QUY TRÌNH KHAI THÁC ĐÁ VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN LƯU Ý
Khi đến thăm các xưởng đá mỹ nghệ, chúng ta khơng ít lần trầm trồ trước bàn tay điêu
nghệ của các nghệ nhân. Tuy nhiên, có một cơng đoạn vơ cùng quan trọng mà ít được đề
cập đến. Đó chính là giai đoạn khai thác đá. Bài viết dưới đây sẽ giới thiệu quy
trình khai thác đá cơ bản và những vấn đề tồn đọng.
QUY TRÌNH KHAI THÁC ĐÁ CƠ BẢN
Trước khi tiến hành khai thác, chúng ta cần nắm rõ quy định pháp luật về khai thác
khoáng sản. Nếu chúng ta đang chuẩn bị khai thác đá khối trang trí thì khơng được dùng
phương pháp nổ mìn. Chỉ trong vài trường hợp luận chứng kinh tế kỹ thuật cho phép thì
chỉ dùng dây nổ, kíp nổ. Khi khai thác đá xây dựng, ta phải tuân thủ quy phạm an tồn
trong khai thác đá lộ thiên.
Sau đây, chúng tơi sẽ giới thiệu và trình bày quy trình khai thác đá căn bản là như thế
nào.
GIAI ĐOẠN 1: KHAI THÁC ĐÁ TỰ NHIÊN
Ở giai đoạn này, chúng tôi sẽ chia nhỏ thành 4 bước để tiện theo dõi.
Bước đầu tiên vơ cùng quan trọng chính là tìm kiếm và đánh giá mỏ đá. Đây là bước
quyết định đến chất lượng của thành phẩm sau này. Ta phải tiến hành tìm kiếm mỏ đá phù
hợp với màu sắc, hoa văn và yêu cầu đề ra. Để thực hiện được điều này, các nhà địa chất
học phải kiểm tra mẫu đá trước. Họ sẽ khoan vào lòng đất để lấy mẫu lõi đá rồi tiến hành
thẩm định chất lượng. Sau khi chất lượng đá đạt, mẫu đá sẽ được chuyển qua khâu đánh
bóng. Đây là giai đoạn để xác định màu sắc, hoa văn của khối đá.


Công đoạn khai thác đá được chia thành 4 bước nhỏ.
Khi mỏ đá được đánh giá là đạt yêu cầu, bước tiếp theo là xin cấp phép được khai thác.
Bước này tốn khá nhiều thời gian, có khi kéo dài nhiều năm. Trước hết, chúng ta phải liên
hệ với chủ sở hữu để xin nhượng quyền và mua lại mỏ đá. Sau đó, ta phải làm rất nhiều
giấy tờ xin cấp phép khai thác ở chính quyền địa phương.
Sau khi mọi giấy tờ đã ổn thỏa, ta tiến hành chuẩn bị khai thác. Đây là một quá trình khá
tốn kém về mặt thời gian cũng như tiền của. Việc đầu tiên là loại bỏ vật cản như cây cối
để có thể tiếp cận khối đá tốt nhất. Chúng ta cũng cần phải xây xây đường sá để tiện cho

việc vận chuyển máy móc và khối đá.
Bước cuối cùng chính là tiến hành khai thác đá.
GIAI ĐOẠN 2: GIA CÔNG ĐÁ TỰ NHIÊN
Khi đã khai thác đá xong, tiếp theo sẽ là giai đoạn gia cơng đá tự nhiên. Đây chính là giai
đoạn mà nghệ nhân tại cơ sở đá mỹ nghệ trổ tài.
Để tạo ra một bức tượng đá mỹ nghệ đẹp, giai đoạn đầu tiên chính là giai đoạn tạo phôi.
Đây là giai đoạn mà thợ điêu khắc sẽ tạo hình sản phẩm ở dạng thơ. Giai đoạn này bao


gồm nhiều bước nhỏ khác nhau. Đầu tiên, nghệ nhân phải tìm mặt phẳng đề tạo chân đế.
Sau đó, thợ điêu khắc sẽ tiến hành xác định điểm chuẩn để tạo hình. Từ đó làm tiền đề để
vẽ phác thảo trên giấy rồi vẽ hoặc in trực tiếp trên tảng đá. Với các sản phẩm phức tạp,
người nghệ nhân phải thực hiện giai đoạn tạo phôi trên đất sét trước. Dựa vào bản phác
thảo, các nghệ nhân sẽ đục phôi để tạo hình sản phẩm.



Để chế tác ra một bức tượng đẹp cần trải qua nhiều công đoạn khác nhau.
Tiếp đến là công đoạn hoàn thiện sản phẩm. Ở giai đoạn này, nghệ nhân tiến hành chạm
hình nét, chạm trổ hoa văn, mài và đánh bóng. Trong đó, bước chạm hình nét và hoa văn
là quan trọng nhất. Hai bước này phụ thuộc rất nhiều vào đơi tay các nghệ nhân. Đây
cũng chính là bước tạo nên sự khác biệt giữa sản phẩm rẻ tiền và chất lượng.
Ở những sản phẩm cao cấp, người thợ đơi lúc cịn phải nhuộm màu cho đá. Các phẩm
nhuộm thường dùng như bã ché xanh, xi đánh giày màu nâu, màu chàm… Để tạo nên
màu sắc đẹp đòi hỏi kinh nghiệm nhiều năm của người nghệ nhân.
THỰC TRẠNG KHAI THÁC ĐÁ HIỆN NAY
Nhà nước có quy định rõ trong các văn bản pháp luật về vấn đề khai thác đá. Tuy nhiên,
hiện nay, ít nơi khai thác nào tuân thủ đúng và đủ những quy định ban hành. Mỗi lần
thanh tra đều phát hiện sai phạm ở khắp các tỉnh thành trên đất nước.
NHỮNG VỤ VI PHẠM GẦN ĐÂY

Chỉ tính trong năm 2019, hàng loạt vụ sai phạm khi khai thác đá đã được phát hiện.
Trong đó, hai vụ nổi cộm nhất phải kể đến ở Thanh Hóa và Nghệ An.
Nhận được phản ánh của người dân, chính quyền địa phương xã Hà Tân, Hà Trung
(Thanh Hóa) đã tiến hành kiểm tra các doanh nghiệp khai thác đá vào đầu năm nay. Theo
đó, địa phương phát hiện nhiều sai phạm ảnh hưởng đến môi trường sống dân cư. Tại các
điểm khai thác, xe trọng tải ra vào liên tục. Tiếng nghiền đá, xẻ đá ầm ĩ gây ảnh hưởng
nặng nề đến đời sống người dân. Chưa kể, nhiều nơi cịn khai thác khơng đúng thiết kế,
cơng nhân lại khơng có thiết bị bảo hộ.
Quy mơ sai phạm ở Nghệ An cịn lớn hơn nhiều so với Thanh Hóa. Được biết, Nghệ An
có tổng cộng 25 mỏ đá, trong đó có 3 mỏ chưa hoạt động. Qua q trình thanh tra phát
hiện sai phạm ở 22 mỏ, tức 100% các mỏ đang hoạt động. Điều này gióng lên hơi chuông
cảnh báo về công tác quản lý khai thác đá. Đa phần các lỗi vi phạm đều nằm trong mục
An toàn lao động. Cụ thể, 5/25 đơn vị vi phạm Vệ sinh an tồn lao động. 2/25 đơn vị
khơng định kỳ kiểm tra máy móc thiết bị. Và có tổng cộng 17/25 đơn vị thực hiện không
đúng quy định về an tồn lao động. Trình tự khai thác và hệ thống khai thác xác định mỏ
cũng bị nhiều cơ sở vi phạm.
CÁC VỤ TAI NẠN LAO ĐỘNG THƯƠNG TÂM
Như đã trình bày ở trên, tại mỏ đá, điều kiện làm việc không được đảm bảo. Các doanh
nghiệp thường không coi trọng cơng tác bảo đảm an tồn lao động cho nhân cơng. Vì thế,
nhiều tai nạn thương tâm đã xảy ra.
Vào chiều ngày 10/3, tại một mỏ khai thác đá ở Cao Bằng, một tai nạn bất ngờ đã xảy
ra. Khi đang làm việc, nhiều phiến đá lớn bỗng nhiên lăn xuống đè chết 2 công nhân.


Thoạt nhìn, ai cũng nghĩ đó là một tai nạn thương tâm xảy ra ngẫu nhiên. Thực chất, vụ
sạt lở đá này là do đơn vị khai thác đã vi phạm quy trình khai thác đá. Đơn vị này đã
khơng khai thác từ trên xuống mà lại cắt chân, khoét hàm ếch. Vụ sạt lở đất cũng là hậu
quả có thể lường trước được.

Hiện trường một vụ sạt lở đá.

Hay tai nạn gần nhất diễn ra vào ngày 29/10 tại mỏ đá Thanh Hóa. Cũng với lý do đá bất
ngờ lăn xuống làm thiệt mạng một cơng nhân. Ngồi ra cịn có rất nhiều tai nạn đau lịng
xảy ra ở mỏ đá Hà Nam, Hịa Bình. Ngun nhân các vụ tai nạn đều được kết luận là do
đá lăn hay người lao động tự ngã.
Nếu nhìn kỹ, trách nhiệm phần lớn thuộc về các doanh nghiệp khai thác đá. Hơn 50% số
vụ xảy ra đều là do vi phạm quy chuẩn về an toàn khai thác mỏ. Tuy nhiên, để tránh ầm ĩ,
các doanh nghiệp đã dùng tiền mua chuộc gia đình nạn nhân. Vì thế, khơng một cuộc
điều ra nghiêm túc nào được tiến hành.
TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG CỦA Q TRÌNH KHAI THÁC ĐÁ
Khơng khó để đốn được q trình khai thác mỏ ảnh hưởng nghiêm trọng đến mơi
trường. Sau đây chúng tơi sẽ trình bày rõ hơn các tác hại nghiêm trọng của việc khai
thác đá.
THAY ĐỔI CẢNH QUAN


Điều đầu tiên và dễ nhận thấy nhất chính là việc cảnh quan bị thay đổi nặng nề. Như đã
trình bày ở trên, để tiện cho việc khai thác, rừng cây sẽ bị chặt bỏ. Điều này ảnh hưởng
trực tiếp đến mơi trường sinh sống của nhiều lồi động vật. Thảm thực vật cũng vì thế mà
bị phá hủy trầm trọng. Ngồi ra, cũng chính vì điều này mà mơi trường khơng khí lại
càng ơ nhiễm hơn. Khơng những thế, quá trình khai thác bao gồm các hoạt động xẻ đá,
nghiền đá. Về lâu về dài, hiện tượng xói mịn đất và sạt lở đều không thể tránh khỏi.

Cảnh quan môi trường bị phá hủy nghiêm trọng do khai thác đá.
Hiện nay, các chính sách của nhà nước cịn nhiều hạn chế và chưa rõ ràng. Mức độ tuân
thủ của các doanh nghiệp lại rất kém. Không một quy định cụ thể nào nói đến việc cải tạo
mơi trường sau khi khai thác. Vì thế, cảnh quan các vùng mỏ bị phá hoại nghiêm trọng.
Sự đa dạng sinh học tại vùng đất cũng thay đổi vĩnh viễn. Chưa kể, tình trạng xói mịn đất
sẽ dẫn đến hiện tượng lũ lụt ngày một trầm trọng. Đây là tác hại dễ nhận thấy nhất nhưng
vẫn chưa có biện pháp khắc phục triệt để nào.
ẢNH HƯỞNG ĐẾN MƠI TRƯỜNG NƯỚC VÀ KHƠNG KHÍ

Q trình khai thác đá khơng tránh khỏi bụi đá bay lơ lửng trong khơng khí. Bụi đá bay
mù mịt, phủ đầy trên từng ngọn cây, ngọn cỏ. Điều này gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức
khỏe công nhân và hộ dân xung quanh.
Vì thế, để khắc phục vấn đề này, nguồn nước đã được tận dụng triệt để. Doanh nghiệp sử
dụng nguồn nước ngầm và nước mặt cần thiết cho đời sống sinh hoạt của người dân. Các
túi nước ngầm nông bị rút cạn ảnh hưởng đến nguồn nước ngầm vùng lân cận. Việc làm


này làm hạ thấp mực nước ngầm và thay đổi hướng chảy trong túi nước ngầm. Chưa kể,
việc khai thác đá cịn làm ơ nhiễm túi nước ngầm ngay dưới mỏ. Nước kém chất lượng
thấm vào đất và gây ô nhiễm đến cả nguồn nước ngầm vùng lân cận.
Sự ảnh hưởng này tác động về lâu về dài. Nguồn nước ô nhiễm thấm vào đất, lây lan
khắp nơi. Không chỉ ảnh hưởng đến sinh hoạt mà cịn đến ngành nơng nghiệp của các
vùng đất này. Chưa kể, nguồn nước dơ bẩn chảy ra sơng suối gần đó ảnh hưởng đến các
lồi
thủy
sinh.
Ngồi ra, chúng ta cũng khơng thể bỏ qua vấn đề ô nhiễm tiếng ồn. Hàng ngày, người
công nhân và dân cư địa phương phải tập làm quen với âm thanh cường độ lớn. Những
tiếng nổ, tiếng khoan, tiếng đập, cắt đá gây ám ảnh với tất cả mọi người. Đời sống sinh
hoạt và tinh thần bị ảnh hưởng nặng nề. Chưa nói đến những hệ lụy về sức khỏe về sau.
TỔNG KẾT
Tựu chung, một sản phẩm đá mỹ nghệ đẹp địi hỏi rất nhiều cơng sức từ những khâu khác
nhau. Bên cạnh giai đoạn chế tác, công đoạn khai thác đá cũng không kém phần quan
trọng. Tuy nhiên những tai nạn thương tâm cứ liên tục xảy ra. Các ảnh hưởng về môi
trường ngày càng nặng nề và nghiêm trọng hơn. Để gìn giữ và phát triển nghề đá lâu dài,
Nhà nước cần có những động thái rõ ràng. Chính sách đề ra cần cụ thể, cơng tác quản lý
của chính quyền địa phương cần chặt chẽ hơn.



Cơng ty Huy Hùng cam kết hỗ trợ hết mình để phát triển nghề điêu khắc đá mỹ nghệ.
Có như thế, nghề chế tác đá mỹ nghệ mới có thể được duy trì và phát triển bền vững. Cơ
sở đá mỹ nghệ Huy Hùng Nha Trang cam kết phối hợp cùng các cơ quan chức năng
nhằm giúp nghề điêu khắc đá mỹ nghệ ngày một rực rỡ và lan rộng ra khắp thế giới.
Xem thêm: />