.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
-----------------

ĐỖ HỒI KỶ

KẾT QUẢ SỚM PHẪU THUẬT CẮT
THÂN ĐUÔI TỤY BẢO TỒN LÁCH

LUẬN VĂN CHUYÊN KHOA CẤP II

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2018
.


.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
-----------------

ĐỖ HỒI KỶ

KẾT QUẢ SỚM PHẪU THUẬT
CẮT THÂN ĐUÔI TỤY BẢO TỒN LÁCH
CHUYÊN NGÀNH: NGOẠI KHOA
MÃ SỐ: CK 62.72.07.50

LUẬN VĂN CHUYÊN KHOA CẤP II
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. PHAN MINH TRÍ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018

.


.

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa đƣợc công
bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Tác giả luận văn

Đỗ Hoài Kỷ

.


.

MỤC LỤC
Trang

Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt .................................................................................... i
Danh mục đối chiếu thuật ngữ việt - anh ............................................................. ii
Danh mục các bảng .............................................................................................. iv
Danh mục các biểu đồ .......................................................................................... vi
Danh mục các hình ............................................................................................... vii
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU................................................................................... 3
CHƢƠNG I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................................................................ 4
1.1 NHẮC LẠI GIẢI PHẪU VÀ SINH LÝ TUYẾN TỤY .................................... 4
1.1.1 Giải phẫu ....................................................................................................... 4
1.1.2 Sinh lý ......................................................................................................... 10
1.2 NHẮC LẠI GIẢI PHẪU VÀ CHỨC NĂNG LÁCH ..................................... 12
1.2.1 Giải phẫu ..................................................................................................... 12
1.2.2 Chức năng lách ............................................................................................ 14
1.3 BỆNH U TỤY ................................................................................................ 14

.


.

1.3.1 Ung thƣ tụy.................................................................................................. 14
1.3.2 U tụy nội tiết................................................................................................ 18
1.3.2.1 Insulinoma ................................................................................................ 18
1.3.2.2 U tiết gastrin (Gastrinoma) ...................................................................... 21
1.3.2.3 VIPoma (Vasoactive Intestinal Peptide) .................................................. 23
1.3.2.4 U tiết glucagon (Glucagonoma) ............................................................... 24

1.3.3 U nang tụy ................................................................................................... 25
1.3.3.1 U thanh dịch ............................................................................................. 25
1.3.3.2 U nhầy (mucinous) ................................................................................... 25
1.3.3.3 U nhú nhầy nội tuyến (intradutal papillary mucinous neoplasm -IPMN)26
1.3.3.4 U đặc giả nhú của tụy (Solid pseudopapillery tumor of the pancreas) .... 27
1.4 ĐIỀU TRỊ ....................................................................................................... 28
1.4.1 Kỹ thuật ....................................................................................................... 29
1.4.2 Phẫu thuật nội soi ........................................................................................ 31
1.4.3 RAMPS ....................................................................................................... 31
1.4.4 Cắt thân đuôi tụy bảo tồn lách .................................................................... 32
1.5 TỬ VONG VÀ BIẾN CHỨNG HẬU PHẪU............................................................... 35
1.6 RÒ TỤY SAU MỔ ............................................................................................... 36
CHƢƠNG II: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................. 37
2.1 ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ........................................................................ 37
2.2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................................. 37
2.2.1 Thiết kế nghiên cứu ..................................................................................... 37
2.2.2 Chọn mẫu và cỡ mẫu................................................................................... 37
2.2.3 Các biến số nghiên cứu ............................................................................... 37
2.3 PHƢƠNG PHÁP THỐNG KÊ ....................................................................... 42

.


.

CHƢƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .......................................................... 43
3.1 SỐ LIỆU TỔNG QUÁT ................................................................................. 43
3.2 YẾU TỐ DỊCH TỄ ......................................................................................... 44
3.3 TIỀN CĂN VÀ LÝ DO VÀO VIỆN .............................................................. 46
3.4 LÂM SÀNG ................................................................................................... 47

3.5 CẬN LÂM SÀNG .......................................................................................... 48
3.5.1 Chẩn đoán hình ảnh trƣớc mổ ..................................................................... 48
3.5.2 Xét nghiệm huyết học ................................................................................. 50
3.5.3 Xét nghiệm sinh hóa.................................................................................... 51
3.6 TRONG MỔ ................................................................................................... 53
3.6.1 Chẩn đoán u................................................................................................. 53
3.6.2 Cắt tụy ......................................................................................................... 54
3.6.3 Kết quả giải phẫu bệnh................................................................................ 57
3.6.4 Thời gian nằm viện sau mổ ......................................................................... 58
3.7 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN KẾT QUẢ PHẪU THUẬT .................. 59
3.7.1 Các yếu tố liên quan đến bảo tồn bó mạch lách .......................................... 59
CÁC YẾU TỐ TÍNH CHẤT U VÀ VỊ TRÍ U KHƠNG GIÚP ĐÁNH GIÁ
ĐƢỢC PHƢƠNG PHÁP BẢO TỒN LÁCH. ..................................................... 60
3.7.2 Các yếu tố liên quan đến chuyển phƣơng pháp Kimura  Warshaw ........ 61
3.7.3 So sánh các phƣơng pháp bảo tồn lách ....................................................... 62
3.7.4 Các yếu tố liên quan đến biến chứng sau mổ.............................................. 64
3.7.5 Các yếu tố liên quan đến biến chứng rò tụy sau mổ ................................... 66
3.7.6 Các yếu tố ảnh hƣởng thời gian mổ ............................................................ 68
3.7.7 Các yếu tố liên quan đến thời gian nằm viện sau mổ ................................. 69

.


.

CHƢƠNG IV: BÀN LUẬN................................................................................. 70
4.1 ĐẶC ĐIỂM CỦA MẪU ................................................................................. 70
4.2. CHẨN ĐOÁN TRƢỚC MỔ ......................................................................... 71
4.2.1. Tiền căn và lý do vào viện ......................................................................... 71
4.2.2 Chẩn đốn hình ảnh trƣớc mổ ..................................................................... 72

4.2.3 Các xét nghiệm trƣớc mổ ............................................................................ 73
4.3 KẾT QUẢ TRONG MỔ, TAI BIẾN, BIẾN CHỨNG .................................... 74
4.3.1 Nhận định trong mổ .................................................................................... 74
4.3.2 Kỹ thuật cắt tụy ........................................................................................... 75
4.3.3 Thời gian mổ ............................................................................................... 81
4.3.5 Biến chứng sau mổ và rò tụy....................................................................... 84
4.3.6 Thời gian nằm viện ..................................................................................... 86
4.3.7 Kết quả giải phẫu bệnh sau mổ ................................................................... 87
4.4. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN KẾT QUẢ CỦA PHẪU THUẬT ........ 88
4.4.1 Các yếu tố liên quan đến chuyển phƣơng pháp bảo tồn lách từ Kimura sang
Warshaw ............................................................................................................... 88
4.4.2 Các yếu tố liên quan đến biến chứng sau mổ.............................................. 89
4.4.3 Các yếu tố liên quan đến biến chứng rò tụy................................................ 90
4.4.4 Các yếu tố ảnh hƣởng đến thời gian mổ ..................................................... 91
4.4.5 Liên quan thời gian nằm viện...................................................................... 92
4.4.6 Các yếu tố liên quan phƣơng pháp bảo tồn lách. ........................................ 93
KẾT LUẬN .......................................................................................................... 94
KIẾN NGHỊ ......................................................................................................... 95

.


.

i

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BN

: Bệnh nhân


HC

: Hồng cầu

BC

: Bạch cầu

NV

: Nhập viện

NS

: Nội soi

TM

: Tĩnh mạch

ĐM

: Động mạch

CT

: Chụp cắt lớp vi tính

MRI


: Chụp cộng hƣởng từ

PP

: Phƣơng pháp

PTV

: Phẫu thuật viên

PM

: Phụ mổ

TMC

: Tĩnh mạch cửa

TMMTTT

: Tĩnh mạch mạc treo tràng trên

TS

: Tần suất

.



.

ii

DANH MỤC ĐỐI CHIẾU THUẬT NGỮ VIỆT – ANH

Chất chỉ điểm khối u

: Carbohydrate antigen (CA)
Choleccystokinin (CCK)

Chất chỉ điểm khối u

: Carcinoembryonic antigen (CEA)

Protein tạo ra trong thời kỳ bào thai

: alpha Fetoprotein Protein (AFP)

Chụp cắt lớp điện toán

: Computed Tomography (CT)

Siêu âm qua nội soi

: Endoscopic Ultrasound (EUS)

Chụp phóng xạ hạt nhân

: F- fluorodeoxyglucose

positronemission tomography
(PDF - PET)

Chọc hút bằng kim nhỏ

: Fine needl aspiration (FNA)

Siêu âm trong lúc mổ

: Intraoparative Ultrasound (IOUS)

Chụp cộng hƣởng từ hệ thống ống mật tụy : Magnetic Resonance
Cholangiopancreatography
(MRCP)
: Vasoactive Intestinal polypeptide producing tumor (ViPomas)
Chụp động mạch chọn lọc dùng calcium

: Selective arterial calcium
stimulation (SACST)

Nội soi mật tụy ngƣợc dòng

: Endoscopic Retrograde Cholangio
– Pancreatography (ERCP)

Chụp đồng vị phóng xạ

: Somatostatin Receptor
Scintigraphy (SRS)


.


.
iii

Chụp động mạch chọn lọc dùng secretin

: Arterial Stimulation Venous
Sampling (ASVS)

U nhú nhầy nội tuyến

: Intradutal Papillary Mucinous
Neoplasm (IPMN)

Phẫu thuật RAMP

: Radical Antegrade Modular
Pancreaticosplenectomy (RAMP)

Hiệp hội nghiên cứu rò tụy thế giới

: International Study Group on
Pancreatic Fistulas (ISGPF)

.


.

iv

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3. 1 Yếu tố dịch tễ của mẫu ........................................................................ 44
Bảng 3. 2 Tiền căn và lý do vào viện ................................................................... 46
Bảng 3. 3 Lâm sàng .............................................................................................. 47
Bảng 3. 4 Chẩn đốn hình ảnh siêu âm bụng trƣớc mổ ....................................... 48
Bảng 3. 5 Chẩn đốn hình ảnh CT scan bụng trƣớc mổ ...................................... 49
Bảng 3. 6 Xét nghiệm huyết học trƣớc mổ .......................................................... 50
Bảng 3. 7 Xét nghiệm sinh hóa trƣớc mổ ............................................................ 51
Bảng 3. 8 Chẩn đoán u ......................................................................................... 53
Bảng 3. 9 Cắt tụy .................................................................................................. 54
Bảng 3. 10 Diễn tiến trong mổ ............................................................................. 55
Bảng 3. 11 Biến chứng sau mổ ............................................................................ 56
Bảng 3. 12 Kết quả giải phẫu bệnh ...................................................................... 58
Bảng 3. 13 Thời gian nằm viện sau mổ ............................................................... 58
Bảng 3. 14 Các yếu tố liên quan đến bảo tồn bó mạch lách ................................ 59
Bảng 3. 15 Các yếu tố vị trí, tính chất u liên quan pp bảo tồn lách ..................... 60
Bảng 3. 16 Các yếu tố liên quan chuyển phƣơng pháp Kimura  Warshaw ..... 61
Bảng 3. 17 So sánh các phƣơng pháp bảo tồn lách về thời gian mổ, thời gian nằm
viện sau mổ, kích thƣớc u. ................................................................................... 62
Bảng 3. 18 Các yếu tố liên quan đến biến chứng sau mổ .................................... 64
Bảng 3. 19 Liên quan dụng cụ cắt tụy với biến chứng ........................................ 65
Bảng 3. 20 Liên quan phƣơng pháp bảo tồn lách với biến chứng ....................... 65
Bảng 3. 21 Liên quan tuổi với biến chứng ........................................................... 66
Bảng 3. 22 Các yếu tố liên quan đến biến chứng rò tụy sau mổ.......................... 67

.



.

v

Bảng 3. 23 Phƣơng pháp phẫu thuật ảnh hƣởng thời gian mổ............................. 68
Bảng 3. 24 Kỹ thuật bảo tồn lách ảnh hƣởng thời gian mổ ................................. 68
Bảng 3. 25 Mối liên quan thời gian nằm viện với biến chứng rò tụy .................. 69
Bảng 3. 26 Mối liên quan thời gian nằm viện với phƣơng pháp bảo tồn lách..... 69
Bảng 4. 1 So sánh kích thƣớc u với các tác giả khác ........................................... 74
Bảng 4. 2 So sánh phƣơng pháp bảo tồn lách với các tác giả khác ..................... 80
Bảng 4. 3 So sánh thời gian mổ với các tác giả ................................................... 82
Bảng 4. 4 So sánh biến chứng rò tụy với các tác giả ........................................... 84
Bảng 4. 5 So sánh thời gian nằm viện với các tác giả khác ................................. 86

.


.
vi

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3. 1 Phân bố tuổi ..................................................................................... 45
Biểu đồ 3. 2 Phân bố giới tính.............................................................................. 45
Biểu đồ 3. 3 Phân bố thời gian mổ 2 phƣơng pháp.............................................. 63

.


.

vii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1. 1 Giải phẫu phẫu thuật tuyến tụy [82] ......................................................... 5
Hình 1. 2 Liên quan cơ oddi với bóng vater .......................................................... 6
Hình 1. 3 Động mạch cấp máu cho tụy .................................................................. 7
Hình 1. 4 Tĩnh mạch của tụy .................................................................................. 8
Hình 1. 5 Thần kinh của tụy ................................................................................... 9
Hình 1. 6 Vai trị secrecin trong điều tiết bicarbonate [86] .................................... 11
Hình 1. 7 Cholecystokinin (CCK) điều tiết enzyme [86] ....................................... 11
Hình 1. 8 Mạch máu lách[10]. ................................................................................ 13
Hình 1. 9 Giải phẫu lách [10] ................................................................................. 13
Hình 1. 10 CT Scan u nhầy tụy ............................................................................ 26
Hình 1. 11 CT Scan U nhú nhầy nội tuyến tụy .................................................... 27
Hình 1. 12 Cắt đuôi tụy nội soi bảo tồn lách với bảo tồn bó mạch lách [40]......... 32
Hình 1. 13 Mổ nội soi cắt thân đuôi tụy theo kỹ thuật Warshaw [61] ................... 33
Hình 1. 14 Cắt đi tụy nội soi bảo tồn lách, cắt bó mạch lách [40] ..................... 34
Hình 1. 15 Mổ nội soi cắt thân đi tụy theo kỹ thuật Kimura[92] ....................... 34
Hình 4. 1 Bảo tồn lách khơng cắt bó mạch lách. ................................................. 77
Hình 4. 2 Bảo tồn lách cắt bó mạch lách. ............................................................ 78
Hình 4. 3 Cắt thân đi tụy bảo tồn lách cắt bó mạch lách ................................. 78

.


.

1


MỞ ĐẦU
U thân và đuôi tụy là bệnh lý tƣơng đối hiếm gặp hơn so với u đầu tụy.
Ung thƣ thƣờng đƣợc phát hiện muộn nên khả năng cắt bỏ đƣợc u là không
nhiều, đặc biệt là với những u ác tính của thân, đi tụy. Nhờ sự phát triển của
hình ảnh học, nên u thân và đi tụy ngày nay đƣợc phát hiện sớm hơn; cũng
nhƣ đánh giá đƣợc tổn thƣơng trƣớc mổ đầy đủ hơn. Phẫu thuật cắt thân đi tụy
là một phẫu thuật khó vì: tụy nằm sau phúc mạc có giải phẫu học khá phức tạp
nhất là sự liên quan với các mạch máu lớn xung quanh, đặc điểm sinh lý tụy liên
quan đến biến chứng đáng ngại là rò tụy sau mổ.
Mayo là tác giả đầu tiên mô tả kỹ thuật cắt thân đuôi tụy năm 1913. Bảo
tồn lách trong cắt thân đuôi tụy lần đầu tiên đƣợc giới thiệu bởi Mallet - Guy và
Vachon vào năm 1943 [45],[82]. Bảo tồn lách có thể đƣợc thực hiện khi điều trị
các khối u thần kinh nội tiết nhỏ và u nang thân và đuôi tụy. Tuy nhiên, bảo tồn
lách không thể thực hiện cho các tổn thƣơng liên quan đến bó mạch lách, u nang
hoặc khối u lớn, hoặc tổn thƣơng kết hợp với tình trạng viêm làm che khuất ranh
giới thân đuôi tụy với rốn lách. Bảo tồn lách hay không nên đƣợc quyết định trên
từng trƣờng hợp bệnh nhân cụ thể. Kỹ thuật bảo tồn lách lúc này các tác giả đều
là bảo tồn bó mạch lách. Cho đến năm 1988 tác giả Andrew L Warshaw mơ tả
kỹ thuật cắt bó mạch lách và bảo tồn mạch vị ngắn và mạch vị mạc nối trái [90].
Phẫu thuật cắt thân đuôi tụy bảo tồn lách có thể đƣợc thực hiện bằng phƣơng
pháp mổ mở hoặc mổ nội soi. Nếu bảo tồn bó mạch lách là theo phƣơng pháp
của tác giả Wataru Kimura, còn nếu cắt bó mạch lách là theo phƣơng pháp của
Andrew L Warshaw [57],[90].

.


.

2


Một tổng quan hệ thống bao gồm 11 nghiên cứu quan sát cho tổng số 897
bệnh nhân đƣợc mổ mở và mổ nội soi xác định tỷ lệ áp xe trong ổ bụng thấp hơn
có ý nghĩa thống kê khi cắt thân đuôi tụy bảo tồn lách so với cắt lách (5.1% so
với 11.4%) [44]. Tỷ lệ nhồi máu lách trong bảo tồn lách là 2,5%. Khơng có sự
khác biệt ý nghĩa có thống kê về thời gian phẫu thuật, tỉ lệ chảy máu, rò tụy,
nhiễm trùng vết mổ, hoặc huyết khối giữa hai nhóm bảo tồn và khơng bảo tồn
lách. Tuy nhiên, bảo tồn lách có thể làm cho lách lớn, cƣờng lách và giãn tĩnh
mạch dạ dày nếu tĩnh mạch lách bị cắt trong lúc cắt thân đuôi tụy. Một số phẫu
thuật viên chủ trƣơng bảo tồn bó mạch lách, trong khi những phẫu thuật viên
khác thì cắt bó mạch lách bảo tồn các mạch vị ngắn và vị mạc nối trái [82].
Do vậy vài năm gần đây nhiều nghiên cứu thế giới đã nghiên cứu rất sâu
về phẫu thuật cắt thân đuôi tụy bảo tồn lách vẫn an tồn và hiệu quả. Bệnh nhân
khơng phải mất đi chức năng sinh lí của lách, cũng nhƣ tránh đƣợc những biến
chứng sau cắt lách [60],[67],[72],[75],[83]…
Ở BVCR Tp HCM, có nhiều nghiên cứu nói về cắt thân đi tụy nhƣng
chƣa có nghiên cứu nào phân tích sâu về vấn đề cắt thân đuôi tụy bảo tồn lách,
nên tôi làm nghiên cứu để xác định: Tính khả thi của phẫu thuật cắt thân đuôi tụy
bảo tồn lách?

.


.

3

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

1. Xác định tỉ lệ tai biến, biến chứng sớm của phẫu thuật cắt thân đuôi tụy

bảo tồn lách.
2. Xác định các yếu tố: kích thƣớc u, vị trí u, bản chất u, có giúp đánh giá
khả năng khơng thắt bó mạch lách trong cắt thân đi tụy bảo tồn lách.

.


.

4

Chƣơng I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1 NHẮC LẠI GIẢI PHẪU VÀ SINH LÝ TUYẾN TỤY
1.1.1 Giải phẫu
Tụy vừa có vai trị là một tuyến ngoại tiết vừa có vai trị là một tuyến nội
tiết, nằm trong ổ bụng sát thành bụng sau vắt ngang trƣớc cột sống thắt lƣng II,
đi từ phần xuống tá tràng đến rốn lách. Tuyến ngoại tiết tiết ra enzyme, nƣớc,
điện giải và bicarbonate phân phối đến tá tràng qua ống Wirsung hỗ trợ tiêu hóa.
Tuyến nội tiết tiết insulin, glucagon và somatostatin từ các tiểu đảo Langerhans,
tế bào A và tế bào D tƣơng ứng. Có thể cắt bỏ tới 90% khối lƣợng tuyến tụy mà
bệnh nhân không bị tiểu đƣờng [8],[82].
Tụy đƣợc chia thành năm phần bao gồm đầu, mỏm móc, cổ, thân và đuôi
tụy. Đầu tụy nằm ở bên phải của động mạch mạc treo tràng trên. Mỏm móc tụy
là một phần phía dƣới và về bên trái đầu tụy, nằm kẹp giữa động mạch chủ bụng
ở phía sau và bó mạch mạc treo tràng trên ở phía trƣớc. Cổ tụy cịn gọi khuyết
tụy là phần tụy nằm trên bó mạch mạc treo tràng trên. Thân và đi tụy nằm ở
bên trái bó mạch mạc treo, sự phân chia thân và đuôi tụy khơng có ý nghĩa về
mặt giải phẫu, ngoại trừ phần đuôi tụy gần rốn lách [8],[82].


.


.

5

ĐM,TM mạc treo tràng trên

ĐM,TM mạc treo
tràng trên

Hình 1. 1 Giải phẫu phẫu thuật tuyến tụy [82]

.


.

6

Ống tụy: Trong mô tụy ống tụy nằm gần mặt sau hơn mặt trƣớc, hợp với
ống mật chủ đổ vào nhú tá lớn. Giải phẫu các ống này có thể thay đổi, khoảng
85% ống tụy và ống mật chủ đi vào tá tràng thông qua một kênh chung, khoảng
5% cả hai ống dẫn vào tá tràng thông qua cùng một bóng nhƣng bởi các kênh
riêng biệt, khoảng 10% mỗi ống dẫn vào tá tràng thơng qua một bóng riêng biệt
[82].

Hình 1. 2 Liên quan cơ oddi với bóng vater
“Nguồn: Atlas Of Human Anatomy- Netter 2007. Hình 295” [68]

Mạch máu thần kinh: Động mạch cung cấp máu cho tá tràng và tụy có
nguồn gốc từ động mạch tạng, cung cấp cho các động mạch tá tụy trên (gồm các
nhánh trƣớc và sau), và động mạch mạc treo tràng trên cung cấp cho các động
mạch tá tụy dƣới (gồm các nhánh trƣớc và sau). Động mạch lách cung cấp chủ

.


.

7

yếu cho thân và đuôi tụy. Hệ thống tĩnh mạch đi theo các động mạch để đổ vào
các nhánh tĩnh mạch lách và tĩnh mạch mạc treo tràng trên từ đó đổ về tĩnh mạch
cửa [82].

Hình 1. 3 Động mạch cấp máu cho tụy
“Nguồn: Atlas of Human Anatomy - Netter 2007. Hình 301” [68]

.


.

8

Hình 1. 4 Tĩnh mạch của tụy
“Nguồn: Atlas Of Human Anatomy - Netter 2007. Hình 309” [68]
Chi phối thần kinh cho tụy do các sợi giao cảm xuất phát từ đám rối tạng
và các sợi đối giao cảm xuất phát từ đám rối thần kinh phế vị, cả hai đều tác

dụng ức chế các rối loạn đám rối thần kinh của tuyến tụy. Các sợi đối giao cảm
kích thích chức năng ngoại tiết và nội tiết, trong khi các sợi giao cảm có tác dụng
ức chế [8],[82].

.


.

9

Hình 1. 5 Thần kinh của tụy
“Nguồn: Atlas Of Human Anatomy - Netter 2007. Hình 328” [68]

.


.
10

1.1.2 Sinh lý
Tụy tiết ra khoảng 1,5 lít chất lỏng giàu enzyme mỗi ngày để tiêu hóa chất
béo, tinh bột và protein. Dịch tụy bình thƣờng trong, khơng màu, đẳng trƣơng và
kiềm. Thành phần của dịch tụy khác nhau trong các giai đoạn sinh lý tụy bình
thƣờng và tụy kích thích. Trong trạng thái nhịn ăn, dịch tụy giàu protein và có
nồng độ bicarbonate là 80 mEq/L. Kích thích tuyến tụy sau bữa ăn làm tăng lƣu
lƣợng dịch và nồng độ bicarbonate của dịch tụy. Một lƣợng lớn chất kiềm giàu
enzyme, đi vào tá tràng để trung hòa dịch dƣỡng trấp dạ dày để tiêu hóa tối ƣu
[51],[86].
Điều tiết tụy đƣợc kiểm soát bằng cơ chế hormone và thần kinh. Các

hormone điều hịa chính là secretin và cholecystokinin (CCK). Cả hai đều đƣợc
quy định chặt chẽ bởi các cơ chế phản hồi ngƣợc lại. Secretin đƣợc giải phóng từ
niêm mạc tá tràng để đáp ứng với sự hiện diện của axit trong tá tràng. Secretin
chủ yếu kích thích giải phóng bicarbonate và nƣớc từ các tế bào ống gian thùy và
làm tăng dần dòng chảy của dịch tụy qua các ống dẫn. Khi nồng độ bicarbonate
tăng lên đến nồng độ đỉnh là 120 mEq/L, nồng độ clorua giảm đi ngƣợc lại để
duy trì đẳng trƣơng. CCK đƣợc giải phóng từ các tế bào nội tiết ruột để đáp ứng
với sự xâm nhập của chất béo và protein vào ruột non. CCK hoạt động trực tiếp
và thông qua thần kinh phế vị để kích thích tế bào acinar tuyến tụy tiết ra các
proenzym tiêu hóa[51],[86].

.


.
11

Hình 1. 6 Vai trị secrecin trong điều tiết bicarbonate [86]
.

Hình 1. 7 Cholecystokinin (CCK) điều tiết enzyme [86]

.