quốc tế, trước đây nghiệp đoàn
này không tham gia vào các phong trào chính trị.

24 tháng Mười một

Mác gửi cho Ăng-ghen cuốn Tuyên ngôn thành lập và Điều lệ
tạm thời vừa mới được xuất bản.

13 tháng Chạp

Mác phát biểu về vấn đề Ba Lan trong phiên họp Tổng hội
đồng nhân thảo luận lời kêu gọi do Phốc-xơ viết.

Trong thư gửi tới bang Niu Oóc cho I.Vây-đơ-mai-ơ,
người bạn, nguyên uỷ viên Liên đoàn những người cộng sản,
đảng viên đảng xà hội Đức, Ăng-ghen phân tích tiến trình
cuộc Nội chiến và nhấn mạnh ý nghĩa to lớn của nó đối với sự

Khoảng 18 tháng

Trong nhiều bức thư gửi G.B.Svai-xơ và V.Líp-nếch, Mác đÃ

Chạp 1864 tháng


phê phán gay gắt sự sùng bái cá nhân Lát-xan của báo

Giêng 1865

"Social Demokrat" và việc ban biên tập báo xu nịnh Chính
phủ Bi-xmác.

phát triển sau này của nước Mỹ.
28 tháng Mười một

Trong thư gửi C.Di-ben, nhà xà hội học, nhà thơ Đức,

Mác gửi cho ban biên tập báo ("Người quan sát") ở Stút-gát

Mác yêu cầu ông đề nghị Cling-xơ đưa vấn đề Liên đoàn công

bản tuyên bố phản đối nhà chính luận tiểu tư sản C.Blin-đơ.

nhân Đức gia nhập Quốc tế ra trước cuộc hội nghị toàn thể

Ngày 3 tháng Chạp ban biên tập chỉ đăng bức thư kèm theo

thường kỳ của liên đoàn.

của Mác và những "lời bình luận" của họ. Ngày 10 tháng
Chạp, bức thư được đăng trên báo "Nordstern" ("Ngôi sao
phương Bắc") ở Hăm-buốc.
Cuối tháng Mười một


Trong thư gửi các đồng chỉ ở các nước I.Vây-đơ-mai-ơ,

đầu tháng Chạp

L.Cu-ghen-man và những người khác Mác báo tin thành
lập Quốc tế và gửi cho họ bản Tuyên ngôn thành lập và Điều
lệ tạm thời.

1865
3 tháng Giêng

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác khơi lại cuộc thảo luận
về lời kêu gọi gửi nhân dân Ba Lan do Phốc-xơ soạn.

Khoảng ngày 7-14
tháng Giêng

Mác đến nhà Ăng-ghen ở Man-se-xtơ; hai ông thảo luận những
vấn đề liên quan đến Hội liên hiệp công nhân quốc tế và phong


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

974

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

16 tháng Giêng


975

trào công nhân ở Đức, hai ông đà gặp nguyên thủ lĩnh phong
trào Hiến chương E.Giôn-xơ.

Lát-xan là sự phản bội những quyền lợi của giai cấp công

Trong thư gửi Svai-xơ, Mác đà phản đối việc báo "Social

mình trong bài báo về cuộc cải cách quân sự ở Phổ là sẽ đấu

Demokrat" đăng bản tin của nhà chính luận tiểu tư sản

tranh chống cả chính phủ và phái tư sản đối lập.

M.Hét-xơ buộc tội một cách vu khống một số uỷ viên tiểu ban

24 tháng Giêng

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

nhân Đức, Ăng-ghen cũng báo tin cho Mác biết dự định của

31 tháng Giêng

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác tham gia thảo luận vấn

Pa-ri của Quốc tế là theo phái Bô-na-pác-tơ.

đề thái độ của Hội liên hiệp công nhân quốc tế đối với phong


Theo yêu cầu của ban biên tập báo "Social Demokrat" Mác

trào đòi cải cách quyền bầu cử ở Anh. Trong lời phát biểu Mác
ủng hộ Hội tham gia hội nghị thành lập Đồng minh cải cách

viết bài về Pru-đông; bài báo đà phê phán nghiêm khắc tư

với điều kiện là Đồng minh phải đưa ra yêu sách đòi quyền

tưởng tiểu tư sản phản động của Pru-đông và chống cả chủ

phổ thông đầu phiếu cho mọi người nam giới và các ứng cử

nghĩa cơ hội của Lát-xan, bài báo được đăng trên báo này vào

viên do Tổng hội đồng đề nghị phải được tham gia vào cơ

ngày 1, 3 và 5 tháng Hai.

quan lÃnh đạo.
Để đấu tranh chống các phần tử tư sản thâm nhập vào
Tổng hội đồng và cố gắng củng cố hạt nhân vô sản của Hội
đồng, Mác đà đưa ra đề nghị phải đề cử uỷ viên Hội đồng ít

Cuối tháng Giêng

Ăng-ghen viết bài báo "Vấn đề quân sự ở Phổ và Đảng công

11 tháng Hai


nhân Đức". Do khối lượng bài khá lớn, và vì ông không muốn
đăng nó trên báo "Social Demokrat" Ăng-ghen quyết định

nhất là một tuần trước khi bầu cử và chỉ với một điều kiện là

đăng thành tập sách riêng; tập sách được xuất bản vào cuối

ứng cử viên phải là một hội viên của Hội; Mác đề nghị các

tháng Hai ở Hăm-buốc.

cuộc bầu cử những uỷ viên mới của Hội đồng phải được tiến
hành vắng mặt các ứng cử viên. Đề nghị của Mác đà được

Tháng Hai

nhất trí thông qua.

Trong các bức thư gửi Giôn-xơ ở Man-se-xtơ, Mác xác định
chiến lược trong cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản Anh đòi
cải cách quyền bầu cử.

25 tháng Giêng

Trong thư gửi Ăng-ghen, Mác thông báo cho ông biết tình
hình trong Quốc tế và đề nghị ông viết một bài báo về cuộc cải

Tháng Hai


Ngoài việc tích cực hoạt động trong Tổng Hội đồng, Mác khẩn

cách quân sự ở Phổ cho báo "Social Demokrat".

giữa tháng Ba

trương viết bộ "Tư bản", thường là về đêm.

Khoảng 27

Ăng-ghen dịch bài dân ca cổ Đan Mạch chống phong kiến

6 tháng Hai

Mác viết bản tuyên bố gửi ban biên tập báo "Social

tháng Giêng

"Đức ông Tít-man" ra tiếng Đức và gửi cho báo "Social

Demokrat" nhân dịp báo này lại đăng bài báo vu khống thứ

Demokrat" có kèm theo lời bình luận nhằm cổ vũ báo phát

hai của Hét-xơ chống lại Quốc tế. Bản tuyên bố cũng có chữ

biểu chống giai cấp quý tộc phong kiến. Bài viết của Ăng-

ký của Ăng-ghen, được gửi cho ban biên tập báo với tính chất


ghen đăng ngày 5 tháng Hai.

là lời cảnh cáo cuối cùng. Song cho rằng phải đoạn tuyệt với
báo do chiến lược chính trị của nó chứ không phải do bài báo

27 tháng Giêng

Qua thư của Líp-nếch do Mác chuyển, Ăng-ghen được biết

của Hét-xơ và nhận thấy Hét-xơ đà không nhận những lời

Lát-xan đà hứa với Bi-xmác là Liên đoàn công nhân toàn Đức

buộc tội là của mình, Mác và Ăng-ghen quyết định không đòi

sẽ ủng hộ chính sách xâm lược của Phổ ở Slê-dơ-vích Hôn-

hỏi phải đăng bản tuyên bố này.

stai-nơ với điều kiện là phải ban hành quyền phổ thông đầu
phiếu, trong thư trả lời gửi Mác, ông đánh giá lời hứa đó của

Ăng-ghen tham gia cuộc họp của ban lÃnh đạo Hội Si-lơ.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

976


thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

Khoảng 7 tháng Hai

Khoảng 10 tháng Hai

Mác phát biểu trong lễ kỷ niệm của Hội giáo dục của công

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen
Cuối tháng Hai

Mác tổ chức cuộc mít-tinh về Ba Lan. Do việc các phần tử cấp

nhân Đức ở Luân Đôn, phê phán những quan điểm của các

tiến tư sản Anh cố trì hoÃn tổ chức mít-tinh với lý do là nó

phần tử Lát-xan về sự giúp đỡ của nhà nước tư sản đối với các

không hợp thời, Mác đà nhân danh Tổng hội đồng tuyên bố

hội sản xuất của công nhân. Nội dung lời phát biểu đà bị

giai cấp công nhân có chính sách ngoại giao riêng của mình

xuyên tạc và đưa vào báo cáo về buổi lễ kỷ niệm đăng trên

và hoàn toàn không phụ thuộc vào việc giai cấp tư sản có cho

báo "Social Demokrat" ngày 19 tháng Hai.


là hợp thời hay không.

Mác tham dù héi nghÞ cđa ban trï bÞ tỉ chøc cuộc mít-tinh

Cuối tháng Hai

Mác tham gia vào những công việc của Đồng minh cải cách,

đoàn kết với phong trào giải phóng dân tộc của Ba Lan ở

nửa đầu tháng Ba

các đại biểu của Tổng hội đồng của Quốc tế đà chiếm đa số
trong cơ quan lÃnh đạo của tổ chức này.

Luân Đôn nhân dịp kỷ niệm cuộc khởi nghĩa Ba Lan năm
1863-1864.
13 tháng Hai

977

1 tháng Ba

nghiệp đoàn là những tổ chức của giai cấp công nhân để đấu

Mác tham dù cuéc mÝt-tinh tæ chøc ë héi tr­êng Xanh – Máctin kỷ niệm một năm khởi nghĩa Ba Lan 1863-1864.

Mác viết thư cho Svai-xơ phân tích tỉ mỉ vai trò cđa c¸c
6 th¸ng Ba


¡ng-ghen dù cc häp cđa ban l·nh đạo Hội Si-lơ.

7 tháng Ba

Tại phiên họp Tổng hội đồng đà thông qua các dự thảo nghị

tranh với giai cấp tư sản và nhấn mạnh rằng ở Phổ việc giành
được quyền lập hội liên hiệp là một phần trong cuộc đấu

quyết do Mác thảo ra nêu biện pháp giải quyết cuộc xung đột

tranh dân chủ chung chống chính thể quân chủ phản động.

trong ban lÃnh đạo chi bộ Pa-ri của Quốc tế.
Nửa cuối tháng Hai

Mác giải quyết những công việc của ban lÃnh đạo chi bộ Pa-ri

- đầu tháng Ba

của Quốc tế nhân cuộc xung đột xảy ra trong chi bộ giữa một

10 tháng Ba

Pru-đông E.E.Phri-bua, A.L. Tô-lanh và những người khác.
18 tháng Hai

Trong thư gửi Vây-đơ-mai-ơ Ăng-ghen đà phân tích tỉ mỉ tình
hình chiến sự trên các mặt trận của cuộc Nội chiến ở Mỹ.


bên là nhà báo Lơ-pho và một bên là các công nhân theo phái
Khoảng 13 tháng Ba

Mác viết bài giới thiệu quyển sách của Ăng-ghen "Vấn đề

Do báo "Social Demokrat" vẫn tiếp tục thi hành chính sách

quân sự ở Phổ và Đảng công nhân Đức" đăng ngày 18 tháng

xu nịnh Chính phủ Bi-xmác, Mác đà nhân danh cá nhân và

Ba trên tuần báo Đức "Hermann" ("Héc-man") xuất bản ở

nhân danh Ăng-ghen ra lời tuyên bố xác định tính chất của

Luân Đôn.

luận thuyết Lát-xan là "Chđ nghÜa x· héi chÊp chÝnh cđa

15 th¸ng Ba

M¸c viÕt bản tuyên bố về thái độ đối với tờ báo theo phái Lát-

Vương quốc Phổ" và báo tin từ chối cộng tác với báo; ông gửi

xan "Social Demokrat", trình bầy chuyện ông và Ăng-ghen

tuyên bố cho Ăng-ghen ký và ngày 23 tháng Hai gửi nó cho


cộng tác với báo và lý do đoạn tuyệt với báo. Bản tuyên bố

ban biên tập yêu cầu đăng lên báo. Bản tuyên bố đà đăng trên

đăng ngày 19 tháng Ba trên báo "Berliner Reform" và trên

báo "Social Demokrat" ngày 3 tháng Ba và trên nhiều báo

nhiều báo khác.

khác ở Đức.
27 tháng Hai

Ăng-ghen viết bài về việc sắp xuất bản cuốn "Vấn đề quân sự

19 tháng Ba

Mác hoàn thành chuyến đi thăm họ hàng của ông ở Dan-bôm-

8 tháng Tư

men (Hà Lan).

Khoảng 23 tháng Ba

Khi Mác đi vắng, chủ nhà in O.C.Mai-xnơ ở Hăm-buốc đà gửi

ở Phổ và Đảng công nhân Đức" và gửi sang Đức cho các đồng
chí của ông để đăng trên báo chí Đức. Bài viết không ký tên


thư sang Luân Đôn hợp đồng xuất bản bộ "Tư bản".

tác giả đà đăng trên báo dân chủ tiểu tư sản "Berliner
Reform" ("Cải cách Béc-lin") ngày 3 tháng Ba và trên nhiều
báo khác ở Đức.

28 tháng Ba

Mác viết bản tuyên bố gửi ban biên tập báo "Berliner Reform"
bác bỏ ý đồ của Svai-xơ xuyên tạc việc Mác và Ăng-ghen đoạn


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

978

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

29 tháng Ba

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

tuyệt với báo "Social Demokrat". Bản tuyên bố đăng trên

Giữa 2 và 9

Mác viết lời kêu gọi của Hội liên hiệp công nhân quốc tế gửi

báo này ngày 1 tháng Tư.


tháng Năm

tổng thống Mỹ E.Giôn-xơn nhân việc Lin-côn bị sát hại; lời

Trong thư gửi Ph.A.Lăng-ngơ, nhà triết học tư bản Đức theo

kêu gọi được Tổng hội đồng nhất trí thông qua và đăng vào

phái Căng mới, Ăng-ghen phê phán luận thuyết của các nhà

ngày 20 tháng Năm trên tờ "Bee-Hive Newpaper" và đăng

kinh tế tư bản về tính vĩnh cửu, đứng ngoài lịch sử của các

nhiều trên báo khác.

quy luật kinh tế và đặc biệt chỉ rõ rằng quy luật dân số phụ
thuộc vào những quan hệ sản xuất đang thống trị xà hội hiện

20 tháng Năm

Trong thư gửi Ăng-ghen, Mác phê phán bản báo cáo của
Gi.Oét-xtơn trước Tổng hội đồng về tiền công, trong đó Oét-

tồn.
8 tháng Tư

979


xtơn đà cố chứng minh sự vô lý của cuộc đấu tranh của công

Mác viết bài báo "Chủ tịch của nhân loại" nhằm chống lại

nhân đòi nâng cao tiền công và phủ nhận vai trò tích cực của

B.Bếch-cơ, chủ tịch Liên đoàn công nhân toàn Đức theo phái

các hội công liên trong phong trào vô sản.

Lát-xan đăng trên báo "Berliner Reform" ngày 13 tháng Tư.

20 và 27 tháng Sáu

Trong các phiên họp của Tổng hội đồng Mác đà đọc báo cáo

11 tháng Tư 1865

Theo ủy nhiệm của Tổng hội đồng Mác tạm thời đảm nhiệm

về tiền công, giá cả và lợi nhuận, bác bỏ những quan điểm sai

16 tháng Giêng 1866

chức vụ bí thư thông tấn phụ trách về Bỉ.

lầm của Oét-xtơn và trình bày một cách dễ hiểu thực chất học

12 tháng Tư


Mác tham dự cuộc hội nghị của Hội giáo dục của công nhân
Đức ở Luân Đôn; trong lời phát biểu ông đà vạch trần chủ

thuyết của ông và giá trị thặng dư.
24 tháng Sáu

được các uỷ viên Tổng Hội đồng triệu tập hội nghị sơ bộ của

đoàn công nhân toàn Đức.

Quốc tế thay vào việc triệu tập đại hội ở Bruy-xen như đà ấn
định mà ông cho là không hợp thời.

Trong thư gửi Mác, Ăng-ghen đà thông báo tỉ mỉ sự phát
triển của cuộc khủng hoảng bông ở Anh và nhiều nước khác.
13 tháng Tư

Trong thư gửi Ăng-ghen, Mác báo tin ông đà thuyết phục

nghĩa cơ hội của ban lÃnh đạo theo phái Lát-xan của Liên

25 tháng Bảy

Trong phiên họp Tổng hội đồng đà thông qua bản báo cáo của

Trong thư gửi H.I-ung, Mác yêu cầu I-ung với tư cách là bí thư

ủy ban thường trực được viết dưới sự chỉ đạo của Mác về việc

thông tấn phụ trách về Thụy Sĩ gửi một bản cho báo "Der Wei


triệu tập hội nghị ở Luân Đôn.

Adler" ("Đại bàng trắng") đính chính cho bản báo cáo mà báo đÃ

31 tháng Bảy

đăng vỊ cc mÝt-tinh kû niƯm khëi nghÜa Ba Lan tỉ chức ngày 1

Khi thông báo cho Ăng-ghen biết tình hình ông viết "Tư bản",
Mác báo tin rằng để hoàn thành phần lý luận của tác phẩm

tháng Ba 1865 ở Luân Đôn, bản báo cáo này bỏ qua một nghị

gồm ba quyển của mình ông còn phải viết ba chương nữa,

quyết do Tổng hội đồng đưa ra và đà được nhất trí thông qua

ngoài ra ông phải viết quyển thứ tư nói về lịch sử kinh tế

trong cuộc mít-tinh. Mác gửi kèm theo bức thư bài đính chính

chính trị học.

cho I-ung ký tên và được đăng trên báo ngày 22 tháng Tư.
Tháng Tám
25 tháng Tư

Trong phiên họp Tổng Hội đồng Mác báo cáo về cuộc bÃi công


Mác ốm do làm việc quá sức để viết bộ "Tư bản"; trong thời
gian ốm ông đọc các sách về thiên văn.

của thợ sắp chữ ở Lai-pxích; cùng với P.Phốc-xơ và U.R.Crimơ, Mác được cử vào đoàn đại biểu đến gặp các thợ sắp chữ

Cuối tháng Tám

Mác được bầu làm uỷ viên ban lÃnh đạo báo "The Workman's

Luân Đôn kêu gọi họ giúp đỡ về vật chất cho các công nhân

Advocate" ("Người bảo vệ công nhân"), cơ quan của Hội liên

bÃi công ở Lai-pxích.

hiệp công nh©n quèc tÕ.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

980

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

Cuối tháng Tám

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

Ăng-ghen đi du lịch ở Đức, Thụy Sĩ và I-ta-li-a.


Tháng Chạp

giữa tháng Chín
12 tháng Chín

981

Là một uỷ viên ban lÃnh đạo báo "Workman's Advocate", Mác đÃ
đấu tranh chống những phần tử tư sản trong ban lÃnh đạo báo.
Nhân viết về vấn đề địa tô, Mác nghiên cứu trong Viện

Trong phiên họp Tổng hội đồng, đọc tham luận về vấn đề tổ

bảo tàng Anh những tác phẩm nông nghiệp, đặc biệt là về

chức cuộc hội nghị sắp tới của Quốc tế.

nông hóa, đọc các tác phẩm của I.Li-bích và H.Ph.Suên-bai.
Giữa tháng Chín

Trong khi chuẩn bị Hội nghị Luân Đôn, Mác đề nghị Líp-nếch
tham gia hội nghị hoặc viết báo cáo về phong trào công nhân ở
Đức, yêu cầu Giôn-xơ phát biểu vào buổi chiều trong Hội nghị

Tháng Chạp 1865
tháng Giêng 1866

sẽ xuất bản từ tháng Giêng 1866, Mác yêu cầu Ăng-ghen,


Luân Đôn nhân dịp kỷ niệm thành lập Quốc tế.
19 tháng Chín

25-29 tháng Chín

Nhận được thư của chủ tịch các tiểu ban Đức ở Thụy Sĩ
I.Ph.Bếch-cơ báo tin tạp chí "Der Vorbote" ("Người tiên khu")
Líp-nếch và Cu-ghen-man gửi bài cho báo.

Trong phiên họp Tổng hội đồng, Mác được bầu vào ủy ban

26 tháng Chạp

Trong phiên họp Tổng hội đồng, Mác tham gia thảo luận bài

thường trực mới.

báo của P.Vê-di-nơ đăng nặc danh trên báo dân chủ tư sản Bỉ

Mác tham dự Hội nghị Luân Đôn của Quốc tế, ông đà dự tất

"L'Echo de Verviers" ("Tiếng vang Véc-vi-ê") xuyên tạc một
cách vu khống hoạt động của Tổng hội đồng cũng như công

cả các phiên họp của hội nghị, nhiều lần phát biểu về những

việc của Hội nghị Luân Đôn, và bác bỏ những bằng chứng

vấn đề hết sức quan trọng và thuyết phục được hội nghị chấp


trong bài.

nhận chương trình nghị sự đại hội sắp tới do ông đề nghị, ông
được bầu vào ủy ban soạn thảo tin tức về Quốc tế cho báo

Cuối tháng Chạp

Mác viết xong bản đầu tiên của bộ "Tư bản".

"Workman's Advocate".
17 tháng Mười

1866

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác ủng hộ đề nghị của các
đại biểu kiều d©n d©n chđ Ba Lan vỊ viƯc tỉ chøc kû niệm
cuộc

khởi nghĩa Ba Lan năm 1830 và yêu cầu giao

việc

chuẩn bị hội nghị cho ủy ban thường trực.
20 tháng Mười

Tháng Giêng

Mác bắt đầu duyệt lại tác phẩm "Tư bản" để đưa in.

Đầu tháng Giêng


Trong khi nghiên cứu những vấn đề vạn vật học, Ăng-ghen
rất quan tâm đến lý thuyết phân tử; ông đà đọc quyển sách
của nhà vật lý Anh G.Tin-dan "Nhiệt, nghiên cứu dưới dạng

Mác ở nhà Ăng-ghen ở Man-se-xtơ.

khoảng 21 tháng

thể vận động".

Mười một
15 tháng Mười một

5 tháng Giêng
D.Mây-ơ và A.Phô-gtơ yêu cầu ông về Đức, vì sự có mặt của
ông có thể thúc đẩy đoàn kết các lực lượng ưu tú của giai cấp
công nhân Đức.

20 tháng Mười một

Trong thư gửi Ăng-ghen Mác yêu cầu ông gửi những tư liệu
thực tế về tình cảnh công nhân trong những ngành công

Mác thông báo cho Ăng-ghen biết về việc các phần tử tiểu tư
sản trong tiểu ban Pháp ở Luân Đôn và các phần tử Pru-đông
ở Bruy-xen đà chống lại Tổng hội đồng. Ông đề nghị Ăngghen phát biểu trên báo chí trình bày lập trường của giai cấp
vô sản trong vấn đề Ba Lan.

Mác nhận được thư của các công nhân ở Béc-lin T.Mét-xnơ,


9 tháng Giêng

Mác đà phát biểu tại phiên họp Tổng hội đồng bác bỏ những
bằng cứ trong bài báo của Vê-di-nơ và đề nghị yêu cầu Vê-di-

nghiệp vải sợi ở Man-se-xtơ, những tài liệu đó cần thiết để

nơ phải chứng thực những sự việc «ng ta ®· ®­a ra, nÕu
kh«ng sÏ khai trõ «ng ta ra khỏi Quốc tế. Tổng hội đồng đÃ

ông viết "Tư bản".

tán thành đề nghị của Mác.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

982

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

22 tháng Giêng

27 tháng Giêng

983

Mác tham dự cuộc mít-tinh kỷ niêm cuộc khởi nghĩa Ba Lan


người khác), các phần tử dân chủ tiểu tư sản (các uỷ viên chi

năm 1863-1864; ông đà ủng hộ bản nghị quyết do Tổng hội

bộ Pháp ở Luân Đôn) và những thủ lĩnh cải lương của công

đồng đưa ra bày tỏ sự đồng tình đối với cuộc đấu tranh giải

liên Anh (G.ốt-gie-rơ, U.R.Cri-mơ và những người khác).

phóng của nhân dân Ba Lan.
26 tháng Giêng

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

10 tháng Ba

Tại nhà ở của Mác đà diễn ra cuộc họp của các bí thư thông

Ăng-ghen hỏi Mác tư liệu về những điều kiện thủ tiêu quyền

tấn của Tổng hội đồng phụ trách các nước trên lục địa. Cuộc

chiếm hữu nông nô ở Nga và tình cảnh kinh tế của nông dân Nga.

họp đà quyết định phải chống lại Vôn-phơ, một phần tử theo
phái Mát-di-ni. Trong phiên họp Tổng hội đồng ngày 6 tháng

Mác gặp I-ung và biên tập báo do I-ung viết theo ủy nhiệm


tháng Ba Vôn-phơ đà cố bác bỏ bài báo của I-ung đăng trên

của Tổng hội đồng cải chính bài báo của Vê-di-nơ đăng trên

báo "Echo de Verviers" và tuyên bố rằng G.Mát-di-ni là tác

báo "Echo de Verviers". Bài cải chính đó do I-ung ký và đăng

giả bản Điều lệ của Quốc tế. Cuộc họp đà ủy nhiệm Mác phát

trên báo này ngày 20 tháng Hai.

biểu vạch trần Vôn-phơ và những người ủng hộ ông ta trong
Cuối tháng Giêng -

Mác ốm nặng do làm việc căng thẳng để duyệt lại bộ "Tư

đầu tháng Ba

bản". Khi khoẻ dần ông tiếp tục duyệt lại bản thảo tập I; ông
nghiên cứu về mặt lịch sử chương viết về ngày làm việc .

Cuối tháng Giêng

Ăng-ghen viết loạt bài báo về vấn đề Ba Lan, trong đó trình

ngày 6 tháng Tư

bày lập trường của giai cấp vô sản đối với phong trào giải


Tổng hội đồng.
12 tháng Ba

Mác tham dự cuộc họp của các cổ đông của báo "Commonwealth"
và đấu tranh giữ được ếch-ca-ri-út ở lại cương bị biên tập viên.

13 tháng Ba

phóng dân tộc của các dân tộc bị áp bức, vạch trần chủ nghĩa

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác đà phát biểu bác bỏ lời
tuyên bố của Vôn-phơ trong phiên họp ngày 6 tháng Ba.

hư vô của các phần tử Pru-đông trong vấn đề dân tộc. Các bài
báo đó được đăng trên cơ quan cđa Qc tÕ, b¸o "The

15 th¸ng Ba –

Commonwealth" ("N­íc cộng hòa") ngày 24, 31 tháng Ba và 5

khoảng 10 tháng Tư

Mác chữa bệnh và nghỉ ở Mác-ghết.

tháng Năm dưới nhan đề "Giai cấp công nhân có liên quan gì
tới Ba Lan?".

Cuối tháng Ba


Ăng-ghen nghỉ ở Oen-xơ.

1 tháng Tư
Đầu tháng Hai

Trong thời gian ốm Mác trao đổi thư từ với các uỷ viên Tổng
hội đồng thuyết phục được họ cử ếch-ca-ri-út làm biên tập

6 tháng Tư

Trong thư gửi Ăng-ghen, Mác báo tin ông sẵn sàng sang Pa-ri
để trình bày cho các hội viên người Pháp của Quốc tế biết sự

viên báo "Commonwealth" và thành lập ban kiểm duyệt gồm

cần thiết phải hoÃn đại hội dự định triệu tập vào tháng Năm

phần lớn là các uỷ viên Tổng hội đồng, trong đó có Mác.

ở Giơ-ne-vơ vì Hội liên hiệp công nhân quốc tế chưa chuẩn bị
Khoảng 13 tháng Hai

Theo đề nghị của Ăng-ghen, Mác quyết định đầu tiên đưa in

xong cho đại hội, đặc biệt là ở Anh.

tập I bộ "Tư bản".
10 tháng Tư
Giữa 14 và 18


Ăng-ghen ở nhà Mác ở Luân Đôn.

vào công việc của Tổng hội đồng, ông tham dự phiên họp của

tháng Hai
Nửa đầu tháng Ba

Sau một thời gian dài đau ốm và chữa bệnh Mác lại tham gia

Hội đồng thảo luận vấn đề thời hạn triệu tập Đại hội Giơ-ne-vơ
và những vấn đề khác.

Bảo vệ tính chất vô sản của Quốc tế, Mác tiến hành đấu tranh
chèng ¶nh h­ëng t­ s¶n thĨ hiƯn trong Tỉng héi đồng qua sự chống
đối của các phần tử theo phái Mát-di-ni (L.Vôn-phơ và những

17 tháng Tư

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác đà tham gia các cuộc thảo


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

984

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen
luận nhân việc Vôn-phơ, một phần tử theo phái Mát-di-ni lại

1 tháng Năm


thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen
9 tháng Sáu

985

Do ảnh hưởng của các phần tử tư bản trong ban lÃnh đạo

phát biểu công kích bài báo của I-ung đăng trên báo "Echo de

báo "Commonwealth" ngày một nặng nề, Mác đà ra khỏi ban

Verviers".

lÃnh đạo.

Trong Tổng hội đồng, Mác phát biểu ủng hộ nghị quyết hoÃn

Giữa 19 tháng Sáu

Ăng-ghen viết "Tiểu luận về chiến tranh ở Đức" nhân cuộc

triệu tập Đại hội Giơ-ne-vơ từ tháng Năm đến tháng Chín.

và 5 tháng Bảy

chiến tranh giữa áo và Phổ bắt đầu xảy ra. Các bài bút ký
đăng trên báo "Manchester Guardian" các ngày 20, 25 và 28

Trong thư gửi Mác, Ăng-ghen báo tin các chủ xí nghiệp


tháng Sáu, 3 và 6 tháng Bảy.

Anh đà đưa các công nhân may mặc Đức sang Ê-đin-bớc để sử
dụng họ làm những người phá hoại bÃi công và yêu cầu Tổng

19 và 26 tháng Sáu

Trong các phiên họp Tổng hội đồng Mác tham gia thảo luận

hội đồng có biện pháp ngăn chặn việc tiếp tục đưa các công

vấn đề cuộc chiến tranh áo Phổ, cuộc thảo luận đó đà trở

nhân Đức sang Anh.

thành một cuộc thảo luận về vấn đề dân tộc. Phát biểu trong
phiên họp thứ nhất Mác phê phán các quan điểm của những

4 tháng Năm

Mác thay mặt Tổng hội đồng viết lời kêu gọi công nhân
Đức chống lại âm mưu của các chủ xí nghiệp Anh, tuyển

phần tử Pru-động đối với vấn đề dân tộc.
Nửa đầu tháng Bảy

dụng họ vào làm việc và sử dụng họ với tư cách những

tơ, người sáng lập chủ nghĩa thực dụng tư sản, các quan điểm


người phá hoại bÃi công. Lời kêu gọi được đăng trên báo

của ông được những thủ lĩnh cải lương của các nghiệp đoàn

"Oberrhienischer Courier" ("Truyền tin Thượng Ranh") ngày

hấp thu có thể tác động đến giai cấp công nhân Anh.

15 tháng Năm dưới nhan đề "Cảnh cáo", và đăng trên nhiều
tờ báo tiếng Đức khác.
8 tháng Năm

Mác nghiên cứu triết học phổ cập ở Anh và Pháp của O.Công-

3 tháng Bảy

vệ chiến lược của giai cấp vô sản của Hội liên hiệp công nhân
quốc tế trong thời kỳ chiến tranh áo Phổ.

Mác đà hai lần phát biểu trong phiên họp Tổng hội đồng
khi thảo luận những vấn đề tài chính, đặc biệt là những vấn

17 tháng Bảy

đề có liên quan đến việc chuẩn bị Đại hội Giơ-ne-vơ.
Khoảng 14 tháng

Sau một thời gian dài gián đoạn, tuy sức khoẻ hÃy còn yếu, Mác


Năm

đà tiếp tục duyệt lại bản thảo tập I bộ "Tư bản" để đưa in.

15 tháng Năm

Trong phiên họp Tổng hội đồng, Mác đà trả lời Phốc-xơ khi

Trong Tổng hội đồng Mác ủng hộ lời phát biểu của I-ung bảo

ở Tổng hội đồng trong khi thảo luận vấn ®Ị cc chiÕn tranh
¸o – Phỉ. M¸c ®· ph¸t biĨu về lập trường của giai cấp vô sản
trong cuộc chiến tranh này.

24 tháng Bảy

Mác tham gia cuộc thảo luận do Tổng hội đồng tổ chức về
những vấn đề tiến hành Đại hội Giơ-ne-vơ và đặc biệt là
chương trình nghị sự của đại hội, ủng hộ đề nghị giữ nguyên

ông này phê phán bài báo của Ăng-ghen "Giai cấp công nhân

địa điểm trụ sở của Hội đồng tại Luân Đôn.

có liên quan gì tới Ba Lan" và bảo vệ luận thuyết cđa ¡ngghen cho r»ng chÝnh s¸ch cđa giíi q téc Ba Lan đà thúc đẩy

Cuối tháng Bảy

25 tháng Năm


công nghiệp Anh cũng như về các điều kiện sống của các giai
cấp vô sản Anh.

Theo yêu cầu của Mác, Ăng-ghen đà thông báo cho Mác biết
sự phát triển của cuộc khủng hoảng kinh tế trong ngành công
nghiệp dệt ở Man-se-xtơ và Li-vớc-pun.

Nhân viết "Tư bản" Mác nghiên cứu những báo cáo chính thức
vừa mới được xuất bản về lao động của trẻ em trong ngành

những nước khác chia cắt Ba Lan.

31 tháng Bảy

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác thay mặt uỷ ban thường
trực báo cáo về chương trình nghị sự Đại hội Giơ-ne-vơ.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

986

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

987

Theo đề nghị của Mác, Tổng hội đồng đà quyết định gửi


Tháng Tám - đầu

Mác gặp những khó khăn lớn về vật chất; ông đà gửi nhiều

tháng Mười

thư cho họ hàng ở Hà Lan yêu cầu giúp đỡ nhưng không ai

kháng thư cho bộ trưởng ngoại giao Pháp phản đối chính

đáp lại; như mọi khi, Ăng-ghen đà giúp đỡ Mác.

quyền Pháp đà tịch thu văn kiện Đại hội Giơ-ne-vơ.

Cuối tháng Tám

31 tháng Tám

9 tháng Mười

Mác viết "Những chỉ thị cho các đại biểu của Hội đồng trung

Trong thư gửi Cu-ghen-man, Mác đà đánh giá công tác

ương lâm thời về một số vấn đề" nhân Đại hội Giơ-ne-vơ sắp họp.

của Đại hội Giơ-ne-vơ, nhấn mạnh ảnh hưởng to lớn của nó ở
Pháp, Anh và Mỹ; khẳng định các phần tử Pru-đông là kẻ thù


Trong thư gửi I.Ph.Bếch-cơ, Mác chỉ dẫn cách tổ chức công

của mọi phong trào cách mạng và chính trị của giai cấp vô

việc của Đại hội Giơ-ne-vơ, không đề cử ốt-gie-rơ, một phần

sản và vạch ra tác hại to lớn mà chủ nghĩa không tưởng tiểu

tử cải lương, làm chủ tịch đại hội, đặc biệt Mác đà nhấn mạnh

tư sản của Pru-đông đà gây ra cho phong trào công nhân.

vai trò thỏa hiệp của ốt-gie-rơ và các thủ lĩnh công liên khác
trong Đồng minh cải cách, đà thỏa hiệp với các phần tử tư sản

13 tháng Mười

Trong thư gửi Cu-ghen-man, Mác trình bày đề cương chung
của bộ "Tư bản", cho biết tác phẩm của ông sẽ gồm 4 quyển:

cấp tiến gây tổn hại đến lợi ích của công nhân.

"Quyển I) Quá trình sản xuất của tư bản. Quyển II) Quá trình
3-8 tháng Chín

Đại hội Giơ-ne-vơ đà thảo luận bản "Những chỉ thị cho các đại

lưu thông của tư bản. Quyển III) Các hình thức của toàn bộ

biểu của Hội đồng trung ương lâm thời" do Mác viết. Đại hội đÃ


quá trình nói chung. Quyển IV) Về lịch sử của học thuyết".

thông qua những nghị quyết chủ yếu phù hợp với bản "Chỉ thị".
Đại hội Giơ-ne-vơ đà phê chuẩn bản Điều lệ của Quốc tế, chủ
yếu lấy từ bản Điều lệ tạm thời do Mác viết. Bản chỉ thị và

Tháng Mười một 1866

Mác giúp ếch-ca-ri-út viết loạt bài báo vạch trần Gi.X.Min,

giữa tháng Ba 1867

nhà kinh tế học tư sản và nhà triết học thực dụng, các quan

Điều lệ đăng cùng với báo cáo chung về đại hội trên các cơ quan

điểm của ông này đà ảnh hưởng đến tầng lớp trên cđa giai cÊp

b¸o chÝ cđa Qc tÕ b»ng c¸c thø tiếng Anh, Pháp và Đức.

vô sản Anh. Những bài báo đó đăng trên báo "Commonwealth"
dưới nhan đề "Công nhân bác bỏ một số luận thuyết chính trị

8 tháng Chín

Trong phiên họp của Đại hội Giơ-ne-vơ, các đại biểu Anh

kinh tế học của Giôn Xtiu-ác Min".


U.R.Cri-mơ và G.Các-tơ, khi đáp lại sự công kích của các đại

Nửa sau tháng Chín

biểu theo phái Pru-đông chống lại giới trí thức, đà nhấn

Giữa tháng

Mác gửi đến Hăm-buốc phần đầu bản thảo tập I bộ "Tư bản"

mạnh vai trò xuất sắc của Mác trong việc thành lập Quốc tế,

Mười một

cho chủ nhà in Mai-xnơ.

đánh giá Mác là một người đà hiến dâng cả cuộc đời mình cho

20 tháng Mười một

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác được bầu vào đoàn đại

sự nghiệp của giai cấp công nhân. Mác được đại hội bầu vào

biểu đi dự hội nghị của hội đồng các công liên ở Luân Đôn.

Tổng hội đồng.

Trong phiên họp Mác đà đưa ra đề nghÞ tỉ chøc lƠ kû niƯm
cc khëi nghÜa Ba Lan năm 1863-1864.


Mác đọc bản báo cáo công tác của đại hội công nhân Mỹ tổ
chức ở Ban-ti-mo, đánh giá cao các kết quả công tác của đại

27 tháng Mười một

Nhân việc Tổng hội đồng thảo luận vấn đề Chính phủ Pháp

hội, đặc biệt là lời kêu gọi của đại hội về cuộc đấu tranh đòi

tịch thu các văn kiện của Đại hội Giơ-ne-vơ, Mác đà vạch trần

thực hiện ngày làm việc 8 giờ, một trong những yêu sách cơ

thực chất chống công nhân trong chính phủ của Na-pô-lê-ông III.

bản của Quốc tế.
18 tháng Chạp
25 tháng Chín

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác báo tin về các bài báo đăng

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác được bầu lại làm bí thư

trên các báo tư sản đà bắt buộc phải thừa nhận Hội liên hiệp

thông tấn phụ trách về Đức.

công nhân quốc tế là một hiện tượng quan trọng của thế kû.



Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

988

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

989

giúp đỡ về vật chất cho các công nhân đúc đồng Pa-ri đang
bÃi công.

1867
2 tháng Tư

Trong thư gửi Ăng-ghen Mác báo tin đà viết xong tập I bộ "Tư

Nửa đầu

Trong khi tiếp tục viết "Tư bản" và đặc biệt là bổ sung chương

bản" và dự định đích thân đưa bản thảo sang cho chủ nhà in ở

tháng Giêng

về quy luật chung của sự tích luỹ tư bản chủ nghĩa, Mác đọc


Hăm-buốc.

quyển sách của nhà lịch sử kinh tế học Anh Gi.E.T.Rô-giơ-xơ
"Lịch sử nông nghiệp và giá cả Anh" do Ăng-ghen gửi tới cho

4 tháng Tư

nhân dịp Mác viết xong tập I bộ "Tư bản" và gửi cho Mác tiền

ông.

đi đường sang Hăm-buốc.

Tháng Giêng

Mác thiếu thốn nghiêm trọng về vật chất, gia đình ông bị đe

tháng Hai

doạ đuổi ra khỏi nhà và tịch biên tài sản. Ăng-ghen đà giúp
đỡ Mác.

22 tháng Giêng

Với tư cách là đại biểu Hội liên hiệp công nhân quốc tế Mác
đà tham dự cuộc mít-tinh ở Luân Đôn kỷ niệm cuộc

Trong thư gửi Mác, Ăng-ghen bày tỏ sự vui mừng của mình

khởi


nghĩa Ba Lan năm 1863-1864; Mác đà phát biểu và đưa ra

10 tháng Tư

Mác rời Luân Đôn đi Hăm-buốc.

12 khoảng 16

Mác ở Hăm-buốc; thảo luận với Mai-xnơ những vấn đề về việc

tháng Tư

in tập I bộ "Tư bản".

Nửa sau tháng Tư

Mác và Ăng-ghen dùng nhiều biện pháp để thông báo rộng rÃi

tháng Sáu

trên báo chí việc tập I bộ "Tư bản" sắp được xuất bản; hai ông

nghị quyết. Bài phát biểu của Mác và bản nghị quyết đăng

đà thực hiện các bước để dịch quyển sách sang tiếng Anh và

trên tờ báo của giới kiều dân dân chđ Ba Lan "Glos Wolny"

tiÕng Ph¸p.


("TiÕng nãi tù do") xt bản ở Luân Đôn ngày 10 tháng Hai.
Trước 17 tháng Tư
29 tháng Giêng

Ăng-ghen thông báo cho Mác những tư liệu mới về tình cảnh và

Mác đến thăm Cu-ghen-man ở Han-nô-vơ.

15 tháng Năm

cuộc đấu tranh của công nhân công nghiệp vải sợi Man-se-xtơ.
29 tháng Tư
18 tháng Hai

Qua Cu-ghen-man, Mác gửi cho tờ báo tự do xuất bản ở Han-

ở Lai-pxích, tại nhà in của Ô.Vi-găng bắt đầu in tập I bộ "Tư
bản".

nô-vơ "Zeitung fỹr Norddeutschland" ("Báo Bắc Đức") một bài
báo ngắn bác bỏ tin đồn nhảm của báo này cho rằng hình như

5 tháng Năm

Lan. Báo đà đăng lời cải chính đó của Mác vào ngày 21 tháng

16 17 tháng Năm

Hai có kèm thêm lời của ban biên tập.

28 tháng Hai

Mác đà phát biểu trong buổi lễ kỷ niệm thành lập Hội giáo

Mác nhận được trang đầu bản in thử tập I bộ "Tư bản" do nhà
in gửi.

ông sẽ đi khắp lục địa để chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa ở Ba

Trên đường từ Han-nô-vơ trở về Luân Đôn, Mác dừng lại ở
Hăm-buốc để thương lượng thêm với Mai-xnơ.

19 tháng Năm

Mác trở về Luân Đôn.

Nửa sau tháng Năm

Mác nhận được thư trả lời từ Bruy-xen của A.Van-đen-hu-

dục của công nhân Đức ở Luân Đôn, trình bày những vấn đề
lao động làm thuê và tư bản cũng như các vấn đề quan hệ xÃ

5 tháng Ba

hội ở Đức. Lời phát biểu đó do Ph.Le-xnơ, uỷ viên Tổng hội

ten, một hội viên Quốc tế, trình bầy những nguyên nhân gây

đồng, ghi và đăng trên tạp chí "Vorbote" số tháng Ba.


nên làn sóng công phẫn của thợ mỏ ở mỏ than Sác-li-roa.

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác được bầu vào đoàn đại

Khoảng 21 tháng Năm

biểu của Tổng hội đồng đến các nghiệp đoàn Luân Đôn yêu cầu

khoảng 2 tháng Sáu

Mác ở nhà Ăng-ghen ở Man-se-xtơ.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

990

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

Nửa đầu tháng Sáu

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

đăng trên báo "La Tribune du Peuple" ("Diễn đàn nhân dân"),

Ăng-ghen nghiên cứu những luận thuyết mới nhất trong
ngành hóa học; ông đọc quyển sách của nhà hóa học Đức


cơ quan của các tiểu ban của Quốc tế ở Bỉ, ngày 31 tháng Tám
và trên nhiều báo khác.

A.V.Hốp-man "Khái luận về hóa học hiện đại".
Tháng Sáu

Mác và Ăng-ghen chăm chú theo dõi quá trình vụ án xét xử

16 tháng Bảy

chống lại nền thống trị của Anh.
31 tháng Sáu

Mác được Tổng hội đồng cử vào đoàn đại biểu dự cuộc hội nghị
hàng năm của hội đồng các nghiệp đoàn ở Luân Đôn.

các hội viên Phê-ni-ăng người Ai-rơ-len bị cầm tù những
người tham gia phong trào giải phóng dân tộc ở Ai-rơ-len

991

Khoảng 23

Mác nhận được bức thư từ Mỹ gửi đến của nhà hoạt động

tháng Bảy

phong trào công nhân A.Ph.Doóc-gơ báo tin dự định thành lập

Mác gửi cho Ăng-ghen xem 5 trang in thư cđa bé "T­ b¶n"


mét tiĨu ban cđa Qc tế ở Hô-bô-ken. Doóc-gơ yêu cầu Mác

và yêu cầu Ăng-ghen cho biết những điểm nào trong phần

gửi cho bản Tuyên ngôn thành lập và Điều lệ của Quốc tế, và

trình bày các hình thái giá trị cần được giải thích trong

cho biết những điều kiện kết nạp vào Hội.

phần phụ lục.
23 tháng Bảy

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác dựa vào những tài liệu

4 tháng Sáu

Mác được bầu vào ủy ban soạn thảo lời kêu gọi của Tổng hội
đồng về đại hội sắp tới họp ở Lô-dan.

thống kê chính thức trích từ quyển Sách xanh của nghị viện

16 tháng Sáu

Trong thư gửi Mác, Ăng-ghen trình bày ý kiến của mình về

tư sản cho rằng hoạt động của các hội công liên đà làm giảm

các trang đầu của tập I bộ "Tư bản" mà ông đà đọc và nêu


sút ngành công nghiệp sản xuất thép ở Anh. Bài ghi lời phát

những dự kiến về việc trình bày vấn đề hình thái giá trị trong

biểu của Mác đăng ngày 27 tháng Bảy trên các báo Anh "The

phần phụ lục cho tập này.

Working Man" ("Công nhân") và "Bee-Hive Newspaper". Mác

17 22 tháng Sáu

Theo những nhận xét của Ăng-ghen, Mác viết phụ trương
"Hình thái giá trị" cho chương I tập I bộ "Tư bản".

24 tháng Sáu

Trong thư gửi Mác, Ăng-ghen giới thiệu X.Nu-rơ, luật gia

vừa mới được xuất bản, bác bỏ những lời tuyên bố của báo chí

còn đưa ra một đề nghị chống lại các phần tử Pru-đông trong
ban lÃnh đạo Pa-ri, cho rằng việc vạch chương trình nghị sự
của các đại héi cđa Qc tÕ lµ chØ thc thÈm qun cđa Tổng
hội đồng. Đề nghị của Mác đà được thông qua.

Anh, hội viên Quốc tế, với tư cách là người dịch tập I bộ "Tư
bản" ra tiếng Anh, hứa chịu trách nhiệm trực tiếp theo dõi


25 tháng Bảy

việc phiên dịch.
5 tháng Bảy

Ăng-ghen đi du lịch ở Thụy Điển, Đan Mạch và Đức. Trong
chuyến đi ông đà viết nhật ký đi đường, ghi chép vắn tắt
những cảm tưởng của mình, ông đà ghé thăm Cu-ghen-man
ở Han-nô-vơ.

Mác viết xong lời nói đầu tập I bộ "Tư bản" và gửi cho nhà in
ở Hăm-buốc.

Đầu tháng Tám

Ăng-ghen trở về Man-se-xtơ.

13 tháng Tám

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác đà phát biểu và đưa ra
nghị quyết phản đối Quốc tế tham dự chính thức đại hội của
Đồng minh hòa bình và tự do mang tính chất hòa bình tư sản,

9 tháng Bảy

Giữa tháng Bảy

Mác tham gia cuộc thảo luận do Tổng hội đồng tổ chức đối với

đại hội này sẽ tổ chức vào tháng Chín ở Giơ-ne-vơ. Trong lời phát


lời kêu gọi đà được soạn thảo khi ông vắng mặt về Đại hội Lô-

biểu ông nhấn mạnh rằng Quốc tế mới là chiến sĩ chân chính

dan, hình thành điểm I chương trình nghị sự đại hội và được

đấu tranh cho hòa bình, vì "sự liên hiệp giai cấp công nhân các

đưa vào lời kêu gọi.

nước cuối cùng sẽ dập tắt những cuộc chiến tranh giữa các dân

Mác biên tập bản dịch lời kêu gọi về Đại hội Lô-dan. Lời kêu

tộc". Đồng thời Mác muốn các đại biểu Quốc tế tham dự đại hội

gọi được in thành truyền đơn bằng tiếng Pháp và tiếng Đức, và

với tư cách cá nhân. Đề nghị của Mác đà được nhÊt trÝ th«ng


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

992

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen
qua. Bài ghi lời phát biểu của Mác và bản nghị quyết đăng trên


thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen
14 tháng Chín

"Bee-Hive Newspaper" ngày 17 tháng Tám 1867.
16 tháng Tám

Mác dut xong tê in thư ci cïng cđa tËp I bộ "Tư bản";

24 tháng Chín

công liên cải lương trong Tổng hội đồng, Mác đà thuyết phục

Trong phiên họp Tổng hội đồng bán báo cáo trước Đại hội Lô-

được Hội đồng quyết định bÃi bỏ chức chủ tịch Tổng hội đồng

dan đà được thông qua, Mác đà ký tên dưới bản báo cáo này.

mà trước đây ốt-gie-rơ, uỷ viên Hội đồng các công liên Luân
Đôn, đà liên tục đảm nhiệm.

Mác tiếp tục viết tập II bộ "Tư bản"; ông nghiên cứu vấn đề
chu chuyển của tư bản cố định.

26-27 tháng Tám

Trong phiên họp Tổng hội đồng, Mác lại được bầu làm bí thư
thông tấn phụ trách về Đức; khi đấu tranh chống các thủ lĩnh

giúp đỡ ông tận tụy trong khi ông viết tác phẩm này.


Khoảng 24 tháng Tám

Xuất bản tập I bộ "Tư bản" tác phẩm chính về kinh tÕ häc
cđa M¸c.

trong th­ gưi ¡ng-ghen, M¸c nång nhiƯt c¸m ơn Ăng-ghen đÃ

20 tháng Tám

993

12 tháng Mười

Để phổ cập và tuyên truyền những tư tưởng của bộ "Tư bản"

Theo yêu cầu của Mác, Ăng-ghen nghiên cứu vấn đề về sự

và ®ång thêi ®Ĩ chÊm døt sù im lỈng cè ý của báo chí tư sản

hoàn lại tư bản cố định và việc sử dụng quỹ khấu hao; ông

trước việc xuất bản tập I bộ "Tư bản", Ăng-ghen đà viết hai

thu thập những thực liệu ở các xí nghiệp ở Man-se-xtơ và gửi

bài điểm sách, một bài đăng trên phụ trương của báo dân chủ

cho Mác những báo cáo chi tiết của mình về vấn đề này.


tư sản Đức "Die Zukunft" ("Tương lai") ngày 30 tháng Mười
và bài thứ hai viết cho báo tư sản Đức "Rheinische Zeitung"

27 tháng Tám

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác đáp lại nhận định

("Báo tỉnh Ranh") nhưng không được đăng.

của một số uỷ viên người Anh cho rằng Hội đồng ít qua n
tâm thảo luận những vấn đề chung; Mác nhấn mạ nh tầm

Khoảng 4 tháng Chín

Giữa tháng Mười

Coi trọng hoạt động của Líp-nếch trong Quốc hội Bắc Đức,

quan trọng của hoạt động thực tiễn của Hội đồng và phản

trong những bức thư gửi Líp-nếch Mác đà nêu nhiều lời

đối việc b iến Quốc tế thành một câu lạc bộ tranh luận.

khuyên và chỉ dẫn cách phát biểu. Nhân việc Líp-nếch dự
định yêu cầu Quốc hội thành lập một ủy ban điều tra tình

Mác gửi một bài cho báo cộng hòa cánh tả Pa-ri "Le

cảnh công nhân ở Đức, Mác gửi các văn kiện chính thức về


Courrier Franỗais" ("Tin tức Pháp"), báo này đà trở thành cơ

quyền hạn của các tiểu ban của nghị viện để Líp-nếch tham

quan của Quốc tế. Trong bài này ông trích dẫn những tư

khảo cách tổ chức công việc này ở Anh.

liệu của viên giám đốc sở lưu trữ thống kê trung ương
O.Huy-bơ-ne về tình cảnh bần cùng của quần chúng lao

22 tháng Mười

động trong nước. Bài đà được đăng trên báo này ngày 6

Ăng-ghen viết bài điểm sách tập I bộ "Tư bản" đăng ngày 2
tháng Mười một trên tờ báo tư sản tự do Đức "Elberfelder

tháng Chín với một vài chỗ sửa đổi.

Zeitung" ("Báo En-bơ-phen").

6 tháng Chín

Mác được Đại hội Lô-dan bầu vào Tổng hội đồng.

7-12 tháng Chín

Mác được Le-xnơ và ếch-ca-ri-út báo tin về tiến trình của Đại


trào giải phóng dân tộc Ai-rơ-len, bảo vệ quyền tách khỏi

hội Lô-dan của Quốc tế cũng như về đại hội của Đồng minh

nước Anh của Ai-rơ-len.

hòa bình và tự do ở Giơ-ne-vơ.
13 tháng Chín

Mác cùng P.La-phác-gơ đến thăm Ăng-ghen mấy ngày ở
Man-se-xtơ.

2 tháng Mười một

Trong thư gửi Ăng-ghen, Mác nói đến triển vọng của phong

Giữa ngày 3 và

Ăng-ghen viết điểm sách tập I bộ "Tư bản" đăng ngày 17

8 tháng Mười một

tháng Mười một trên báo tự do tư sản Đức "Dỹsseldorfer
Zeitung" ("Báo Đuýt-xen-đoóc-phơ").


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.


994

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

8 tháng Mười một

14 và 26 tháng
Mười một

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

Trong thư gửi Cu-ghen-man, nêu lên quan điểm của mình về

này đà trích dẫn nhiều đoạn trong "Tư bản", đồng thời xuyên

tình hình chính trị ở Anh, Ăng-ghen đà nhấn mạnh việc công

tạc nội dung và không nêu xuất xứ của chúng. Bài đà được

nhân Anh ngày càng cảm tình với cuộc đấu tranh giải phóng

đăng khuyết danh trong phụ trương của báo này ngày 12

của nhân dân Ai-rơ-len chống lại nền thống trị của Anh.

tháng Chạp.

Trong thư gửi cho nhau, Mác và Ăng-ghen đà trao đổi ý kiến

12-13 tháng Chạp


aus Wỹrttemberg" ("Báo công nghiệp Vuyếc-tem-béc"), cơ

ghen, những quan điểm này đà được Đi-sơ-ghen trình bày
của nhà triết học tự học này.

Ăng-ghen viết hai bài điểm sách cho tập I bộ "Tư bản", đăng
ngày 27 tháng Chạp trên các báo "Beobachter" và "Gewerbeblatt

về những quan điểm triết học của người công nhân I.Đi-sơ-

quan của giới công thương Đức.

trong thư gửi Mác, và hai ông đà đánh giá cao thế giới quan

20 tháng Mười một

995

16 tháng Chạp

Mác báo cáo về vấn đề Ai-rơ-len trong Hội giáo dục của công
nhân Đức ở Luân Đôn; trong bản báo cáo Mác đà trình bày tỉ

Trong phiên họp bất thường của Tổng hội đồng Mác đọc lời

mỉ lịch sử nước Anh nô dịch Ai-rơ-len và bảo vệ lập trường

kêu gọi do ông viết về việc chính phủ tuyên án tử hình những


của Quốc tế đối với phong trào giải phóng dân tộc Ai-rơ-len.

người tham gia phong trào Phê-ni-ăng. Lời kêu gọi "Những
hội viên Hội Phê-ni-ăng bị giam giữ ở Man-se-xtơ và Hội liên

Nửa sau tháng Chạp

Mặc dù sức khoẻ giảm sút, Mác vẫn tiếp tục viết "Tư bản".

hiệp công nhân quốc tế" đà được nhất trí thông qua và đăng

1867 - cuối tháng

Ông nghiên cứu những tài liệu thống kê, những quyển Sách

trên báo "Courrier franỗais" ngày 24 tháng Mười một.

Tư 1868

xanh của nghị viện, đọc các tác phẩm về nông nghiệp của
Gi.Moóc-tơn C.M.Phra-át, I.G.Tin-nen.

Trước 26 tháng
Mười một
26 tháng Mười một

Chuẩn bị cho phiên họp thường kỳ của Tổng hội đồng, Mác
viết phác thảo lời phát biểu về vấn đề Ai-rơ-len.
Trong phiên họp Tổng hội đồng khi thảo luận vấn đề Ai-rơ-


1868
Nửa đầu tháng Giêng

len Mác đà quyết định không phát biểu để nhường lời cho

Ăng-ghen viết bài điểm sách tập I bộ "Tư bản", đăng
ngày 21 tháng Giêng trên báo dân chủ tư sản "Neue

Phốc-xơ; Mác cho rằng sau cuộc xử tử ba hội viên Phê-ni-ăng

Badische Landeszeitung" ("Báo Ba-đen mới").

ở Man-se-xtơ vào ngày 23 tháng Mười một một người Anh lên

30 tháng Mười một

tiếng phản kháng những sự đàn áp của Chính phủ Anh thì

Cuối tháng Giêng

Ăng-ghen bỏ nhiều thời gian để làm việc với ban lÃnh đạo

hợp lý hơn về mặt chính trị.

tháng Ba

Hội Si-lơ.

Nửa đầu tháng Hai


Trong các bức thư gửi cho nhau, Mác và Ăng-ghen đà trao đổi

Trong thư gửi Ăng-ghen, Mác xác định chiến lược của giai cấp

ý kiến về các tác phẩm của nhà triết học và kinh tế học tiểu

vô sản Anh trong vấn đề Ai-rơ-len, nhấn mạnh rằng điểm chủ

tư sản Đức E.Đuy-ring "Những kẻ bôi nhọ công lao của Kê-

yếu trong chiến lược này là đấu tranh tiêu diệt nền thống trị

ri", "Tư bản và lao động" v.v..

thực dân Anh đối với Ai-rơ-len và đem lại độc lập dân tộc cho
nước này.

Giữa 2 và 13 tháng Ba

Ăng-ghen viết bài điểm sách tập I bộ "Tư bản" cho tờ báo công
nhân Đức "Demokratisches Wochenblatt" ("Tuần báo Dân

6 tháng Chạp

Mác gửi cho báo "Zukunft" bài "Những kẻ ăn cắp văn" chống

chủ"); bài điểm sách này đăng ngày 21 và 28 tháng Ba.

lại Hốp-stét-ten, một phần tử theo phái Lát-xan. Khi phát biểu
tại hội nghị toàn thể của Liên đoàn công nhân toàn Đức ông


Khoảng 13 tháng Ba

Trong thư gửi Líp-nếch, Ăng-ghen nêu những lời khuyên nên phát


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

996

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

Giữa tháng Ba

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

biểu thế nào trong quốc hội để phê phán bản điều lệ công

đÃi các hội viên của Hội; bản dự án được Tổng hội đồng thông

nghiệp mới.

qua ngày 2 tháng Sáu không có Mác tham dự và đăng ngày 6
tháng Sáu trên tờ "Bee-Hive Newspaper". Song ngày 16

Mác và Ăng-ghen nghiên cứu tác phẩm của nhà sử học Đức

tháng Sáu xét ý cđa chi bé BØ cho r»ng tõ bá triƯu tËp đại hội ở


Gi.L.Mau-rơ "Khái luận về lịch sử các thiết chế công xÃ, hộ

Bruy-xen là nhượng bộ chính phủ, Mác đà rút lui đề nghị của

nông thôn, nông thôn và thành thị" và những tác phẩm khác

mình.

của tác giả này, đánh giá cao các tác phẩm đó.
Tháng Tư

Ăng-ghen tóm tắt tập I bộ "Tư bản".

1 5 tháng Tư

Ăng-ghen ở Luân Đôn nhân dịp đám cưới con gái Mác là Lô-

29 tháng Năm

Mác cùng con gái Ê-lê-ô-no-ra đến Man-se-xtơ thăm Ăng-

trước 15 tháng Sáu

ghen.

Trước 26 tháng Sáu

Mác gửi những lời chỉ dẫn cụ thể và các tài liệu cho nhà xÃ

ra và La-phác-gơ.

11 20 tháng Tư

hội học Đức V. Ai-rơ-hốp để ông viết một quyển sách về Hội
liên hiệp công nhân quốc tế.

Mác và Ăng-ghen trao đổi thư từ thảo luận những sự kiện
liên quan đến vụ sa thải công nhân xây dựng ở Giơ-ne-vơ.

Cuối tháng Tư

997

4 tháng Bảy

những quan hệ điền địa và tình trạng của nền công nghiệp

Mác nghiên cứu vấn đề mối tương quan giữa mức lợi nhuận

Mỹ. Những tài liệu này cần để Mác viết những vấn đề về địa

và mức giá trị thặng dư. Trong các bức thư gửi Ăng-ghen ông

tô trong "Tư bản".

thông báo những kết quả nghiên cứu của mình về vấn đề này,
và nêu đề cương các tập sau của bộ "Tư bản", đặc biệt trình

Trong thư gửi L.Mây-ơ, Mác yêu cầu gửi cho các tài liệu về

7 tháng Bảy


bày tØ mØ néi dung tËp III.

Trong phiªn häp Tỉng héi đồng Mác đề nghị bác bỏ những lời
phát biểu mang tính chất phiêu lưu khiêu khích nhân danh
chi bộ Pháp ở Luân Đôn của Ph.Pi-a, kiều dân dân chủ tiểu tư

5 tháng Năm

Sau một thời gian dài gián đoạn do đau ốm, Mác lại tham dự

sản Pháp. Bản nghị quyết do Mác viết được Hội đồng thông

phiên họp của Tổng hội đồng.
12 tháng Năm

qua và đăng trên các báo Bỉ "La Liberté" ("Tự do") ngày 12
tháng Bảy, "La Cigale" ("Con ve") ngày 19 tháng Bảy và

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác đưa ra đề nghị đăng công

"Tribune du Peuple" ngày 26 tháng Bảy.

hàm phản đối Chính phủ Bỉ đà gây ra cuộc đàn áp đẫm máu

20 tháng Năm

các thợ mỏ bÃi công ở Sác-lơ-roa, đề nghị của Mác đà được Hội

Khoảng 11


Mác viết bài báo "Tôi đà ăn cắp văn của Ph.Ba-xti-a" bác

đồng nhất trí thông qua.

tháng Bảy

bỏ lời vu khống của nhà kinh tế học tầm thường Đức
I.Phau-sơ trong bài điểm sách tập I bộ "Tư bản". Trong

Mác thuyết trình về tiền công ở Hội giáo dục của công nhân

bài đó Phau-sơ đà buộc tội Mác vay mượn định nghĩa đại

Đức ở Luân Đôn
Trước 22 tháng Năm Ăng-ghen viết bài điểm sách tập I bộ "Tư bản" cho tạp chí tự
1 tháng Bảy

do tư sản Anh "The Fortnightly Review" ("Bình luận bán
nguyệt san"). Bài điểm sách đó đà không được đăng.

Giữa 25 và 29 tháng

Mác viết dự án nghị quyết thay đổi địa điểm triệu tập đại hội

Năm

trước đây dự định tổ chức ở Bruy-xen do đạo luật ở Bỉ chống
người nước ngoài được gia tăng hiệu lực và Chính phủ Bỉ ngược


lượng giá trị của Ba-xti-a. Bài báo đà không được đăng.
14 tháng Bảy

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác đà ra bản tuyên bố
nghiêm khắc lên án hành động của Chính phủ Anh xoá
bỏ định ngữ "Ba Lan" sau từ "các kiều dân" trong các
điều khoản của ngâ n sách trợ cấp cho kiều dân. Bản
tuyên bố của Mác đà được Hội đồng thông qua với tính
chất như một nghị quyết và được đăng trên báo "Bee-


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

998

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen
và "Demoktatisches Wochenblatt" ngày 29 tháng Tám.

Hive" ngày 18 tháng Bảy.
Giữa 18 và 30

Mác đọc và sửa bản in thử tác phẩm của Ai-sơ-hốp viết

21 tháng Tám-khoảng

tháng Bảy


về Quốc tế. Tác phẩm này sẽ được xuấ t bản thành sách

24 tháng Tám

vào tháng Tám.
28 tháng Bảy

25 tháng Tám

Tại phiên họp của Tổng hội đồng đà thông qua bản dự án
nghị quyết do Mác viết về việc rút ngắn ngày làm việc. Bản

tại phiên họp của Tổng hội đồng Mác đà phát biểu về các

nghị quyết đăng trên báo "Bee-Hive" ngày 29 tháng Tám.

Bài ghi lời phát biểu của Mác đăng trên báo "Bee-Hive"
ngày 1 tháng Tám.

11 tháng Tám

Mác nghỉ ở Ram-xghết.

Khi thảo luận chương trình nghị sự của Đại hội Bruy-xen
hậu quả của việc sử dụng máy móc trong chế độ tư bản.

29-31 tháng Bảy

999


Khoảng 25 tháng

Mác viết bản báo cáo của Tổng hội đồng trước Đại hội

Tám 1 tháng Chín

Bruy-xen; bản báo cáo được Tổng hội đồng nhất trí thông
qua ngày 1 thá ng Chín và đăng bằng tiếng Anh trên báo

Lai-pxích "Die

"Times" ngày 9 tháng Chín, bằng tiếng Đức trên tạp chí

Gartenlaube" ("Chòi hóng mát") bài tiểu sử ngắn về Mác

"Vorbote" tháng Chín, bằng tiếng Pháp trên phụ trương

và gửi cho Cu-ghen-man. Bài báo không được đăng.

báo "Le Peuple Belge" ("Nhân dân Bỉ").

Ăng-ghen

viết cho

tờ báo văn học

Tại phiên họp Tổng hội đồng trong khi thảo luận chương

29 tháng Tám


trình nghị sự của Đại hội Bruy-xen Mác đà đưa ra dự á n
nghị quyết về các hậu quả của việc sử dụng máy móc
trong chế độ tư bản và phát biểu về việc rút ngắn ngày

nhân do Giôn-xơ tổ chức.
Đầu tháng Chín

Mấy ngày Ăng-ghen đến Ô-xten-đơ cùng với mẹ của ông
từ Đức sang. Trong chuyến đi ông gặp Mác ở Luân Đôn.

làm việc. Dự án nghị quyết đà được Hội đồng thông qua.
Bài ghi lời phát biểu của Mác đăng trên báo "Bee-Hive"

ở Man-se-xtơ, Ăng-ghen tham dự cuộc mít-tinh của công

6-13 tháng Chín

ngày 22 tháng Tám.

Trong đại hội của Quốc tế ở Bruy-xen người ta đà đọc và
thảo luận bản báo cá o của Tổng hội đồng do Mác viết; đÃ
thông qua những nghị quyết về các hậu quả của việc sử

Mác gửi lại cho Le-xnơ bản "Lời kêu gọi gửi công

dụng máy móc trong chế độ tư bản, về rút ngắn ngày làm

nhân Đức ở Luân Đôn" do ông biên tập về đại hội sắp tới


việc phù hợp với những dự án do Mác đưa ra và được

ở Bruy-xen, lời kêu gọi nhân danh Hội giáo dục của công

Tổng hội đồng thông qua. Mác lại được đại hội bầu vào

nhân Đức ở Luân Đôn đăng trên báo "Hermann" ngày 15

Tổng hội đồng.

tháng Tám.
18 tháng Tám

Đáp lại lời mời của ban lÃnh đạo Liên đoàn công nhân toàn

10 tháng Chín

trình Đại hội Bruy-xen, Mác đà viết cho Le-xnơ và ếch-ca-

Đức tham dự với tư cách là thượng khách tại hội nghị toàn

ri-út một bức thư chỉ thị về chiến lược đối với các phần tử

thể của Liên đoàn ở Hăm-buốc, Mác cho biết không thể chấp

Pru-đông mà các đại biểu của Tổng hội đồng phải tuân

nhận lời mời này do quá bận công việc trong Tổng hội đồng

theo; đề nghị đại hội thông qua nghị quyết vạch trần


nhân chuẩn bị cho Đại hội Bruy-xen; ông hoan nghênh việc

những kẻ đà gây nên cuộc chiến tranh giữa Pháp và Đức.

đưa vào chương trình nghị sự của hội nghị toàn thể những
vấn đề về cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản giành quyền tự

Sau khi nhận được bản thông báo tỉ mỉ của Le-xnơ về tiến

11 tháng Chín

Các đại biểu Đức ở Đại hội Bruy-xen đà đưa ra một nghị

do chính trị, rút ngắn ngày làm việc, sự hợp tác quốc tế của

quyết đề nghị công nhân tất cả các nước hÃy nghiên cứu tác

giai cấp công nhân. Bức thư đáp lại lời mời đó của Mác được

phẩm "Tư bản" của Mác, xúc tiến việc dịch ra nhiều thứ tiếng

đăng trên các báo "Social Demokrat" ngày 28 tháng Tám

và đánh giá công lao to lớn của tác giả quyển sách lần đầu


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.


1000

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen
1001

tiên đà phân tích một cách khoa học chủ nghĩa tư bản.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1000

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

16 tháng Chín

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

1001

Mác và Ăng-ghen đà kết luận cần thiết phải xuất bả n

chứng minh rằng các nghiệp đoàn và những tổ chức công nhân

một quyển sách dễ hiểu đối với công nhân nói về cuốn "Tư

khác ở Anh đà tích cực tham gia vào hoạt động đó của Hội;


bản". Dự định đó đà không được thực hiện.

bài báo đà vạch trần lời vu khống của báo chí Đức phủ nhận
quan hệ của các tổ chức công nhân Anh với Hội và được đăng

Ăng-ghen tuyên bố rút khỏi ban lÃnh đạo Hội Si-lơ

ngày 17 tháng Mười trên tờ "Demokratisches Wochenblatt".

nhân dịp Hội đà mời C.Phô-gtơ, một người năm 1859Mác nhận được thư của hội viên dân tuý Nga N.Ph.Đa-

1860 đà bị Mác vạch trần là điệp viên thuê của Lu-i Bộ-

ni-en-xơn báo tin chủ nhà in N.P.Pô-li-a-cốp dự định xuất

na-pác-tơ, đến thuyết trình ở hội.

bản "Tư bản" bằng tiếng Nga.
19 tháng Chín
12 tháng Mười

Trong thư gửi cho nhau, Mác và Ăng-ghen đà thảo luận
những vấn đề liên quan đến sự phát triển của phong trào

6 tháng Mười

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác tham gia thảo luận vấn

công nhân Đức và vạch ra chiến lược đối với Liên đoàn


đề ra lời kêu gọi gửi các cử tri nhân việc đề cử ốt-gie-rơ ứng

công nhân toàn Đức và người lÃnh đạo của nó là Svai-xơ.

cử vào nghị viện. Cho rằng việc đề cử một công nhân làm uỷ
viên Tổng hội đồng là có lợi cho sù nghiƯp cđa Qc tÕ, M¸c

22 th¸ng ChÝn

23 th¸ng Chín

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác tham gia thảo luậ n

ủng hộ đề nghị của I-ung soạn thảo một lời kêu gọi như vậy.

những kết quả của Đại hội Bruy-xen.

Mác được giao trách nhiệm viết lời kêu gọi. Lời kêu gọi được
Tổng hội đồng thông qua ngày 13 tháng Mười.

Trong thư gửi Líp-nếch, Mác nêu các chỉ thị về chiến lược
mà Líp-nếch phải thi hành đối với Liên đoàn công nhân

7 tháng Mười

toàn Đức theo phái Lát-xan.
29 tháng Chín

ông viết "Tư bản" và theo yêu cầu của Đa-ni-en-xơn, ông

gửi tư liệu tiểu sử để xuất bản tập I bằ ng tiếng Nga.

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác được bầu lại làm bí
thư thông tấn phụ trách về Đức.

Cuối tháng Chín

Nhân việc cảnh sát giải tán Liên đoàn công nhân toàn

đầu tháng Mười

Đức ở Lai-pxích và đóng cửa phân bộ địa phương của

13 tháng Mười

Trong thư gửi Svai-xơ, trả lời đề nghị của ông ta yêu cầu
thuyết phục Líp-nếch chấm dứt cuộc đấu tranh chống Liên
đoàn công nhân toàn Đức, Mác tuyên bố rằng với tư cách là
bí thông tấn phụ trách về Đức, ông chỉ giữ vai trò một người

Liên đoàn ở Béc-lin, Ăng-ghen viết hai bài báo dưới nhan

trọng tài công minh trong những mối quan hệ giữa Svai-xơ

đề "Về việc giải tán Liên đoàn công nhân Lát-xan". Các

và Líp-nếch. Phê phán những quan điểm cải lương và chiến

bài đó đăng ngày 3 và ngày 10 tháng Mười trên tờ


lược nguy hại của các phần tử Lát-xan, Mác nhấn mạnh

"Demokratisches Wochenblatt".

rằng ông giành quyền phát biểu công khai phê phán những

Cuối tháng Chín

Mác và Ăng-ghen chăm chú theo dõi những sự kiện cách

đầu tháng Mười một

mạng đang diễn ra ở Tây Ban Nha.

Đầu tháng Mười -

Mác và Ăng-ghen đọc bản thảo của I.Đi-xơ-ghen "Thực

đầu tháng M­êi mét

chÊ t lao ®éng trÝ ãc cđa con ng­êi". Đi-xơ-ghen đà gửi

quan điểm của họ khi nhận thấy việc này là cần thiết để
phục vụ cho phong trào công nhân.
14 tháng Mười

Mác viết bài báo về những mối quan hệ của Hội liên hiệp công
nhân quốc tế với các tổ chức công nhân Anh, trong đó ông đÃ

Mác tham dự với tư cách đại b iểu Tổng hội đồng tại hội

nghị đại biểu nghiệp đoàn được triệu tập để thảo luận
bản dự luật mới về các nghiệp đoàn.

bản thảo này cho Mác để tham khảo.
4 tháng Mười

Trong thư trả lời Đa-ni-en-xơn, Mác cho biết tình hình

Giữa tháng Mười

Ăng-ghen đọc tập I tác phẩm của Đác-uyn "Cải tạo gia súc
và c©y trång".


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1002

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

Nửa sau tháng Mười

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

1003

Mác cùng với các uỷ viên Tổng hội đồng thảo luận vấn đề

"L'égalité" ("Bình đẳng"), cơ quan của các chi bộ Pháp của Hội,


hoạt động của cái gọi là chi bộ Pháp ở Luân Đôn, do ảnh

sẽ xuất bản từ ngày 1 tháng Giêng 1869 ở Giơ-ne-vơ. Mác đà từ

hưởng của Pi-a, chi bộ này đà trở thành công cụ của những

chối cộng tác thường xuyên với báo vì quá bận.

mưu đồ chống Hội đồng của các phần tử tiểu tư sản. Mác được

1 tháng Chạp

Tổng hội đồng trao cho thẩm quyền trong trường hợp cần

Tổng hội đồng giao cho Mác nhiệm vụ lưu trữ các văn
kiện của Hội liên hiệp công nhân quốc tế.

thiết thì thông qua báo chí công khai đoạn tuyệt với nhóm
người đà mất mọi quan hệ với Quốc tế đó.

Giữa tháng Chạp

Mác và Ăng-ghen đọc và trao đổi thư từ thảo luận những
quyển sách của nhà sử học Pháp E.Tê-nô "Pa-ri trong

Đầu tháng Mười một

Trong khi nghiên cứu tài liệu về địa tô và những mối quan hệ


tháng Chạp năm 1851" và "Các tỉnh trong tháng Chạp

điền địa, Mác rất chú trọng đến công xà nông nghiệp, vị trí và

năm 1851", hai tác phẩm này đà cung cÊp mét sè chi tiÕt

vai trß cđa nã trong chế độ kinh tế xà hội của các dân téc ë

míi vỊ lÞch sư cc chÝnh biÕn cđa Lu-i Bô-na-pác-tơ.

những thời đại khác nhau, trong đó có các dân tộc Xla-vơ đặc
biệt là dân tộc Nga. Nhà chính luận X.L.Boóc-cơ-hai-mơ, kiều

15 tháng Chạp

nhận yêu cầu của hội quốc tế do Ba-cu-nin thành lập ở

dân Đức, đà giúp ông dịch những tài liệu tiếng Nga.
3 tháng Mười một

Giơ-ne-vơ - Đồng minh dân chủ xà hội chủ nghĩa, kết nạp
vào Quốc tế với tư cách một tổ chức độc lập.

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác được giao trách nhiệm
biên tập bản dịch các nghị quyết của Đại hội Bruy-xen ra

18 tháng Chạp

tiếng Anh. Các nghị quyết của Đại hội Bruy-xen cùng với các


9 tháng Mười một

Theo đề nghị của Mác, Tổng hội đồng đà không chấ p

Theo yêu cầu của Mác, Ăng-ghen gửi cho ông những nhận
xét phê phán của mình đối với các văn kiện cương lĩnh

nghị quyết của Đại hội Giơ-ne-vơ được đăng trên báo "Bee-

của Đồng minh dân chủ xà hội chủ nghĩa và kiên quyết

Hive" ngày 21 tháng Mười một và 12 tháng Chạp.

phản đối kết nạp tổ chức này vào hàng ngũ Quốc tế.

Mác viết bài "Bức thư của ngài Glát-xtôn gửi Ngân hàng Anh

22 tháng Chạp

Trong phiên họp của mình, Tổng hội đồng đà nhất trí tán

năm 1866 đà đem lại cho Nga khoản công trái 6 triệu pao

thành bản dự án nghị quyết do Mác viết về việc không

xtéc-linh như thế nào" cho tạp chí bảo thủ Anh "The

chấp nhậ n kết nạp hội của Ba-cu-nin vào Quốc tế. Bản

Diplomatic Review" ("Bình luận ngoại giao"), bài báo đăng


nghị quyết nhấ n mạnh rằng việc kết nạp tổ chức quốc tế

ngày 2 tháng Chạp.

đó vào Quốc tế chỉ dẫn đến việc phá hoại tổ chức của
Quốc tế. Bản nghị quyết được gửi đến Giơ-ne-vơ và gửi

14 tháng Mười một

Mác yêu cầu Ăng-ghen gửi cho những tư liệu thực tế về vai

cho các chi bộ của Quốc tế ở các nước khác.

trò của các ngân hàng trong các dịch vụ, những tài liệu này
cần thiết để ông trình bày vấn đề trong "Tư bản".

1869
23 tháng Mười một

Mác gửi thư cho Hội giáo dục của công nhân Đức ở Luân Đôn,
tuyên bố ra khỏi hội vì hội có lập trường thoả hiệp với các
phần tử Lát-xan.

Cuối tháng Mười một

Mác nhận được lời đề nghị của nhà cách mạng Nga A.A.Xéc-nô
- Xô-lô-vi-ê-vích ở Giơ-ne-vơ yêu cầu ông cộng tác với báo

Tháng Giêng


Nhân viết "Tư bản" Mác đọc các tạp chí Anh "Money

tháng Hai

Market Review " ("Bình luận thị trường tiền tệ") và "The
Economist" ("Nhà kinh tế học") năm 1868 và trích dẫn
nhiều đoạn trong các tạp chÝ nµy.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1004

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

2 tháng Giêng

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

Trong phiên họp của ủy ban thường trực Mác tham gia

Giữa 17 và 21

thảo luận bức thư của chủ tịch chi bộ Ru-ăng E.Ô-bơ-ri

tháng Hai

1005


Nhân việc các thợ của Đức ở Lu-gau gửi thư cho Tổng
hội đồng, theo đề nghị của Mác, Ăng-ghen đà viết bằng

yêu cầu giúp đỡ các công nhân ở Ru-ăng đang bÃi công.

tiếng Anh bản "Báo cáo về c¸c héi cã tÝnh chÊt ph­êng

đy ban th­êng trùc giao nhiệm vụ cho Mác thông báo vấn

hội của thợ mỏ ở các mỏ than vùng Dắc-den", tố cáo sự

đề này trong phiên họp Tổng hội đồng.

chuyên quyền của các chủ mỏ và nêu lên những nhiệm vụ
trước mắt của các hội công nhân. Bản báo cáo của Ăng-

5 tháng Giêng

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác thông báo về vụ sa

ghen được Mác đọc và đà được thông qua trong phiên

thải công nhân do các chủ xí nghiệp vải sợi ở Ru-ăng gây

họp Tổng hội đồng ngà y 23 tháng Hai. Bản báo cáo được

ra; ông nhấn mạnh rằng các chủ xí nghiệp Pháp khi hạ

Mác dịch ra tiếng Đức đăng trên báo "Social Demokrat"


tiền công đà cố sản xuất hàng hóa của họ rẻ tiền hơn để

ngày 17 tháng Ba, trong phụ trương "Demokratisches

đánh bại các chủ xí nghiệp Anh trong cuộc cạnh tranh.

Wochenblatt" ngày 20 tháng Ba và trên báo "Zukunft"

Mác ủng hộ đề nghị giúp đỡ về vật chất cho các công

ngày 20-21 tháng Ba.

nhân ở Ru-ăng.
Cuối tháng Giêng

2 tháng Hai

Mác chuẩn bị tái bản tác phẩm của ông "Ngày mười tám

Tháng Ba tháng Tư

tháng Sương mù của Lu-i Bô-na-pác-tơ". Ông duyệt và

những hoạt động về tổ chức và chính trị trong Hội quốc

biên tập lại bản thảo và gửi cho Mai-xnơ ở Hăm-buốc.

tế, Mác vÉn tiÕp tơc viÕt "T­ b¶n".


Khi th¶o ln ë Tỉng hội đồng vấn đề về vụ sa thải thợ

Đầu tháng Ba

gọi các hội công liên Anh ủng hộ về vật chất cho công
nhân Ba-lơ.

Mác chuẩn bị sang Pa-ri để thăm con gái Lô-ra đang bị ốm,
song ông phải hoÃn chuyến đi vì cảnh sát Pháp đà biết.

nhuộm và công nhân làm phim ở Ba-lơ, Mác đề nghị kêu

Khoảng 4-7 tháng

Mặc dù sức khoẻ kém, ngoài việc tích cực tiến hành

4 tháng Ba

Biết Líp-nếch dự định in lại trên "Demokratisches
Wochenblatt" tác phẩm "Chiến tranh nông dân ở Đức",
Ăng-ghen viết thư cho Mác nói rằng lẽ ra đăng tác phẩm

Ăng-ghen đến thăm Mác ở Luân Đôn.

đó thành tập sách thì hợp lý hơn. Đối với báo chí ông đề

Hai

nghị đăng lại chương cuối cùng tác phẩm "Vấn đề quân
Giữa tháng Hai


Mác được Đơ Páp-pơ báo tin không tìm được chủ nhà in

sự ở Phổ và giai cấp công nhân Đức" của ông.

nào nhận đăng bản dịch tiếng Pháp tác phẩm của Mác
"Ngày mười tám tháng Sương mù của Lu-i Bô-na-pác-tơ".
Khoảng 13 tháng Hai

Sau vài tuần gián đoạn do đau ốm, Mác lại tiếp tục viết

tháng Tám

"Tư bản"; ông nghiên cứu tài liệu về những vấn đề tín

16 tháng Hai

5 tháng Ba

Mác gửi để Ăng-ghen tham khảo bức thư của Đồng minh dân chủ xà hội chủ nghĩa gửi Tổng hội đồng và dự thảo bức
thư trả lời đồng minh. Trong thư trả lời cho biết nếu giải tán

dụng và lưu thông ngân hàng, đọc các tác phẩm của

tổ chức đồng minh và thay yêu sách "san bằng các giai cấp"

Gi.L.Phô-xtơ Ph.E.Phe-léc, K.G.Ô-đéc-man và trích dẫ n

bằng yêu sách "xóa bỏ các giai cấp" trong cương lĩnh của hội


nhiều đoạn trong các tác phẩm này.

này, thì các chi hội của nó sẽ được gia nhập Quốc tế.

Theo đề nghị của Mác, Tổng hội đồng quyết định bước

9 tháng Ba

Trong phiên họp Tổng hội đồng đà thông qua bức thư trả

đầu thông báo cho các tiểu ban biết ba điểm trong chương

lời do Mác viết gửi ban thường vụ trung ương Đồng minh.

trình nghị sự của Đại hội Ba-lơ sắp tới về chế độ sở hữu

Dưới hình thức thông tri bức thư trả lời đó được gửi cho

ruộng đất, về tín dụng và về giáo dục phổ thông.

các chi bộ của Quốc tÕ biÕt.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1006

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen


Cuối tháng Ba

Ăng-ghen học các tiếng Hà Lan Phri-dơ.

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen
4 tháng Năm

1007

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác đọc lời kêu gọi do ông
viết "Những cuộc tàn sát ở Bỉ", lời kêu gọi đà được Hội đồng

đầu tháng Tư
Cuối tháng Ba

Mác và Ăng-ghen chăm chú theo dõi sự phát triển của phong

nửa đầu tháng Tư

trào công nhân ở Đức và đặc biệt là cuộc đấu tranh đà trở nên

nhất trí tán thành. Lời kêu gọi đà được đăng bằng tiếng Anh
dưới hình thức truyền đơn, bản dịch tiếng Pháp của Mác
đăng trên các báo: "L'International" ("Quốc tế"), cơ quan của

gay gắt giữa các tổ chức, một bên là do Líp-nếch và Bê-ben

các chi bộ Bỉ của Quốc tế, ngày 15 tháng Năm, "Liberté"

đứng đầu và một bên là Svai-xơ.


ngày 16 tháng Năm, "égalité" ngày 22 tháng Năm. Văn bản
10 tháng Tư

Sau khi đọc bài báo viết về Lát-xan của G.M.Lát-loi, một trong

tiếng Đức của lời kêu gọi đăng trên "Demokratisches

những người sáng lập ra chủ nghĩa xà hội công giáo ở Anh,

Wochenblatt" ngày 22 tháng Năm.

đăng trên tạp chí "Fortnightly Review", Mác đà gửi cho tác giả
bài báo tập I bộ "Tư bản"; trong thư kèm theo ông lưu ý Lát-loi

Ăng-ghen gửi tiền cho Mác để bỏ vào quỹ cứu trợ những gia
đình công nhân mỏ ở Bỉ, nạn nhân trong cuộc đàn áp do

cho biết một sự thật là Lát-xan, khi trích dẫn nhiều đoạn từ tác

Chính phủ Bỉ gây ra.

phẩm của Mác đà xuyên tạc những quan điểm của Mác và sách
lược chính trị của Lát-xan hoàn toàn khác với Mác.
13 tháng Tư

10 tháng Năm

đến chú thích của lời nói đầu bộ "Tư bản". Trong chú thích đó


11 tháng Năm

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác tố cáo các thủ lĩnh đảng
cộng hòa ở Mỹ chuẩn bị cuộc chiến tranh chống nước Anh.

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác thông báo về hoạt động

Bản "Lời kêu gọi gửi Liên đoàn công nhân trên toàn quốc

của các đại biểu công nhân trong Quốc hội Bắc Đức, nhấn mạnh

Hợp chúng quốc" do Mác viết kêu gọi đấu tranh bảo vệ hòa

đến lời phát biểu của Bê-ben công khai tuyên bố ông ta là một

bình đà được Tổng hội đồng nhất trí thông qua. Lời kêu gọi

hội viên của Quốc tế. Mác lưu ý Hội đồng đến hoạt động xúc

đăng thành truyền đơn bằng tiếng Anh, và đăng trên các

phạm Hội liên hiệp công nhân quốc tế của cái gọi là chi bộ Pháp

báo "Bee-Hive" ngày 15 tháng Năm, "Demokratisches

ở Luân Đôn, một tổ chức thực tế là đứng ngoài Quốc tế.

Wochenblatt" ngày 22 tháng Năm và tạp chí "Vorbote" số ra
tháng Năm.


27 tháng Tư

Nhân vụ đàn áp tàn bạo các công nhân bÃi công ở Bỉ, trong
phiên họp Tổng hội đồng Mác đề nghị không những chỉ ra lời

Khoảng 14 tháng

Mác đọc bản in thử tác phẩm của ông "Ngày mười tám tháng

kêu gọi mà ông đà chuẩn bị theo sự ủy nhiệm của Tổng hội

Năm 23 tháng Sáu

Sương mù của Lu-i Bô-na-pác-tơ" xuất bản lần thứ hai và
viết lời nói đầu; tác phẩm được xuất bản vào cuối tháng Bảy

đồng, mà còn phải tổ chức một chiến dịch phản đối rộng rÃi.
Đầu tháng Năm

Để tiếp tục viết "Tư bản" Mác đọc các báo cáo chính thức về

25 tháng Năm 14

1869.
Mác cùng con gái út Ê-lê-ô-no-ra đến thăm Ăng-ghen ở

việc sử dụng lao động trẻ em trong nông nghiệp Anh.

tháng Bảy


Man-se-xtơ.

22 tháng Sáu

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác thông báo việc ông nhận

Mác nhận được thư của D.Mai-xnơ thông báo tỉ mỉ về

được thư của Liên đoàn thợ đóng sách Lai-pxích yêu cầu giúp

phong trào công nhân ở Mỹ.

đỡ đặt quan hệ với thợ đóng sách các nước khác.
Mác nhận được thư của G.Gác-ni, nguyên thủ lĩnh phong
trào Hiến chương, đà sang Mỹ, yêu cầu gửi cho một quyển "Tư

23 tháng Sáu

Mác tham dự cuộc mít-tinh đông đảo của các hội công liên ở

bản". Gác-ni chuẩn bị tìm ở Niu Oóc một người biên dịch cuốn

hội trường ét-xe-tơ ở Luân Đôn, ủng hộ dư luận mở rộng

"Tư bản" và một chủ nhà in để xuất bản tác phẩm này.

quyền hạn của các hội công liên.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

For evaluation only.

1008

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

1009

Khoảng tháng Bảy

Cảnh sát đà theo dõi thư từ trao đổi giữa Mác và Ăng-ghen:

tháng Tám

mới đầu còn lẻ tẻ, sau đó hầu hết thư của Mác gửi Ăng-ghen

thừa kế do ông viết. Bản báo cáo của Mác đà được thông qua

đều bị kiểm duyệt.

và trình trước Đại hội Ba-lơ nhân danh Tổng hội đồng.

1 tháng Bảy

Khoảng 2 tháng Bảy

Ăng-ghen thôi việc ở Công ty Man-se-xtơ và từ thời gian đó


9 và 19 tháng Tám

Mác đọc trước phiên họp Tổng hội đồng bản báo cáo về quyền

Mác nhận được bức điện của Líp-nếch báo tin đà thành lập

đà hiến trọn đời mình cho các hoạt động của Đảng, hoạt động

Đảng công nhân dân chủ xà hội Đức ở Ai-dơ-nắc và bức thư

khoa học và báo chí.

thông báo quyết định của Đại hội Ai-dơ-nắc gia nhập Hội liên
hiệp công nhân quốc tế.

Mác nhận được thư của Líp-nếch yêu cầu tham dự Đại hội
Ai-dơ-nắc của những người dân chủ xà hội Đức. Mác từ chối

6 tháng Bảy

3 tháng Tám

10 và 17 tháng Tám

Nhân chuẩn bị Đại hội Ba-lơ, Mác đà phát biểu và kết luận về

lời mời, hướng dẫn Líp-nếch những nguyên tắc để thành lập

nền giáo dục phổ thông trong chế độ tư bản. Ông giải thích sự


một đảng công nhân độc lập ở Đức, khác hẳn với Đảng nhân

cần thiết phải thiết lập một nền giáo dục nhà trường công

dân tiểu tư sản và tổ chức bè phái của các phần tử Lát-xan.

cộng cưỡng bách và không mất tiền, kết hợp trí dục với lao

Mác còn đề nghị thực hiện nghị quyết của Đại hội Nu-ren-be

động chân tay và giáo dục nhiều ngành kỹ thuật, ông phản

của các tổ chức công nhân Đức về việc gia nhập Quốc tế.

đối giáo dục tôn giáo trong nhà trường.

Trong phiên họp Tổng hội đồng, khi thảo luận chương trình

13 tháng Tám

Mác khẩn cấp đề nghị I-ung tham dự hội nghị công liên hợp

của Đại hội Ba-lơ sắp tới, Mác phát biểu hai lần về vấn đề chế

nhất của thợ mộc, trong hội nghị này sẽ cử đại biểu đi dự Đại

độ sở hữu ruộng đất, ông nhấn mạnh rằng chuyển ruộng đất

hội Ba-lơ.


sang chế độ sở hữu tập thể là một tất yếu kinh tế.
18 tháng Tám
6-12 tháng Bảy

20 tháng Bảy

mạng Ba Lan, uỷ viên Tổng hội đồng A.Gi-bi-xki về việc cuộc

ở Pa-ri.

bÃi công của công nhân xây dựng Ba Lan ở Pô-dơ-nan đà kết
thúc thắng lợi nhờ sự giúp đỡ của công nhân Béc-lin, Mác

Trong phiên họp Tổng hội đồng nhân chuẩn bị cho Đại hội

nhấn mạnh tầm quan trọng của tình đoàn kết vô sản trong

Ba-lơ, Mác đà mở cuộc thảo luận về vấn đề thủ tiêu quyền

cuộc đấu tranh kinh tế của giai cấp công nhân để vượt qua

thừa kế và phản đối khẩu hiệu này của phái Ba-cu-nin cả về

những thành kiến dân tộc.

những lý do lý thuyết cũng như lý do chiến lược.
27 tháng Bảy

Trong thư gửi Ăng-ghen, dựa vào thông báo của nhà cách


Mác lấy tên là Uy-li-am-xơ ở thăm Lô-ra và Pôn La-phác-gơ

Khoảng 19 tháng Tám

Ă ng- ghe n sa ng Đứ c m ấ y ngà y thă m

- đầu tháng Chín

E n- ghe n- xk i ếc -k hen .

ngữ và cảnh báo trước những quyết định sai lầm có thể mắc

Cuối tháng Tám -

Theo ủy nhiệm của Tổng hội đồng Mác viết "Báo cáo của Tổng

phải ở Đại hội Ai-dơ-nắc về vấn đề này.

đầu tháng Chín

hội đồng tại Đại hội hàng năm lần thứ III của Hội liên hiệp

Trong thư gửi Bê-ben, Mác đà phê phán đề nghị của
I.Ph.Bếch-cơ về việc tổ chức Quốc tế trên nguyên tắc ngôn

Khoảng 28

Ăng-ghen sửa lại bài báo về tiểu sử của Mác mà ông đà viết

tháng Bảy


vào cuối tháng Bảy năm 1868. Bản tiểu sử của Mác đăng trên

họ hà ng ở

công nhân quốc tế" bằng tiếng Anh và tiếng Đức.
4 và 6 tháng Chín

Mác gửi cho Đại hội Ba-lơ bản báo cáo của Tổng hội đồng do

báo "Zukunft" ngày 2 tháng Tám và trong phụ trương

ông viết và các nghị quyết về những vấn đề giáo dục và quyền

"Deomkratisches Wochenblatt" ngày 21 tháng Tám.

thừa kế.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1010

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen

6-23 tháng Chín

thân thế và sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen


Ăng-ghen cùng với vợ ông là Li-dơ Bi-ôn-xơ và Ê-lê-ô-no-ra

Khoảng cuối tháng

Ăng-ghen chuẩn bị tái bản tác phẩm của ông "Chiến tranh

Mác đi du lịch ở Ai-rơ-len. Ông đến thăm Đu-blin, Kin-lác-ni,

Chín

nông dân ở Đức", sẽ xuất bản ở Lai-pxích tháng Mười 1870.

Tháng Mười tháng

Ăng-ghen viết tác phẩm do ông vạch ra "Lịch sử Ai-rơ-len".

Chạp

Trong khi cố gắng khôi phục lại bức tranh lịch sử chân thật

Coóc, ở nơi nào ông cịng nhËn thÊy r»ng qun lùc cđa giíi
qu©n sù, viƯc giảm dân số và tình cảnh bần cùng của nhân
dân Ai-rơ-len là kết quả của chính sách thực dân Anh ở

của nhân dân Ai-rơ-len đà bị các học giả tư sản xuyên tạc,

Ai-rơ-len.
7-11 tháng Chín

1011


ngoài một khối lượng lớn sử liệu, Ăng-ghen đà nghiên cứu các
tác phẩm xa xưa bằng tiếng Ai-rơ-len cổ.

Tại Đại hội Ba-lơ của Quốc tế người ta đà đọc bản báo cáo của
Tổng hội đồng và b¸o c¸o vỊ qun thõa kÕ do M¸c viÕt. M¸c

3 tháng Mười

lại được nhất trí bầu làm uỷ viên Tổng hội đồng.

ở Han-nô-vơ Mác đà đến thăm các uỷ viên Ban chấp hành
Đảng công nhân dân chủ xà hội Đức V.Brắc-cơ, L.Bon-hoócxtơ và X.Spia.

Khoảng 8 9 tháng

Mác được Le-xnơ thông báo tỉ mỉ về tiến trình làm việc của

Chín

Đại hội Ba-lơ.

8 9 tháng Mười

Mác ở Hăm-buốc, gặp Mai-xnơ.

Trước 10 tháng Chín

Mác cùng con gái là Gien-ni đến thăm Cu-ghen-man ở


11 tháng Mười

Mác trở lại Luân Đôn.

17 tháng Chín

Han-nô-vơ; trên đường đi hai người dừng lại ở Bruy-gơ và Li-e12 tháng Mười

Ăng-ghen đến thăm Mác ở Luân Đôn.

18 tháng Mười

Sau khi nhận được bản thảo bản dịch tiếng Pháp chương II

giơ, một ngày ở thăm họ hàng ở A-hen, thăm Khuên, ghé
đến nhà Đi-xơ-ghen ở Dích-bua, rồi từ đó đi Bon, một ngày
ghé thăm nhà xà hội học Đức P.Stum-phơ ở Ma-in-xơ, sau đó

tập I bộ "Tư bản" của dịch giả S.Ken-lê từ Pa-ri gửi đến, Mác

đi Vi-xla-đen rồi tới Han-nô-vơ.

đà duyệt bản thảo, ghi những nhận xét và gửi trở lại Pa-ri
thông qua La-phác-gơ.

Khoảng 18 tháng

Mác cùng con gái Gien-ni nghỉ ở nhà Cu-ghen-man ở Han-

Chín 7 tháng Mười


nô-vơ.

27 tháng Chín

Trong thư gửi Mác, Ăng-ghen trình bày những cảm tưởng của

19 tháng Mười

Trong phiên họp Tổng hội đồng Mác thông báo về sự phát
triển tốt đẹp của phong trào công nhân Đức.

mình về chuyến du lịch ở Ai-rơ-len và yêu cầu Mác thương

Khoảng 20 tháng

Mác nhận được của Đa-ni-en-xơn từ Pê-téc-bua gửi đến tác

lượng với Mai-xnơ về việc xuất bản một tác phẩm về lịch sử

Mười

phẩm của N.Phlê-rốp-xki "Tình cảnh giai cấp công nhân
Nga".

Ai-rơ-len mà ông đà bắt đầu viết.
30 tháng Chín

Khi nói chuyện với đoàn đại biểu liên đoàn công nhân luyện


24 tháng Mười

Đôn tổ chức ở công viên Hai-đơ đòi trả lại tự do cho những

kim theo phái Lát-xan do I.G.Han-man dẫn đầu, Mác nhấn

người là hội viên Phê-ni-ăng.

mạnh tầm quan trọng của các liên đoàn là "các trường học
chủ nghĩa xà hội" Khi kết luận ông yêu cầu công nhân hÃy

Mác tham dự cuộc biểu tình đông đảo của công nhân Luân

26 tháng Mười

Trong lời phát biểu tại phiên họp Tổng hội đồng, Mác nhấn

chống lại tệ sùng bái cá nhân. Báo cáo về cuộc nói chuyện

mạnh rằng báo chí tư sản Anh đà bỏ qua và xuyên tạc tin tức

đăng trên cơ quan ngôn luận của Đảng công nhân dân chủ xÃ

về phong trào của công nhân Anh đòi giải phóng Ai-rơ-len.

hội Đức, báo "Der Volksstaat" ("Nhà nước nhân dân"), ngày

Tổng hội ®ång ®· giao cho mét đy ban ®Ỉc biƯt do Mác đứng

27 tháng Mười một với nội dung xuyên tạc.


đầu nhiệm vụ thảo nghị quyết về vấn đề Ai-rơ-len.