Sigmund Freud

76

Vũ thùở chuỏng ta khửng cửng nhờồn rựỗng nhỷọng sûå kđch àưång
nưåi thïí cố thïí ẫnh hûúãng túái cấc giêëc mú y nhû nhûäng sûå kđch àưång
tûâ bïn ngoâi vâo. Khưí mưåt àiïìu, sûå giẫi thđch àố cng bõ l lệ nhû
àưëi vúái nhûäng sûå kđch àưång bïn ngoâi baõi baỏc. Trong rờởt nhiùỡu
trỷỳõng hỳồp sỷồ giaói thủch bựỗng sûå kđch àưång bïn trong khưng chûáng
minh àûúåc vâ khưng chùỉc chùỉn. Chó cố mưåt vâi giêëc mú lâm cho
ngûúâi ta nghi rựỗng coỏ mửồt sỷồ kủch ửồng bùn trong cng nhû bïn
ngoâi chó cùỉt nghơa àûúåc mưåt phêìn nâo giêëc mú chûá khưng cùỉt
nghơa àûúåc toân thïí.
Tuy nhiïn chng ta cêìn àïí àïën mưåt àiïím àùåc biïåt ca
nhûäng giêëc mú do sûå kđch àưång bïn trong gêy nïn. Giêëc mú khưng
gúåi lẩi sûå kđch àưång ngun vển mâ thay ửới i, bựỗng mửồt sỷồ aỏm
chú xùởp loaồi dỷỳỏi mửồt hũnh thỷỏc naõo oỏ, thay thùở bựỗng mửồt sỷồ kđch
àưång khấc. Chng ta phẫi àïí àïën nhûäng sûå biïën dẩng àố trong
nhûäng giêëc mú tiïëp diïỵn, búãi vị lâm nhû thïë chng ta cố nhiïìu hy
vổng hiïíu àûúåc tđnh chêët thûåc sûå ca cấc giêëc mú. Khi chng ta
lâm mưåt hânh àưång nâo àố trong mưåt trûúâng húåp nâo àố, àêu cố
phẫi khi trûúâng húåp àố khưng cố nûäa thị hânh àưång ca chng ta
bõ triïåt tiïu ln. Vúã Macbeth chùèng haån àûúåc viïët trong trûúâng
húåp àùng quang ca mưåt ưng vua àêìu tiïn quy t trïn àêìu mịnh
ba vûúng miïån ca ba nûúác. Nhûng cố phẫi trûúâng húåp triïåt tiïu
hïët nưåi dung ca vúã kõch àêu, cố phẫi trûúâng húåp àố à cùỉt nghơa
àûúåc giấ trõ cao cẫ ca nhûäng bđ êín ca vúã kõch khưng? Cố thïí lâ sûå
kđch àưång bïn trong vâ bïn ngoâi tấc duồng ùởn ngỷỳõi nựỗm nguó chú
duõng ùớ mỳó ờỡu cho giêëc mú thưi chûá khưng hïì cho chng ta biïët
gị vïì tđnh chêët thûåc sûå ca nố.
Tđnh chêët chung kia ca cấc giêëc mú, tđnh chêët àùåc biïåt tinh

thêìn ca chng rêët khố hiïíu vâ khưng àûa ra mưåt chưỵ dûåa nâo cho
mưåt cåc khẫo sất sau àố. Thûúâng thûúâng nhûäng biïën cưë trong giêëc
mú hiïån ra dûúái hịnh thûác thõ giấc. Nhûäng sûå kđch àưång cố thïí giẫi
thđch àûúåc sûå kiïån nây khưng? Cố àng lâ chng ta àậ bõ kđch
àưång trong mú hay khưng? Nhûng tẩi sao giêëc mú lẩi xët hiïån
dûúái hịnh thûác thõ giấc trong khi nhûäng sûå kđch àưång vâo mùỉt lẩi
rêët đt khi gêy nùn giờởc mỳ? Hay laõ chuỏng ta nựỗm mỳ thờởy nối
chuån hay nghe diïỵn vùn lâm sao chûáng minh àûúåc rựỗng trong
khi ta nguó nhỷọng tiùởng noỏi chuyùồn hay tiùởng àưång àậ àêåp vâo tai
ta? Tưi cûúng quët gẩt bỗ giẫ thuët nây.
Nïëu àùåc tđnh chung cho mổi giêëc mú khưng gip gị cho chng
ta trong viïåc cùỉt nghơa cấc giêëc mú thị biïët àêu chng ta lẩi chùèng



Phên têm hổc nhêåp mưn

77

may mùỉn hún khi xết àïën caác sûå khaác biïåt giûäa caác giêëc mú.
Thûúâng thûúâng caác giêëc mú lưån xưån, khố hiïíu , khưng cố nghơ gị;
nhûng cng cố nhûäng giêëc mú àêìy à nghơa, rộ râng. Chng ta
thûã xem xết nhûäng giêëc mú nây cố cùỉt nghơa àûúåc giêëc mú kia
khưng? Tưi kïí cho cấc bẩn nghe mưåt giêëc mú húåp l do mưåt thanh
niïn kïí lẩi cho tưi nghe: “Trong lc ài dẩo phưë tưi gùåp ưng X vâ ài
vúái ưng mưåt quậng àûúâng, rưìi sau àố tưi vâo mưåt tiïåm àïí ùn cúm
thêëy cố hai ngûúâi àân bâ vâ mưåt ngûúâi àân ưng àïën ngưìi ngay vâo
bân tưi. Tưi bûåc mịnh khưng thêm nhịn hổ nhûng rưìi sau cng
nhịn vâ thêëy hổ lâ nhûäng ngûúâi rêët lõch sûå”. Sau àố ngûúâi kùớ
chuyùồn noỏi rựỗng chiùỡu hửm oỏ anh ta quaó coỏ ài phưë thûåc vâ cố gùåp

ưng X.. thûåc. Nhûng phêìn kia giêëc mú khưng do nhûäng àiïìu nhúá
lẩi trûåc tiïëp nhûng gùỉn liïìn vối mưåt biïën cưë xẫy ra trûúác àố đt ngây.
Vâ àêy lâ mưåt giêëc mú cng loẩi ca mưåt bâ. Chưìng bâ ta hỗi:
“Mịnh cố cêìn phẫi cùng lẩi dêy cho cấi àân dûúng cêìm khưng?” Bâ
ta trẫ lúâi: “Vư đch, vị côn phẫi thay cẫ da bổc nûäa”. “Giêëc mú nây
gúåi lẩi mưåt cêu chuån ca hai vúå chưìng bíi chiïìu hưm àố. Hai
giêëc mú ngùỉn ngi cho ta biïët nhûäng gị? Chng ta cố thïí tịm thêëy
trong giêëc mú nhûäng giai àoẩn gùỉn liïìn vâo cấc biïën cưë àố. Nïëu àố
lâ kïët quẫ ca têët cẫ cấc giêëc mú thị àố lâ àiïìu àấng kïí lùỉm rưìi.
Nhûng sûå thûåc khưng phẫi nhû thïë vị àiïìu chng ta vûâa nối chó ấp
dng cho rêët đt giêëc mú. Trong àa sưë trûúâng húåp chng ta khưng
thêëy cố nghơa gị liïn quan àïën biïën cưë xẫy ra trong khi thûác vâ
khưng hiïíu nhûäng ëu tưë nâo gêy nïn nhûäng giêëc mú khố hiïíu vâ
vư nghơa àố. Chng ta chú thờởy rựỗng chuỏng ta laồi ỷỏng trỷỳỏc mửồt
vờởn àïì múái. Khưng nhûäng chng ta cêìn biïët giêëc mú cố nhûäng
nghơa gị, chng ta côn cêìn biïët lâ trong nhûäng trûúâng húåp nâo
nhûäng giêëc mú rộ râng àêìy nghơa, tẩi sao vâ vi mc àđch nâo mâ
chng ta lẩi thêëy trong giêëc mú nhûäng biïën cưë vûâa xẫy ra trong
ngây”.
Chùỉc cấc bẩn cng nhû tưi thêëy chấn nẫn trong cưng viïåc
khẫo cûáu nhû thïë. D chng ta cố àïí hïët têm trđ vâo mưåt vêën àïì
cng chùèng cố đch gị mưåt khi chng ta chûa biïët hûúáng cưng cåc
khẫo cûáu ca chng ta vïì phđa nâo. Têm l hổc thûåc nghiïåm chó
hiïën cho chng ta mưåt sưë rêët đt nhûäng dûä kiïån vïì vai trô ca cấc sûå
kđch àưång bïn ngoâi d nhûäng dûä kiïån àố rêët qu bấu àưëi vúái
chng ta. Triïët hổc chùèng cố thïí cung cêëp cho cấi gị khấc hún lâ
thấi àưå khinh thûúâng vị cưng viïåc ca chng ta bõ coi chùèng cố lúåi
đch gị cho tri thûác hïët. Sau hïët chng ta khưng mën vay mûúån gị
cấc khoa hổc thêìn bđ. Lõch sûã vâ sûå khưng ngoan ca cấc dên tưåc




Sigmund Freud

78

daồy chuỏng ta rựỗng nhỷọng giờởc mỳ coỏ yỏ nghơa, cố tđnh chêët quan
trổng, bấo trûúác àûúåc tûúng lai nhûng àố lâ àiïìu rêët khố chêëp
nhêån vị khưng chûáng minh àûúåc. Chđnh vị thïë mâ nhûäng cưë gùỉng
àêìu tiïn ca chng ta àậ khưng àûa lẩi kïët quẫ gị, nhû nûúác chẫy
qua cêìu.
Nhûng trong khi khưng chúâ àúåi, chng ta lẩi àûúåc gip àúä tûâ
mưåt hûúáng khấc àïën, mưåt hûúáng chûa bao giúâ ngúâ túái. Tiïëng nối,
mưåt thûá tiïëng khưng bao giúâ cố tđnh cấch ngêỵu nhiïn cẫ, nhû sûå
kïët tinh ca têët cẫ nhûäng àiïìu hiïíu biïët ca loâi ngûúâi, tiïëng nối
mâ ngûúâi ta phẫi dng mưåt cấch rêët thêån trổng biïët cố “nhûäng giêëc
mú trong khi thûác”: àố lâ kïët quẫ ca trđ tûúãng tûúång, nhûäng hiïån
tûúång rêët phưí thưng, cố thïí xẫy ra àưëi vúái nhûäng ngûúâi àau ưëm mâ
bêët cûá ai cng khẫo sất àûúåc bựỗng chủnh baón thờn mũnh. iùỡm ựồc
biùồt ỳó ờy laõ tuy àûúåc gổi lâ “nhûäng giêëc mú trong khi thûác”,
nhûäng giêëc mú àùåc biïåt nây lẩi khưng cố tđnh chêët nâo chung cho
nhûäng giêëc mú thûåc sûå cẫ. Àng nhû tïn gổi, chng khưng cố liïn
quan gị àïën giêëc ng. Nhûäng giêëc mú trong khi thûác nây khưng cố
mưåt cht gị liïn quan àïën tđnh chêët chung thûá hai trong cấc giêëc
mú thûåc sûå vị khưng hïì cố nhûäng biïën cưë, khưng hïì cố nhûäng ẫo
tûúãng mâ chó cố nhûäng hũnh dung thửi: ngỷỳõi ta biùởt rựỗng mũnh
tỷỳóng tỷỳồng, ngỷỳõi ta khưng hïì trưng thêëy mâ chó suy nghơ thưi.
Nhûäng giêëc mú nây thûúâng xẫy ra úã tíi dêåy thị, trong thúâi niïn
thiïëu, biïën mêët khi àûáng tíi, rưìi lẩi xẫy ra lc tíi giâ. Nưåi dung
ca nhûäng giêëc mú, kïët quẫ ca sûå tûúãng tûúång nây thûúâng cố

nhûäng l do rêët rộ râng. Àố lâ nhûäng khung cẫnh vïì uy quìn,
nhûäng ham mën vïì tịnh ấi ca ngûúâi mú mưång àûúåc thoẫ mận.
Àưëi vúái nhûäng ngûúâi trễ tíi thị àố lâ nhûäng giêëc mú vïì tham
vổng; àưëi vúái nhûäng àân bâ thđch cố nhûäng thânh cưng vïì tịnh ấi
thị àố lâ nhûäng giêëc mú vïì tịnh ấi. Nhûng ln luửn ngỷỳõi ta gựồp
nhỷọng nhu cờỡu vùỡ tũnh aỏi ựỗng sau nhûäng giêëc mú ca àân ưng:
nhûäng sûå thânh cưng vâ nhûäng hânh vi anh hng ca nhûäng
ngûúâi mú mưång àïìu têåp trung vâo nhûäng sûå thânh cưng vïì tịnh aỏi,
coỏ muồc ủch nhựỗm aồt ỷỳồc sỷồ thaỏn phuồc vaõ lông u ca ngûúâi
àân bâ. Ngoâi nhûäng tđnh chêët àố ra nhûäng giêëc mú trong khi hịnh
ẫnh cố nhiïìu hịnh thûác khấc nhau vâ chõu nhiïìu hêåu quẫ khấc
nhau. Cố nhûäng cún mưång bõ bỗ rúi vâ bõ thay thïë bựỗng nhỷọng giờởc
mỳ khaỏc; coỏ nhỷọng cỳn mỳ ỷỳồc giỷọ lẩi, phất triïín mẩnh mệ vâ trúã
thânh nhûäng cêu chuån daõi dựỗng dựồc vaõ biùởn ửới theo nhỷọng biùởn
cửở cuóa cuửồc ỳõi. Ngỷỳõi ta coỏ thùớ cho rựỗng chuỏng ta ài theo cuâng vúái
thúâi gian vaâ in dêëu vïët cuãa thỳõi gian nhỷ laõ bựỗng chỷỏng cuóa nhỷọng



Phên têm hổc nhêåp mưn

79

tịnh trẩng múái. Chng lâ àïì tâi cho cấc tấc phêím thi vùn thûúâng
thay àưíi, biïën hoấ cấc giêëc mú trong khi thûác nây thânh nhûäng
trẩng thấi rưìi àùåt vâo trong cấc tiïíu thuët, truån ngùỉn, hay kõch
bẫn. Bao giúâ ngûúâi mú mưång cng lâ nhên vêåt chđnh trong tấc
phêím àố d xët hiïån dûúái hịnh thûác ca chđnh mịnh hay dûúái
hịnh thûác ca mưåt nhên vêåt tẩo nïn.
Nhûäng giêëc mú trong khi thûác nây súä dơ àûúåc gổi nhû thïë lâ

vị nhûäng sûå liïn quan vúái àúâi thûåc chng khưng cố thûåc hún gị
nhûäng giêëc mỳ chủnh thỷỏc. Coỏ thùớ rựỗng caó hai loaồi ùỡu àûúåc gổi lâ
nhûäng giêëc mú vị cẫ hai àïìu cố cùn bẫn trïn mưåt tđnh chêët tinh
thêìn nâo àố mâ chng ta chûa biïët vâ àang tịm kiïëm. Cng cố thïí
lâ cấi danh tûâ chung ngûúâi ta dng àïí gổi chng chùèng cố gị quan
trổng àấng ch . Àố lâ têët cẫ nhûäng vêën àïì chó àûúåc giẫi àấp
trong nhûäng phêìn sau thưi.
6. NHÛÄNG ÀIÏÌU KIÏÅN VÂ K THÅT CA SÛÅ GIẪI THĐCH

Nhû vêåy, mën cho cưng cåc khẫo sất vïì giêëc mú tiïën triïín,
chng ta phẫi cố mưåt con àûúâng múái, mưåt phûúng phấp múái. Tưi
mën àïì nghõ vúái cấc bẩn mưåt àiïìu thûåc giẫn dõ: chng ta hậy coi
nhûäng giêëc mú nhû nhûäng hiïån tûúång khưng cố tđnh chêët cú thïí
mâ chó cố tđnh chêët tinh thêìn. Bẩn biïët àiïìu àố cố nghơa gị, nhûng
cấi gị àậ cho phếp chng ta lâm àiïìu àố? Khưng cố gị hïët nhûng
cng chùèng cố gị cêëm chng ta. Sûå viïåc nhû thïë nây: nïëu giêëc mú
lâ hiïån tûúång cú thïí thị chng ta chùèng cêìn àïí àïën nûäa, chng ta
chó àïí àïën nhûäng giêëc mú vị àố lâ nhûäng hiïån tûúång tinh thêìn.
Vị vêåy chng ta phẫi gấn cho nố nhûäng tđnh chêët tinh thêìn àïí xem
cưng viïåc khẫo cûáu ca chng ta sệ ài àïën àêu trong àiïìu kiïån àố.
Theo kïët quẫ thu lûúåm chng ta sệ biïët lâ cố nïn giûä giẫ thuët
ca chng ta khưng? Búãi vị chng ta àõnh ài túái àêu, mc àđch ca
chng ta lâ gị? Mc àđch àố lâ mc àđch ca mổi khoa hổc nối
chung: chng ta mën tịm hiïíu cấc hiïån tûúång, râng båc chng
vâo vúái nhau àïí rưìi múã rưång phẩm vi quìn hẩn ca chng ta àưëi
vúái chng.
Vêåy chuỏng ta tiùởp tuồc cửng trũnh khaóo cỷỏu bựỗng caỏch coi giêëc
mú nhû mưåt hiïån tûúång tinh thêìn. Nhûng trong giẫ thuët cấc giêëc
mú àố nhû lâ mưåt cấch phất biùớu cuóa ngỷỳõi nựỗm mỳ, mửồt caỏch
phaỏt biùớu khửng cho chng ta biïët gị hïët, mâ chng ta khưng hiïíu.

ÚÃ trûúâng húåp cấc bẩn thị cố thïí lâm viïåc gị khi bẩn khưng hiïíu gị



Sigmund Freud

80

vïì tưi cẫ. Bẩn sệ hỗi tưi phẫi vêåy khửng? Vờồy taồi sao chuỏng ta
khửng hoói luửn ngỷỳõi nựỗm mú? Tẩi sao chng ta khưng hỗi ngay
chđnh ngûúâi àố xem giêëc mú ca anh ta cố nghơa gị?
Cấc bẩn haọy nhỳỏ rựỗng, coỏ mửồt lờỡn chuỏng ta aọ ỳó trong tịnh
trẩng tûúng tûå. Àố lâ trûúâng húåp mưåt hânh vi sai lẩc, mưåt trûúâng
húåp lúä lúâi. Cố mưåt ngûúâi nối: “ Cố nhûäng viïåc àậ xẫy ra (
Vorschwein gekommen)”. Chng ta hỗi anh ta xem anh ta àõnh nối
gị trong cêu nối vư nghơa àố. Anh ta trẫ lúâi lâ anh ta mën nối:
“Àố lâ nhûäng trô con heo (Das waren Schweinrein)” nhûng kiïën
nây bõ mưåt kiïën ưn hôa hún chên ếp: “ Cố nhûäng sûå viïåc xẫy ra
(Vorschein)”. Nhûng tûúãng thûá nhêët bõ dưìn eỏp laõm cho anh ta
thay chỷọ Vorchein bựỗng chỷọ Vorschwein, mưåt chûä khưng cố nghơa
gị nhûng diïỵn tẫ àûúåc chï bai ca anh ta. Lc àố tưi àậ giẫng cho
caỏc baồn nghe rựỗng, sỷồ phờn tủch naõy laõ iùớn hịnh cho cưng cåc
khẫo cûáu vïì phên têm hổc. Vâ bêy giúâ thị bẩn hiïíu tẩi sao mưn
phên têm hổc lẩi ấp dng k thåt giẫi quët cấc àiïìu bđ ờớn bựỗng
caỏch hoói ngay ỷỳng sỷồ. Vũ thùở, cho nùn ùởn lỷỳồt ngỷỳõi nựỗm mỳ
phaói noỏi cho chuỏng ta biùởt giêëc mú ca anh ta cố nghơa gị.
Tuy nhiïn trong giêëc mú khưng phẫi lâ mổi sûå àïìu giẫn àún
nhû thïë. Trong cấc hânh vi sai lẩc chng ta àûáng trûúác nhûäng
trûúâng húåp àún giẫn; rưìi sau àố chng ta phẫi gùåp nhûäng trûúâng
húåp búát àún giẫn, khi mâ àûúng sûå khưng mën nối cho chng ta

nghe gị cẫ, trấi lẩi côn giêån dûä trûúác nhûäng lúâi àïì nghõ ca chng
ta. Vïì cấc giêëc mú bao giúâ anh ta cng trẫ lúâi khưng biïët gị hïët.
Anh ta cng khưng cố kiïën gị vïì cấch giẫi thđch ca chng ta vị
thûåc sûå chng ta chùèng cố gị àïì nghõ vúái anh ta hïët. Cố phẫi vị thïë
mâ chng ta àânh phẫi bỗ rúi lưëi giẫi thđch ca chng ta khưng?
Ngûúâi nựỗm mỳ khửng biùởt gũ hùởt, chựống coỏ ngỷỳõi thỷỏ ba nâo cho
chng ta biïët thïm àûúåc àiïìu gị, chđnh chng ta cng khưng cố
mưåt ngìn tin tûác nâo àïí biïët thïm, chng ta chùèng côn hy vổng
àûúåc biïët àiïìu gị cẫ. Àng vêåy, cấc bẩn cûá viïåc àêìu hâng i theo
tửi. Tửi cho rựỗng coỏ thùớ ngỷỳõi nựỗm mỳ biïët giêëc mú ca anh ta cố
nghơa gị nhûng vị khửng biùởt rựỗng mũnh biùởt nùn cho rựỗng mũnh
khửng biùởt.
Caỏc baồn seọ cho rựỗng ờy laõ lờỡn thỷỏ hai tửi lẩi dng lẩi sûå giẫ
d vâ lâm nhû thïë tưi giẫm giấ trõ ca phûúng phấp ài nhiïìu. Àiïìu
giẫ d thûá hai: Trong con ngûúâi cố nhûäng hoẩt àưång tinh thêìn mâ
anh ta biïët lâ cố nhûng khưng biïët àố laõ gũ... Caỏc baồn seọ cho rựỗng




Phên têm hổc nhêåp mưn

81

nhûäng giẫ d nây khưng thïí nâo thânh sûå thûåc àûúåc nïn nhûäng
kïët lån ca tưi sệ khưng cố giấ trõ gị.
Àng thïë, nhûng tưi khưng múâi cấc bẩn àïën àêy àïí giêëu giïëm
hay phúi bây caỏi gũ hùởt. Tửi aọ baỏo thỷỏc trỷỳỏc rựỗng ờy chó lâ bâi
hổc nhêåp mưn, àiïìu àố khưng cố nghơa rựỗng tửi phaói hiùởn cho caỏc
baồn caỏc baõi hoồc tỷỳõng trịnh thûåc àểp che giêëu nhûäng cấi khố khùn,

lêëp cấc hưë thiïëu sốt àïí lâm cho cấc bẩn cố cẫm tỷỳóng rựỗng aọ hoồc
ỷỳồc mửồt chuỏt gũ rửỡi. Khửng, chủnh vị cấc bẩn lâ nhûäng ngûúâi múái
bùỉt àêìu nïn tưi phẫi trịnh bây khoa hổc ca chng ta vúái ngun
hịnh ca nố, vúái nhûäng cấi gị khưng àiïìu hôa, cao vổng ca nố
cng nhû nhûäng khố khùn. Tưi biïët khoa hổc nâo cng thïë nhêët lâ
nhûäng khoa hổc múái bùỉt àêìu. Tưi cng biïët lâ giấo dc thûúâng cố
thối quen che giêëu khưng cho sinh viïn biïët nhûäng khố khùn vâ
nhûäng àiïìu thiïëu sốt ca mưn hổc. Vị vêåy, tưi àậ àûa ra hai àiïìu
giẫ d cố liïn quan chùåt chệ àïën nhau, nïëu cấc bẩn thêëy sûå viïåc àố
khố nhổc quấ, khưng vûäng chùỉc vâ nïëu cấc bẩn quen vúái nhûäng sûå
xấc thûåc cao hún, nhûäng sûå diïỵn dõch àểp àệ thị cấc bẩn chùèng nïn
ài xa hún nûäa. Tửi coõn cho rựỗng caỏc baồn nùn gaồt ra mửồt bïn nhûäng
vêën àïì têm l thị hún. Búãi vị cấc bẩn sệ khưng thêëy con àûúâng
chng ta àang theo àíi lâ con àûúâng chùỉc chùỉn àấng theo. Vẫ lẩi
mưåt khoa hổc cố thïí cho nhên loẩi àiïìu gị àố mâ khưng cêìn tịm
nhûäng kễ ng hưå mịnh. Chđnh nhûäng kïët quẫ sệ nối nhiïìu vïì giấ
trõ ca nố, nố cố thïí chúâ cho nhûäng kïët quẫ àố lâm cho mổi ngûúâi
ch .
Nhûng tưi cêìn bấo trûúác cho nhûäng ngûúâi mën theo con
àûúâng tưi ài lâ hai àiïìu giẫ d ca tửi khửng coỏ giaỏ trừ bựỗng nhau.
ửởi vỳỏi iùỡu thỷỏ nhêët, chng ta sệ dng cưng cåc khẫo cûáu àïí
chng ta chỷỏng minh rựỗng giờởc mỳ laõ mửồt hiùồn tỷỳồng tinh thêìn.
Côn vïì àiïìu thûá hai, chng ta àậ dng nố trong mưåt cưng viïåc khấc
rưìi, chng ta chó côn dng nố àïí giẫi nhûäng bâi toấn trong vêën àïì
nây.
ÚÃ àêu vâ trong phẩm vi nâo ngûúâi ta chûáng minh rựỗng coỏ
mửồt tri thỷỏc maõ chuỏng ta khửng biùởt gũ hùởt, uỏng nhỷ trỷỳõng hỳồp
cuóa anh chaõng nựỗm mỳ cuóa chng ta. Àố lâ mưåt àiïìu rêët àấng ch
, àấng ngẩc nhiïn, cố thïí thay àưíi hùèn quan niïåm ca chng ta vïì
àúâi sưëng tinh thêìn, khưng cêìn phẫi lấnh mùåt lâm gị. Àố lâ mưåt sûå

kiïån diïỵn tẫ mưåt cấi gị cố thûåc. Vêåy mâ sûå kiïån nây khưng hïì lấnh
mùåt. Nïëu ngûúâi ta khưng biïët àïën nố àêu cố phẫi lưỵi tẩi nố; chng




Sigmund Freud

82

ta cng khưng cố lưỵi gị nïëu têët cẫ nhûäng ngûúâi xa lẩ àưëi vúái nhûäng
sûå quan sất vâ thđ nghiïåm vïì vêën àïì nây àûa ra.
Viïåc chûáng minh sûå cố mùåt ca sûå kiïån nây àậ àûúåc thûåc
hiïån trong phẩm vi thưi miïn. Tưi àûúåc chûáng kiïën thđ nghiïåm sau
àêy cuãa Liebault vaâ Bernheim nùm 1889 úã Nancy: Ngûúâi ta ru nguã
möåt ngûúâi trong möåt giêëc nguã möång du, trong àoá ngûúâi bõ ru nguã
àûúåc gêy cho coá mưåt thûá ẫo giấc: lc tónh dêåy anh châng cố vễ nhû
khưng hay biïët nhûäng sûå viïåc xẫy ra trong giêëc ng. Khi Bernheim
hỗi anh vïì nhûäng sûå viïåc xẫy ra, anh trẫ lúâi lâ anh khưng nhúá gị
hïët. Nhûng Bernheim hỗi ài hỗi lẩi vâ quẫ quët lâ anh ta phẫi
biïët vâ chùỉc chùỉn cố biïët: thïë lâ anh châng ngêåp ngûâng, bùỉt àêìu
têåp trung tûúãng rưìi lẩi nhúá lẩi nhû trong giêëc mú mưåt àiïìu, rưìi
hai àiïìu rưìi câng ngây câng nhiïìu hún, câng rộ hún lïn cho túái khi
nhúá lẩi àûúåc hïët tûâ àêìu àïën cëi khưng côn sốt mưåt àiïìu nâo. Vị
àûúng sûå khưng hïì àûúåc ai cho biïët nhûäng àiïìu àố, chng ta phẫi
kïët luờồn rựỗng ngay trỷỳỏc khi bừ thuỏc ờớy, bựổt phaói nhúá lẩi, anh ta
àậ biïët cố nhûäng sûå viïåc xẫy ra trong lc ng. Chó cố àiïìu lâ nhûäng
biïën cưë oỏ nhỷ khửng biùởt rựỗng mũnh biùởt, tỷỳóng rựỗng mũnh khưng
biïët. Trûúâng húåp àố hoân toân giưëng nhû trûúâng húåp ngỷỳõi nựỗm
mỳ cuóa chuỏng ta.

Chựổc hựốn caỏc baồn ngaồc nhiùn khi nghe kïí lẩi sûå kiïån àố vâ
bẩn sệ hỗi: tẩi sao ưng lẩi khưng ấp dng phûúng phấp àố cho
nhûäng hânh vi sai lẩc trong khi chng ta gấn cho ngûúâi nối lúä lúâi
nhûäng mën mâ anh ta cho lâ khưng cố vâ nhêët àõnh ph nhêån.
Ngay khi mửồt ngỷỳõi cho rựỗng mũnh khửng hay biùởt gũ vùỡ nhûäng
biïën cưë, thûåc ra cố trong trđ nhúá ca mịnh thị viïåc anh ta khưng
biïët gị vïì nhûäng biïën cưë khấc trong sûå hoẩt àưång vïì tinh thêìn chẫ
lâm ai ngẩc nhiïn cẫ. L lån àố sệ lâm cho chng ta hiïíu cấc
hânh vi sai lẩc. Àấng lệ trong lc àố tưi phẫi dng cấch àố thûåc
nïëu tưi khưng mën àïí dânh dng trong mưåt trûúâng húåp khấc mâ
tưi cho lâ cêìn dng hún. Mưåt phêìn trong cấc hânh vi sai lẩc àậ
khiïën cho cấc bẩn cố nhûäng giẫi thđch, côn phêìn kia àậ àûa cấc
bẩn àïën chưỵ chêëp nhêån sûå cố mùåt ca cấc sûå hoẩt àưång tinh thêìn
chûa àûúåc biïët àïën. Àöëi vúái nhûäng giêëc mú chuáng ta båc phẫi tịm
cấch giẫi thđch núi khấc vâ tưi nghơ rựỗng chuỏng ta coỏ thùớ coi oỏ nhỷ
mửồt trỷỳõng hỳồp thưi miïn. Tịnh trẩng mưåt ngûúâi khi lâm hânh vi
sai lẩc lâ mưåt tịnh trẩng thưi miïn. Trấi lẩi giûäa tịnh trẩng thưi
miïn vâ tịnh trẩng ng cố sûå giưëng nhau rờởt roọ raõng. Thỷồc tùở
ngỷỳõi ta thỷỳõng noỏi rựỗng thưi miïn tûác lâ giêëc ng nhên tẩo.



Phên têm hổc nhêåp mưn

83

Chng ta bẫo ngûúâi àang bõ thưi miïn: ng ài. Vâ nhûäng lúâi chng
ta gúåi cho ngûúâi àố giưëng nhû mưåt giêëc mú trong giêëc ng bịnh
thûúâng. Trẩng thấi tinh thêìn trong cẫ hai trûúâng húåp giưëng nhau
hoân toân. Trong giêëc ng tûå nhiïn chng ta gẩt bỗ hïët nhûäng dêy

liïn lẩc vúái àúâi sưëng bïn ngoâi; trong giêëc ng thưi miïn cng thïë
chó khấc mưåt àiïìu lâ chng ta vêỵn tiïëp tc àïí àïën ngûúâi àang
thưi miïn ta - vâ chó ngûúâi àố thưi - vâ àang liïn lẩc vúái ta. Vẫ lẩi
cấi mâ ngûúâi ta gổi lâ giêëc ng ca ngûúâi v trong àố ngûúâi v tuy
ng nhûng vêỵn liïn lẩc vúái àûáa trễ chùèng khấc gị giêëc ng thưi
miïn. Vị vêåy sệ chùèng cố àiïìu gị quấ tấo bẩo nïëu chng ta gấn cho
giêëc ng tûå nhiïn mưåt àiïím àùåc biïåt ca giờởc nguó thửi miùn. Do oỏ,
khi chuỏng ta cho rựỗng ngỷỳõi nựỗm nguó biùởt roọ giờởc mỳ cuóa mũnh
nhỷng khửng biùởt rựỗng mũnh khửng biùởt khửng phaói laõ khửng coỏ
cựn bẫn. Àïën àêy chng ta thêëy múã ra mưåt con àûúâng thûá ba trong
viïåc khẫo sất cấc giêëc mú: sau nhûäng giêëc mú àố, nhûäng kđch thđch
bïn ngoâi gêy nïn sau nhûäng giêëc mú trong khi thûác, chuáng ta coá
nhûäng giêëc mú do sûå thưi miïn gêy nïn.
Vâ bêy giúâ chng ta lẩi cố thïí tiïëp tc cưng viïåc khẫo sất vúái
mưåt lông tin tûúãng to lúán. Vêåy tûác lâ ngỷỳõi nựỗm mỳ biùởt roọ vùỡ giờởc
mỳ cuóa mũnh, chuỏng ta chó côn lâm sao cho hổ biïët vâ nối cho ta
nghe. Chng ta sệ khưng u cêìu ngûúâi àố nối ngay cho ta biïët
giêëc mú àố cố nghơa gị, chng ta chó mën lâm sao cho anh ta
nhúá laåi nguyïn nhên giêëc mú, gúåi laåi nhûäng yá kiïën vâ lúåi đch ca
giêëc mú àố. Trong trûúâng húåp hânh vi sai lẩc (chùỉc chùỉn cấc bẩn
côn nhúá) àùåc biïåt lâ trong cêu chuån lúä lúâi vïì chûä Vorchwein,
chng ta àậ hỗi àûúng sûå tẩi sao y lẩi lúä lúâi nhû thïë, thị tûúãng
àêìu tiïn àïën trong àêìu anh ta à cho chng ta biïët rộ sûå viïåc rưìi.
Chng ta sệ àûa vâo thđ d nây, ấp dng mưåt kyọ thuờồt ỳn giaón.
Chuỏng ta seọ hoói ngỷỳõi nựỗm mỳ laõ taồi sao ửng ta laồi nựỗm mỳ nhỷ
thùở vaõ coi cêu trẫ lúâi àêìu tiïn lâ mưåt lúâi giẫi thđch. Chng ta sệ
khưng àïí àïën nhûäng sûå khấc biùồt trong trỷỳõng hỳồp ngỷỳõi nựỗm
mỳ tỷỳóng rựỗng mũnh biùởt vỳỏi trỷỳõng hỳồp cho rựỗng mũnh khửng biùởt,
vaõ chuỏng ta seọ giaói quyùởt vờởn ùỡ bựỗng caỏch coi nhỷọng taõi liïåu àố
nhû thåc cng mưåt loẩi.

K thåt nây quẫ thûåc rêët giẫn dõ nhûng tưi súå cấc bẩn lẩi
phẫn àưëi. Vâ cấc bẩn sệ bẫo: “Àố lâ mưåt àiïìu giẫ d múái”. Àiïìu giẫ
d thûá ba vâ àiïìu nây côn khưng àấng tin hún hai àiïìu kia nûäa.
Thïë nâo? Ưng baóo ngỷỳõi nựỗm mỳ noỏi cho ửng nhỷọng iùỡu anh ta
nhúá lẩi vïì giêëc mú rưìi ưng ta coi ln cêu trẫ lúâi àêìu tiïn ca anh



Sigmund Freud

84

ta nhû lâ mưåt lúâi giẫi thđch sao? Nhûng thûåc sûå thị cố thïí lâ anh ta
khưng nhúá lẩi hïët vâ chó cố trúâi múái biïët anh ta nhúá lẩi àiïìu gị.
Chng tưi khưng hiïíu ưng àõnh chúâ gị úã chng tưi. Àấng lệ phẫi
vêån dng trđ ốc phï bịnh thị úã àêy ưng lẩi àôi hỗi chng tưi tin
tûúãng ưng quấ àấng. Vẫ lẩi mưåt giêëc mú khưng thïí so sấnh vúái sûå
lúä lúâi vị trong giêëc mú cố nhiïìu thûá lùỉm, mịnh phẫi ch àïën
nhûäng àiïìu nâo trong nhûäng àiïìu ngûúâi ta nhúá lẩi.
Cấc bẩn nối àng. Mưåt giêëc mú khấc mưåt sûå lúä lúâi úã chưỵ cố
nhiïìu ëu tưë vâ chng ta phẫi coi sûå khấc biïåt nây lâ quan trổng
khi khẫo sất. Vị thïë tưi àïì nghõ chia giêëc mú ra thânh nhiïìu ëu tưë
vâ xết tûâng ëu tưë riïng biïåt mưåt, nhû thïë chng ta sệ cố mưåt sûå
giưëng nhau vúái sûå lúä lỳõi. Baồn cuọng coỏ lyỏ khi cho rựỗng khi hoói vïì
tûâng ëu tưë mưåt trong giêëc mú cng cố thïí laõ ngỷỳõi nựỗm mỳ seọ traó
lỳõi anh ta khửng nhỳỏ gị hïët. Sau nây bẩn sệ thêëy lâ cố nhûäng
trûúâng húåp mưåt cêu trẫ lúâi nhû thïë chng ta cng dng àûúåc, vâ
àiïìu k lẩ lâ àố lẩi chđnh lâ nhûäng trûúâng húåp giuáp cho chuáng ta coá
àûúåc nhûäng yá tỷỳóng vỷọng chựổc. Nhỷng thỷỳõng thỷỳõng khi ngỷỳõi ta
nựỗm mỳ trẫ lúâi lâ khưng nhúá gị cẫ, chng ta sệ vùån vểo anh ta, hỗi

ài hỗi lẩi, bẫo cho anh ta biïët lâ anh ta phẫi cố mưåt gị vâ sau
cng chng ta sệ thânh cưng. Anh ta sệ cho chng ta mưåt kiïën
bêët cûá kiïën nâo cng àûúåc, khưng quan hïå gị, anh ta sệ cho
chng ta rêët dïỵ dâng nhûäng kiïën mâ anh ta gổi lâ kiïën lõch sûã.
Anh ta sệ nối: “Sûå viïåc xẫy ra chiïìu hưm qua” hay “ Àiïìu nây lâm
tưi nhúá lẩi viïåc múái xẫy ra gêìn àêy”. Lâm nhû thïë dêìn dêìn chng
ta sệ thêëy lâ nhûäng giêëc mú thûúâng gùỉn liïìn vúái nhûäng cẫm tûúãng
nhêån àûúåc trong ngây gêìn àố vâ sûå viïåc nây xẫy ra ln ln hún
lâ chng ta tûúãng lc àêìu. Sau cng, ài tûâ giêëc mú anh châng àố sệ
bùỉt àêìu nhúá lẩi nhûäng àiïìu rêët xa xưi, nhiïìu khi xa xưi lùỉm.
Tuy nhiïn nïëu vïì nhûäng kiïën ph bẩn cố l thị vïì àiïím cêìn
thiïët bẩn lẩi khưng cố l. Bẩn tỷỳóng rựỗng tửi aọ haõnh ửồng voọ oaỏn
khi coi cờu traó lỳõi ờỡu tiùn cuóa ngỷỳõi nựỗm mỳ laõ mửồt lúâi giẫi thđch,
mưåt àiïìu àem lẩi cho tưi àiïìu tưi mën tịm hay chó vệ cho tưi con
àûúâng phẫi theo; baồn khửng coỏ lyỏ khi cho rựỗng cờu traó lỳõi cuóa
ngỷỳõi nựỗm mỳ seọ khửng liùn quan gũ ùởn nhỷọng àiïìu tưi àang tịm
vâ nïëu tưi àang chúâ àúåi cố mưåt àiïím gị tûác lâ tưi àang tin tûúãng
quấ àấng. Cố lêìn tưi àậ trấch cấc bẩn vïì àiïím quấ tin tûúãng vâo sûå
tûå do vâ tđnh cấch tûå nhiïn vùỡ phỷỳng diùồn tờm lyỏ, tửi aọ coỏ dừp
noỏi rựỗng mưåt sûå tin tûúãng nhû thïë lâ phẫn khoa hổc, khưng thïí
àûáng vûäng àûúåc trûúác sûå àôi hỗi ca thuët àõnh mïånh tinh thêìn.



Phên têm hổc nhêåp mưn

85

Khi ngûúâi ta àûúåc hỗi àûa ra möåt yá kiïën, chuáng ta àûáng trûúác möåt
sûå kiïån mâ chng ta phẫi chêëp nhêån. Nối nhû thïë chng tưi khưng

mën àûa ra mưåt kiïën nây àïí phẫn àưëi mưåt khấc. Ngûúâi ta cố
thïí chûáng tỗ àûúåc rựỗng yỏ kiùởn oỏ ngỷỳõi ỷỳồc hoói ỷa ra khửng phẫi
lâ khưng liïn quan gị àïën àiïìu chng ta tịm. Tưi vûâa àûúåc tin lâ
mưn têm l hổc thûåc nghiïåm cuọng vỷõa cho chuỏng ta nhỷọng bựỗng
chỷỏng nhỷ thùở tuy tưi cng khưng tin tûúãng quấ àấng vâo sûå viïåc
àố.
Vị lâ vêën àïì quan trổng, tưi u cêìu cấc bẩn ch àùåc biïåt.
Khi àôi hỗi mưåt ngûúâi nâo àố cho tưi biïët nghơ gị àậ àïën trong
àêìu ốc anh ta vïì mưåt àiïím nhêët àõnh nâo àố trong giêëc mú tưi u
cêìu, ngûúâi àố cûá àïí cho kiïën tûå nhiïn liïn tûúãng vúái nhau khi ài
tûâ möåt kiïën ngun thy. Àiïìu nây cêìn mưåt sûå ch àùåc biïåt,
mưåt chiïìu hûúáng khấc hùèn chiïìu hûúáng ca sûå suy nghơ. Cố nhiïìu
ngûúâi tịm thêëy chiïìu hûúáng àố dïỵ dâng, nhiïìu ngûúâi khấc lẩi gùåp
phẫi khố khùn trong vêën àïì nây. Vêåy mâ sûå tûå do liïn tûúãng cố
mưåt giấ trõ rêët cao: vđ d khi tưi bỗ rúi sûå hịnh dung ngun thy
mâ chó àïí àïën tđnh chêët ca kiïën àố thưi, vđ d nhû u cêìu
àûúng sûå tûå do nghơ àïën mưåt tïn riïng hay mưåt con sưë nâo àố. Mưåt
tûúãng nhû thïë côn vộ àoấn khưng lûúâng àûúåc hún lâ kiïën duâng
trong kyä thuêåt cuãa chuáng ta. Nhûng chuáng ta coá thùớ chỷỏng toó
rựỗng, trong trỷỳõng hỳồp naõo yỏ kiùởn naõy cuọng ỷỳồc quy ừnh bựỗng
nhỷọng sỷồ viùồc nửồi thùớ. Nhỷọng sûå viïåc nưåi thïí nây khi cố tấc dng,
chng ta khưng biïët gị hún lâ nhûäng khuynh hûúáng gêy rưëi trong
nhûäng hânh vi sai lẩc hay nhûäng khuynh hûúáng gêy ra nhûäng
hânh vi bêët chúåt.
Tưi àậ lâm nhiïìu cåc thđ nghiïåm nhû thïë vïì nhûäng tïn
riïng vâ nhûäng con sưë àïën tûå nhiïn trong ốc. Nhiïìu ngûúâi khấc
cng lâm nhû tưi, vâ nhiïìu cưng trịnh khẫo cûáu àậ àûúåc in lïn
thânh sấch. Ngûúâi ta dûåa vâo tïn riïng vûâa nghơ àïën àïí àïì nghõ
nhûäng liïn tûúãng cố tđnh cấch liïn tc, khưng phẫi lâ hoân toân tûå
do nhûng gùỉn liïìn nổ vâo kia nhû nhûäng tûúãng àûúåc gúåi ra

cho tûâng yïëu töë möåt trong giêëc mú. Ngûúâi ta cûá thïë tiïëp tc cho túái
khi khưng côn gúåi àûúåc thïm mưåt nâo nûäa. Khi thđ nghiïåm chêëm
dûát ngûúâi ta àûáng trûúác mưåt sûå giẫi thđch cho biïët nhûäng l do tẩi
sao àố lẩi àûúåc hiïån ra trong ốc ngûúâi àûúåc hỗi tïn riïng àố gêy
nïn, vâ cho chng ta hiïíu rộ têìm quan trổng ca cấi tïn àố àưëi vúái
ngûúâi àûúåc hỗi. Nhûäng thđ nghiïåm bao giúâ cng àûa àïën nhûäng kïët
quẫ nhû nhau, àûúåc lâm vúái nhiïìu trûúâng húåp khấc nhau vâ cêìn



Sigmund Freud

86

phất triïín thïm nhiïìu trûúâng húåp khấc nûäa. Nhûäng sûå liïn tûúãng
do nhûäng con sưë gêy nïn côn cố giấ trõ hún nûäa: nhûäng liïn tûúãng
nây tn ra nhanh vâ hûúáng vïì mưåt mc àđch côn àûúåc che giêëu
dûúái mưåt sûå chùỉc chùỉn khố hiïíu àïën nưỵi chng ta àêm ra hoang
mang khi nhịn chng diïỵu qua. Tưi kïí cho cấc bẩn nghe mưåt thđ d
thưi, mưåt thđ d àùåc biïåt cố lúåi vị cố thïí àûúåc trịnh bây mâ khưng
cêìn dâi dông lùỉm.
Mưåt hưm, nối chuån vúái mưåt thờn chuó, tửi cho ngỷỳõi naõy biùởt
rựỗng, mựồc dờỡu vỳỏi tđnh cấch vộ àoấn bïì ngoâi ca nố, mưỵi khi
ngûúâi ta tûå do nghơ àïën mưåt cấi tïn riïng nâo àố, tïn àố thïë nâo
cng chõu ẫnh hûúãng ca nhûäng chi tiïët rêët gêìn ngûúâi àang nghơ
àïën nố, ca nhûäng àiïím àùåc biïåt cng tịnh trẩng hiïån thúâi ca
nhûäng ngûúâi chõu thđ nghiïåm. Ngûúâi àố cố vễ khưng tin tưi, àïì nghõ
thûã ngay. Biïët anh châng rêët thđch chẩy quanh aõn baõ, tửi nghụ
rựỗng khi baóo anh choồn tùn mửồt ngûúâi àân bâ thïë nâo anh cng tỗ
vễ lng tng khưng biïët chổn tïn nâo. Anh cng cưng nhêån àiïìu

àố. Nhûng tưi cng nhû anh àïìu ngẩc nhiïn xiïët bao khi thêëy anh
ngưìi im mưåt lc, rưìi nối ra mổi tïn hiïån ra trong àêìu anh: Albine.
Tưi bẫo: “lẩ nhó. Trong àêìu anh cố gị dđnh dấng àïën cấi tïn àố? Cố
bao nhiïu ngûúâi àân bâ cố tïn àố trong söë nhûäng ngûúâi anh quen
biïët?” Khöng, anh khöng biïët ngûúâi àân bâ nâo cố cấi tïn nhû thïë
cẫ vâ trong ốc anh khưng cố gị dđnh dấng àïën cấi tïn àố. Thïë lâ
hỗng chûá gị? Sûå thûåc thị nhû thïë lâ xong rưìi, khưng cêìn phẫi cố
mưåt nâo múái cố thïí cùỉt nghơa sûå viïåc àố. Anh châng trễ tíi nây
tốc rêët vâng vâ trong khi thđ nghiïåm tưi ln ln gổi àa anh lâ
albinos (bẩch tẩng). Vẫ lẩi trong lc àang thđ nghiïåm, tưi vâ anh ta
àang xết vïì viïåc anh ta trưng cố vễ con gấi quấ. Do àố, ta thêëy
Albine khưng ai khấc hún lâ anh ta, mưåt ngûúâi con gấi mâ anh ta
àïí àïën nhiïìu nhêët.
Cng nhû thïë khi phên tđch nhûäng bẫn àân hiïån ra trong
àêìu chng ta, chng ta thêëy lâ sûå xët hiïån ca nhûäng bẫn àân àố
ty thåc vâo mưåt sưë kiïën trong àêìu chng ta mâ chng ta cố
quìn àïí àïën tuy khưng biïët chng hoẩt àưång ra sao. Chuỏng ta
coỏ thùớ dùợ daõng chỷỏng toó rựỗng súã dơ bẫn àân àố cố vễ vư tịnh hiïån ra
nhûäng thûåc ra chđnh búãi vị bẫn vùn ca bẫn àân àố hay ngìn gưëc
ca nố. Tưi khưng nối àïën nhûäng nhẩc sơ chđnh cưëng vị trong
trûúâng húåp nhûäng ngûúâi nây, sûå xët hiïån ca mưåt bẫn àân tûå nố
àậ cùỉt nghơa nhiïìu rưìi. Nhûng cố mưåt anh châng trong mưåt thúâi
gian rêët lêu ln ln bõ ấm ẫnh búãi bẫn àân ca Paris trong vúã



Phên têm hổc nhêåp mưn

87


“Ngûúâi àểp Hêlêne”. Sau khi phên tủch ngỷỳõi ta nhờồn ra rựỗng
trong ờỡu anh ta luửn luửn coỏ sỷồ giựỗng co giỷọa hai ngỷỳõi eồp Ida
vaõ Hêlêne.
Nïëu nhûäng tûúãng tûå do xët hiïån, khưng bõ ếp båc hay bõ
cưë gùỉng nâo chên ếp cng àûúåc giẫi thđch lâ cố liïn quan àïën
nhûäng trûúâng húåp sùén cố trong chng ta thị chng ta cố thïí kïët
lån bựỗng nhỷọng yỏ tỷỳóng chú gựổn liùỡn vaõo mửồt hũnh dung lc àêìu
thưi cng cố thïí quy àõnh àûúåc. Phên tủch cho thờởy rựỗng, ngoaõi
nhỷọng liùn quan gựổn liùỡn vỳỏi hịnh dung ngun thy, nhûäng àố
côn ph thåc vâo nhûäng tûúãng tịnh cẫm, nhûäng mùåc cẫm, nghơa
lâ vư thûác, trong lc phất sinh.
Nhûäng tûúãng ph thåc àố cng àậ àûúåc àem ra thđ
nghiïåm rêët hiïåu quẫ vâ àậ giûä trong mưn phên têm hổc mưåt vai
trô quan. Trûúâng phấi Wundt àïì nghõ thđ nghiïåm gổi lâ thđ nghiïåm
vïì liïn tûúãng trong àố ngûúâi chõu trấch nhiïåm sệ traó lỳõi rờởt nhanh
bựỗng mửồt phaón ỷỏng rờởt nhiùỡu cờu hỗi àûúåc coi nhû nhûäng sûå kđch
àưång. Ngûúâi ta cng cố thïí khẫo sất khoẫng thúâi gian giûäa sûå kđch
àưång vâ phẫn ûáng, tđnh chêët ca cêu trẫ lúâi àûúåc coi nhû phẫn
ûáng, nhûäng sûå lêìm lêỵn àûúåc coi nhû xẫy ra nïëu nhûäng thđ nghiïåm
àố àûúåc lâm ài lâm lẩi nhiïìu lêìn v v...Dûúái quìn àiïìu khiïín ca
Bleuler vâ Jung, trûúâng phấi Zurich àậ cùỉt nghơa àûúåc nhûäng
phẫn ûáng trong thđ nghiïåm nối rộ vïì nhûäng phẫn ûáng ca hổ trong
trûúâng húåp nhûäng phẫn ûáng nây khưng rộ rïåt bựỗng caỏch ựồt caỏc
cờu hoói phuồ. Luỏc ờởy ngỷỳõi ta thờởy rựỗng nhỷọng phaón ỷỏng ủt bửồc lửồ
kyõ khửi oỏ coỏ thùớ ỷỳồc quy ừnh rờởt roọ raõng bựỗng nhỷọng mựồc caóm
cuóa ngỷỳõi chừu thủ nghiùồm. Bựỗng nhờồn xeỏt oỏ Bleuler vâ Jung àậ
bùỉc àûúåc mưåt cêy cêìu giûäa mưn Têm l hổc thûåc nghiïåm vâ mưn
phên têm hổc.
Sau nhûäng àiïìu trịnh bây nây cấc bẩn cố thïí bẫo tưi laõ:
Chuỏng tửi cửng nhờồn rựỗng nhỷọng yỏ tỷỳóng ỷỳồc tỷồ do suy nghơ quẫ

lâ cố chõu ẫnh hûúãng nâo àố chûá khưng phẫi chó lâ vộ àoấn nhû
trûúác kia chng tửi tỷõng tỷỳóng. Chuỏng tửi cuọng cửng nhờồn rựỗng
nhỷọng yỏ àố cố ẫnh hûúãng àïën cấc giêëc mú. Nhûng àố khưng phẫi lâ
àiïìu chng tưi ch àïën. Ưng nối rựỗng mửồt yỏ tỷỳóng phaỏt sinh ra
tỷõ mửồt yùởu tửở cuóa mửồt giờởc mỳ ỷỳồc quy ừnh bựỗng ỳõi sửởng tinh
thờỡn tiùỡm taõng ựỗng sau yùởu tửở oỏ vaõ ỳõi sưëng tinh thêìn àố chûa
àûúåc tịm hiïíu. Vêåy mâ àiïìu àố chng tưi thêëy lâ chûa hïì àûúåc
chûáng minh. Chng tửi thờởy trỷỳỏc rựỗng mửồt yỏ tỷỳóng phaỏt sinh ra
so vúái mưåt ëu tưë ca mưåt giêëc mú thïë nâo cng ph thåc vâo



Sigmund Freud

88

nhỷọng phỷỏc thùớ cuóa ngỷỳõi nựỗm mỳ. Nhỷọng nhờồn xết nây cố lúåi đch
gị? Àấng lệ phẫi gip cho chng ta hiïíu rộ giêëc mú nố chó cho
chng ta biïët lâ cố nhûäng phûác thïí àố thưi. Mâ mùåc cẫm nây thị cố
liïn lẩc gị vúái nhûäng giêëc mú?”
Cấc bẩn nối àng, nhûng khưng trưng thêëy mưåt àiïìu vâ àiïìu
àố chđnh lâ l do tẩi sao khưng lêëy thđ nghiïåm vïì sûå liïn tûúãng lâm
àiïím khúãi àêìu trong cåc khẫo sất nây. Trong cåc thđ nghiïåm nây
chng ta vộ àoấn mưåt trong cấc ëu tưë quan trổng ca phẫn ûáng:
àố lâ tiïëng àûúåc dng lâm vêåt kđch àưång. Lc àố tiïëng nây trúã
thânh mưåt cấi mốc trung gian giûäa tiïëng kđch àưång vâ mùåc cẫm do
tiïëng nây gúåi ra cho ngûúâi chõu thđ nghiïåm. Trong giêëc mú tiïëng
kđch àưång ỷỳồc thay thùở bựỗng mửồt iùỡu gũ trong ỳõi sửởng tinh thờỡn
cuóa ngỷỳõi nựỗm mỳ. iùỡu naõy bựổt nguửỡn ỳó àêu khưng ai biïët vâ
cng cố thïí kïët quẫ ca mưåt phûác thïí. Vị thïë cho nïn quẫ thûåc

khưng phẫi laõ mửồt sỷồ quaỏ aỏng khi cửng nhờồn rựỗng, nhỷọng tûúãng
vïì sau nây gùỉn liïìn vâo nhûäng ëu tưë ca mưåt giêëc mú cng ph
thåc vâo phûác thïí ca ëu tưë nây vâ têët nhiïn cố thïí gip cho
chng ta tịm ra phûác thïí àố.
Cấc bẩn hậy cho phếp tửi trũnh baõy mửồt thủ duồ khaỏc ùớ chỷỏng
toó rựỗng sûå viïåc xaãy ra àuáng nhû chuáng ta mong àúåi. Sûå qụn lậng
cấc tïn riïng cng gưìm cố nhiïìu diïỵn biïën giưëng nhû nhûäng diïỵn
biïën trong giêëc mú, chó cố khấc mưåt àiïìu lâ trong qụn lậng mổi sûå
diïỵn biïën àïìu tiïën hânh trong mưåt ngûúâi thưi, trong khi vúái sûå giẫi
thđch giêëc mú chng ta phẫi chia àưi cho hai ngûúâi. Mưỵi khi tưi
qụn hùèn mưåt tiïn riïng, tưi duõ sao cuọng biùởt chựổc rựỗng mũnh biùởt
tùn oỏ. Muửởn cho ngỷỳõi nựỗm mỳ cuọng coỏ sỷồ chựổc chựổn naõy chng
tưi phẫi dng thđ nghiïåm ca Bernheim. Chó cố àiïìu lâ tưi khưng
lâm sao biïët àûúåc cấi tïn qụn àố lâ gị. Tưi cûá viïåc cưë gùỉng àïí gúåi
lẩi trong oỏc ngỷỳõi nựỗm mỳ: chựống mờởy luỏc maõ tửi seọ thêëy nhûäng cưë
gùỉng nây khưng ài àïën àêu cẫ. Tuy nhiïn tưi cố thïí gúåi ra thûåc
nhiïìu tïn àïí thay thïë vâo nhûäng cấi tïn bõ qụn lậng. Mưỵi khi mưåt
cấi tïn bõ thay thïë àố hiïån ra trong ốc tửi thũ tửi vỳỏi ngỷỳõi nựỗm mỳ
ỳó vaõo tũnh traồng hoân toân giưëng nhau. ëu tưë ca giêëc mú khưng
phẫi lâ mưåt cấi gị cố thûåc: nố chó cố nhiïåm v thay thïë mưåt cấi gị
mâ tưi khưng biïët vâ phên tđch sệ lâm cho biïët. Sûå khấc biïåt duy
nhêët giûäa hai tịnh trẩng àố lâ úã chưỵ trong viïåc qụn tưi nhêån ra
ngay lâ mưåt tïn nâo àố gúåi lïn chó lâ mưåt cấi tïn dng àïí thay thïë
trong khi trûúâng húåp ëu tưë ca mưåt giêëc mú thị chng ta chó cố
thïí àẩt àûúåc àïën chưỵ àố sau bao nhiïu cưng trịnh khẫo cûáu lêu dâi



Phên têm hổc nhêåp mưn


89

vâ khố nhổc. Nhûng ngay trong trûúâng húåp qụn tïn chng ta cố
cấch àïí tịm lẩi tïn thûåc khi tïn nây bõ chịm trong vư thûác. Khi têåp
trung têët cẫ tû tûúãng vâo viïåc tịm cấc tïn thay thïë, mưỵi khi bêët
thêìn àûa ra mưåt cấi tïn thay thïë chng ta cng cố thïí sau bao
nhiïu lờỡn doõ hoói, ngoựỗn ngheõo tiùởn tỳỏi caỏi tùn bừ quùn vaõ nhờồn
thờởy rựỗng nhỷọng caỏi tùn thay thùở ửồt nhiïn hiïån ra cuäng nhû caác
tïn do chuáng ta gúåi lïn àïìu cố liïn lẩc chùåt chệ vúái cấi tïn bõ qụn
vâ ph thåc vâo nố.
Vẫ lẩi àêy lâ mưåt sỷồ phờn tủch thuửồc loaồi oỏ: mửồt hửm tửi
thờởy rựỗng mịnh qụn tïn xûá Riviera trong àố tïn Monte- Carlo lâ
mưåt thânh phưë àûúåc biïët àïën nhiïìu nhêët. Bûåc quấ, nhûng sûå thûåc
lâ nhû thïë. Tưi duåt lẩi têët cẫ nhûäng àiïìu mịnh biïët vïì xûá àố,
nghơ àïën ưng hoâng Albert, àïën tôa Matignon-Grimaldi, àïën àấm
cûúái ca ưng hoâng, àïën sûå ham mï thấm hiïím dûúái biïín ca ưng
ta, àïën nhiïìu liïn can àïën xûá àố lùỉm nhûng khưng ùn thua gị. Tưi
thưi khưng tịm nûäa vâ cho nhûäng tïn thay thïë hiïån ra cẩnh cấi tïn
bõ qụn: nâo Monte- Carlo, nâo Pirếmant, nâo Albanie,
Montevideo, Colico. Trong nhûäng tïn àố tùn Albanie ỷỳồc tửi chuỏ yỏ
ùởn nhỷng ỷỳồc thay bựỗng Montenegro vị sûå phẫn trđ giûäa àen vâ
trùỉng. Tưi nhêån thờởy rựỗng trong nhỷọng tùn oỏ coỏ bửởn tùn coỏ chûä
Mon, thïë lâ tưi nhúá ra vâ kïu lïn: Monaco. Vêåy lâ nhûäng tiïëng
thay thïë thûåc sûå àïìu xët phất tûâ tïn bõ qụn, bưën tïn thûá nhêët cố
vêìn àêìu Mon, tïn cëi cng cố nhûäng vêìn sau vâ nhêët lâ vêìn cëi.
Tưi cng tịm ra ln l do lâm cho tưi qụn tïn Monaco: chđnh chûä
Munchen tïn Àûác ca Monaco àậ lâ cho tưi qụn hùèn chûä àố.
Thđ d vûâa kïí chùỉc chùỉn tưët àểp nhûng quấ àún giẫn. Trong
trûúâng húåp khấc chng ta phẫi têåp trung nhiïìu tïn hún nûäa múái cố
thïí lâm cho giưëng nhûäng sûå xẫy ra trong giêëc mú. Tưi àậ lâm cấc

cåc thđ nghiïåm nhû thïë. Mưåt hưm cố mưåt ngûúâi lẩ mùåt múâi tưi
ëng rûúåu vang . Nhûng khi vâo àïën tiïåm rûúåu anh ta khưng lâm
sao nhúá lẩi àûúåc cấi tïn thûá rûúåu mâ anh ta rêët thđch nïn múái múâi
tưi ëng. Sau khi àûa ra rêët nhiïìu tïn àïí thay thïë vaõo caỏi tùn bừ
quùn, tửi i ùởn kùởt luờồn rựỗng sûå qụn lậng nây lâ hêåu quẫ ca
mưåt sûå cêëm àoấn nâo àố cố dđnh dấng àïën cấi tïn Hedwige. Tưi nối
cho anh bẩn múái nghe, khưng nhûäng anh nhêån rựỗng quaó coỏ mửồt
lờỡn anh uửởng thỷỏ rỷỳồu naõy vỳỏi mưåt ngûúâi àân bâ tïn lâ Hedwige
mâ anh ta côn nhúá àûúåc cấi tïn àậ bõ qụn nûäa. Dẩo àố anh ta cố
vúå vâ àang sưëng n êëm trong gia àịnh nïn khưng mën nhúá lẩi
cấi tïn Hedwige ca mưåt thúâi xa xûa.



Sigmund Freud

90

Têët cẫ nhûäng gị gip cho chng ta tịm lẩi àûúåc mưåt cấi tïn bõ
qụn lậng chùỉc cng sệ gip àûúåc chng ta trong viïåc giẫi thđch
mưåt giêëc mú: chùỉc chùỉn chng ta tịm hiïíu àûúåc nhûäng ëu tưë coõn
ờớn naỏu, chỷa ỷỳồc biùởt ùởn bựỗng caỏch ỷa ra nhiïìu sûå liïn tûúãng
ûác àoấn àïí thay thïë nhûäng ëu tưë nâo àố mâ chng ta dng lâm
khúãi àiïím. Theo nhû thđ d trong viïåc qụn tïn chng ta phẫi cho
rựỗng nhỷọng liùn tỷỳóng coỏ dủnh daỏng ùởn mửồt yùởu tưë àố trong giêëc
mú cng cố thïí tịm ra àûúåc nhúâ chđnh ëu tưë àố vâ bûác bịnh phong
vư thûác ựỗng sau. Nùởu nhỷọng iùỡu giaó duồ cuóa tửi uỏng thị k thåt
ca chng ta sệ àûúåc chûáng minh ln.
Àïën àêy tưi phẫi àûa ra mưåt đt danh tûâ nûäa mâ àấng lệ mịnh
phẫi dng àïën tûâ lêu rưìi. Chng ta sệ gổi lâ nưåi dung rộ râng ca

giêëc mú nhûäng àiïìu ngûúâi ta kïí cho ta nghe vïì giêëc mú, vâ gúåi lẩi
nhûäng tûúãng tiïím tâng trong giêëc mú nhûäng àiïìu ngûúâi ta giêëu
khưng nối àïën hay êín nấu trong giêëc mú, nhûäng tûúãng mâ ngûúâi
ta mën tịm hiïíu khi phên tđch nhûäng tûúãng gùåp trong àố.
Chng ta hậy xết àïën nhûäng liïn quan giûäa nưåi dung vâ tûúãng
tiïìm tâng ca giêëc mú. Nhûäng liïn quan àố cố thïí cố nhiïìu loẩi.
Trong cấc thđ d a vaõ b noỏi trùn nửồi dung cuọng nựỗm trong thânh
phêìn ca nhûäng tûúãng tiïìm tâng nhûng chó đt thưi. Mưåt phêìn lúán
tinh thêìn do cấc tûúãng vư thûác trong giêëc mú húåp thânh àậ in
sêu vâo trong nưåi dung giêëc mú vúái tđnh cấch hóåc lâ nhûäng phờỡn
nhoó, hoựồc bựỗng caỏch aỏm chú, hoựồc laõ nhỷọng biùớu ngûä cố tđnh cấch
tûúång trûng, nhûäng chûä vùỉn tùỉt dng trong àiïån tđn. Cưng viïåc giẫi
thđch lâ bưí tc nhûäng mẫnh nhỗ, nhûäng ấm chó àố nhû chng ta
àậ thânh cửng trong thủ duồ b. Vờồy sỷồ thay thùở bựỗng mưåt mẫnh nhỗ
hay mưåt êín ngûä trong giêëc mú chđnh lâ mưåt trong cấc hịnh thûác
thay àưíi ca giêëc mú. Ngoâi ra trong thđ d chng ta thêëy xët
hiïån mưåt trûúâng húåp tịm lẩi àûúåc hïët sûác rộ râng trong nhỷọng thủ
duồ sau ờy.
d. Ngỷỳõi nựỗm mỳ keỏo ra sau giûúâng mưåt bâ mâ anh quen
biïët. tûúãng àêìu tiïn àïën trong àêìu lâm cho anh ta hiïíu hïët
nghơa ca giêëc mú: anh thđch ngûúâi àố hún cấc ngûúâi khấc (trong
tiïëng Àûác chûä kếo theo sau hervorziehen vúái chûä thđch hún Vorzug
cng mưåt gưëc zug vâ ziehen).
e. Mưåt ngûúâi khaỏc nựỗm mỳ thờởy em bừ nhửởt trong caỏi rỷỳng.
Y tỷỳóng ờỡu tiùn thay caỏi rỷỳng bựỗng mửồt caỏi tuó vâ sau cho biïët
nghơa ca giêëc mú: em anh ta mën giẫm búát chi tiïu
(Schranktsich ein: nghơa tûâng chûä lâ tûå nhưët vâo trong t).