h a n g e Vi
e

w

N
y
bu
to
k
lic

c u -tr a c k

Sau năm 1991 cùng với sự sụp đổ của Liên Xô và hệ
thống các nước xà hội chủ nghĩa(XHCN) ở Đông Âu, nền
kinh tế chính trị thế giới đà chuyển từ trạng thái hai cực
đối đầu sang nền kinh tế chính trị đa cực, đa phương hoá,
đa dạng hoá theo xu hướng hoà bình, đối thoại, hợp tác phát
triển cùng có lợi.
Trong bối cảnh đó, từ việc nhận thức đúng đắn trong
thực tiễn và lý luận với mục tiêu đưa nước ta phát triển hội
nhập với khu vực và thế giới. Ngay từ đại hội Đảng VI,
Đảng ta đà xác định Chuyển đổi mô hình kinh tế chỉ huy
mang nặng tính bảo thủ trì trệ sang nền kinh tế hàng hoá
nhiều thành phần và vận hành theo cơ chế thị trường có sự
quản lý của nhà nước theo định h­íng XHCN ”. HiƯn nay
nỊn kinh tÕ n­íc ta bao gồm 6 thành phần kinh tế trong đó
thành phần kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, cùng với
các thành phần kinh tế tập thể tạo nên một nền tảng vững
chắc cho nền kinh tế quốc dân.

w

.d o

m

Giỏo trỡnh hình thành quy trình phân tích
ngun lý quốc hữu hóa doanh nghip t bn
tmở
nhõn
Phần
đầu

o

.c

C

m

o

.d o

w

w


w

w

w

C

lic

k

to

bu

y

N

O
W

!

XC

er

O

W

F-

w

PD

h a n g e Vi
e

!

XC

er

PD

F-

c u -tr a c k

.c


y
o

c u -tr a c k


.c

Sau 17 năm đổi mới, nước ta đà đạt được nhiều thành
tựu quan trọng, nền kinh tế hàng hoá phát triển rất sôi động
mở ra cho n­íc ta nhiỊu vËn héi míi, ®ång thêi cịng phát
sinh không ít khó khăn và thách thức. Trên cơ sở những
thành tựu đà đạt được và những khó khăn trước mắt. Báo
cáo chính trị đại hội Đảng IV một lần nữa khẳng định quyết
tâm của Đảng và Nhà Nước ta “thùc hiƯn nhÊt qu¸n chÝnh
s¸ch ph¸t triĨn kinh tÕ nhiều thành phần và nói rõ thêm
Các thành phần kinh tế kinh doanh theo pháp luật đều là
bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trường
định hướng XHCN cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh
tranh lành mạnh, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ
đạo.
Là những nhà kinh tế, là những cán bộ quản lý kinh tế
trong tương lai thì việc sinh viên kinh tế tìm hiểu về kinh tế
Nhà nước (KTNN) và vai trò chủ đạo của nó trong nền kinh
tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam là hết sức quan
trọng và cần thiết bởi qua đó sẽ nâng cao được trình độ và
nhận thức về KTNN đồng thời tạo hành trang vững chắc
cho những tư duy và hoạt động kinh tế của mình sau này.

.d o

m

o


w

w

w

.d o

C

lic

k

to

bu

y
bu
to
k
lic
C

w

w

w


N

O
W

!

h a n g e Vi
e

N

PD

!

XC

er

O
W

F-

w

m


h a n g e Vi
e

w

PD

XC

er

F-

c u -tr a c k

.c


y
o

c u -tr a c k

.c

Phần nội dung

I Khái quát chung về thành phần kinh
tế Nhà nước


1- Thành phần kinh tÕ Nhµ n­íc
HiƯn nay cã nhiỊu ý kiÕn vµ có nhiều quan điểm khác
nhau quan niệm về kinh tế nhà nước (KTNN), tuy nhiên
chúng ta không thể đồng nhất một cách giản đơn KTNN với
doanh nghiệp Nhà nước (DNNN). Bëi lÏ, ta biÕt r»ng khu
vùc KTNN bao gåm mäi hoạt động của Nhà nước mà trong
đó DNNN là bộ phận không thể tách rời và hoạt động của
nó là một trong những hoạt động chủ yếu. Đây là lực lượng
vật chất cơ bản, đảm bảo cho việc thực hiện các mục tiêu
kinh tế xà hội của Nhà nước.

.d o

m

o

w

w

w

.d o

C

lic

k


to

bu

y
bu
to
k
lic
C

w

w

w

N

O
W

!

h a n g e Vi
e

N


PD

!

XC

er

O
W

F-

w

m

h a n g e Vi
e

w

PD

XC

er

F-


c u -tr a c k

.c


y
o

c u -tr a c k

.c

1.1 Khái niệm thành phần kinh tế nhà nước
Do tính chất rộng lớn và đa dạng của thành phần
KTNN bao chùm nền kinh tế nên khái niệm về thành phần
KTNN cũng mang tính chất tương đối. Nên xét về khía
cạnh hình thức tổ chức, thì khu vực KTNN bao gồm:
- Các DNNN hoạt động kinh doanh và các DNNN
hoạt động công ích
- Các doanh nghiệp có cổ phần Nhà nước chi phối
hoặc có cổ phần đặc biệt của Nhà nước (theo quy định của
Luật DNNN)
- Các doanh nghiệp có vốn đóng góp của Nhà nước
- Các tổ chức sự nghiệp kinh tế của Nhà nước
Còn nếu xét về khía cạnh của lĩnh vực hoạt động trong nền
kinh tế thì khu vực KTNN bao gồm các hoạt động của Nhà
nước trong việc.

.d o


m

o

w

w

w

.d o

C

lic

k

to

bu

y
bu
to
k
lic
C

w


w

w

N

O
W

!

h a n g e Vi
e

N

PD

!

XC

er

O
W

F-


w

m

h a n g e Vi
e

w

PD

XC

er

F-

c u -tr a c k

.c


y
o

c u -tr a c k

.c

- Quản lý và khai thác các nguồn tài nguyên

- Đầu tư, quản lý và khai thác các công trình hạ tầng
kỹ thuật (đường xá , bến bÃi, cảng, các khu công nghiệp tập
trung vv)
- Các tổ chức kinh tế hoạt động trong lĩnh vực công
nghiệp, nông nghiệp, thương mại, dịch vụ, trong lĩnh vực tài
chính, tính dụng, ngân hàng
1.2 Cơ sở hình thành kinh tế nhà nước
KTNN mà trước tiên là các DNNN được hình thành
trên cơ sở:
- Nhà nước đầu tư xây dựng
- Quốc hữu hoá các doanh nghiệp tư bản tư nhân
- Góp cổ phần khống chế với các doanh nghiệp tư nh©n

.d o

m

o

w

w

w

.d o

C

lic


k

to

bu

y
bu
to
k
lic
C

w

w

w

N

O
W

!

h a n g e Vi
e


N

PD

!

XC

er

O
W

F-

w

m

h a n g e Vi
e

w

PD

XC

er


F-

c u -tr a c k

.c


y
o

c u -tr a c k

.c

Ngoài ra với bản chất XHCN của mình Nhà nước ta đÃ
xác định: Đất đai, tài nguyên thiên nhiên, tài chính, ngân
hàng

Do Nhà nước nắm giữvà quản lý với mục đích chi

phối và điều tiết dịnh hướng sự phát triển kinh tế xà hội
1.3 Đặc điểm của TPKTNN
Đặc điểm cơ bản, nổi bật nhất của thành phần KTNN
là nó thuộc sở hữu của Nhà nước. Tuy nhiên ở đây ta phải
phân biệt ro ràng giữ phạm trù sở hữu Nhà nước với phạm
trù quyền sử dụng của thành phần KTNN.
Sở hữu Nhà nước là một phạm trù rộng lớn hơn nếu ta đem
so sánh với phạm trù KTNN với lý do: ĐÃ nói đến thành
phần KTNN thì trước hết nó phải thuộc quyền sở hữu của
Nhà nước. Nhưng sở hữu của Nhà nước có thể do các thành

phần kinh tế khác sử dụng, ví dụ như đất đai là tài sản mà
Nhà nước đại điện cho toàn dân về sở hữu, nhưng kinh tế hộ
gia đình (cá thể tiểu chủ), các hợp tác xà nông nghiệp, hay
doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế khác vẫn được Nhà
nước giao quyền sử dụng đất lâu dài, chính việc này đà giải
thích được việc mua bán đất đai trên thị trường hiện nay. Về

.d o

m

o

w

w

w

.d o

C

lic

k

to

bu


y
bu
to
k
lic
C

w

w

w

N

O
W

!

h a n g e Vi
e

N

PD

!


XC

er

O
W

F-

w

m

h a n g e Vi
e

w

PD

XC

er

F-

c u -tr a c k

.c



y
o

c u -tr a c k

.c

thực chất thì đây chỉ là việc mua bán quyền sử dụng đất bởi
vì đất đai là sản phẩm của tự nhiên con người không thể
tiến hành sản xuất ra nó được. Và ngược lại những tài sản
thuộc quyền sở hữu của Nhà nước thì không hẳn đà phải là
do thành phần KTNN sử dụng, mà các thành phần kinh tế
khác vẫn có thể sử dụng. Ví dụ như việc Nhà nước góp vốn,
cổ phần ở các thành phần kinh tế khác thông qua việc liên
doanh, liên kết mà từ đó hình thành nên thành phần kinh tế
tư bản Nhà nước.
Đặc điểm thứ hai của thành phần KTNN là các doanh
nghiệp Nhà nước được tổ chức hoạt động sản xuất, kinh
doanh theo nguyên tắc hạch toán kinh tế, xoá bỏ dần sự bao
cấp của Nhà nước.
Đặc điểm thứ ba nữa là trong thành phần KTNN thực
hiện phân phối theo lao động và theo hiệu quả sản xuất kinh
doanh, đây là một đặc điểm rất quan trọng của các doanh
nghiệp thuộc thành phần KTNN, là hình thức phân phối can
bản và là nguyên tắc phân phối chủ yếu, thích hợp với các
thành phần dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất ở
nước ta hiÖn nay.

.d o


m

o

w

w

w

.d o

C

lic

k

to

bu

y
bu
to
k
lic
C


w

w

w

N

O
W

!

h a n g e Vi
e

N

PD

!

XC

er

O
W

F-


w

m

h a n g e Vi
e

w

PD

XC

er

F-

c u -tr a c k

.c


y
o

c u -tr a c k

.c


2. Sự khác nhau giữa KTNN và kinh tế tư bản (KTTB)
độc quyền.
Trong giai đoạn hiện nay nền kinh tế hàng hoas phát
triển theo cơ chế thị trường đang có bước tiến mạnh mễ
đem lại hiều thành tựu về kinh tế, văn hoá, xà hội, cải thiện
cuộc sống con người. Tuy nhiên song hành với nó là những
tiêu cực hạn chế vốn thuộc về bản chất của cơ chế thị
trường. Điều đó đòi hỏi cần có một chủ thể kinh tế đủ vững
mạnh để đứng ra điều tiết nền kinh tế phát huy những mặt
tích cực khắc phục những quyết điểm của cơ chế thị tr­êng
vµ Nhµ n­íc chÝnh lµ mét chđ thĨ kinh tÕ quan trọng có khả
năng nhận thức và vận dụng những quy luật kinh tế khách
quan vào nền kinh tế, đồng thời Nhà nước đưa ra các chính
sách vĩ mô nhằm khắc phục nhưng hạn chế của cơ chế thị
trường tạo ra động lực mới cho phát triển kinh tế vv Vì thế
mà Samuelson đà nhận định Thiếu sự can thiệp của Nhà
nước vào nền kinh tế chẳng khác nào vỗ tay bằng một bàn
tay. Dựa trên những chế độ chính trị xà hội khác nhau mà
vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế và những công cụ
điều tiết nền kinh tế của Nhà nước cũng khác nhau. Nếu

.d o

m

o

w

w


w

.d o

C

lic

k

to

bu

y
bu
to
k
lic
C

w

w

w

N


O
W

!

h a n g e Vi
e

N

PD

!

XC

er

O
W

F-

w

m

h a n g e Vi
e


w

PD

XC

er

F-

c u -tr a c k

.c