Phần mở đầu.
I. Bối cảnh đề tài:
Trong cuộc sống, Tiếng Việt là vốn ngôn ngữ phát triển toàn diện nhất, có khả
năng đáp ứng mọi nhu cầu giao tiếp trong xã hội. Tiếng Việt là tiếng nói phổ thông của
cả nước, có vai trò đặc biệt quan trọng trong cộng đồng người Việt Nam nói chung và
trong trường phổ thông nói riêng mà đặc biệt là trường tiểu học. Bên cạnh đó, Luyện từ
và câu là một trong những phân môn quan trọng góp phần hình thành tri thức và kĩ năng
diễn đạt trong Tiếng Việt cho học sinh ở nhà trường tiểu học.
II. Lý do chọn đề tài:
Tuy nhiên, việc dạy Tiếng Việt nói chung và phân môn Luyện từ và câu nói riêng
còn nhiều băn khoăn và trăn trở bởi sự diễn đạt trong Tiếng Việt rất phong phú và đa
dạng. Do đó, cần phải có biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Luyện từ và câu .
Đó cũng là lý do chúng tôi chọn đề tài : “Biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn
Luyện từ và câu lớp 5”.
III. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu:
Đề tài được nghiên cứu trong phạm vi: Phương pháp dạy Tiếng Việt khối lớp 5 ,
trường tiểu học Tân Thạch A, huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre.
Đối tượng nghiên cứu: học sinh lớp 5
3
trường tiểu học Tân Thạch A huyện Châu
Thành tỉnh Bến Tre.
IV. Mục đích nghiên cứu:
Qua đề này , tôi muốn góp phần nhỏ vào việc nâng cao chất lượng học tốt phân
môn Luyện từ và câu lớp 5, đồng thời hình thành tri thức và kĩ năng diễn đạt trong
Tiếng Việt cho học sinh ở nhà trường tiểu học.
V. Điểm mới của trong kết quả nghiên cứu.
Giúp học sinh tích cực, chủ động sáng tạo trong học tập; tự tìm tòi, khám phá và chiếm
lĩnh kiến thức thông qua gợi ý của giáo viên
Phần nội dung
I. Cơ sở lý luận:
Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Luyện từ và câu lớp 5

1
Các kiến thức về từ và câu trong sách Tiếng Việt lớp 5 trang bị cho học sinh thông qua
hai loại bài học: bài hình thành kiến thức và bài thực hành , luyện tập. Các bài Luyện từ
và câu trong sách Tiếng Việt 5 cung cấp những kiến thức sơ giản về tiếng Việt để các em
có thể chủ động, tự tin lựa chọn từ ngữ, kiểu câu, các cách liên kết câu trong nói và viết
nhằm đạt được hiệu quả giao tiếp. Thông qua việc trang bị cho học sinh những kiến thức
về từ ngữ, ngữ pháp, sách Tiếng Việt 5 đã góp phần bồi dưỡng cho các em thói quen dùng
từ đúng, nói và viết thành câu theo một số mục đích nói thông thường, dùng một số dấu
câu phổ biến khi viết. Thực tế, trong trường tiểu học khả năng sử dụng Tiếng Việt của
học sinh còn nhiều hạn chế, do đó cần phải có biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn
Luyện từ và câu lớp 5.
II. Thực trạng của vấn đề:
1. Thuận lợi:
- Được sự quan tâm giúp đỡ của Ban giám hiệu nhà trường và các ban ngành đoàn
thể.
- Giáo viên khối 5 đã được tham gia các lớp tập huấn thay sách, nghiên cứu chương
trình Bồi dưỡng thường xuyên và học tập các lớp Mô đun.
- Phương tiện giảng dạy, tài liệu nghiên cứu tương đối đầy đủ.
2. Khó khăn:
- Nhiều HS chưa hiểu rõ tầm quan trọng của phân môn Luyện từ và câu nên cách
dùng từ, đặt câu, thái độ học tập phân môn này chưa được tốt.
- Vốn sống, sự hiểu biết và khả năng diễn đạt của học sinh còn hạn chế.
- Một số HS chưa ham thích học phân môn Luyện từ và câu ( vì HS chưa có kỹ năng
dùng từ đặt câu, nói và viết chưa thành câu, chưa biết sử dụng dấu
câu .... ). Qua khảo sát đầu năm thì có 16 HS (…………%) yếu phân môn LT&C.
III. Các biện pháp giải quyết vấn đề:
1. Mục tiêu phân môn Luyện từ và câu lớp 5:
Phân môn Luyện từ và câu giúp HS:
1. Mở rộng, hệ thống hóa vốn từ và trang bị cho HS một số hiểu biết sơ giản về từ,
câu và văn bản.

Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Luyện từ và câu lớp 5
2
2. Rèn luyện cho HS các kỹ năng dùng từ đặt câu và sử dụng các dấu câu.
3. Bồi dưỡng cho HS thói quen dùng từ đúng, nói và viết thành câu; có ý thức sử
dụng tiếng Việt văn hóa trong giao tiếp.
2. Nội dung chương trình phân môn Luyện từ và câu lớp 5:
2.1. Phân môn LT&C lớp 5, HS cần đạt được chuẩn kiến thức và kỹ năng đã đề ra
trong CTTH như sau:
- Về ngữ âm và chữ viết:
+ Nhận biết cấu tạo của vần: âm đệm, âm chính, âm cuối. Biết quy tắc ghi dấu thanh
trên âm chính.
+ Biết viết hoa tên người, tên địa lí Việt Nam và nước ngoài.
- Về từ vựng:
+ Biết thêm các từ ngữ (gồm cả thành ngữ, tục ngữ và một số từ Hán Việt thông
dụng) về tự nhiên, xã hội, lao động sản xuất, bảo vệ Tổ quốc ...
+ Hiểu thế nào là từ nhiều nghĩa; nghĩa gốc, nghĩa chuyển của từ nhiều nghĩa.
+ Bước đầu nhận biết và có khả năng lựa chọn từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa trong nói
và viết.
- Về ngữ pháp:
+ Nhận biết và có khả năng sử dụng các đại từ, quan hệ phổ biến.
+ Nhận biết và có khả năng tạo lập câu ghép trong nói và viết.
+ Biết dùng dấu chấm, dấu chấm hỏi, dấu chấm than, dấu hai chấm, dấu chấm phẩy,
dấu ngoặc kép, dấu gạch ngang.
- Phong cách ngôn ngữ và biện pháp tu từ:
+ Nhận biết và bước đầu cảm nhận được cái hay của những câu văn có sử dụng biện
pháp so sánh, nhân hóa trong các bài học.
+ Biết dùng các biện pháp nhân hóa và so sánh để nói và viết được câu văn hay.
2.2. Nội dung dạy LT&C trong sách Tiếng Việt 5.
Nội dung Số tiết dạy
Học kì I Học kì II Cả năm

- Mở rộng và hệ thống hóa vốn từ: 12 10 22
Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Luyện từ và câu lớp 5
3
- Nghĩa của tư (từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa,
từ đồng âm, từ nhiều nghĩa).
- Từ loại (đại từ, quan hệ từ)
- Câu ghép
- Văn bản (liên kết câu)
- Ôn tập (về từ loại, cấu tạo từ, câu đơn,
dấu câu, tổng kết vốn từ ở tiểu học).
Tổng số
11
5
4
32
8
4
8
30
11
5
8
4
12
62
3. Các biện pháp dạy học:
3.1. Hướng dẫn HS làm bài tập
- GV giúp HS nắm yêu cầu bài tập.
- Hướng dẫn HS chữa một phần của bài tập để làm mẫu.
- Hướng dẫn HS làm bài tập vào vở (hoặc bảng nhóm, vở nháp, vở bài tập); làm cá

nhân hoặc nhóm, ....
- Tổ chức cho HS trao đổi nhận xét về kết quả; rút ra những điểm cần ghi nhớ.
- Sau mỗi bài tập, HS (GV) chốt lại kiến thức cần ghi nhớ.
3.2. Hướng dẫn HS hình thành kiến thức mới.
- Bài dạy kiến thức mới về từ và câu thường gồm 3 phần: Nhận xét, Ghi nhớ và
Luyện tập.
- Nhận xét là phần cung cấp ngữ liệu có liên quan đến nội dung bài học và nêu câu
hỏi (bài tập) gợi ý cho HS phân tích nhằm giúp các em tự hình thành kiến thức. Ngữ liệu
thường được rút ra từ chính các bài tập đọc mà HS đã học. Các ngữ liệu mang tính điển
hình cao để đảm bảo cho việc hình thành kiến thức mới cho các em đạt hiệu quả cao.
GV tổ chức cho HS khai thác ngữ liệu ở phần nhận xét theo các hình thức:
+ Trao đổi chung cả lớp.
+ Trao đổi theo từng nhóm.
+ Tự làm bài cá nhân.
Dù theo hình thức nào thì GV cũng cần chú ý dẫn dắt HS để hướng cho các em tự
rút ra những điểm cần ghi nhớ về kiến thức.
Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Luyện từ và câu lớp 5
4
- Ghi nhớ là phần chốt lại những những điểm cốt lõi về kiến thức được rút ra qua việc
phân tích ngữ liệu. HS cần nắm vững kiến thức này bằng cách:
+ Tự rút ra những điểm chính cần ghi nhớ qua phân tích ví dụ.
+ Đọc phần Ghi nhớ trong SGK.
+ Nêu những điểm cần ghi nhớ (không cần nhìn SGK)
- Luyện tập là phần bài tập thực hành nhằm củng cố và vận dụng kiến thức đã học.
HS cần chủ động nhiều hơn khi thực hiện các yêu cầu của bài tập. GV có thể cho HS
nhắc lại một số kiến thức có liên quan, sau đó tổ chức cho HS
làm bài tập theo các hình thức cá nhân, cặp đôi, nhóm,.. Chú ý:
+ Hướng dẫn HS tìm hiểu kỹ yêu cầu của bài tập.
+ Chữa mẫu cho HS một bài hoặc một phần của bài tập.
+ Hướng dẫn HS làm bảng con, bảng lớp, bảng nhóm, vở nháp, vở bài tập…

+ Hướng dẫn HS tự kiểm tra hoặc đổi bài để bạn kiểm tra.
+ Hướng dẫn HS chữa bài tại lớp để rút kinh nghiệm chung và củng cố kiến thức, kỹ
năng cần đạt.
4. Các phương pháp dạy học:
Phân môn Luyện từ và câu có nhiệm vụ rèn cho HS dùng từ đúng, nói viết thành
câu, bởi vậy cần khai thác triệt để thế mạnh của PPDH luyện tập theo mẫu, phương pháp
phân tích ngôn ngữ, phương pháp thực hành giao tiếp....
4.1. Phương pháp luyện tập theo mẫu:
Đối với HS tiểu học nói chung và HS lớp 5 nói riêng, khi dạy Luyện từ và câu GV
nên sử dụng phương pháp luyện tập theo mẫu để các em dễ dàng lĩnh hội được kiến
thức và kĩ năng sử dụng tiếng Việt. Trong giờ dạy, GV đưa ra các mẫu cụ thể về lời nói
hoặc mô hình lời nói (cũng có thể cùng HS xây dựng mẫu lời nói), để thông qua đó,
hướng dẫn HS nhận xét, phân tích để rút ra những kiến thức, kĩ năng của bài học yêu
cầu, từ đó có thể thực hành, luyện tập theo mẫu. Mẫu ở đây được coi là một phương tiện
để “thị phạm hóa”, giúp HS tiếp nhận những lý thuyết ngôn ngữ không phải chỉ bằng
cách nghe qua lời giảng của GV mà còn được tận mắt chứng kiến, tận mắt được “nhìn”
một cách tường minh mẫu mà mình cần làm theo.
Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Luyện từ và câu lớp 5
5
Ví du: Khi dạy nội dung bài học Mở rộng vốn từ thiên nhiên (tuần 9, TV 5 tập 1, trang
87)
Bài tập 1:
- Giúp HS nắm vững yêu cầu bài tập.
- GV nói: Trong mẩu chuyện “ Bầu trời mùa thu”, mỗi bạn nhỏ có cách cảm nhận
miêu tả bầu trời rất khác nhau.
- GV ghi câu làm mẫu lên bảng: Các em hãy nhìn lên bầu trời mà xem. Mùa hè, nó rất
nóng và cháy lên những tia sáng của ngọn lửa.
- Tổ chức cho HS làm bài, trình bày kết quả.
- Cả lớp, GV nhận xét ghi ý đúng:
xanh như mặt nước mệt mỏi trong ao

được rửa mặt sau cơn mưa
bầu trời xanh biếc
dịu dàng
buồn bã
.................
4.2. Phương pháp phân tích ngôn ngữ:
Đây là PPDH trong đó HS dưới sự tổ chức và hướng dẫn của GV, tiến hành tìm hiểu
các hiện tượng ngôn ngữ, quan sát và phân tích các hiện tượng đó theo định hướng của
bài học, cũng tức là theo định hướng của nội dung khoa học bộ môn, trên cơ sở đó rút ra
những nội dung lí thuyết hoặc thực hành cần ghi nhớ.. Cụ thể là, GV hướng dẫn HS
phân chia đối tượng (chứa hiện tượng ngôn ngữ cần lĩnh hội) ra thành những bộ phận,
những khía cạnh, những mặt khác nhau... để lần lượt tìm hiểu một cách kĩ càng hơn, sâu
sắc hơn, nhằm mục đích nhận thức về đối tượng một cách đầy đủ, chính xác.
Ví dụ: Ví dụ 1, 2 trong phần Nhận xét của bài Đại từ (sẽ minh họa trong chuyên đề)
4.3. Phương pháp thực hành giao tiếp:
Phương pháp thực hành giao tiếp rất cần được sử dụng trong giờ Luyện từ và câu ,
bởi vì, mọi hiện tượng từ ngữ, ngữ pháp trong SGK không nằm ngoài môi trường giao
tiếp của lứa tuổi HS. Phương pháp này không phải chỉ là cách hướng dẫn HS vận dụng lí
Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Luyện từ và câu lớp 5
6