Giáo trình kỹ thuật nuôi giáp xác 2
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (6.99 MB, 85 trang )
Chuong
III:
KV
rHuAr NUOI rOna num
I. EA.C DIEM SINH HQC
l. Phffn lo4i vir hinh thii
Vi tri phAn loqi vi c6c chi ti6u hinh thei cira loii
li
mQt trong nhfing di6m m6u
vcri
mdi
tgme.sinh th6i cira c6c
ctr6t ptran 6nh rO qu6 trinh phnn h6a vd su thich nghi
loii i6m hirm gai thuQc gi6ng Panulirus. Dga vio hQ th6ng sip xiSp cria George &
Holthuis (t965ft6m hr)m gai n-i* t ong bang phtn loai cu th6 nhu sau:
Nganh:
Arthropoda
Lop:
Crustacea
B0:
Decapoda
PhAn B0:
Nh6m:
Li0n Hg:
Ho:
Gi6ng:
Pleocyemata
Palinura
Palinuroidea
Palinuridae
Panulirus
O Vigt Nam, gi6ng Panulirus g6m c6 7 loii dugc xi5p theo thtl tg gi6 tri kinh te
g6m c6:
.
o
o
o
o
o
.
o
T6m hirm b6ng P. ornatus (Fabricius, 1798)
TOm hirm d6 P. homarus (Linnaeus, 1758)
T6m hirm s6i P. stimpsoni Holthuis, 1963
T6m hirm do P. longipes (Edwards, 1868)
T6m hirm ma P. penicilarrzs (Olivier,l79l)
Tdm him sen P. vesicolor (Latraille, 1804)
T6m hirm brin P. poliphagu.s (Herbst, 1793)
Tdi ligu niry s6 dC cflp ttOn mQt sO e{c di6m sinh hgc c
Io tfr6, cich sip x6p c6c trang gai tr6n dAu, trOn v6 gr6p d6u ngyc tt6u li.c6c chi tiOu
ph6n loai quiultrqng o t6m hirm. Tuy.nhi€n, virng bi6n phnn b6 cfrng c6 nhting anh
'ho*g
ntrAfainfr dtin miu sic tr0n co th6 cria chring.
T6m htrm bdng(Panulirus ornatas), tOn dia phuong cdn ducv. c gqi ld t6m him sao,
toin thdn c6 miu xinh nu6c bi6n rAt hdi hda (Hinh IV.l), kich thudc co thO lon, c6 c6
th6 ilet toi 9 kg. DOi r6u 2 dii gip 1,5 chi6u dii co tfr0. Nam d6i chin bd c6 nhtkrg vdng
aPr
ngang miu ndu dam. c6c dot 6ung trrong c6 rSnh ngang. v6 ltmg m6i aot ur4q
g6c
th6m vi c6 l-2 ch6m miu kem nghi0ng vO hai b€n. Hai cflp gai o phi6n
rdu 1 c6 c{p sau b6 hon c{p tru6c. E6i gai h6c mit r6t aai vi nhqn.
** **t
f
151
Lodi tOm htm d6 (Panulirus homarus), t6n ttia phucrng cdn dugc gqi li t6m hirm
xanh (Phri Y€n, Khinh Hda), hirm xanh ran lquang Ngdi), hirm xinh chnn ngdn
@e NEng). Todm th0n c6 miu xanh 16 c0y nh4t. Kich thu6c co th6 Fh6ng l6n, c6 thC i&r
nhat bat gpp khodng 1,.5 kg, cdn da s6 0,3 - 0,4 kg. E6i riu 2 ddi gilp 1,4.- 1,5 chieu dai
co th6. Ndm itdi ch0n bd c6 nhirng vdng ngang mdu vang nh4t. C6c dtit bpng c6 r6nh
ngang, m6p tru6c cira rinh r-rgang c6 d4ng lugn s6ng thanh nhirng vdng nh6 c6 nhidu
l6ng min. [Iai c4p gai o phi6n gtic riu 1 xi5p c6ch d6u nhau tao thinh hinh vu6ng, gita
c6 nhi6u gai nho.
Loii t6m hirm do (Panulirus longipes), tOn tlfa phuong con dugc ggi ln tdm htm
g6m (Hu6, Dd NEng), htrm sat (Qudng Ngdi, Binh Dinh). Toin th0n c6 mdu do dQm
ho{c tim nh4t v6j nhiing ch6m trdn tring nho . Kich thu6c co thO nho, c6 th6 lon nh6t
bat g4p khoAng I kg, cdn
c{p gai krn o phi6n g6c riu l, tru6c vi sau c4p gai ndy c6 2hinggui nfrO.
li
T6m htrm sbi (Panulirzs stimpsoni), t6n dia phucmg c6n dugc ggi
t6m htm
m6c (Dn NEng), hirm xanh ch0n dii (einrr Dinh, phri ycn, Kh6nh Hdaihim ghi (Binh
Thufn). Toan thfln miu- x6m nh4t. Kich thudc co thO nh6,.c6 thC l6n nh6t bat gap
khoang 1,2 kg, cdn da s6 chi dat 0,2 - 0,3 kg. D6i riu 2 dni gAn elp 2lAn co thc. Nam
d6i chin bd dei c5 nhfrng vdng ngang mdu tring dgc. C6c d6t bung kh6ng c6 rdnh
ngang.rhung c6 virng l5m mang nhirng trim l6ng rAt min.
2.DSc tli6m
phin bd
Phnn bO cira t6m.hirm dugc quytit dinh bdi tinh di truyAn vi. qu6 trinh thich nghi
m5i loii vtri c6c di0u.kiQn tq nhiOn, m6i trudrng o trmg vung bi6n pOi voi t6m htrm,
chu kj.sdng trii qua nhi6u dn thay aOi mOi trucrng sO"g khac nhau, nghia le m6i giai
doqn si5ng cira chfnggan yq mQt tli6u kign sinh th-6i nh-6t dinh vit4o nC" nttng qie"
th6 riOng biQt nhu quan tfrtl 6u trung Phyllosoma s6ng tr6i n6i, quan th6 t6m hrim-con
s6ng trongc6c r4n n6ng ven bd, qudn ttr€ tOm hirm chua trudng thanh... Do d6, cAn xem
x6t phAn bi5 cira chring o ttmg giai do4n, gan tiAn voi nhiing y5u t6 tp nhi€n m6i trucrng
ctra
c6 liOn quan.
2.1. Phfrn bd cfia du
titng
vd t6m con
Giai tlo4n 6u,f,rn* Phyllosoma s6ng tr6i n6i nhu nhimg sinh vflt phir du trOn bi6n
ye dai duong, vi th6 khd ndng,phit tan cira chring r6t tcyn do t6c
ctra s6ng, gi6,
"aQrL
ddng ch6y... Haq nhu trong su6t thdi kj,niy, chring lu6n di chuy6n vi hodn toan phg
thuQc vio c6c diAu kiQn thty vdn m6"i truong bi6n khoi. Yeung & M.Go*an cflng tho
rang, 6u trung Phyllosoma o. ving bi6n Florida c6 xu hudng aicnuy6n thang
trung Phyllosoma trai qua khoang 12 - 15 mn tQt x6c bii5n th6i, ihring chuyAn sang giai
do4n hflu 5u trirng Puerulus vd bat
Mqi ho4t dQng sdng O thoi ky 6u trung cira-t6m htm 6 nu6c ta hoan toan bi chi
.
pfrOi UOifrofl
dQng cira ddng chdy, s6ng giOIa kh6i nu6c bi6n khoi cria biiSn D6ng. Eay
ln v6n dq r6t phric t4p chua dugc da .ap deq d viQt Nam, r,hung ph6n tich tran co sd
ntrirng k6t qu6.nghi0n criu vd ddng chiy-khdi nu6c dgc ven bien mi0n Trung cria VO
Vdn Lanh vd k6t hqp vg nhiing nghiOn criu ili6u tra vA phan bd cira Au trungluerulus
vi t6m him con, c6 th€ phan anh ph6n nio nhfing t6c dQng cua cilc yiiu t6 tU nhien mOi
152
trudng dtin qu6 trinh phin bii cira t6m htm trong giai doan 6u trung.
Mdi trucrng phan b6 cua 6u trung Puerulus phg thuQc vAo di0u kiQn sinh thai cta
c6c vinh, vflng ho4c dAm. Tdm thudngphin U6 O ntrtng vtng bi6n it s6ng gi6, g6n ddn
cu, ngu6n thri3 5n khi phong phri. D6y birn - c6t, trAm fich uu the le h4t min voi him
luqng hqrp,phan c6c ch6t hiru co cao, qui trinh tich tp tr6m tichx6y ra m4nh mE vi li6n
tgc, chir ytiu ln do c6c hoat dQng cua con nguoi. Giai do4n ndy, 6u trung Puerulus c6 thO
hucrng ctra ddng chiy Leeuwin d6n sU dinh cu c[ra 6u trung Puerulus vio cic r4n n6ng
ven bb bi6n phii nam Australia. Nhtkrg ndm ddng chdy ndy m4nh, n6 k6o theo si5 lugng
lcrn 6u trung dtin dinh cu, nhung khi ddng chiy y6u luqng 6u trung giim xu6ng r5 rQt.
boi chri
Sau khoang 4 dn lQt x6c vd bi6n th6i, 6u trung Puerulus hd thanh t6m hirm con
(juvenile) v6i.mdu s6c vi hinh th6i r5t gi6ng con tru&ng thanh. Chring s6ng ffong c6c
vinh, vflng, dam... ven bitin. EiAu tra vi nghiOn cr?u 0 dgc, ven biOn tt .Qr*g Binh,
Quang fri. Aen Ninh Thufln, Binh Tl,ufln thAy: do qu6 trinh ti6n h6a dia ch6t vtng bd vd
khu vlrc lgc dia 1i6n k6, doan bd bi6n niy c6 c6c ki6u d4ng v[ng, vinh kh6c nhau, thich
hgrp cho qu6 trinh sinh s6ng, nhfp cu vd di cu cira t6m him con tt bi6n vio vinh, r6i ttl
vinh hd l4i bi6n k*roi.
.I,
rU phan b6 cira t6m hirm con cfing cho th6y, kh6c vcri giai
trung, chring s6ng & i16y vd thu&ng tfp trung o nhiing virng r4n trong c6c vinh, vfrng,
aam vOi d0iau pf,a" m giao ilQng tU 0,5 - 5,0 m. Tfp tinh s6ng bAy den th0 hiQn rAt 16.
T6m thuong nAp trong c6c khe tt6 ho4c b6m chic vio nhimg hdm, 16 nh6 tr6n tt6 &
nhtng gh6nh d6 miu den, xr) xi, the,nh timg dim vii ba con d6n hang trdm t6m con
trong mQt virng rqn hgp.
2.2. Phdn bO cfia tilm trwhng thdnh
T6m hr)m tlat it6n kich cO truong thanh c6 xu hudng di chuy6n ra kh6i c6c di'm,
ufing, vinh
tdntai OOi vOi hAu h6t c6c loii t6m hirm thuQc gi6ng Pinulirus. C69 y6u t6 dia hinh, ch6
d0 nhiQt, t10 mftr ctra vung bi0n miAn Trung d6 tl6ng mQt vai trd h6t stlc quan trqng cho
sy phln b6 cria t6m htm d dny.
Do d{c di6m phnn b6 cria
virng th6m iuc tlia UiCn miAn Trung
"O giai
t6m hr)m thucrng r6ng; trong c6c ving ran ngA- ve ran-ghdnh c6 ttQ.snu tr€n 10 m diSn
khoang 35 - 50 *, tfti*g li o c6c ,.*g tao uen bd vd c6c hai dio; nOn t16y bao gdm
dUa vio phin tich ,A Oi" di6m.hinh th6i, dia htnh, trA; ticn tang m6t cria Trinh Th5
UiCu; r,hing A6n teu ban dAu v6 ngu trucrng khai th6c t6m hirm cta Hd Thu Cric; phfln
tich tlinh f"qng cic chi tiOu nhiQt aO, OO rn{n ctra VO VAn Lenh, c6 th6 ph&n chia dla
hinh tt6y UiCn, va dua ra nhtng a6n [9u mcri, t6ng quit vA phan b6 cira t6m htm giai
do4n truong thanh d ving bi6n miOn Trung nhu sau:
.
Vtng I: Bao g6m bi0n ven bd mfii Rdn (phia bac Quang Binh) d6nmgi lilygg
(phia bic Quang Ngdi): T6m hirm soi (P. stimpsoni) li lodi c6n nhiQt doi de chi6m
153
,,
uu th6, vdi khodng 85% vi dpt sin lugng tdi ll4 t6ng san lugng khai th6c t6m hirm
d c6c tinh midn Trung, cdn lai li t6m hrim b6ng vi t6m hirm d6 nhmg tf lQ th6p,
chi6m duoi l5%; t6m hirm tto r6t it gap.
.
di5n mfii S
Ngai) d6n
Srlng Tr0u (Ninh ThuQn): vung c6
Virng II: Tt
Vtng
Tir mfri An Lucrng (Qu6ng NgAi)
git g4p
tap nn6t viet
iQt Nam. BEt
ditv 4
t16v bi6n phrlc t4p
thdm lsc
thAm
luc dia hEp
heo nhAt vi dia hinh t16y
eap b d6ry
phin bO
I/J tong
lugng o
vd san lugng
tugng Knal
l:hai tnac
th6c o?t
d4t khoang
Knoang 1/3
t6ng san luqng
0 Ml
Mi6n
t6m hirm
hum phan
bo va
lodi tom
loal
Trung, trong d6 t6m hirm soi (P. stimpsoni) c6 tf lQ itnhfut,chi chitim khoang 10%.
o
Vtng III: Tir mti Stng Trdu (Ninh Thu0n) d6n Phan fni6t leinfr Thu4n): vung c6 liOn
quan ch{t ch6 voi qu6 trinh hinh thenh vd ph6t trii5n cira th6m luc dia phan phia nam
Vi6t Nam. T6m hirm b6ng (P. ornatus),loii c6 kich cO lon nhAt dd chi6m uu th'5 o
vung ndy vcri tj' lQ trrhoang 70oh vi dqt U4 san lugng k*rai th6c t6m hrim o bi6n mi6n
Trung; sau d6
li
t6m hrim d6, t6m hirm d6, cdn t6m hirm s6i b6t
g|Lp
rdt it, c!'tr 5Yo.
Thdo lufn v0 sU phan bO vd c6c y6u t6 quy6t tlinh phin bti cira mQt s6 loii thuQc
gi6ng Panulirus nhu P. penicillatus, P. longipes, P. ornatus, P. homarus, P.
polyphagus, George & Kensler cho rdng chring phan bd O nhfrng virng bi6n gdn xich
dao vi thuQc vio nh6m t6m htm nhiet doi. tvtSi toai c6 xu thiS chi6m cri theo vung dia
li kh6 16 rdng. Berry cfing cho rang c6c ytiu t6 m6i trucmg c6 m6i quan hQ phg thuQc 6n
nhau vi cirng tic dQng l6n doi s6ng cria t6m htm, tr6i qua mQt qu6 trinh liu dii. Gioi
h4n ph1n b6 cria c6c loiri li do yiSu tO sinh hgc vi vflt lf cria mdi trudrng s6ng chi ph6i,
nhmg quan trgng, ld c!rc th6ng sO ty trOa g6m c6 nhiet dO nudc, <10 man vi oxy hda tan,
anh hu
D[c
ali6m sinh tru6mg
3.1. Chu
kj,lft xdc vd sinh trr1ng
Sinh truong o t6m hirm dugc x6c clinh bAng slr gia tdng v€ chidu ddi gi6p d6u
nggc (CL) hoac kh6i lugng co thiS (W) va chu kj, lQt x6c chinh li sU th6 hien m-t?c ttO
t[ng sinh trucmg c6.th6 cira lodi. Tuy nhiOn, chu k] lQt x6c ctra m6i loii t6m hirm phu
thuQc-vio c6c y5u t6 ngo4i canh nhu nhiet dg nudc, anh sang... vi c6c ytiu t6 nQi taiitia
co th6 nhu sg diAu ti6t cta c6c hocmon lQt x6c hay hocmon ric chiS lQt x6c... Cic yiiu t6
i
,
a.
. " : ndy.ludn c6 m6i quan hQ m4t thiOt vcri nhau vd anh
hucrng l6n nhau. Chang cho r[ng c6
3 yiSu t6 chir Vqu antr hucmg diSn chu ky lgt x6c cria.t6m htm ld thrlc an, ntriet <10 nu6c
vd tinh di tnryOn cria.loii; tdc giit da
{rAn,manh tAm quan trgng cria thtic 6n vi viQc
quan lf chdm s6c ld t6c nhin lim tdng tdn sO lQt x6c l6n dang k6.
OOi vcri t6m hirm, d cirng mQt nh6m chi0u dei CL thi chu ky lQt xic gita c6c loii
kh6ng c6 sg sai kh6c nhau mQt c6ch dang k6; nhtmg c6c nh6m kich thu6c kh6c nhau thi
chu kj'lQt x6c hoan toan kh6c nhau. Vi du nhu vcvi nh6m kich thu6c tt 8 13 mm CL,
thdi gian gifra hai nn t6t x6c chi khoang 8 l0 ngiy o 2 loii t6m hirm b6ng (p.
ornatus) vi t6m htm ct6 (P. homarus) nghia h d gtai do4n t6m con t5c dQ teng tru&ng
cila 2 lodi ndy loii hdu nhu kh6ng c6 sy ch0nh lQch, ri€ng loii t6m hirm s6i (P.
stimpsoni) thoi gian gita hai mn t0t x6c k6o dei
20 rgny; song & nh6m kich
thudc 63 - 68 mm CL, thoi gian lQt x6c kh6c biQt nhau 16 rQt grtia c6c loii, ntr6t ta gita
t6m htm bdngvd t6m htm s6i, khoing 40 ngiy o t6m htm b6ng vi 50 ngiy d t6m hirm
soi. Qua.m6i mn lQt x6c thi tj/ lQ phAn trdmiang chiAu dei gi6p dAu ,rgu. .,iu t6m him
giAm xu6ng, nhung dO dei vo crii c5 th6 vdn tang nhiAu. CtiAu dei ;6 cria cdc c5 th6
dang truong thanh tlng nhanh hon cic c6 th6 de thanh thqc sinh dqc.
-
-
ft $ -
154
3.2. Phrong trinh sinh trrhng
X6c dinh sinh tru
tdng l6n cria chidu dii gi6p dAu ngpc hoac kh6i lugng co thti ry m6i Dn 10t x6c. Tuy
nhi€n, theo dQ ting l6n cira tu6i thi tAn sO tQt xic gi6m dAn xu6ng vn t! lQ t[ng kich cd
co thiS qua m6i lAn lQt x5c cfing gi6m theo. Aiken & Wanddy khi nghiOn cuu vd sinh
try*g ctra tdm hirm cang (Nephropidae) vni loii Homarus americanus dd kh[ng dinh
ring, trong m6i trucrng s6ng tp nhi6n T6m hirm sE sinh tru&ng, lQt x6c ct6 tlat d6n kich
cO t6i da cria loii; d6ng thoi giira tlng truong chi0u dii co th6 vi tu6i c6 m6i quan hQ
v6i nhau tiry thuQc m6i loei.
DAu ti6n, phucrng trinh vir AO tni sinh tru&ng cria t6m hirm tld duoc Hiatt xiy dpg
ndm 1948 vir dugc goi li "duolrg sinh trucrng Hiatt" dd gny nhi6u tranh lupn trong c6c
nhd nghidn ciru. C6c kien cho ring, vi sg t[ng chi6u dni gi6p
f
x6c kh6ng phdi ln mQt hing sd mi dQ tdng l€n ndy cfing gi6m ddn sau m5i nn lQt x6c vi
phg thuQc vio tu6i cith€, nOn nhirng diOm tr6n dudng thing sinh trunng ctra Hiatt phii
li mQt ducmg cong d4ng hypecbol. D6ng thoi, bing c6c phucrng ph6p thu m6u Cooper
& Umann t16 do vd tinh sinh trucrng cria 60.000 con t6m hirm dgc vi c6i tir 3 d6n 4 tu6i;
circ thc gin de th6y ducmg cong sinh trucrng cira chirng hodn toin pht hqrp vcri phunng
trinh sinh tru&ng ctra Von Bertalanffy c6 dqng:
CLt:L [1-e-K (t-t,)l
Trong d6
t:
CLt:
L:
K:
toi
m6i crta fim hilm t[nh theo ndm
chiiu ddi gidp ddu ngnc tqi tu1i t
chiiu ddi gidp cl,iu ngcc cttc dqi ly thuyd cila mdi lodi
hQ s6 sinh truhng duoc tinh theo L
tu6i cila t6m hilm tqi thdi diAm CLt bdng 0
Chittleboroggh da nu6i trong tti6u kien thi nghiQm loii P. cygnus dii theo d6i sinh
truOng de tim th6y t6c d0 sinh truOng trung v6i phucrng trinh Von Bertalanffy. BArg
phucrng ph6p d6nh d6u c6 th6 vd danh bat lai, Smale cfing dd x6c dinh dugc sinh trucmg
cta lodi t6m htm dL (Panulirus homarus) thing nhu phuong trinh sinh tru&ng cira Von
Bertalanffy. Qua thu m6u dinh k! theo th6ng vd tQp hqi,p si5 li6u, chirng t6i u6c tinh K vi
L cta phucrng trinh Von Bertalanffy theo phucrng ph6p Ford - Walford cho 4 loii t6m
htm. Qua i16 thAy.a"g hQ sti sinh truong K phu thuQc vdo gi6i tinh ctra loii vi L cflng
thay tl6i theo gicri tinh vi kh6c nhau o m6i lodi, dugc th6 hien o bang III.1.
Bdng
III.I:
HQ sii sinh tru&ng K vir chi6u dai CL cqc tl4i tf thuy6t @) cria
t6m hr)m bdng, tdm htm d6, t6m him tI6 vir t6m him s6i.
Lodi
He s6 sinh truong
K
6
T6m
T6m
T6m
T6m
htm b6ng
him <16
htm d6
htrm s6i
0,2674
0,0403
0,3241
0,3395
4loii
L ( mm )
6
0,2409
0,3649
0,3058
0,3391
119
235
r27
r29
r36
110
115
223
155
Phucrng trinh sinh trucrng Von Bertalanffy theo gi6i
biOn midn Trung c6 d4ng nhu sau:
cr
virng
bti
T6m hirm
bdng d: CLt :223
tinh
c:0ra
4loii
t6m hr)m phdn
[1- e - 0,2674 ( t - (- 0,1749 )) ]
:235 [1- e - 0,2409 ( t - (- 0,3246
Q: CLt
))1
[1- e- 0,4030 (t- C 0,1392 )) ]
Q: CLt = 127 [1- e - 0,3649 ( t - ( - 0,1622))]
T6mhirmd6 d: CLt:119
T6m hum
do
d: CLt :
Q:
T6m hirm
s6i
d: CLt:
Q:
4.
CLt:
CLt:
129 [1- e - 0,3241( t - G 0,2140 )) ]
136 [1- e - 0,3058 ( t - ( - 0,2119 )) ]
110 [l- e - 0,3395 ( t - C 0,3368 )) ]
( - 0,2613 ]
115 [1- e- 0,3391
(t-
)
D{c di6m sinh sin
4.1. Ciiu tqo co quan sinh dltc
4.1
.
t.
Cd thA dttc
HAu h6t con dgc thuQc gi6ng Panulirus lu6n c6 kich thudc lcm hcrn con c6i khi
dat d6n giai tlo4n thanh thgc sinh duc. C6c d6i ch0n nggc thudmg kh6 dii, dflc biet h d6i
ch0n thri 2 vd thir 3 de phn hgp voi tflp tinh sinh san cria loii. L6 sinh dpc dyc cr gric
chtn bd thri 5 dA ddng nhfn ra khi t6m hirm 0 giai doqn gi6ng (uvenile) c6 kich cd 15
20 mm chiAu dni gi6p dAu ngpc (CL). Berry cfing cho ring con dlrc cria c6c loii trong
gi6ng Panulirus c6 d6i chAn bd ddi hcm hin c6c c6 th6 c6i do chring phii dirng c6c tl6i
chin niy k6o con cdirakh6i ncri an n6p vd sau <16 phni kim gifi con c6i trong tu th6 giao
vi thual lqi. Nghi6n crlu cira Talbot & Summers cflng de nhan x6t, da sO loai trong cirng
mQt gi6ng phnn bO 6 nhimg vung ttia lli tucmg tU nhu nhau kh6ng c6 sp kh6c bipt 16
.lA
ring vC cdu t4o c6c ccy quan sinh dpc. Tuy nhiOn, kh6i lugng vd kich cO cria c6c tuy6n
niy kh6c nhau tiy theo lodi.
-
BIng phuong ph6p gidi ph6u co th6, c6u tao cua bQ phqn sinh duc b6n trong t6m
hirm dgc bao g6m: mQt d6i tuy6n sinh dpc, chia thanh ba ph6n riOng biQt: (l) B0 phan
tinh hoan c6'd4ng hinh dai 96 ghA, c6 miu tr'.ing, li co quan san xu6t ra tinh tring nim
thenh mQt kh6i o phia cuOi gi6p dAu ngrc. DAu tru6c cria tinh hoan nh6, thon lai; cdn
dAu kia phinh to hcrn vd dugc niSi uOi 6ng d6n tinh; (2) 6ng d6n tinh le mQt dty mffi, bA
m{t ngodi min ming, c6 th6 nhin th6y 16 b6n trong li nhthrg vdng xoiin miu tring dpc;
ph6n
l5 sinh dgc nim o gtic chAn bd thf 5. Trii niy c6 t6c dpng nhu mQt bgng <16 chria tinh
dich c6 mdu tring dpc, sdn sQt; clt l6t m6 hgc trii chria tinh ldm ti6u ban tOn lam kinh,
th6y rO t6 chric niy g6m chc t6bio hinh thoi ngdn sap xep nhu hinh chnn chim.
4.L2. Cd thA cdi
C6c b0 phfln phU sinh sin bOn ngoii cira con cii c6 tinh ch6t dflc thir hcm so vcri
con dlrc; chinh vi vfly mi phin biQt giiia c6 thO dpc
cii tt citc loai Tdm htrm r6t dE
dang. M6u tOi sintr dqc 6 chdn bd 5 vn l5 sinh duc o g6c chin bd 3 cria con c6i thucrng
xu6t hiQn o giai do4n gi6ng (juvenile), khi t6m dat d6n kich cd 15 - 2,0 mm CL. Qua
vi
156
quan sat thAy rdng, chin nggc 5 c6 vai trd quan trong trong qu6 trinh d6 tnmg vi 6m
trung. K}ri d6, t6m htm c6i sir dqng chAn nguc 5 cdo b6 lcrp gian bdo b6o vQ tar-spot dr5
gi6i ph6ng tinh trung thq tinh cho tnmg vd ddy trung hucmg viro nh6nh trong chAn bUng.
Khi 6m trimg, chdn nguc 5 dugc sir dqng dO loai b6 tnmg hu ra kh6i kh6i tnmg, ddo
tnmg girip 6u trung tho6t kh6i vo tnmg OIaang khi nO.
So voi t6m him d1rc, tuy6n sinh dpc chi ci,a 4 loii t6m hirm gi6ng nhau tir c6ch
.i
sdp x€p d€n miru s6c.cria trung trong sudt thcri gian ph6t tri6n tir giai tlo4n I d6n giai
do4n 5; duy chi c6 kh6i luqng bu6ng tning kh6c nhau O mdi loai.
.
Gi6i phSu con c6i c6. bu6ng trung dat dtin giai do4n 4 thdy r6t.r6 co quan sinh dpc
bon trong g6m mQt tl6i bu6ng tnmg vez ingo6n tnmg- Todn bQ bu6ng tnmg nim trong
phAn dAu nguc; 2 5ng$5n tnmg 0 khoing giira ptrAn slau cira bu6ng trring, cE mnu tran[
dpc rAt mong manh, ndm trong lop co ddu nggc vd duoc d6n ra ngodi qua 16 sinh dUc &
g6c ch6n hd thf ba. E6i.bu6ng tnmg ngay tu khi con non d6 c6 d4ng-nhu chir H; iti5n
giai doan 4, phAn dAu bu6ng tnmg phinh ra to trdn hcm ph6n cuoi uubnlg trimg.
Sp ph6t tri6n cira bu6ng tnmg duoc
o
phin chia thanh 5 giai doan:
t
(giai tlopn chua thanh thgc): Bu6ng trimg d4ng hinh dii miu trlng duc;
c6c tE bdo tnmg dgt hinh dia vi kich thu6c khoang 0,07 0,15 mm.
Giai poAn
Z"(giaido4n chua hoat dQng): Kich co nodn hoing trng rOn khOng dang
9j"i.d:i:
k0, chi khoang 0,19 0,29
da cam.
-
mm, nhtmg dd hcvi c6ng l6n. Bu6ng trung c6 mdu phot
Giai do4n 3 (giai doan hoat dQng): Bu6ng trung rth chuyOn sang mdu da cam s6ng.
C6c t6 bdo tnmg cdng tron hcm vi kich thudc
du6ng cta no6n bdo.
Giai do4n 4 (giai do4n chin): cdc td bio tnmg cdng trdn vi rAt d6 rdi nhau; kich
thu6c d4t tdi 0,35 - 0,46 mm. Budng tnmg chicm trgn khoan g gi6p ddu nggc vi c6
mdu ving cam.
Giai do4n 5 (giai doqn dd thni tnmg ra ngodi): Bu6ng
Jrurrg hic ndy gi6ng nhu giai
do4n2, chu y6u h nhirng tc bio tnmg cdn non, d6 u nfr6n arJ trir .rro rAL d6"ti6p theo.
4.2. fQp finh giuo phiii, dd trfrng vd kiit dfnh trirng
. Tdp tinh giao phiii
pOi vOi c6c lodi Panulirus,Berry dA khing dfnh ring,
con c6i khi da trucrng thanh
lu6n lu6n ti6t ra ctr6t kich.duc^(pheromone) krrilgi x6c. io v{y, c6c con .ai .O"Ur6ng
tnmg thdnh thpc d6u r6t fr6p dAn con dgc. Theo Dunham, qua trintr cap d6i giuo ph6i
cic lodi thuQc gi6ng Panulirus dugc chia thenh 2 phakh6 rb rQt: pha iruOc glao piOi ua
giao phoi. tuy con c6i v6n titit ra chdt pheromone, nhtmg
z pt di, 64c tnmg
9ha
"i ptrOiuk6o
boi ho4t dQng chir dQng de gAy chri 1i o con ttuc. (i) Pha tru6c -giao
dni khoang
5 - 13 gid; con ilgc dirngd6i rAu nh6 vi r16i chin bd thf 3 vu6t ve con c6i, l6i k6o con
ciira kh6i noi hnnap; rdt dQt ng6t, con c6i boi nhanh ra ngodi, con dpc boi s6t b6n
canh. (ii) Pha giao ph6i k6o ddi 3 - 12 gid, hic niy condgc ho4t
bung, rAu vi chin nguc lu6n xu6ng phia ducri qu4p vi dAy con c6i vdo tu thi5 giao vi.
4.2.1
;
157
Sau5-8gi0ytrolgtuth6giaov]ch6tkichthichsEdu-o.cph6ng.r?;Yuj61-2phrit
chung rOi itrau, t6ittnic qre trinh giao phdi. Do vdy, con dpc nho sE rAt kh6 giao vi
thanh c6ng v6i con c6i c6 kich thu6c lon hon.
c6c l6ng
euan s6t t4p tinh giao ph6i ctra t6m htrm b6ng vd t6m hirm xanh trong
bcri
c6i;
cuOc
con
nu6i vio mua giao ptrOi ttruongaht SpO nhi6u con dlrc boi theo mQt
du6i di6n ra kh6 quy6t fiQt, d4c biet d6i voi t6m hirm b6ng, sau d6 con c6i chi chgn mQt
;; d". ;t gir" rinbi. ri,i .on duc de gifi dusc con c6i, n6 nhanh ch6ng 6m 6y bang
c6c d6i chin ngpc thrl hai vi thr? ba; sau khoang 15 - 20 phrit chung chuyOn sang tu th6
thing dung, rOi aAy con c6i lOn phia tru6c, khoing 1 phtt sau chring rcri nlau vi giao
pfrOi-aa hoan thenh. Lric niy, con c6i tt6 c6 tiri tinh cita con dlrc nhu hai miOng v6 miu
irang tlpc, d6o gAn chic vdo rlc ng.uc gifa 3 <16i chin bo sau cr)ng. Trong vdng mQt gid
sau, trii tinh cimg vi c6 miu den sflm.
4.2.2. Dd trung vd kdt dinh tnirng
khi giao vi xong, bu6ng tryng cira tdm hirm c6i ti6p tpc ph5t tri0n t10n giai
doan 4. Con c6i c6 xu h""ng di c[uy6n-
t6i thdy 3 loii P. ornatus, P. homarus vd P. stimpsoni dd tnmg rdt d0 ding trong 16ng
hoac bC ciment v6i d0 s0u tt 1,5 - 4 m nu6c.
Khi de, con c6i d tu th6 thang dring, du6i cong 10n ch4m t
thenh mQt "gi6 chria tnmg",2b)ntftann
"iru
dUc
16
sinh
Tnrng du-o. c ph6ng ra ngoii
tUc tir hai phia s6ng thenh h*g; ngay trlc khic, con.c6i dtlng chAn bd 5 cdo r6ch lorp
gian bio b6o v0 trii tinh e irc ngpc, tinh trung chiy d6u khip vio cdc hang tnmg dang
chiy xu6ng "gi6 chria tnrng". Sg ph6ng trrmg k6o dii h9*g 60 phrit. Tnmg dugc dinh
vio nhanh trong cria t16i chfrn bgng sau ctrng tru6c, r6i d0n d6i thf ba, d6i thir hai vi d6i
Sau
thri nh6t.
Tuy nhi6n, theo Chitty, Berry, co chiS thp tinh o t6m hrlm g{ li sp ph6ng tnrng
xuy6n qua tinh dich. Tfi tinh g6n d ric ngpc cta con c6i lu6n ducv. c b6o vQ bnng mQt lop
mang cimg dugc gqi li "gian bio b6o vQ". Khi d6, con c6i cdo b6 l6p gian bio niy bdng
m6u l6i sir*r duc o d6i ch0n ngpc thu 5, tinh dich chiy ra ctrng mQt hic voi trrmg. Tinh
tdng tp do bim vio tnmg khi tnmg chiy qua ho{c roi ctrng v6i tnmg xudng ving 6m
trfu;. CLc thc gi6 cho ring O Panuiirus tdt ctrtinh trung s€ dugc sri dpng h6t cho trong
mOt Dn thp tinh.
Byard cho ring c6c tnmg t6t Oinh du-o. c ld nhd ld nho mQt mang den h6i r6t m6ng
duo. c ti5t ra tir c6c rqi tOrg ctra nfrann trong chdn bung.vd c5c m3ng dinh duqc titit ra tir
c6c sgi l6ng ctra tnmg da thp tinh. Nhu vfly, sgr li6n kOt tlmgt6n vihrg chi c6 th6 c6 6
nhfing tri*g ila duqc thp tinh, lim cho tnlng ttuqc giti rdt chhc chdn o chnn bgng tdm
c6i; v-i tiCnICt voi nhau nhu d4ng chim nfro; tai d0ytrung thu tinh sE ph6t tri6n qua c5c
giai do4n ph6i cho dl5n khi nd ra 6u trung.
4.3. Quti trinh phdt
fi6n ph6i
vd n0
trftng
Nhu tr0n da trinh bdy, khi t6m hirm d6, tnmg thp tinh dE t4o ra chdt [0n k6t c6 tirc
dgng k6t dinh c6c lri^.gvio v6i nhau dqng nhrr chirm nho vi bAm dinh c6c nh6nh trong
cfran UUng thri nh6t ACn ttni tu ctra t6m mE. O dny tmrg sC ph6t tri6n qua c6c giai do4n
ph6i kh6c nhau cho dtin khi nd ra 6u trtng. Theo sW phtn chia chc gSan <1o4n ph6t tri0n
158
ph6i d6i vor panulirusbbi Shiino (1950),chring t6i dd theo d6i vi quan s6t sg ph6t tri6n
it Oi .t u 4 loii t6m hirm; ktit qu6 ch, ihdy, khtng c6 sp kh6c biQt v6 ttrOi gian vi cic
giai do4n ph6t tri6n cira ph6i gifia 4 lodi.
ph6i t6m hirm phin cit theo p{rucrng thric kh6ng hoim toan cira d4ng phan cit bd
mat. Su phtn chia nhan 0 2 hoic:-mn dIu ti6n khdng anh huong di5n tnmg, trong giai
doan niy nh6n hudng theo lgoAi bi6n tii5n toi cgc thUcvflt. Sau lAn ph0n chia nhan tht 3
hoacthri 4,citcranhbitdAuxuAthiQnocgcdQngvft..Thcriki'ndyduqc.gqildgiai
doqn ph6i nang-blastula, dgtdugc trong 2hoic 3 neel{a.u. Sau d6 m6i ttrOi nhin dugc
bao b'qc b6i l6p t5 Uao ch6t phSt tri6n lan vio trong kh6i nodn h.o*g 0 phia cpc dQng
v6t dugc gqi li giai dogn pnbt dau-morula. C5c rdnh phin chia ti5 bio [n siu vio trong
tnmg, frintr tnantr ca" pirOi bdo sip xi5p o bE mat ngodi, bao quantr 6y noln hoang. Thoi
k3,
dugc gqi ld giii doqn hinh thdnh dia ph6i, d4t dugc trong 5 ho6c 7 ngiry sau khi
"ey
trumg thg tinh, phq thuQc vdo nhiQt d0 m6i trucmg.
Eja phpi c6 c5c ph6i bio hinh hng try dhi, kich thu6c tucrng AOi aOng d6u nhau,
phdn b6 obe mat xung quanh kh6i nodn h:ltlg {ey d4c- 96 leu Pht lPu,},oqs^q}qi
iQng chria dAy nodn hoing. Giai do4n niy, kh6i tC beo ch6t v6n cdn chiOm tldy thO tich
cria tnmg.
D6n ngdy thf 6 hoflc thri 8, ttr dia ph6i hinh thanh nOn i16i thty thi gi6c, 16 ph6i,
phAn thin niuplius v6i dii bOn c6 : cap chAn
Viro ngiy thir 8 hoic thrl 10 sau khi tnmg thp tinh ddthdy hang lo4t nhtng bi.sn
chuyOn trong ph6i Ae ninn thenh n!fing mAm tiAn thin cira c6c co quan. Sau d6 16 ph6i
nggii lan nhanh sdu vio trong kh6i ngdn hoaqg t??,ngu6n.dinh ,1"9P cho ph6i ph6t
tri6n. Qua kinh hi6n vi th6y rO kh6i ti5 Um chAt chiOm khoang 213 th} tich tnmg. Lric
g,i" th6y"tnmg c6 mdu do cam. Virng ph6t tri6n ph6i d6 du-o. c x6c dinh, 16 ph6i tilSn
"ay
lai gAn c6c di6m hQi tu ch0n du6i d ddt bsgg cu6i cirng (Telson). D6 le noi 16 pnOilegai
va pfrOi trong chAy quyen viro nhau gan t6 ptrOi, t t Oi tiS Uio ctr6t chitim khoang ll2 th6.
tich tnmg. Aiken & Waddy quan s5t thAy mQt dai tC bdo 16 ph6i gifra 6n lan sang phia
bQn phii vi phia b6n trSi ctra dulng trung tuy6n. Bumpus tI6 ph6t hiQn ra o giai do4n
niry c6 nldng thri 2 cua tnmg, du
d4 diy, anten l, anten2.
Sau khi dd ph6t tritin dSng kC c5c bQ phan trOn, trimg.A{ f6l giai dosn Nauplius,
lfc ndy c6c phAn phg mgc th0m cic gai nho vi hinh thanh c6c ddt 0 chln nBUc. Li6n sau
d6 xu6t hiQn cdc ch6t t4o sac td mit. Lric niy nhin bOn ngoii tnmg c6 miu d6 dam.
ho{c 13, c6c phin phg ngpc d.e kh6 phSt tri6n, mQt phdn dd 6m
qua phAn Uu"g, tao cho telson gAn nhu AOI aign vgi diu. Sau d6 2 milt k6p ti6p tuc ph6t
triiSn tcrn ru, *au dflm hcrn. Th5 ph6i co l4i, tim b6t diu dQp. Lric ndy tnmg c6 mdu d6
x1m, chc phdn phg nhin th6y r6t 16 duoi kinh hi6n vi. Tim dflp manh hcm, kich thu6c
tnnrg t[ng lOn. Trung dd dat d6n giai dogn hAu nauplius.
Sau d6, tnryg chuy6n sang miu.x6"l lqt. Dly ld ngiy.thri 14-15 sau khi tnmg thg
tinh, qua kinh hi6; vi di ttrAy tO .,J tip x6p cira cic d6i ql16n. Pht, .nodn hod'ng v6n cdn
t4p trung nhi6u 0 gi8a tnmg. Shiino gqi d6 ld giai iloqn cd 7 d6i phdn pha.
Di5n
ngiy thri
10
nOi tnmg c6 miu x6m lgt do miru cira 2 tliiSm mat ve c6c phdn php t4o n6n. Mang
159
t*nq tro n6n trong
su6t, xgang tim phinh ra to hcm; kh6i no6n hoing Aan aAn thu nho
lai dE l0 ra chc ph6n phu Uat dAu phan d6t. Phoi de dat t6i ngdy thri to tro4c 17 vi duqc
gqi h giai doan I I d6i phdn pha.
Di5n ngiy thf 19 - 24 , d}imit kep ph6t tri6n hodn chinh; c6c phAn php dd ho4t
dQngli0n tuc. Nodn hoing vdn tiep tpc nho lpi. Eny dugc ggi ld giai doqn'm'iit rup i6
sdc t6.
tt
Sau d6, vio khoang
ngiy thf 28 30, ph6i o giai doqn gdn n6 (nearly
hatching). Cic.co.quan plp dd ph6t tri6n kh6 hoan thiQn. Lric niy c6 thC nhin tir6y r8
ntrinrg hat huy6t cAu chuy6n tlQng trong th6 ph6i, noen hoang cdn"l4i r6in. nai J6 ,6"h
tnmg ra khpi d0y.liOn t61trrmg. PhOi lu6n lu-dn ho4t dQng mfrh m6, chu6n bitho6t khoi
vo tnmg aC Uit dAu sg s6ng trong m6i tru&ng nu6c.
-
Khi tnmg sip no (ph6i O giai.do4n 10), the tich tdng lOn d6ng kC do th6 ph6i hoat
lim vo tnmg gidn ra h6p thg nu6c vio. qua tinfr hi6n-vi, c6 tlr6 nt-rin rt,6y
thd phdi r6t 16, c6c nh6nh i6ng boi"tiOn c6c chAn ngpc vd c6c it6i phan png cri d6ng li6n
tuc, c6c h4t huy6t cAu trong ccv th6 chuytln dQng kh6ng ngimg. Lric ndy, trung c6 miu
dQng mpnh
x6m nnu.
Khi tnmg n0, hinh dang tnlmg gAn nhu chuyiSn thanh hinh bAu dpc, hai di6m mat
vuon cao c6 xu hu6ng bung ra ngodi. D6ng thdi, dinh dAu cria ph6i ncri c6 c6c d6i
phan phu u6n cong qua cfing cang ra, cirng luc v6i sg co rut cua cac phan php nguc, dir
t4o n6n mQt luc ldrn vo trung tai <16 vd ra vi c6c tl6t cira phdn phu ,rggc bat ringodi;
m{t kh6c qu6 trinh ndy cdn duo. c t6m mg sri dpng tl6i ch0n 5 dio tnmg li0n tuc, ldm cho
tt*g vd ra d6 dang h
ti6p tuc co rut dAy phAn dAu ra; sau c5i qu5y m4ntr co thZ'ph6ng vio m6i trunng nu6c,
trd thanh 6u trung Phyllosoma giai do4n 1.
II. KV THUAT NUOI TOM HUM THTIONG PHAM
1. Cic d4ng l6ng nu6i
c6 3 dpng l6ng nu6i duoc
a) LOng cd qon
sri dung trong ngh6 nu6i t6m hr)m hi6n nay:
rl*g
C6 hinh khOi chn nh4t ho4c hinh vu6ng
c6 ktit.cdu bang 96 vcri 4 m{t duo. c
boc lu6i xung quanh vi mQt m{t lu6i bqc d6y lOng. L6ng cO ainfrlhucrng chi sir dpng dC
nu6i t6m htrm thuong pham vi kich cd tu 100 -lso *3. D4ng
!6ng ne-y dugc sri dung
prro uicn
gja thanh th6p, d6 lim. Tuy nhiOn, do kh6ng oi ct,ivc" Euq. ,c, u,i gap su
9o
:9 lC t OitJuqg khdng th6 di dcri l6ng dusc. Sau vii ndm nu6i, chat aily phia du
vi tri moi thufln lgi hcm.
L6ng.c6 tlinh thudng ducrc lim ngay t?i vf tri chqn d6 nu6i t6m hirm. Nu6i t6m
hum bing l6ng cO dinh t6n nhiAu chi philao dQng hcrn so v6i lim
nhtmg viQc
qu6n ljr vi chdm s6c t6m nu6i l4i d6 ding hon. Nguydn vft liQu vi cich tam tOng cO
dinh nhu sau:
l6rt.hil
co l6ng co ainrr : (4x5x5) m; (5x5x5) m ho{c (6x6x5) m. G6 lam khung l6ng
..
cd itinh thuimg ld c6c lo4i ciy c6 duong kinh khoan g 6 10 cm, cdc cdy g5 tcrn Otrng
lim try chinh, cilc cdy 96 nho hon dtng ldm su
, fi+
160
-
nhgn 1 dAu de d6ng slu xu5ng n€n d6y it nhAt lil
xu5ng d6y ndng hcrn, t6i da 0,5m.
I
-1,2 m; c5c
cly 96 sudn duoc d6ng
Khung luoi dd chuAn bi sin ducr. c cdng bOn trong khung 96 sao cho m{t luoi thdng,
luoi tlugc.O Ainf, chlc chdn b5ng day cu6c lo,n, lucri kh6ng ti6p xric s5t khung l6ng.
b)
LOng chim
L6ng hinh tfrOi chf nhflt c6 tet c6u blng L*rung sit v6i 6 m{t dugc bgc ludi xung
quanh, tily mpc dich su dung ucrng ho{c nu6i t6m hirm l6ng c6 kich c0 kh6c nhau.
nAi vA l6ng chim uong t6m hilm con:
Kich cO l6ng (0,7x0,81x1) m; (1x1x1,2) m; (1,5x1,5x1,2) m ho4c (2x2x1,2) m.
Sit tam khung A:6 mm, dugc hin lai voi nhau t4o thinh khung chfr nhat sao cho cimg
vi chlc chan. pe b6o d6m str dpng l6ng llu dii, tod,n bQ khung du-o. c phtr 1 lop son
ch6ng ri, sau d6 qu6t mQt lop.hic ir.(qpl ducrng).vd quAn toan b0 khung bang d0y
nilon, lcrp nilon ndy sC b6m ch6c vdo lcrp nac rn va gru cno khung sat khOng b! ri trong
su6t thoi gian nu6i du6i biOn.
Ti6p dtin, ludi bqc khung sit ta loai lu6i mit nh6, 2a:.0,5 - 0,6 cm. Luoi niy
du-o. c danrdp cdng phing *urg qr*h 6 m{t ctra l6ng uong. Ldng uong t6m nOn bqc 2
lcrp lucri ch6ng t0n ntrau, l6p 1"6'i bgc ngodi li 1o4i lucvi mit l6n, I c4nh khoang 1 -1,5
cm tI6 tranh c6c lodi c5 chinh bi6n c6 th6 c6n ldm thring lorp lu6i b6n trong.
I\{at ffOn ctng cta 16ng n6n c6 n6p (cira) l6ng dC c6 th6 a9 O.ine.5iem.!ra. vi vQ sinh
.
mm d giira l6ng.d6 dua thric dn
l6ng. E6ng thoi, k6t buQc 1 6ng nhlra ttucmg kinh l0
-12
ngny. ChiEu dii cira 6ng phU thuQc vio d0 snu d4t l6ng nudi, tlO c6
thC dC dnng drmg tten ifrryO", thring chai ho{i tten ghe m6y cho t6m [n qua 6ng.
uaJtrongiong
h*g
Sau khi dd hohn chinh, ldng ducr.c vqn chuyiin ra vilri nu6i d6-chgn vi lip ilat.
LOng ucrng t6m con kh6ng n0n d{t s6t d6y mir n€n neo l6ng c6ch ndn dhy I khoang
thich hqp sao cho khi nu6c thriy tri6u xu6ng th6p nh6t mi l6ng ucmg kh6ng bi anh
hucrng cu l6p bin d6y.
pOt vA bng chim nu6i t6m hilm thuong phiim.
Kich cO l6ng : (3x3x1,5) m ho{c (3x3,5x1,5) m ; (2x3x1,2) m ho{c (3x2,5x1,2) m.
A 12 ho4c 14 mm vi cffng dugc hin v6i nhau t4o thinh khung chii
S6t tam khung
"it
nhat cung va cfrac chan.
= g6o vQ khung sat cUng bang scm ch6ng i,hhc in vd qu6n 1 lorp
nilon nhu AOi vOi khung ucrng t6m hirm con.
Luoi bgc khung li lo4i lu6i miit l6n hcrn, 2?:1- 4cm. vi luoi cfing dugc.dan r6p
cdng phing.*u.rg quo:rh 6 m4t cria l6ng nudi. Ti6p drin ldm nip l6ng vi gin ki5t 6ng dua
thf; An *r-6ng l6ng tuong tg nhu aOi vOi ldng u
c) Liing
bd
nili
L6ng bao g6m khung 96 chia lem 4 6, du
nu6i ry vtrng nu6c ra,r" OA dang th6o rcri timg khung l6ng, k6o ci bd rli ncvi kh6c n6u can
thi6t. Do d4ng nu6i bang 16ng eham cO Aintr dang gap nhi6u
y: q9i fruong nOn
hiQn nay ngh0 nu6i tdm htm dang c6 xu huong chuy6n sang nu6i 16ng bd n6i.
gitl*
161
2.
Chgn vi
tri nudi
Vi tri d6.nu6i thucmg dugc chgn trong
x
c6c virng vinh, vfing,
hoic eo bi6n, can beo
oam cac yeu cau sau:
Kh6ng bi anh huong manh bcri s6ng, gi6, an tofur trong mira mua bdo
Xacfuc ctra s6ng da tanh nu6c nggt hong mira mua, dQ mrn cao vn 6n dinh quanh n6m
Xa cic khu din cu d6 tr6nh ngu6n nudc thii sinh hoat d6 ra g6y 6
trudng nu6i
Ngu6n nudc trong sach, kh6ng bi anh hu&ng ctra nudc
thii
c6ng nghiep hodc n6ng
nghiQp
N6n d6y kh6ng bi 6 nhi6m,ldciihoflc c6t
tt 1 - 2 cm/gi?ty)
C6 ddng chiy tAng d6y (ltru tdc khoang
3. Chgn gi6ng
vdr
bin
uong tdm con
Do d{c tinh s6ng cria t6m con n6n chi c6 mQt s6 vung vinh it chiu anh hucmg cria
s6ng gi6 nhtmg l4i c6 ddng tri6u vd ddng chiy t16y manh *Oi .O th6 dA dang uongnu6i
tdm hirm con d4t tf lQ s6ng cao vi nhanh lon. HiQn nay O midn Trung de hin]1thd,nh nQn
c6c virng uongl6m hirm con (dnn gqi la "rim" t6m htm ttr con tring, nghia li ngay sau
giai do4n hau 6u trung Puerulus co th6 ctra chring trong su6t, m6ng m-anh) C6ch lim
nhu sau:
Chgn nhimg con gi6ng tdm him c6 cirng kich cO, boi nhanh nhgn, c6 ttAy
chAn, nghia li c6 ddy dri c6c phdn phg nggc vd phdn phq bUng.
dt rdu,
Vfn chuy6n trong thing x6p vi n6n chay m6y spc khi
cAm tay trong sudt thoi gian
van chuyen. Ntfu vpn chuyiSn duong xa, nhiQt-dQ cao nOn h4 niriet ad*r6ng khoang
25 -260C.
khi vc a6n dia di6m nu6i nOn de thoang 1 gid. Trong thoi gian ndy, d6 nu6c
bi6n tgli vtng nu6i tir tir vdo thirng x6p, thay no* trorg tf,trng *6p ,u ttr iu ae tom
con dd dang thich nghi vdi mdi trudrng nudc mcri md kh6ng Ui sOc vi nhiQt d0 hoflc
Sau
t10 man.
Sau d6, l6y khoing 15 - 20 con ra cin do dO x6c
thi ban dAu vi
Mat d0 ucrng chi nOn duy tri 50 - 60 con/m3
Hang ngdy cho t6m hirm con [n c6c lo4i t6m cua c6 duoc bAm nh6 ra ho[c cho dn
ngao, sd, srit nhrmg nOn dflp cho vO vo cimg bOn ngodi.
Lugng thric 5n cho tom 6n 30 ngiy
Ngiy thf
15, ki6m tra t6m,
khoang l5-2}%ktroi luqng t6m ucrng.
cin do l4i kich co vd t!
t6m ucrng ae Aieu chinh thirc [n
lQ
s6ng. Sau d6 dinh
Nhfrng ngiy ti6p theo nOn tdng lugng thric 5n cho dn l6n khoing 20
lugmg t6m nu6i.
162
k) ki6m tra
.
-
Sau 60
ngiy ucrng, nOn san thua t6m ra vcyi mflt'd0 khoang 15 -20 con/m3
Sau 90
-
100 ngdy ucrng, n6n san t6m ra
voi mQt dO 12 - l5 con/m3.
25% k}1di
Sau 120 ngdy (khoang4thtng) uong, n6n chuy6n t6m ra c6c l6ng nu6i thucrng
phdm.
4.
Quf,n
If
vir chlm s6c t6m nu6i
Sau khoang 4 thimgYcmg, thulng t6m con dat tdi 30 - 50 g/con. Chgn nhirng con
t6m khoe, phSt triOn cAn d6i vir c6 kich cd ddu nhau dua vio c6c l6ng nu6i v6i mflt d0
kho6ng 5 -7 con/m3 l6ng nudi ho{c 5 -7 con/m2 l6ng cO Ainfr.
Thtrc 5n cho t6m nu6i li c6c lo4i t6m cua c6 ho{c con sft, sd, ngao, sao bi6n, ...
Luq.ng thuc [n cho t6m 6n nOn x5c dinh dga vio lo4i thric u" 9!o dn, dugc tinh theo
nhirng phdn md tdm c6 thC an dugc, vi dq nhu v6 sd ln ph6n t6m kh6ng th6 An dugc, mi
t6m chi 6n dugc thit sd, do d6 luqng thric dn cho t6m 6n hing ngdy khoing 15 17%
khOi luqng t6m. Einh kj, 3 th6ng n6n kiiSm tra t6m mQt ldn Ae ai6u chinh luqng thfc 6n.
-
dQng,
,
I{*g ngiy n6n ki6m tra, theo d6i tinh tr4ng sirc kho6 cta t6m, ki6m tra ho4t quanh
rong
t6o
b6m
s4ch
d6y
l6ng,
chi
bAt m6i, lQt x5c cria t6m. Thuong xuyOn dgn
l6ng
l6ng th6ng thoang.
Khi t6m dd dat 500 - 600 g/con
nu6i ho{c 3 - 4 con/m2 16ng cO ainn.
Sau
nOn san thua t6m vcri
khoing 24 - 30 th6ng nu6i c6
thO thu hopch
mflt dO 3
- 4 con/m3 ldng
t6m htm thucmg phAm.
5. Thu hoSch
C6 th6 thu ho4ch toan b0 t6m nu6i ho{c thu ho4ch mQt phdn tOm nu6i.
Thu ho4ch toin bQ thucrng dugc 6p dqng khi kich cO t6m ttdng
t6m cao ho{c sip toi mira mua b6o l6n.
vi
gi6 thu mua
Thu ho4ch mQt phdn khi kich cd t6m. kh6ng
rrr. TRrEN VQNG CUA NGHt NUor r6nn nUnn CAr
So v6i c6c loii thuQc nh6m t6m hirm cing (claw lobsters), t6m hirm san h6 (coral
lobsters) vi t6m htm d6p (slipper lobsters), t6m hirm gai (spiny lobsters) c6 nhi6u uu
thti trong ngh6 nu6i bi6n. Vdi tap tinh s6ng dan, t6c <10 sinh truong nhanh, ctic biet thit
thom ngon vi miu sic h6p aan... ntriAu loii trong hg t6m hirm gai dd trO thanh
T4i c6c nu6c nhu Oc, Papua New Guinea, New Zealand... t6m hirm du-o. c bAo vQ vi
nudi du0ng mQt c6ch tp nhi6n ngoii bi6n ktri cho d6n mta khai th5c. Mira khai th6c
thucrng keo dii khoang 3 - 4 th6ng, tu thang 8 ho4c thaqg 9 vd s6 luqmg tiu ktrai thic
hgng ndm phg thuQc vio d1r b6o cira c6c nhi quan lf ngu6n lqi t6m htm qu6c gia. Tr0n
tdtchchctiu khai th6c, nhimg con t6m him chua tt4t kich cO quy dinh,rtugc tha hi bi6n.
OOi voi mQt s6 nu6c dang ph6t tri6n nhu Singapore, An D0... t6m htm gai du-o. c
.i
nu6i tt con gi6ng tg nhiOn o kich cO khoang 50 - 100 g/con. Loii dugc nu6i ph6 bi6n o
Singapore li t6m hirm birn (Panulirus poliphagus), ttd tdng sAn lugng tOm him xu6t
khAu tri 42 6n (ndm 1982) lOn 760 t6n (nam 1939). O An DQ, tdm htm de (Panulirus
homarus) duqc nghiOn cuu nhu mQt dOi tuqng nu6i viro ndm 1993 nhmg dtin nay vin
ph6t triOn v6i quy m6 nho.
163
O Viet Nam, phong. trio nu6i t6m htm bit dAu tluqg din4 hinh vdo ndm 1992 khi
c6c k6t qu6 nghiOn cr?u v0 nu6i ntng c6p tOm hirm tir ngu6n gi6ng tU nhi6n cira c6c nhi
khoa hgc dugc c6ng b6. Dqc ven bi6n miAn Trung,2 titlhPhri Y0n vd Khanh Hda dd c6
nhtng budc tii5n
khoing 400.16ng nu6i (n6m 1992) dOn nlm 2OOO, <15 c6 tr6n 15-000 l6ng nu6i voi m{t
dO
100 dtin 200 con/l6ng vd sAn lugng d4t khoang 2OO -250 tdn/nim.
vi
tt
Tuy nhi0n, d6 ngh6.nudi t6m htm ph6t tri6n 6n dinh, trudc mgt circ v6n aA can
du-o. c giii quy6t nhu cdi ti6n ngu cq khai th6c gi6ng, quy ho4ch vung nudi vi nghiOn crlu
thfp an, c6ng nghiQp pht hqp voi t6m him vi xa hcm nfia ld tfp trung nghiOn cr?u sin
xudt gi6ng nhnn t4o.
t64
T6m him b6ng
Panulirus ornatus
T6m him dd
Panulirus homarus
T6m htm d6
Panulirus longipes
T6m hirm s6i
Panulirus stimpsoni
Hinh ltt. 1: Mot sd loai t6m him
(Anh: Nguydn Th! Bich Thly)
Chan nguc 5 con c6i (tr{i)
T6m dang 6m trfng nhUng
c6 budng trrlng giai doqn lll
Tar-spot
Vi tri vir hinh dqng budng tr['ng giai do4n lV P. ornatus
Vitri, cdu tao d6i tinh hoirn vir 6ng din tinh
Hinh ll!.2: C6c hinh
lnh li6n quan ddn dit didm sinh sAn
(Anh: Nguy1n Th! Bfch Thfiy)
':,
n
Giaidoqn ph6i nang
,i'
)
Giai doan hinh thdnh dia ph6i
Ldt
cit
dng d5n tinh
r
t6m hum
Giai doan tidn nauplius
165
Giaidoan ph6i nauplius
Giaidoan hQu nauplius
,lI
Ii
Giai doan c6 11 d6i phdn phu
Giaidoan c5 7 d6i ph6'n phg
n
T
I
trr
3
Giai doan
mit
k6p c6 s5t td
Giaidoan s5p nd
Trri'ng dang nd
Trfng chudn bi nd
Au tring Phytlosoma
Hinh lll.3: Cdc giai doqn ph_dt tridn ph6i cfia t6m hum b6ng
(Anh Nguydn Thi Bich Thly)
"Bdy" u6t tom hirm con
Giai Udng t6m
L6ng chim ttdng, nu6it6m him
him gidng
nu6it6m him
Hinh lll.4: Cdc hi-nh Anh v6 ngh6 nu6it6m hirm
(Anh Hodng Tnng)
Dich vq cung cdp thri'c dn
r66
Ldng bd ndi
Thri'c dn
VQ
sinh Idng
Chuong IV:
KV rHuAr NUOI rOnrt cANG XANH THUoNG
r.
,
pndu
crdr rHrEU
Tdm cd,ng xanh (Macrobrachium rosenbergii) c6 ngu6n gdc phnn b6 o D6ng Nam
A. T6m.dE tluqc di nhflp vio c6c virng nhiet d6i vi c4n nhiet doi trOn th6 gioi vd trO
thinh
d€n 72% vi t6m khai th6c tu nhiCn chi chii5m 28%. Chdu A ta noi sin xu6t t6m cing
xanh chtr ylSu, chitim eson t6ngsan luqng cira thi5 gi6i.
O ViQt Nam, t6m cang xanh phin b6 chtr yi5u o c6c tinh Nam BQ. D6ng blng s6ng
Criu Long (DBSCL) c6 diQn tich m{t nud-c ao, s6ng vi ruOng hia rQng lcrn h ti0m ndng
t6t cho nghd nu6i t6m cing xanh ph6t trir5n. NIm 2000, c6c tinh DBSCL c6 hcrn 6.000
ha nudi t6m cing xanh, d4t sin luqng 1.400 tan. Circ tinh nhu Trd Vinh, Bi5n Tre, Wnh
Long, CAn Tho vd An Giang c6 diQn tich vd san luqng nu6i t6m cang xanh cao nh6t.
Trong vdi ndm.qua lugng t6m ci,ng xanh gi6ng san xu6t nh0n t4o tang dang ke
nOn dI thric dAy nghA nu6i t6m thuong pharn pfrlt tri0n. C6c m6 hinh nu6i i6m chinh
hiQn nay li nu6i trOn ruQng hia, nu6i muong vudm, nu6i ban thtm canh trong ao vi nu6i
dnng quing. Ndng su6t t6m nu6i trOn ruQng ctat 300-700 kg/ha/vU, nu6i ao ilat 5001.200 kg/halvu vd nu6i trong ddng quang d4t 1,2-5 tdn/halvp. Tuy nhion, k! thuflt nu6i
cdn dua vio kinh nghiQm cria nguni ddn n6n neng su6t chua duo. c 6n itinh. Trong khi
d6, cic nghiOn cr?u vA k! thuat nu6i t6m cang xanh aC AC xu6t qui trinh chuAnrnu. tien
cdn d bu6c
tham khao tai fiQu "Nguy0n
vd
thuft san xu6t gi6ng t6m cdng xanh,
Macrobrachium rosenbergii" do TS. NguyEn Thanh Phucrng vi ctv biOn sogn, xu6t ban
n[m 2003 tai NXB N6ng nghiQp.
lf
k!
II. DAc DrtM srNH Hec c0.q. rou cANc XANH
1. PhAn loSi vir
hinh
thii
T6m cang xanh ld
loii
Nganh:
Lop:
gi6p x6c quan trgng c6 vi tri phdn loai nhu sau:
Arthropoda
Crustacea
Lcrp
phU:
Malacostraca
B0:
Decapoda
He:
Palaemonidae
Gi6ng: Macrobrachium
Loii:
T6m cang xanh ld
loii
Macrobrachium ros enbergii
c6 kich co lon nhAt trong nh6m t6m nudc nggt. Co ttrc gdm
t67
l
phria rsau.
Phdn d6u
PhAn
ru nguc
rgpc
ng phia
;gc ldn, bao
hai
rai phdn h ph6n dAg. ng.uc phia tru6c vi ph6n bung
c6 hz
.\ n.
pnan
ph
php
voi
I
it ticn
ru
b0
bQ
vi
L
r
nggc
n&uc
8d6t1
d6t
fi,in rnhau
d6i
'
mang
5
t
1i0n
nhau,
phdn
vcri
5
t16t
gomr
d
dAu
.i
gqi
gi5p
tam
VO dirl
dny ;qi H si
diuu ng
ngpc. IPhAn
ro boi tf
n vo
oau nggt
nguc du-o. c bao
m dAu
manl
ng
rg 8. ddi phu b0. Phan
phu
gqi
g
b0
li
I
chfln
chflr
frfln
bcvi, d6t
bcvi
IuSi Aat fun
mal
ang
mQt
I
d6i
d6
rhu
M
ggomcc66d6tvdl d6t
5t du6i. It
bung
i
ung Tang
r .l
-l
phia
pr
xep
n vo
tru6c
tr
6c) x
xiSp cl
cnong
tdm
n v,
vo
ro bao.
bac0. Tlam
lu6i. M5i
M5i,dOt Uung5c6 tflm
r
tt6i chAnr
phir
hai
rai r5m
im v6 kudc
rns3 thri
thf hai
l
hir lOn tci ht
bun
t6n v6 ctra d6t bung
t6m
l6n ti
t6m vo phia sau. Tu y nhi6n, t6r
. .A
blen.
nhi t(
t6m bi€
c
xanh voi nh6m
xan
ririn dE di
dir
dang ph6n biQt t6m cdurg
rau n6. D4c ili6m niyr gifp
vir sa
sau
nt
i
I
1
f
Khi tdm cdn nh6, co
thC c6 mdu trong s6ng. Tr0n gi6p dAu ngpc c6 nhttng sqc
xanh den dgc hai bOn. T6m truOng thanh c6 nhtng vQt miu xanh hoi sflm ngang ltmg
xen kd v6i miu tring trong cta.co the. t6m.c6 chtry ddi vugt viy r0u. Chtry c6 l1-16
rdng tr6n chtry (2-3 rdng sau h6c m6t) vd 10-15 ring ducri chriy. C6c phU b0 c6 hinh
dAng, kich cO vd chric ndng kh6c nhau voi hai d6i rdu c6 chric ndng xric gi6c; mQt dOi
nam tcrn, hai
nang nhu benh l6i. Hai d6i chin ngpc dAu tiOn cira t6m chuy€n h6a thanh hai d6i cdng,
i16i cang thir hai to vd dii dnng <16 Uit mdi vd t.u ve. Eac di6m vA kich cO, hinh.dang,
miu s6c vi cic gaitrOn d6i cang sC thay t16i theo giai
tdm dqc. O tOm aUc, khi tdm .dn nh6, d6i cing c6 miu trong, sau chuySn thanh v3nS
cam (cdn gqi li cimg lira), chua c6 gai hay c6 gai rdt mln tr6n cdng, chua c6 hay rdt it
l6ng io. fni tO- l6n, d6i cdng c6 mdu xanh itflm, xu6t hien nhi6u gai nhqn vi l6ng to
tr6n cang. Qu6 trinh thay <16i tr6n dugc th6 hiqn qua c6c grai tlo4n k*r6c nhau bao g6m:
t6m nh6, tdm ci,ng ltra nh4t, tdm cdng hia d6m, t6m cang hla t10m chuy6n ti6p cang
xanh, t6m cang xanh nh4t, t6m cd.ng xanh dflm vi t6m gin (Bang fV.1).
DuOi
Chriy-1-
C6c tAm vd b€n
Chtn dudi
ChAn
1--{
lO cm
Hinh
168
IV.l:
D5t bqng
brlng
ththai
Hinh th6i cf,a t6m cirng xanh
RAu ldn
Bdng
IV.I: T6m tit
A4c di6m cria t6m dgc
vi
t6m
cii loii
Mauobrachium
rosenbergii
Dic di6m
Kich cd
TOm duc
TOm
Lcrn hcrn vd dAu nggc to
tdm
Cang (kep)
sinh duc
c6i
hcm
E6i cang thf hai
eh6. nhi6u sai
HiQn diQn ducri g6c cria
nguc thri nA*. C6 ,up
chAn
d4y
cii
Nho hcm vi dAu nggc nh6 hcrn
tdm
Nh6 hcrn vi nhdn hcrn cing cria
t6m
HiQn diQn du6i gdc chin ng.uc
thf ba, c6 m*g
g.6.
nh6nh php trong cira ch0n
ntr6t cO di6m cimg d
gitra.
thf nh6t, thrl hai vi thri ba dii
vi nd rQng, hinh thanh budng 6p
vi chin
Tuy6n androgenic Ddy tO bdo dinh vdo vr)ng
cu6i cria 6ns dan
cO thdnh
thsc
gAn
nhd
T6m cdng
thanh
Khdng c6
kh6i luqng 25 g.
trung binh 35 g
'''''' T6m
bpng ctra t6m truong
l*a
T6m cdng xanh
Hinh IV. 2: MQt s6 a4ng cta t6m cing xanh
2. Phnn bii
T6m cing xanh phin b6 rQng 0 c6c vDng nhiet ddi vd 6 nhiQt
thiry vgc nu6c nggt nhu s6ng, hd, ruQng, dAm hay cA cilc thriy vgc nu6c lg khu vgc ctra
t69
l
s6ng. Ngodi ra, tom cdn dugc di nhflp vd nu6i o nhiAu noi trOn th6 gi6i. O Viet Nam,
r.inicenE xanh phAn b6 tg ,iri0, chtr y6u c6c tinh Nam bQ,
hay <16i khi cA 25 %o v5n c6 thO tim th6y
,arrg affi mng. A c6c thiiy vgc
li
t6nr xu6t hiQn.
3. \rirng
tlli
cria t6m cirng xanh
Vong doi cira t6m cing xanh trii qua 4 giai doqn bao g6m tnmg, 6u tru1g, hau 6u
trung vd tdm trucmg thdnh. Tdm tru&ng thanh s6ng chtr y6u o nu6c nggt. Khi thanh
thpc, chring bht c4p, d6 tnmg vd tnmg dinh vdo c6c chtn bpng cria t6m m9. Tdm tnmg
c6'xu n"eig di 9u'ra vtrng-cua s6njnu6c lq (6_-18%o) dO no..A.u trung sE ch6t trong
vdng 3-4 ,gay ne, kh6ng
nu6c nggt nhu s6ng, r4ch, ruQng, ao h6..., O d6, chring sinh sting vi lon lOn. T6m c6 th6
di cu rit xa, trong ptarn vi hon 200 km tt bd biOn vdo nQi tlia. Khi tru
1.
Trrhng
2. Au
firng
i, Postlarvaelarva
4. Trthng thdnh
Hinh IV.3: Vdng tloi cfra t6m cing xanh
4. Dpc tli6m sinh
tru0ng
Gi6ng nhu c6c loii tOm vi cua khdc, t6m ci,ng xanh kh6ng sinh truong liOn tpc
kich thudc chi ting nhanh sau m6i mn tQt x6c. Sinh tru&ng cta t6m dgc vd c6i g6n
nhu tucrng ducrng nhau cho toi khi dat kich cd 35-50 g, sau d6 chring khic nhau r5 theo
gicri tinh, t6m tlgc sinh tnrong nhanh hon t6m c6i vi dat kh6i lugng c6 th6 gdp ttdi t6m
c6i trong cirng mQt thdi gian nu6i.
mi
T6m c6i tchi bat itAu thanh thpc (khdi lugng khoang 30-40 g) thi sinh truong gidm
vi nguiln dinh du6ng tflp trung cho sg phSt tri6n cira budng trfug. MQt hiQn tuqng
thudmg th6y trong nu6i t6m cang xanh li sg phtn
tuy thuQc vio kich cO, tinh trqng sinh lf, tli6u kien dinh du&ng, diAu kien m6i trulng...
TOm nho chu kj lQt vo ngin hon t6m l6n.
r70
Bdng IV.2: Chu kj, tQt
Kh6i luone (e/con)
2-5
Chu
ki
lOt vo
(neiy)
9
6-10
13
1-15
t7
t6-20
18
21-25
26-35
36-60
20
22
1
5.
xic cria t6m cirng xanh
22-24
D{c di6m sinh sf,n
Trong tg nhiOn, t6m sinh s6n hdu nhu quanh n[m nhrmg tQp trung viro nhirng mr)a
chinh tiry ttmg noi. O d6ng bing s6ng Cuu Long, c6 trai mira t6m sinh san chinh lA
khodng th6ng 4-6 vit th6ng 8-10. T6m c6i thdnh thgc l6n ddu sau khoang 3-3,5 thang
nu6i giai
Tru6c khi de tnmg, t6m c6i c6 hien tugng lQt x6c ti€n giao vi. Sau khi t6m c6i lQt
xirc l-22 gid, thuong 3-6 gid, t6m bit dAu giao vi. T6m dWc hic niy v5n 6 trang th6i v6
cfng. Qug tri.nh giao vi xhy ra vio ban dOm. Sau khi giao ni 2-5 gid, c6 khi 6-24 gid,
t6m c6i bdt ddu <16 tnmg. Tnmg sE 16n luqt dinh timg chirm vio c6c l6ng tcr cira c6c d6i
ch6n bgng thri tu, thri ba, thti hai vd thri nfrAt. fnOi gian d6 tnmg kho6ng 10-60 phrit,
t{ruong 15-25 phrit. Tty vio kich cO vd kh6i luqng ctra t6m cfing nhu ch6t luqng vi so
l6n tham gia sinh sin cira chirng mi sfc sinh san ctra t6m c6 thiSthay AOi. fhOng thu
cria chring c6 th6p hon, trung binh 300-600 tnrng/g kh6i luqng. Tnmg m6i d6 ra c6
hinh elip, c6 kich cd khoang 0,6-0,7 mm. Theo sg ph6t tri,5n ctra ph6i,,tnmg aan aan
chuy6n tir miu vdng nh4t sang ving cam, sau d6 c6 mdu x6m vi khi sip nd tnmg c6
miu x6rn den. Tiry vio nhiQt d0 md thoi gian 6p tnmg c6 th6 tir 15 d6n 23 ngiy. TOm
hgrp, chring c6 th6 t6i ph6t
chi c6 th6 t6i phit.dpc vi d6 l4i sau 16-45 ngiy. Tty
dpc vi d6 lai 5-6 lan. Sric sinh sin cta t6m cfing thay ddi theo c6c lan de tnrng cira t6m.
ty*g
m6i n0 ra s6ng pht du, c6 tinh huong quang manh vi cdn nudc lq (6ph6t tri6n. Au tmng boi lQi chir dQngr bpng ngua vi du6i
A1r t1ir"g
16%0) dO s6ng
{u
vi
Au trung dn liOn tUc. Thric 5n bao g6m c6c 1o4i t1Qng vft phr) du, giun nh6, 6u trung c6c
dQng vai thiry sinh. Au trung trii qua 11 lan lQt x6c trong thoi gian 17-23 ngiy dO hinh
thdnh h4u 6u trung.
Giai do4n hflu 6u trung (Postlarvaelarvae), t6m c6 hinh dang vi tflp tinh sdng nhu
t6m ldn. Chring Uit aAu sting d6y, b6m vio ndn, vflt b6m hay cty c6. Postlarvaelarvae
tat mOi chir
6. Y6u cffu vd m6i
+
trulng
sSng
NhiQt tt0: NhiQt ttQ thich hgp cho t6m cdmg xanh dao dQng trong khoang 26-3loc ,
tOt nfr6t ld 28-30"C. Khi nhiet tlQ ngoii khoang 22-33oC, ho4t dQng, sinh truong vi
t7l
sinh sin ctia t6m se bi suy giam. Duoi 13oC hay tr€n 38oC se g0y chtit t6m.
+
DQ m4n: Giai doqn 6u trung can aO min 6-160/oo, t6t nh6t l0-12%u C6c giai
man t6t nh6t krOng qu| l0o/oo.
+
Oxy: Nhu cAu oxy cho h6 h6p cria t6m tiry thuQc vdo nhiOu yOu t6 nhu giai do4n
cira t6m, nhiet dO, d0 men... OOi vcri t6m con, oxy t6i thiOu ph6i tr}n 2,1ppm 0
nhiQt dO 23oc,tr}n2,9 ppm d 28oC vd 4,7 ppmd 33oC. T6m lon can nniAu oxy hon
t6m nho. Trong nu6i t6m thit, oxy nOn dugc duy tri trOn 4 ppm.
+
Dam: Trong sin xu6t gi6ng vi nu6i t6m thit, him luqng t14m t6t nh6t nCn ducr. c duy
tri 0 mric du6i 0,1 ppm d6i v6i d4m nitrite vd ducri I ppm AOi vOi d4m am6n.
+
pH: DQ pH thich hgp nh6t cho sinh trucrng ctra t6m tir 7,0-8,5. pH duoi 6,5 hay trOn
9,0 k6o ddi kh6ng tdt cho t6m o 6t cac6c giai do4n.
+
EQ cimg: TOm cAn c6c lo4i ch6t khoang nhu canxi, magi6 cho qu6 trinh hinh thanh
v6 m6i vd lQt x6c. Tuy nhiOn, khi d0 cimg cao hcrn 300 ppm s€ lim t6m chfm lcrn
vd d6 bQnh do c6c nguy6n sinh dQng vQt b6m. DQ ctmg thich hqp nh6t cho uong
nu6i t6m trong khoing 50-150 ppm.
ciu dinh dutrng cria tdm
Ch6t
v4t vi d4m thpc v6t t6t nh6t n 3:t.
7. Nhu
+
+
Chdt b6o: YOu cAu v0 ch6t b6o cua t6m dao dQng trong khodng tir 6-7,5yo vi thay
d6i theo qu6 trinh ph6t triOn ctra t6m. Him luqng ch6t b6o kh6ng nOn vuqt qub l0o/o
khdi luqng thric 5n.
+
Ch6t bQt dudrng: T6m cing xanh c6 men tiOu h6a ch6t bQt ducrng ho4t dQng manh
hon so v6i cic loii t6m bi6n. Ngon! ra, chring cdn c6 khi ndng srl dpng ctr6t UOt
itudng dqng cao phdn trl phric hqrp t6t hcrn so voi ducrng dcm. Thric dn c6 chria him
luqnrg cfr6t tQt ducrng cao d6n 40% vdn cho ki5t quA t6t vC tang tru&ng cria t6m.
Ei6u niy cfing lim thric 6n t6m cing xanh 16 hcyn thric dn t6m bi€n.
+
Vitamin vi ch6t khoang: Vitamin gift vai trd quan trong trong dinh du0ng. SU thitiu
hpt l0u ddi vitamin se d6n diSn sg xu6t hiqn c6c triQu chimg benh l)?. Hdm luqng
vitamin C c6n thi6t cho t6m cang *grh 6 giai
thfc dn. OOi voi khoang ch6t, nhu cAu khoang 2% titrh theo kh6i lugng kh6, trong
d6 ti lO him lusng C:P li 0.76:l dtin 4:1.
m. KI'THUAT tIONc NUOr rOnn cANc xANH
l. t/crng t6m giiing
T6m gi6ng nh6n t4o mua tir c6c tr4i san xu6t gt6rrg cdn tucmg d6i nh6, th6ng
thucrng c6 kich cO khoang 1,2-1,5 cm. Vi th5, cdn thi6t ucmg, du6,rg t6m giting mQt thoi
gian truoc khi tha nu6i thit 6 ao, ruQng c6 qui m6 lcrn. C6 th6 ucmg du0ng t6m gr6ng
trong b0, giai hay ao.
1.1. Uong- drhng tdm
BO
172
hQt
trong bd
uong t6m gi6ng c6 th6 bdng ximlng hay dcrn gian bdng c6c t6m gd hay b6 d6t
c6 l6t t6m nhga. DiQn tich bC dao dQng trong kho6ng 5-25 m2 vi c6 mric nu6c siu 0,50,7 m. 86 c6 m6i che b6ng 16 hay t6m b4t. Tru6c khi su dung, bO duqc t6y rua bing
nu6c v6i hay Chlorine 100 ppm. Nudc ucrng t6m c6 thd sir dgng nudc m6y hay nudc
s6ng kh6ng 6 nhi6m, lgc nu6c qua trii vii lqc min khi c6p nu6c vio b6.
T6m bQt c6 kich cd 1,2-1,5 cm. TOm gi6ng ti5t n6n c6 kich bO d6ng d6u, miu sic
trong s6ng, linh ho4t, khi lQi rdu kh6p hinh chir V, du6i xoe hinh qu4t sE ducr. c chgn d6
uong nu6i. Mat dO ucrng dao
t6m lu6i, chrim nilon d6 gi6m hiQn tuqng dn nhau cria t6m. BC cAn dugc sgc khi li6n tpc
v6i t6c dQ vira phai dC cung c6p oxy dAy dir cho t6m. Thric dn cho t6m bQt bao g6m c6c
lo4i nhu thfc dn nhin t4o dang hat, thfc 6n tU chi5 bii5n, trung chi (giun do), trimg
nu6c.... Tiy tung lo4i thric 6n, lugng cho 6n hdng ngdy cho l0 nghin t6m bQt nhu sau:
+
+
+
+
Trung chi:
0,5 kg
Moina (Trung nu6c):
0,5 kg
nghiQp:
Hodc thric an ttr ch6 bi6n:
Thtc
6n c6ng
50-100
2 trfug git+ 200 gt6p
Cho t6m An 4-5lAr/ngiy d6m. Hing ngiry n6n hrit c[n, thric 5n thira dO tr6nh gAy
do bAn. Sau thcri gian ucrng 2 tudn, t6m d4t 2,5-3 cmthi chuytin nu6i thit. Tj' lq s6ng dat
70-80%.
1.2. Uong - dwdng tflm bQt trong giai
T6m c6 thO uong trong giai bAng ludi mtrng, miu den, diQn tich 5-25 m2. D4t
trong ao r6ng, tho6ng, nu6c tOt. OAt giai ng4p nu6c 0,7-0,8 m. T6m Post-larvae kho6
ducvc thi ucrng v6i mQt d0 1.000-1.500 con/m2. Thtic 5n cho t6m Post-larvae vi c6ch
cho dn nhu truong hgp ucrng trong b6. C6 th6 dirng c6c lo4i chi, scri nylon, 16 dira tlO
ldm vft b6m cho t6m. Do mflt d0 uong cao nOn cfing cAn phdi rU 4i li€n tpc cho giai
ugng. Trong qu5 trinh ucrng tdm, t6t nhat n€n thay nuoc ao hdng tu0n khoang 30-50%
aC Cam bio m6i truong nu6c t6t. Sau khi ucrng 2-3 tuAn, t6m d1t 2-3 cm thi c6 thti thu
ho4ch. T! 16 s6ng c6 th6 d4t70-80%.
1.3. Uong dwhng tilm bQt trong ao itiit
t6m trong ao nho ngay c4nh khu nu6i ho{c dr)ng lucri mirng chiin
mQt g6c ao hay rugng nu6i. DiQn tich khu uong 100-500 m2. Th6ng thuong k*roang 510% diQn tich ruQng. Mric nu6c s6u 0,7-0,8m. Tru6c khi ucrng, nOn chuAn bi ao k! vd
b6n v6i v6i luqng 10 kg/100 m' ao 1 tuAn tru6c khi thd gi6ng. CO tne b6n ph6n chu6ng
20-30 kg/100 m' hay phin vO co 0,3 kg/100
ry' dC gAy miu nu6c. C6 the ding thOm diy
thu6c ca de diQt cbt4p v6i luqng 2kgll}} m3 nu6c. Chgn t6m bQt kh6e, thi v6i mQt tlQ
50-150 conlmz. Hdng ngdy cho t6m 5n bing thric 5n c6ng nghiqp hay thric 6n t.u chi5 nhu
tr6n. CAn thay nu6c ao uCIng 1-2 tuAr/lAn vcri lucrng 30-50 %mdi lAn. C6 the d{t chi tre,
cly kh6 b6 thdnh b6 d{t rhirbc. Thoi gian uong khoturg l-1,5 thSng vd t6m gi6ng c6 th6
dqt 4-6 cm. Lric niy c6 thO cho t6m ra ruOng dE ddng bdng c6ch ph6 mQt do4n bd bao
hay lucri bao mi kh6ng cAn phii thu ho4ch.
CO tfr6 dudng
t73
2. NuOi t6m
Ki
2.1.
+
thit
thuQt nuili tilm cdng xanh thwong phdm trong ruQng lira
ti: MQ hinh t6m - lira c6 thi5 tfugc r1rg durrg 6 nhtng
vung c6 ngflp lt theo mua
r4ch
c6p
tho6t
d6
dang.
chon
noi
Can
it bi nhi6m phdn.
hay noi c6 ngu6n nudc s6ng
Chqn vi
fhi6t kd ruOng nu6i: RuQng nu6i t6m c6 di6n tich thay t16i theo timg Fi6u kiQn cp
th6, thudng tir 0,5-4 ha. RuQng phii c6 muong bao, chi6m fi 20-25%t6ng diQn tich
ruO.ng. Mucrng rQng tir 2-3 m vi sdu,0,8-1,,0 - so v
m. Vio thcri di6m lt chinh vg (mric nu6c cao nh6t1 trOn mflt bo n6n duoc chiin luoi
cao hon mfc nudc khoang 30-40 cm d,5 ngdn kh6ng cho t6m ra ngodi. Luoi thucrng
sri dpng li ludi mirng lmit tuOi 2a:lmm).
ChuAn bi ruQng nu6i: Sau khi thu hoach vq lfa thi tii5n hinh chu6n bi ruQng nu6i
nhu sira lai bo bao, l6p c6c l5 moi, hang h5c, s6n v6t bin & c6c mucrng bao, ao ucyng
sau d6 b6n v6i vcri lugng 150-200 kg/ha vi phoi ru6ng vi ao 3-5 ngdy tru6c khi l6y
nu6c. Nhirng ruOng c6 mucrng m6i ddo thi cdn rua phdn 24 rcntru6c khi b6n vdi
-i,
vi ph0n. Ldy
nu6c sao cho ngflp m4t ruQng 30-40 cm hay 0,8-1,0 m tl6i v6i ao
ucrng vd b6n 30 kg phin hiru co hay 0,5 kg ur6 k6t hqp v6i 1 kg phAn NPK hopc
DAP cho 1.000 m'di5 gdy miu nu6c. Khi nu6c c6 minr-xanh vO rl6u (3-5 ngdy sau
b6n phtn) thi thA t6m.
Mira vu nu6i: Tty timg virng v6i tti6u kiQn cg th6 md c6 th6
nhau. Nhin chung, c6 3 m6 hinh nhu sau:
o
o
UO
tri lich thoi vu kh6c
MO hinh mQt vu hia- m6t vu t6m: Md hinh ndy c6 th6 6p dgng cho nhimg virng
kh6 khdn cho vu hia Hd-Thu @ap bCnh) vi c6 ngQp lfl manh viro vp Thu-D6ng.
Vi this, kh6ng trdng lira md nu6i t6m vdo hai miraniy (th6ng 3-10). Tr6ng hii
vio mira D6ng Xu0n.
M6 hinh hai vp hia - m0t vp t6m
ki5t hq'p: M6 hinh ndy c6 the 6p dpng cho
cho viQc tr6ng hia cA hai mta Hd-Thu
E6ng-XuAn.
nhfing vtrng thufln loi
vi
T6m duo. c nu6i ki5t hqp v6i hia Hts-Thu. Sau khi thu ho4ch hia Hd-Thu, t6m
duoc nu6i ti6p tpc d6n dAu vu lfa E6ng-XuAn thi thu hoach t6m.
o
M6 hinh hai vp hia - mOt vg t6m ludn canh: M6 hinh niy cfing 6p dung cho
nhimg vung thufn loi trong canh t6c hai vu lria Hd- Thu vi D6ng Xunn. Tuy
nhiOn, vr,r Thu E6ng ruOng,thucrng ngf,p lfi cao, kh6 trOrg lta, vi thiS du-o. c nu6i
t6m. Thoi gian nu6i t6m ng6n (4-4,5 th6ng) nOn c6n 6p dUng dring thoi vtr.
+
Chon gi6ng vd thi gi6ng: TOm gi6ng sau thcri gian uong tr6n b6, trong giai, ao hay
mQt g6c ruQng, sE d4t kich cd 2-6 cm ttry thcri gian ucmg vi phu
t6m c6 th6 d4t kich cO thucrng phAm sau 4-4,5 th6ng nu6i. Tiry theo kich cO t6m
.r,
gi6ng vi thcvi gian nu6i thit vi kh6 ndng chdm s6c mi c6 th6 thi vcri mflt tIQ 3-5
conlm2 ruOng.
+
t74
Cho 5n vi chdm s6c: Do mflt ttQ th6 tuong d6i cao, nOn giai doan nu6i thit phii cho
t6m 5n nh6t h khi t6m l6n. C6 nhi6u lo4i thric [n c6 th6 su dqng cho t6m nhu thric
6n viOn c6ng nghiQp, thric 5n vi6n tU ch6 vir thric dn tuoi s6ng. Thirc [n vi6n c6ng
nghiep c6 ch6t dinh du0ng iliy ttir vi ctn bdng nOn t6m lon nhanh. Tuy nhi6n, cAn
chgn thirc 6n chuy0n dtng cho t6m cing xanh mi lh6nq n6n dirng thric 6n nu6i tdm
sri. C6 th6 ph6i hq'p thfc in viOn vi thirc 5n tuoi s6ng d6 giim chi phi. Thric [n vi0n
tu chiS c6 th6 dirng c6c nguyOn liQu d6 tim vi theo cdng thftc & bang IV.3.
Bdng IV.3: Cdngthfc phtii ctr6
Nguy0n
liQu
tnfc in
cho tdm cing xanh
Lugng ding cho I kg thuc An (g)
250
200
BOt c6
BQt dflu ndnh
C5m g4o
BOt mi
BQt xuong
BQt 16 gdn
350
100
Premix
20
50
20
DAu
10
Trong thcri gi.an lfi, thric 5n t.unhiOn trong ruQng nu6i r6t phong phri vi c6 th6 khai
th6c thrlc 5n tucri s6ng nhu c6, cua,6c,.. cho t6m 6n dC giam chi phi. Lugng thric dn viOn
sil dpng duqc tinh dya trOn ktrOi luqng cira t6m trong ao theo bang fV.4. D6i voi thric 6n
tuoi s6ng c6 th6 dirng luqng gep 2-3lAn so vcri lugng thric 6n cn5 Uitin. Cho t6m dn bAng
2-4 dn/ngiy, ni5u ding
c6ch k6t hqrp rdi thric dn ven bo vi sang An. SO nn cho 5n c6 th6
thric 5n viOn nOn ding 4 ldnlngiy. Luqng thrlc An phii ttuqc diAu chinh hing ngiy theo
sric in ctra t6m qua theo d6i c6c sang 6n vi ki6m tra thric 5n trong d4 diy t6m.
fi
+
ChAm s6c vlr qudn lli ruQng nu6i: Trong thoi gian tru6c lfi (tt thang 4-7 ducrng lich)
.\ .,
I
. ,.
I
I
cdn phdi giir m6i try*g nu6c ruQng nu6i t6t dO t6m lon nhanh vir it hao hgt bdng
1
c6ch dinh kj, trao d6i nu6c, it nhdt ld zlAn/thi,r;'g vdo hic nudc cudng. Trong thcri
.
I
^. cdn
gian nu6i
h4n ch€ t6i daviQc ding thu6c tru siu. N0u ph6i dirng thu6c cho hia
(Hd Thu) thi nOn h4 nu6c dC tOm *u6ng muong vd sau khi phuh thu6c 3-4 ngiry,
thudc sO m6t t6c dpng thi dAng nudc d6 t6m lOn ruOng tro l4i. Khi thu ho4ch hia thi
h4 nudc dC tOm xu5rrg muong vd sau d6 dlng cao nu6c eC tOm lOn ruQng vi hic niy
t6m sE 16n nhanh vi irOn rugng c6 nhi6u thfc 5n tg nhiOn. Vio thoi gian dAu mia
mua cAn theo d6i ruqng nu6i cAn thfln vi t6m c6 th6 bi thi6u oxy do nu6c dgc, pH
giim. DAu mia lfr cflng cAn chti j'do nudc lfl dAu mta thudng kh6ng t6t. Giiia m.ria
Ifi, m6i trucmg nu6c sE rdtt6t, nhiQu oxy hoa tan, nhidu thric 6n,tU nhi6n. Tru6c khi
lii vd phdi ch{n lu6i trOn bd bao dO (ntiu bo bi ngflp) d6 trann thAt tho6t t6m. Gi6 vi
ddng nu6c thucrng gly s4t 16 bo ruQng hay cu5n lucri bao, lim th6t tho6t t6m nu6i.
Bdng IV.4: Tinh luqng thtfrc
t
4-5
6-9
in cho tdm
(g/con)
Luqng thirc dn(%kh6i luqng dan t6m)
6,5
5,5
t4-20
2t-27
28-34
4,2-4,5
3,7-4,0
3,0-3,5
2,5-2,7
1,7-2,0
35-40
1,0-l,4
10-13
t7s
