Xây dựng hệ thống và phương pháp giải bài tập chương VII: Lượng tử ánh sáng, Vật lý 12 ban cơ bản trung học phổ thông nhằm phát huy tính tích cực của học sinh

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (363.43 KB, 13 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ THÚY NGA

XÂY DỰNG HỆ THỐNG VÀ PHƢƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP 
CHƢƠNG VII : LƢỢNG TỬ ÁNH SÁNG, VẬT LÝ 12 BAN CƠ BẢN

TRUNG HỌC PHỞ THƠNG NHẰM PHÁT HUY 
TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH

LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM VẬT LÝ

Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học bộ mơn Vật lý 
(BỘ MƠN VẬT LÝ)

Mã số: 60 14 01 11

Cán bộ hƣớng dẫn: PGS.TS. Bùi Văn Loát

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

LỜI CẢM ƠN

Trước tiên tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu Trường ĐHGD,
các thầy cô giáo, các cán bộ quản lý của Trường đã giảng dạy và tạo điều kiện
thuận lợi cho chúng tôi trong suốt quá trình học tâ ̣p tại trường.

Tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Bùi Văn Lốt

đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tơi trong q trình nghiên cứu và hồn thành
luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu, các thầy cô trong tổ vật lý
và các em học sinh lớp 12B1, 12B2 Trường THPT Gia Viễn A đã giúp đỡ tơi
trong q trình hồn thành luận văn.

Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã cố gắng rất nhiều song bản luận
văn không tránh khỏi những thiếu sót. Tơi xin chân thành lắng nghe những ý
kiến đóng góp của các nhà khoa học, các thầy cô giáo, các đồng nghiệp và
những người quan tâm để luận văn được hồn thiện hơn.

Tơi xin chân thành cảm ơn !

Hà Nội, Ngày 15 tháng 11 năm 2014
Tác giả

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

MỤC LỤC

Lời cảm ơn... ...i

Mục lục ... ii

Danh mục bảng... ...iv

Danh mục biểu đồ ... ...iv

MỞ ĐẦU ... 1

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY 
DỰNG HỆ THỐNG VÀ PHƢƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP PHẦN 
LƢỢNG TỬ ÁNH SÁNG CHƢƠNG TRÌNH VẬT LÝ 12 THPT NHẰM 
PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH ... 5

1.1. Cơ sở lý luận của dạy học tích cực ... 5

1.1.1. Tính tích cực nhận thức ... 5
1.1.2. Phương hướng đổi mới phương pháp dạy học vật lýError! Bookmark 
not defined.

1.1.3. Phương pháp dạy học tích cực ... Error! Bookmark not defined.

1.3.4. Một số phương pháp dạy học tích cực .. Error! Bookmark not defined.

1.2. Bài tập vật lý ... Error! Bookmark not defined.

1.2.1. Khái niệm bài tập vật lý ... Error! Bookmark not defined.

1.2.2. Vai trò của bài tập trong dạy học vật lý Error! Bookmark not defined.

1.2.3. Phân loại bài tập vật lý ... Error! Bookmark not defined.

1.2.4. Phương pháp giải bài tập vật lý ... Error! Bookmark not defined.

1.2.5. Lựa chọn và sử dụng bài tập vật lý. ... Error! Bookmark not defined.

1.2.6. Định hướng giải bài tập vật lý ... Error! Bookmark not defined.

1.3. Thực trạng sử dụng BTVL hiện nay tại trường THPT Gia Viễn A .. Error! 
Bookmark not defined.

1.3.1. Đặc điểm tình hình của nhà trường: ... Error! Bookmark not defined.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

iii

CHƢƠNG 2: XÂY DỰNG HỆ THỐNG VÀ PHƢƠNG PHÁP GIẢI BÀI 
TẬP PHẦN LƢỢNG TỬ ÁNH SÁNG NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH 
CỰC CỦA HỌC SINH ... Error! Bookmark not defined.
2.1. Vị trí và những kiến thức cơ bản chương "Lượng tử ánh sáng" ... Error! 
Bookmark not defined.

2.1.1. Vị trí chương “Lượng tử ánh sáng”trong chương trình vật lý phổ thơng
... Error! Bookmark not defined.

2.1.2. Những kiến thức cơ bản của chương “Lượng tử ánh sáng" ... Error! 
Bookmark not defined.

2.2. Mục tiêu dạy học chương “Lượng tử ánh sáng”Error! Bookmark not 
defined.

2.2.1. Mục tiêu về kiến thức ... Error! Bookmark not defined.

2.2.2. Kỹ năng của học sinh khi học chương “Lượng tử ánh sáng” ... Error! 
Bookmark not defined.

2.3. Soạn thảo hệ thống bài tập chương " Lượng tử ánh sáng" ... Error!

Bookmark not defined.

2.3.1. Nguyên tắc xây dựng hệ thống bài tập .. Error! Bookmark not defined.

2.3.2. Quy tình xây dựng hệ thống bài tập ... Error! Bookmark not defined.

2.3.3. Đề xuất hệ thống bài tập và phương pháp giải bài tập chương "Lượng tử
ánh sáng" nhằm phát huy tính tích cực của học sinhError! Bookmark not 
defined.

CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ... Error! Bookmark not defined.

3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm ... Error! Bookmark not defined.

3.2. Chúng tôi đã chọn đối tượng thực nghiệm theo yêu cầu như sau:.... Error! 
Bookmark not defined.

3.3. Phương pháp thực nghiệm ... Error! Bookmark not defined.

3.4. Kết quả thực nghiệm ... Error! Bookmark not defined.

3.4.1. Đánh giá định tính ... Error! Bookmark not defined.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

3.5. Kết luận chương 3 ... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ... Error! Bookmark not defined.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1: Bảng thống kê điểm số...70

Bảng 3.2: Bảng thống kê số phần trăm học sinh đạt điểm Xi ...70

Bảng 3.3: Bảng phân phối tần số tích lũy...71

Bảng 3.4: Bảng các thơng số thống kê...72

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong quá trình dạy học vật lý ở trường phổ thơng (THPT), ngồi việc
giảng dạy lý thuyết vật lý thì bài tập vật lý ln giữ một vị trí đặc biệt quan
trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ dạy học vật lý . Viê ̣c giải bà i tâ ̣p V ật lý
giúp củng cố đào sâu , mở rô ̣ng những kiến thức cơ bản của bài giảng , xây
dựng củng cố kỹ năng kỹ xảo vâ ̣n du ̣ng lý thuyết vào thực tiễn . Giải bài tập
Vật lý cũng là một biê ̣n pháp hữu hiệu để phát triển năng lự c tư duy của ho ̣c
sinh. Sau khi giải các bài tập Vật lý, học sinh hiểu sâu sắc hơn các khái niê ̣m , 
đi ̣nh luâ ̣t Vật lý, vâ ̣n du ̣ng chúng vào những vấn đề thực tế trong cuô ̣c sống.

Hiê ̣n nay, dạy học V ật lý trong trường phổ thông chưa phát huy được
hết vai trò của bài tâ ̣p V ật lý trong thực hiê ̣n các nhiê ̣m vu ̣ da ̣y ho ̣c . Dạy học
sinh giải bài tâ ̣p Vật lý là một cơng việc khó khăn và ở đó bộc lộ rõ nhất trình
đơ ̣ của người giáo viên trong viê ̣c hướn g dẫn hoa ̣t đô ̣ng trí tuê ̣ của ho ̣c sinh .
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những hạn chế của khâu giải bài tập Vật lý ở

trường phổ thông.

Nghiên cứu thực tế việc giảng dạy bài tập vật lý ở các trường trung học
phổ thông cho thấy cách làm việc của thầy và trò xung quanh vấn đề hướng
dẫn học sinh giải bài tập vẫn còn dập khuôn theo các dạng bài và vận dụng
công thức tốn học để giải các bài tập, cịn hạn chế trong việc vận dụng kiến
thức vật lý và các phương pháp tư duy của vật lý để giải các bài tập đó dẫn tới
chưa phát huy được tính tích cực của học sinh.

Trong chương trình vật lý lớp 12, phần lượng tử ánh sáng có vai trị
quan trọng trong q trình rèn luyện tư duy và nhất là để đáp ứng lượng kiến
thức cho các kì thi quốc gia quan trọng.

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

2. Mục đích nghiên cứu

- Xây dựng hệ thống bài tập vật lý phần “lượng tử ánh sáng” thuộc
chương trình vật lý lớp 12 THPT.

- Ðề xuất phương pháp giải bài tập phần “Lượng tử ánh sáng” thuộc
chương trình vật lý lớp 12 THPT nhằm phát huy tính tích cực của học sinh.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu lý luận về bài tập vật lý và phương pháp giải bài tập vật lý
nhằm đạt hiệu quả cao nhất.

- Nghiên cứu nội dung kiến thức lý thuyết và bài tập chương VII
“Lượng tử ánh sáng” thuộc chương trình vật lý lớp 12 THPT và một số tài

liệu tham khảo vật lý khác.

- Xây dựng hệ thống bài tập về nội dung kiến thức chương “Lượng tử
ánh sáng” thuộc chương trình vật lý 12 THPT

- Ðề xuất một số phương pháp giải bài tập nhằm phát huy tính tích cực
của học sinh.

- Ðiều tra khảo sát tính khả thi của những biện pháp được đề xuất. Xử
lý kết quả thực nghiệm bằng toán học thống kê.

4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

- Khách thể nghiên cứu: Q trình dạy và học mơn vật lý chương VII

“Lượng tử ánh sáng” Vật lý 12 THPT

- Ðối tƣợng nghiên cứu: hệ thống và phương pháp giải bài tập chương

VII “Lượng tử ánh sáng” Vật lý 12 THPT

5. Phạm vi nghiên cứu

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

6. Mẫu khảo sát

Ðối tượng khảo sát: Học sinh lớp : 12B1,12B2 Trường THPT Gia Viễn
A- Ninh Bình.

7. Câu hỏi nghiên cứu

Làm thế nào để soạn thảo hệ thống bài tập và tổ chức hoạt động dạy
học chương VII“Lượng tử ánh sáng” Vật lý 12 THPT để góp phần phát huy
tính tích cực của học sinh?

8. Giả thuyết nghiên cứu

Xây dựng một cách hệ thống và đổi mới phương pháp giải bài tập
chương “Lượng tử ánh sáng” thuộc chương trình vật lý lớp 12 THPT, sử dụng
vào tiết học. Bài tập phù hợp với nội dung kiến thức của bài học sẽ làm phát
huy tích tích cực của học sinh trong quá trình học tập.

9. Phƣơng pháp nghiên cứu

- Phương pháp nghiên cứu lý luận

+ Nghiên cứu các tài liệu về Tâm lý học, Lý luận dạy học, các tài liệu
về phương pháp dạy học bộ môn Vật lý…

+Nghiên cứu cơ sở lý luận của BTVL.

+ Nghiên cứu SGK Vật lý 12 và các tài liệu khoa học đề cập đến vấn đề
“lượng tử ánh sáng”

- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

+ Ðiều tra thực tiễn hoạt động dạy giải bài tập vật lý ở trường THPT
Gia Viễn A.

+ Thực nghiệm sư phạm

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

10. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn
dự kiến gồm 3 chương:

Chƣơng 1: Tổng quan về cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài.

Chƣơng 2: Xây dựng hệ thống và phương pháp giải bài tập vật lý
chương VII “Lượng tử ánh sáng” thuộc chương trình vật lý lớp 12 THPT
nhằm phát huy tích tích cực của học sinh.

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY 
DỰNG HỆ THỐNG VÀ PHƢƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP CHƢƠNG 
LƢỢNG TỬ ÁNH SÁNG CHƢƠNG TRÌNH VẬT LÝ 12 THPT NHẰM

PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH
1.1. Cơ sở lý luận của dạy học tích cực

1.1.1. Tính tích cực nhận thức

1.1.1.1. Tính tích cực nhận thức

Tính tích cực là một phẩm chất vốn có của con người. Con người
không chỉ tiêu thụ những gì sẵn có trong thiên nhiên mà còn chủ động sản

xuất ra những của cải vật chất cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của xã hội,
chủ động cải biến môi trường tự nhiên, cải tạo xã hội.

Hình thành và phát triển tính tích cực là một trong các nhiệm vụ chủ
yếu của giáo dục, nhằm đào tạo những con người năng động, thích ứng và
góp phần phát triển xã hội.

1.1.1.2. Tính tích cực học tập

Tính tích cực con người được thể hiện trong hoạt động, đặc biệt trong
những hoạt động chủ động của chủ thể.

Tính tích cực trong hoạt động học tập, về thực chất là tính tích cực
nhận thức và được đặc trưng ở khát vọng hiểu biết, cố gắng trí tuệ và nghị lực
cao trong quá trình chiếm lĩnh tri thức.

Khác với quá trình nhận thức trong nghiên cứu khoa học, quá trình
nhận thức trong học tập khơng nhằm phát hiện những điều loài người chưa
biết đến mà nhằm lĩnh hội những tri thức lồi người đã tích luỹ được. Tuy
nhiên, trong học tập học sinh cũng “khám phá” ra những hiểu biết mới đối với
bản thân dưới sự tổ chức và hướng dẫn của GV.

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Ngọc Bảo (1995), Phát huy tính tích cực, tự lực của học sinh

trong quá trình dạy học. Vụ Giáo viên, Hà Nội.

2. Dƣơng Trọng Bái, Đào Văn Phúc, Vũ Quang (2001), Bài tập vật lý 12,

NXB Giáo Dục.

3.Hồ Ngọc Ðại (1993)Tâm lý học dạy học, NXBGD Hà Nội,

4. Vũ Cao Ðàm (1998), Phương pháp luận nghiên cứu Khoa học, NXB

KH&KT, Hà Nội.

5. Hoàng Chúng (1983), Phương pháp thống kê toán học trong khoa học

giáo dục, NXB Giáo Dục

6. Nguyễn Kế Hào (1994), Dạy học lấy học sinh làm trung tâm, Tạp chí