1

LÝ TƯỞNG GIẢI PHĨNG TRIỆT ĐỂ CON NGƯỜI
TRONG “TUN NGƠN CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN” LÀ GIÁ
TRỊ CAO ĐẸP VÀ VĨNH HẰNG CỦA NHÂN LOẠI
Nội dung Tuyên ngôn của Đảng cộng sản là sự kết tinh của lao
động khoa học sáng tạo của C.Mác và Ph.ăngghen, chứa đựng nhiều
giá trị khoa học và cách mạng, có ý nghĩa rất lớn lao đối với cuộc
sống nhân loại tiến bộ trên thế giới trong 160 năm qua. Trong đó, tư
tưởng giải phóng triệt để, toàn diện con người như là một sự hội tụ
của nhiều giá trị tốt đẹp về triết học, về chính trị, về nhân văn…
Chính nhờ vậy mà tác phẩm Tun ngơn của Đảng cộng sản đã có
sức sống mãnh liệt, giữ được sự bền vững và đã tạo nên một phong
trào thực tiễn cách mạng mang tính chất khoa học, ghi dấu ấn vô
cùng sâu sắc trong đời sống của nhân loại toàn thế giới. Trong bài
thu hoạch, xin được tiếp cận lý tưởng giải phóng triệt để con người
là giá trị cao nhất và tập trung của tác phẩm.
1. Giải phóng con người là tư tưởng hàng đầu của các vĩ nhân
mọi thời đại, là khác vọng của nhân loại ở các thời kỳ lịch sử và đã
được phản ánh tập trung trong tuyên ngôn của Đảng cộng sản.
Hàng ngàn năm qua các nhà tư tưởng của nhân loại đã kế tiếp
nhau từng bước thắp sáng niềm tin, bồi đắp năng lực trí tuệ để con
người tiến tới tự do nhờ khắc phục sự phụ thuộc thụ động vào tự
nhiên và các quan hệ xã hội. Các nhà triết học cổ đại ở Hy lạp,Ấn
độ, Trung quốc đã hết sức đề cao giá trị tự do của con người sống


2

trong xã hội và hàu hết các nhà triết học lớn đều có tiếng nói chung
là: nghèo đói trong tự do cịn hơn giàu sang trong nơ lệ. Các tơn

giáo lớn của nhân loại đã cụ thể hơn khi đi tìm tự do và con đường
giải phóng tín đồ của mình, nên Đức phật thích ca Mâu Ni, Chúa
Giê Su, Thánh al và các nhà sáng lập lý thuyết về Chủ nghĩa xã hội
khoa học có thể gặp nhau ở khác vọng lam cho con người hạnh
phúc. Tất nhiên, cơ sở khoa học và thực tiễn của họ rất khác nhau
nên vai trò lịch sử và ý nghĩa tiến bộ xã hội khơng giống nhau. Vì
như C.Mác đã khẳng định: các nhà triết học trước Mác hoặc cùng
thời với ông đã giảI thích thế giới bằng nhiều cách khác nhau, song
theo Mác thì vấn đề là cảI tạo thế giới. Về con người cũng như tự do
và sự phát triển tồn diện của nó được nhiều nhà tư tưởng, lý luận
xem xét hết sức trừu tượng của những con người lý tính, tách rời xã
hội và hoạt động thực tiễn, sống ngoài quần chúng nhân dân, đứng
trên dân tộc và giai cấp. Ngược lại, Mác và Ăng-ghen đã chú ý đến
tính hiện thực là tổng hồ của các mối quan hệ xã hội, là con người
cảm tính, gắn với hoạt động thực tiễn; con người không tách rời
quần chúng nhân dân lao động, hoà trong giai cấp, dân tộc của
những hoàn cảnh lịch sử cụ thể. Do vậy, trong tuyên ngôn của đảng
cộng sản đã xác định mục tiêu cao cả nhất cần đạt đến là phát triển
tự do cho tất cả mọi người. Phải “ Thay thế xã hội tư sản cũ, với
những giai cấp và đối kháng giai cấp của nó, sẽ xuất hiện một liên


3

hợp, trong đó sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự
phát triển tự do của tất cả mọi người”1
2. Đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc, thủ tiêu chế độ tư bản
chủ nghĩa, xoá bỏ mọi áp bức, bóc lột là phương thức, là phương
tiện để đạt được các giá trị người chân chính đsx được Mác và
ăngghen luận giảI khoa học và cách mạng tong tuyên ngôn.

Trước hết, Mác và ăngghen đã nhận thức sâu sắc khát vọng
của nhân loại về giải phóng con người và xem đó như một động lực
phát triển của lịch sử lồi người. Hai ơng đã lập luận rằng, xã hội n
ô lệ đã bị xã hội phong kiến thay thế, xã hội phong kiến đã bị xã hội
tư bản thay thế và đến lược nó xã hội tư bản sẽ bị xã hội cộng sản
thay thế. Các sự thay thế đó khơng phải là ý muốn chủ quan, mà là
sự thống nhất sự chính muồi của điều kiện khách quan và nhân tố
chủ quan. Đến chủ nghĩa tư bản, nhu cầu về tự do và phát triển con
người đã có bước phát triển cao, do đó mà tính tất yếu cấp thiết về
giải phóng con người đã đặt ra rất thực té. “Vì sự đối kháng các giai
cấp phát triển song song với công nghiệp cho nên họ càng không
thấy những điều kiện vật chất cần cho sự giải phóng của giai cấp vơ
sản, và cứ đi tìm một khoa học xã hội, những quy luật xã hội, nhằm
mục

đích

tạo

ra

những

điều

kiện

ấy”. 2

Theo đó, những người sáng lập ra chủ nghĩa cộng sản khoa học

đã lựa chọn đấu tranh để giải phóng con người thốt khỏi sự phụ
1
2
2

C.Mác và Ăngghen, Toàn tập, tập 4, Nxb CTQG, H1995,tr 628.
C.Mác và Ăngghen, Toàn tập, tập 4, Nxb CTQG, H1995,tr 640.
C.Mác và Ăngghen, Toàn tập, tập 4, Nxb CTQG, H1995,tr 646


4

thuộc thụ động của con người trong quan hệ với tự nhiên và mọi ách
áp bức, sự bất bình đẳng trong xã hội và gia đình nhằm để con
người thật sự có độc lập, tự do phát triển tồn diện. Vì mục tiêu cao
cả đó mà Mác và ăngghen đã sử dụng đến phương thức đáu tranh
giai cấp, đấu tranh dân tộc, thậm chí cịn phải thực hiện một sự
chun chính nhất định để bảo vệ mục tiêu giải phóng xã hội, giải
phóng giai cấp, giải phóng con người. Đó là một thứ bạo lực tiến bộ
cách mạng mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. chính trên lẽ phải đó mà
Mác và ăngghen đã công khai rằng: “những người cộng sản coi là
điều đáng khinh bỉ, nếu giấu giếm những quan điểm và ý định của
mình. Họ muốn cơng khai tun bố rằng mục đích của họ chỉ có thể
đạt được bằng cách dùng bạo lực lật đổ toàn bộ trật tự xã hội hiện
hành”1
3. Mác và ăngghen đã lựa chọn những con người với chữ
Người viết hoa của lịch sử nhân loại làm lực lượng tiên phong cho
sự nghiệp giải phóng con người hồn tồn và triệt để.
Hai phát minh vĩ đại của Mác: học thuyết giá trị thặng dư , chủ
nghĩa duy vật lịch sử đã nâng tầm của C.Mác và Ph.Ăng-ghen trong

tìm kiếm lực lượng tiên phong của lịch sử của thời đại quá độ từ chủ
nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Vì nội dung hai học thuyết có
tầm vóc thời đại, là cơ sở phương phát luận trực tiếp để xác định vai
trò quyết định sự phát triển của lịch sử là quần chúng nhân dân và
trong xã hội tư bản, vai cấp vô sản muốn giải phóng mình trước hết
1


5

phải giải các đồng minh của họ. Trong Tuyên ngôn của Đảng cộng
sản, Mác và Ăng-ghen đã có lịng tin khoa học và cách mạng trong
sự nghiệp giải phóng con người vào giai đoạn phát triển cao của lịch
sử nhân loại. “Trong tất cả các giai cấp hiện đang đối lập với giai
cấp tư sản thì chỉ có giai cấp cô sản là giai cấp thực sự cách mạng.
Tất cả các giai cấp khác điều suy tàn và tiêu vong cùng với sự phát
triển của đại cơng nghiệp, cịn giai cấp vô sản lại là sẩn phẩm của
bản thân nền đại cơng nghiệp”.1
Nhờ có sự tiếp cận lịch sử-lơgíc và lơgíc-lịch sử, Mác và Ăngghen đã chăm lo đến những điều kiện, nhân tố để giai cấp vơ sản có
khả năng đương đầu với giai cấp tư sản để hiện thực mục tiêu độc
lập, tự do ở trình độ cao cho con người. Để thực hiện sứ mệnh lịch
sử của giai cấp vơ sản, thì giai cấp vơ sản và các dân tộc bị áp bức
phải đoàn kết lại; cần chuyển đấu tranh tự phát thành tự giác; nhất
thiết phải có lý luận tiền phong soi đường và phảI có bộ phận tiên
tiến nhất của giai cấp cách mạng lãnh đạo. Theo Mác và ăngghen
thì: “Về mặt thực tiễn, những người cộng sản là bộ phận kiên quyết
nhất trong các Đảng công nhân ở tất cả các nước, là bộ phận luôn
luôn thúc đẩy phong trào tiến lên, về mặt lý luận, họ hơn bộ phận
còn lại của giai cấp vô sản ở chổ là họ hiểu rõ những điều kiện, tiến
trình và kết quả của phong trào vơ sản”. 2 Như vậy, giai cấp vô sản

và quần chúng nhân bị áp bức dưới sự soi sáng của chủ nghĩa và sự
1
2

C.Mác và Ăngghen, Toàn tập, tập 4, Nxb CTQG, H1995,tr 610.
C.Mác và Ăngghen, Toàn tập, tập 4, Nxb CTQG, H1995,tr 615.


6

tiên phong của Đảng Cộng Sản thực hiện một cuộc chiến đấu sống
còn với những cản trở cuối cùng trong lịch sử để giải phóng tồn
vẹn con đường: “Giai cấp tư sản sinh ra những người đào huyệt
chơn chính nó. Sự sụp đổ của giai cấp tư sản và thắng lợi của giai
cấp vô sản là điều tất yếu như nhau.”1
4. Lịch sử nhân loại đã ghi nhận cuộc cách mạng chấn động
địa cầu và tính ưu việt của chủ nghĩa xã hội hiện thực tồn tại hơn
bảy thật niên trong thực hiện giá trị cao đẹp của Tuyên ngôn về giải
phóng con người.
Thắng lợi của cuộc cách mạng Tháng Mười vĩ đại là sự kiện có
ý nghĩa lịch sử trọng đại trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải
phóng giai cấp, và giải phóng con người. Cuộc cách mạng đó đã
khẳng định chân lý về thắng lợi của cách mạng vô sản, mở đầu cho
một thời kỳ lịch sử mới của sự quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới. Đồng thời, kết quả lịch sử
đó đã thổi bùng lên ngọn lửa đấu tranh của giai cấp vô sản và các
dân tộc bị áp bức vì độc lập, tự do; hình thành, phát triển tư tưởng:
Thà huy sinh tất cả, nhất định không chịu mất nước, không chịu
làm nô lệ; khơng có gì q hơn độc lập tự do.
Sự tồn tại, phát triển của Liên Xô và các Nước trong hệ thống

Xã hội chủ nghĩa thế giới đã làm xuất hiện và phát triển hàng loại
các giá trị Người. Các nước xã hội chủ nghĩa thế giới là mảnh đất
1

C.Mác và Ăngghen, Toàn tập, tập 4, Nxb CTQG, H1995,tr 613


7

màu mỡ, là những dòng sữa mát dể thực hiện lý tưởng giải phóng
con người, tạo mọi điều kiện để phát triển tồn diện con người mà
Tun ngơn đảng cộng sản đã phát thảo. Tuy hiện nay hệ thống xã
hội chủ nghĩa tốt đẹp đó khơng cịn ngun vẹn, nhưng nó đã để lại
những dấu ấn sâu sắc về thành tựu giải phóng con người và thực
hiện một khát vọng cháy bỏng của lồi người. Chủ tịch Hồ Chí
Minh, một người cộng sản lỗi lạc, một chiến sĩ xuất sắc của sự
nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng con người đã viết: “Từng
bước một, trong cuộc đấu tranh, vừa nghiên cứu lý luận Mác-lênin
và làm công tác thực tế dần dần tơi hiểu được rằng chỉ có chủ nghĩa
xã hội, chủ nghĩa cộng sản mới giải phóng được các dân tộc bị áp
bức và người lao động trên thế giới khỏi ách nơ lệ”.1
5. Sự nghiệp giải phóng con người theo lý tưởng của Mác,
ăngghen đang chịu sự tác động tổng hợp của thách thức và thời cơ.
Mười sáu thập kỷ tư tưởng của Tun ngơn nói chung và lý
tưởng giảI phóng con người nói riêng đã tỏ rõ sức sống mãnh liệt
trong cuộc sống của nhân loại tiến bộ, nhưng hiện nay đang đứng
trước thách thức nghiêm trọng trước những biến động của lịch sử.
Trước hết, là sự thích nghi và tiếp tục phát triển về nhiều mặt của
chủ nghĩa tư bản nên các nhu cầu của giai cáp công nhân, nhân dân
lao động đang được giải quyết ở những mức độ nhất định, làm cho

con người dễ chịu hơn với xã hội tư bản. Theo đó, là mơ hình của
chủ nghĩa xã hội hiện thực bị sụp đổ do nhiều nguyên nhân, trong
1

Hồ Chi Minh, Toàn tập,tập 8, Nxb CTQG, H 1996, tr707.


8

đó có vấn đề tự do phát triển của cá nhân đã làm cho khơng ít người
hồi nghi khả năng giảI phóng con người của chủ nghĩa xã hội và kẻ
bá quyền, nước lớn đã lợi dụng sự thoáI trào của chủ nghĩa xã hội
để áp đặt các giá trị văn hoá, giá trị người của họ. Sau cùng là các
nhân tố tạo nên sức mạnh để giảI phóng con người trong thời điểm
hiện nay có biểu hiện sa sút sức chiến đấu như sự phân hố của giai
cấp cơng nhân, vai trò lảnh đạo của Đảng cọng sản suy yếu…Đó là
những cản trở chính trong thực hiện khát vọng của nhân loại và dân
tộc Việt nam trong sự nghiệp giải phóng con người.
Trong điều kiện hiện nay, cộng đồng thế giới cũng như từng
quốc gia dân tộc tiếp tục đấu tranh để khơng ngừng hồn thiện các
giá trị của sự nghiệp giải phóng con người. Nhân loại tiến bộ đã tích
luỹ được những kinh nghiệm đầy máu và nước mắt trong sự nghiệp
giảI phóng dân tộc, giảI phóng giai cấp, giảI phóng con người. Sự
phát triển của đời sống vật chất, văn hoá tinh thần; sự tiến bộ của tri
thức khoa học tiên tiến, của công nghệ hiện đại đang thúc đẩy con
người đấu tranh cho độc lập, tự do. Xu thế tồn cầu hố, sự hội nhập
khu vực, quốc tế, dự hợp tác và cạnh tranh sẽ từng bước ni dưỡng
ý thức độc lập dân tộc, tính tự giác trong giải phóng giai cấp, giảI
phóng con người theo mục tiêu: “Dân giàu, nước mạnh,xã hội công
bằng, dân chủ, văn minh”… Đó là điều kiện tiên quyết để mọi

người có tự do, có điều kiện để phát triển tồn diện phẩm chất con
người. Đồng thời, mỗi người phải học tập suốt đời trong một xã hội


9

học tập và không ngừng đấu tranh với bất cứ nhận thức, hành động
nào làm tha hoá con người với tư cách là chủ thể chân chính của
lịch sử.