HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
VIỆN XÂY DỰNG ĐẢNG


BÀI THU HOẠCH
MƠN: GIÁO DỤC QUỐC PHỊNG - AN NINH

AN NINH PHI TRUYỀN THỐNG Ở VIỆT NAM

Học viên:
Mã số học viên: ........................
Lớp: Hoàn chỉnh CCLLCT

HÀ NỘI - 2019


MỤC LỤC


MỞ ĐẦU
Sau Chiến tranh lạnh, cục diện thế giới có nhiều thay đổi, xu thế hịa
bình hợp tác phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, trong xu thế tồn cầu hóa và hội
nhập quốc tế, nền độc lập dân tộc của các quốc gia đang phải đối mặt với
những thách thức mới từ mối đe dọa “an ninh phi truyền thống”. Mối đe dọa
an ninh phi truyền thống đã trở thành vấn đề tồn cầu, mang tính nguy hiểm
cao, có sức ảnh hưởng lớn. Tính chất nguy hiểm của mối đe dọa an ninh phi
truyền thống không chỉ biểu hiện ở mức độ hủy hoại, sự tàn phá của nó đối
với cuộc sống của con người, mà còn đối với sự ổn định xã hội, đối với độc
lập dân tộc của các quốc gia, sự an nguy của chế độ chính trị, sự tồn vong của
cộng đồng nhân loại trên tất cả các lĩnh vực của đời sống. Các thảm họa thiên
tai, động đất, sóng thần, bão lụt, dịch bệnh, cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên,

biến đổi khí hậu, nước biển dâng… ngày càng thách đố các thành tựu của
khoa học, kỹ thuật hiện đại và sự nỗ lực cố gắng của con người. Khủng bố, tội
phạm xuyên quốc gia, tội phạm cơng nghệ cao, những vấn đề tài chính, năng
lượng, lương thực… ngày càng thử thách nghiệt ngã năng lực điều hành của
các chính phủ, độc lập dân tộc của các nước, sự vững chắc của các thể chế
chính trị và các nền kinh tế, kể cả nền kinh tế giàu mạnh nhất, cũng như tính
khả thi của các liên kết quốc tế, làm cho không một quốc gia nào có thể yên
ổn xây dựng và phát triển.
Trong bối cảnh đó, thế giới đã và đang đẩy mạnh hợp tác, cùng nhau nỗ
lực đối phó với các mối đe doạ an ninh phi truyền thống. Nhiều diễn đàn, cơ
chế song phương, đa phương, những định ước, quy định giữa các nước, các
nhóm nước, giữa các châu lục và tồn cầu được hình thành nhằm khắc phục,
chế ngự, đối phó và giải quyết tình hình. Nhiều quốc gia đã có những thể chế,
luật pháp, quy định, thực hiện nhiều biện pháp để đối phó với mối đe dọa an
ninh phi truyền thống và bảo vệ nền độc lập của mình, thúc đẩy đất nước phát
triển.
Đối với Việt Nam, mối đe doạ an ninh phi truyền thống ngày càng trở
nên nghiêm trọng. Đảng Cộng sản Việt Nam nhận định: “Các yếu tố đe dọa an

3


ninh phi truyền thống, tội phạm công nghệ cao tiếp tục gia tăng. Những vấn
đề toàn cầu như an ninh tài chính, an ninh năng lượng, an ninh lương thực,
biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh... sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp”. Mối đe
doạ an ninh phi truyền thống đã và đang thách thức nền độc lập dân tộc của
đất nước, đặc biệt là tính độc lập tự chủ và sự vững chắc của nền kinh tế, sự
ổn định chính trị - xã hội, độc lập, chủ quyền quốc gia, an ninh đất nước và
cuộc sống của nhân dân. Đảng và Nhà nước Việt Nam đã thực hiện nhiều chủ
trương, biện pháp khơng chỉ để đối phó với mối đe doạ an ninh phi truyền

thống, mà còn để bảo vệ, củng cố nền độc lập dân tộc, giữ vững chủ quyền
quốc gia, thể chế chính trị, nền kinh tế đất nước trước các mối đe dọa đó. Đây
cịn là một nội dung, yêu cầu quan trọng của việc giải quyết mối quan hệ lớn
“giữa độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế” mà Đảng Cộng sản Việt Nam đã
xác định, cần phải nhận thức đúng và giải quyết tốt trong tình hình hiện nay.
Kết cấu của bài thu hoạch
Ngoài phần mở đầu, Kết luận và danh mục Tài liệu tham khảo, bài thu
hoạch được kết cấu thành 3 phần:
1) Tính chất và tác dộng của mối đe dọa an ninh phi truyền thống đến
độc lập dân tộc.
2) Quan điểm của Việt Nam về bảo vệ độc lập dân tộc trước mối đe dọa
an ninh phi truyền thống.
3) Định hướng đấu tranh đối với an ninh phí truyền thống trong giai đoạn
hiện nay.

4


NỘI DUNG
1. Tính chất và tác dộng của mối đe dọa an ninh phi truyền thống
đến độc lập dân tộc
An ninh phi truyền thống là một quan niệm mới về một trạng thái an
ninh khác với an ninh truyền thống, nó phản ánh sự thay đổi nhận thức của
con người về an ninh và sự mở rộng nội hàm khái niệm an ninh quốc gia. Nếu
an ninh truyền thống coi an ninh quốc gia là bảo vệ đất nước các mối đe dọa
hoặc tấn cơng bằng chính trị, qn sự từ bên ngồi và bên trong thì an ninh
phi truyền thống không chỉ bảo vệ chủ quyền quốc gia mà cịn bảo vệ con
người, bảo vệ cộng đồng, nó mang tính xuyên quốc gia do những mối uy
hiếp, đe dọa của các nhân tố bên trong và bên ngoài đối với môi trường sinh
tồn và phát triển của cộng đồng xã hội và công dân của mỗi quốc gia trong

mối quan hệ chặt chẽ với khu vực và thế giới.
Sự xuất hiện an ninh phi truyền thống không làm phai nhạt và biệt lập
với an ninh truyền thống vì hai vấn đề này ln đan xen nhau và có thể
chuyền hóa lẫn nhau trong điều kiện nhất định. Trong thế giới hiện đại, an
ninh của mỗi quốc gia vừa bao hàm an ninh chính trị, quân sự truyền thống và
đang đối mặt với nhiều thách thức phi truyền thống như kinh tế, văn hóa, xã
hội, thơng tin, mơi trường, tài nguyên, chủ nghĩa khủng bố, v.v…
Thứ nhất, các mối đe doạ an ninh phi truyền thống vừa có nguồn gốc tự
nhiên vừa có nguồn gốc xã hội, mang tính tổng hợp; vừa mang tính phi bạo
lực vừa mang tính bạo lực,vừa đe dọa trực tiếp vừa đe dọa gián tiếp đến độc
lập dân tộc. An ninh phi truyền thống nảy sinh từ các yếu tố tự nhiên bao
gồm: thảm hoạ thiên nhiên, cạn kiệt tài nguyên, môi trường, bão lụt, nước
biển dâng...; từ các yếu tố xã hội gồm khủng bố, dịch bệnh, tội phạm công
nghệ cao, tội phạm xuyên quốc gia... Tuy nhiên, cũng có vấn đề tác động
“cộng hưởng” do cả tự nhiên và xã hội. Nước biển dâng là do yếu tố tự nhiên,
nhưng do sự xâm phạm và hủy hoại môi trường của con người làm cho sự
dâng lên của nước biển càng trở nên nguy hiểm. Vì thế, các mối đe doạ an

5


ninh phi truyền thống mang tính tổng hợp, nó cịn bao gồm an ninh trên các
lĩnh vực như tài nguyên, kinh tế, tài chính tiền tệ, khoa học kỹ thuật, thơng
tin, xã hội, văn hố. an ninh phi truyền thống có thể chia làm hai phương diện
có tính chất bạo lực và tính chất phi bạo lực. Về tính chất bạo lực, đó là các
vấn đề đặc trưng như chủ nghĩa khủng bố, bn lậu ma t, tội phạm có tổ
chức; về tính chất phi bạo lực, đó là những vấn đề như ơ nhiễm mơi trường,
khủng hoảng tài chính tiền tệ, bệnh dịch.
Thứ hai, các mối đe doạ an ninh phi truyền thống lan tràn nhanh, mang
tính xuyên quốc gia.

Vấn đề toàn cầu hay toàn nhân loại được quan niệm là những vấn đề
mà tác động của nó có liên quan trực tiếp đến vận mệnh của tất cả các quốc
gia dân tộc, khơng phân biệt chế độ chính trị - xã hội, biên giới quốc gia. an
ninh phi truyền thống là vấn đề tồn cầu, mang tính xun quốc gia do những
uy hiếp và nhân tố phi chính trị, phi quân sự gây ra và ảnh hưởng đến an ninh
các nước, sự “lan toả” hoặc ảnh hưởng từ vấn đề nội bộ của một nước mà gây
ra mất an ninh cho nước khác, hoặc khu vực đó và cả tính đa dạng trong cách
thức giải quyết vấn đề. Tính xuyên quốc gia, hoặc “mối uy hiếp xuyên quốc
gia” của an ninh phi truyền thống là rõ ràng, nó chỉ vấn đề ảnh hưởng đến an
ninh của một số quốc gia, khu vực và toàn cầu như chủ nghĩa khủng bố, bệnh
dịch, buôn lậu ma tuý, di dân phi pháp, ô nhiễm môi trường, tội phạm công
nghệ cao. Những vấn đề đó là một loại uy hiếp mới, vượt qua biên giới quốc
gia của tư duy an ninh truyền thống. Những uy hiếp đó rất phức tạp, liên hệ
lẫn nhau, đa tầng và phi quân sự. Các hoạt động tội phạm, khủng bố quốc tế,
nhất là khủng bố bằng vũ khí sinh học, hóa học, bệnh dịch…, lây lan có quy
mơ xun biên giới.
Trong bối cảnh tồn cầu hóa, tính tùy thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia
tăng lên, thế giới dường như trở nên nhỏ bé hơn, nhưng lại khó kiểm sốt hơn,
kém an tồn hơn bởi các mối đe dọa an ninh phi truyền thống có mức độ nguy
hiểm cao hơn, sức ảnh hưởng lớn hơn. Tính chất lan tràn nhanh và xuyên

6


quốc gia đặt ra những thách thức mới đối với việc bảo vệ độc lập dân tộc của
đất nước, đòi hỏi phải có biện pháp phù hợp.
Thứ ba, các mối đe doạ an ninh phi truyền thống ảnh hưởng lẫn nhau,
tác động cộng hưởng; có thể bùng phát đột xuất, kích thích lây lan.
Các mối đe doạ an ninh phi truyền thống có đặc điểm tác động và ảnh
hưởng lẫn nhau. Vấn đề an ninh của một phương diện nào đó đều có thể dẫn

đến hoặc kích thích sự bùng phát của vấn đề an ninh khác, khiến cho sự ảnh
hưởng và mức độ nguy hại của các mối đe doạ an ninh phi truyền thống ở cấp
độ cao hơn, gay gắt hơn. Chẳng hạn sự nghèo đói, xung đột bộ tộc ở một số
khu vực châu Phi liên quan đến vấn đề nạn di dân phi pháp; các hoạt động tội
phạm và chủ nghĩa khủng bố cũng như tin tặc dưới nhiều hình thức câu kết
với nhau; những vấn đề như buôn lậu ma túy và rửa tiền phi pháp, kinh tế
ngầm; tội phạm có tổ chức và di dân phi pháp; mơi trường suy thối và nạn
nhân mơi trường đều có liên hệ với nhau. Trong một số vấn đề đã hình thành
“chuỗi xích” của “vấn đề - khủng hoảng - xung đột”, có thể kích thích lẫn
nhau và tạo thành hiệu ứng nguy hại mang tính dây chuyền với phạm vi lớn
hơn, đồng thời tạo thành “uy hiếp” song trùng hoặc nhiều hơn đối với an ninh
quốc gia và an ninh quốc tế, như vấn đề tôn giáo dân tộc, vấn đề chủ nghĩa
khủng bố... Các vấn đề an ninh phi truyền thống thường là bùng phát đột xuất
dưới hình thức khủng hoảng, từ đó tạo thành mối đe doạ nghiêm trọng trực
tiếp đối với an ninh quốc gia, như khủng hoảng kinh tế, tiền tệ, bệnh dịch,
khủng bố, nên chúng càng trở nên khó kiểm sốt, khó giải quyết.
Thứ tư, các mối đe doạ an ninh phi truyền thống mang tính nguy hiểm
cao, phạm vi rộng, trực tiếp uy hiếp, gây hậu quả nghiêm trọng đối với sinh
mệnh con người, đời sống xã hội các nước và toàn nhân loại.
Các vấn đề an ninh phi truyền thống đều trực tiếp cấu thành uy hiếp đối
với sinh mệnh con người, đời sống xã hội của các nước và an ninh toàn nhân
loại, an ninh quốc gia, an ninh khu vực cũng như an ninh toàn cầu, tuy có sự
khác nhau về phương thức, mức độ, thời gian và hậu quả. Tính chất nguy

7


hiểm của các mối đe dọa an ninh phi truyền thống không chỉ biểu hiện ở mức
độ hủy hoại, sự tàn phá của nó đối với cuộc sống của con người, mà còn đặt
ra nhiều thách thức đối với sự ổn định xã hội, sự tồn vong của cả cộng đồng,

hiệu quả thực tế của hợp tác và hội nhập tồn cầu; thậm chí cịn làm nảy sinh
các vấn đề về an ninh quân sự.
Khủng hoảng tài chính tiền tệ không chỉ trực tiếp đem đến nguy hại
kinh tế, như ngân hàng sụp đổ, doanh nghiệp phá sản, công nhân thất nghiệp,
thâm hụt tài chính, dự trữ ngoại hối tổn thất, GDP giảm sút, mà còn đem đến
những nguy hại chính trị, an ninh to lớn. Lịch sử cho thấy, hậu quả của khủng
hoảng tài chính tiền tệ là quyền lực của đảng cầm quyền bị giảm xuống; thậm
chí mất quyền lãnh đạo đất nước. Khủng hoảng tài chính tiền tệ còn làm nảy
sinh những nguy hại xã hội to lớn, khiến cho quốc gia đang phát triển có thể
trở nên kiệt quệ và dẫn đến động loạn xã hội cục bộ, xung đột giữa chủng tộc,
tơn giáo và đồn thể xã hội khác nhau gia tăng. Các thảm họa thiên tai, động
đất, sóng thần, bão lụt, dịch bệnh, cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên… ngày càng
thách thức các thành tựu của khoa học, kỹ thuật hiện đại và khả năng, nỗ lực
của con người. Khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm công nghệ cao,
những vấn đề tài chính, năng lượng, lương thực… đang thử thách nghiệt ngã
năng lực điều hành của các chính phủ, sự ổn định xã hội, sự vững chắc của
các thể chế chính trị và các nền kinh tế, kể cả nền kinh tế giàu mạnh nhất, và
tính khả thi của các liên kết hợp tác quốc tế, khiến cho không một quốc gia
nào có thể yên ổn phát triển.
Các mối đe dọa an ninh phi truyền thống đang diễn biến ngày càng khó
lường, với quy mô, tần suất ngày càng gia tăng, tạo ra những hệ quả kinh tế xã hội sâu rộng. Phạm vi tác động của các mối đe dọa an ninh phi truyền
thống là tồn thế giới, khơng kể riêng một quốc gia nào. Nó trở thành những
thách thức mang tính tồn cầu, bởi hoạt động của tội phạm xun quốc gia,
khủng bố quốc tế, nhất là khủng bố bằng vũ khí sinh học, hóa học, bệnh dịch,

8


nước biển dâng là khơng biên giới, nó vượt ra khỏi biên giới lãnh thổ và lợi
ích an ninh quốc gia của một nước.

Trong bối cảnh bùng nổ cách mạng khoa học cơng nghệ hiện đại, q
trình tồn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ đã làm cho biên giới địa lý giữa các quốc
gia trở nên “mềm” hơn, dễ vượt qua hơn; mạng internet đã tạo ra một “thế
giới ảo” với các xa lộ thơng tin tồn cầu, khơng cịn biên giới ngăn cách.
Cùng với đó là sự hủy hoại của chính con người đối với tự nhiên, mơi trường;
sự phát triển kinh tế thiếu kiểm soát, chạy theo lợi nhuận thuần túy, lợi ích
trước mắt; sự chi phối của những tư tưởng chính trị cực đoan, sự tha hóa và
suy thoái về đạo đức của bản thân con người… đã làm cho những vấn đề mà
ngày nay được gọi là các mối nguy cơ an ninh phi truyền thống, càng trở nên
trầm trọng hơn, phức tạp hơn, có quy mô lớn hơn rất nhiều. Nhân tố an ninh
phi truyền thống biến hố khơng ngừng. Ví dụ, cùng với sự không ngừng leo
thang của các hành động tấn công khủng bố của chủ nghĩa khủng bố, việc
chống khủng bố trở thành bộ phận cấu thành quan trọng trong công cuộc bảo
vệ an ninh quốc gia.
Tác động của các mối đe dọa an ninh phi truyền thống đến độc lập dân
tộc là sự tác động tổng hợp, toàn diện đến toàn bộ nội dung cấu thành độc
lập dân tộc.
Một là, tác động đến độc lập, chủ quyền và an ninh quốc gia. Các mối
đe dọa an ninh phi truyền thống tác động mạnh mẽ đến độc lập, chủ quyền và
an ninh quốc gia trong các quan hệ quốc tế. Đây là một hướng tác động sâu
sắc, gây nhiều ảnh hưởng đối với độc lập dân tộc của đất nước. Một loạt các
mối đe dọa an ninh phi truyền thống như khủng bố, tội phạm công nghệ cao,
tội phạm xuyên quốc gia, rửa tiền, di dân trái phép, buôn bán người, dịch
bệnh, an ninh lương thực, các vấn đề môi trường, sinh thái, thảm họa thiên
nhiên... đe dọa trực tiếp đến độc lập, chủ quyền và an ninh quốc gia.
Xu thế toàn cầu hóa hiện nay đang chịu sự chi phối, lũng đoạn của các
thế lực tư bản phương Tây, trước hết là Mỹ, các nước tư bản phát triển và các

9



tập đoàn tư bản độc quyền xuyên quốc gia. Điều này cũng có nghĩa là áp lực
ngày càng lớn, nguy cơ ngày càng cao đối với an ninh quốc gia, đối với độc
lập dân tộc của các nước vừa và nhỏ.. Sự uy hiếp, xâm phạm độc lập dân tộc,
chủ quyền và an ninh quốc gia dưới tác động của các mối đe dọa an ninh phi
truyền thống là mạnh mẽ và trực tiếp, nhưng không phải dễ dàng nhận thức
đầy đủ và càng không dễ dàng khắc phục mối đe dọa này, thậm chí, để giải
quyết các mối đe dọa từ an ninh phi truyền thống đối với độc lập dân tộc các
nước phải gia tăng hợp tác,hội nhập về mọi mặt, nhất là trên lĩnh vực khoa
học, công nghệ đối với các nước phát triển.
Hai là, tác động đến thể chế chính trị đất nước và con đường phát triển
của dân tộc. Giữ vững và kiên định thể chế chính trị đất nước và con đường
phát triển của dân tộc là một vấn đề cơ bản cốt lõi trong nội dung và yêu cầu
bảo vệ độc lập dân tộc của các quốc gia. Khơng thể có độc lập dân tộc thực
sự, nếu không giữ vững được, không kiên định thể chế chính trị đất nước và
con đường phát triển.
Sự tác động và uy hiếp của mối đe dọa an ninh phi truyền thống đến thể
chế chính trị đất nước và con đường phát triển của dân tộc thể hiện trên những
vấn đề chính là: thứ nhất, nó buộc nước phải có sự “điều chỉnh” về thể chế
chính trị, điều chỉnh hệ thống pháp luật theo hướng mang tính “quốc tế” hơn;
thứ hai, nó đặt ra và “yêu cầu” các nước phải xem xét lại mơ hình, thậm chí con
đường phát triển của dân tộc mình; thứ ba, nó “địi hỏi” phải du nhập những
khn khổ, mơ hình của bên ngoài, trên thực tế là từ các nước phương Tây,
Mỹ. Chủ nghĩa khủng bố tác động mạnh mẽ đến tâm lý của người bị hại, tạo
nên tâm lý hoảng sợ của con người, khiến cho người ta có thể phải từ bỏ sự ủng
hộ đối với chính phủ.
Ba là, tác động đến nền kinh tế độc lập tự chủ của quốc gia. Trước tác
động của các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, tính độc lập tự chủ của nền
kinh tế đất nước bị uy hiếp, dễ rơi vào phụ thuộc, lệ thuộc vào bên ngoài. Tác
động của các mối đe dọa an ninh phi truyền thống đến độc lập tự chủ của kinh


10


tế là tác động trực tiếp trên các vấn đề: lợi ích kinh tế; chủ quyền kinh tế; định
hướng phát triển kinh tế; thể chế kinh tế; sự ổn định kinh tế, đặc biệt là về tài
chính, tiền tệ và quan hệ hợp tác kinh tế thương mại quốc tế của quốc gia.
Nền kinh tế đất nước luôn phải đối mặt với nguy cơ lợi ích kinh tế quốc gia bị
đe doạ; phương hướng phát triển nền kinh tế có thể bị xáo trộn.
Một vấn đề cần chú ý là, thông qua phối hợp giải quyết các mối đe dọa
an ninh phi truyền thống, đẩy mạnh các hoạt động đầu tư, liên doanh, liên kết
kinh tế, các thế lực thù địch đẩy mạnh phát triển khu vực kinh tế tư nhân, làm
biến đổi dần cơ sở kinh tế - xã hội, thực hiện “diễn biến hịa bình” về kinh tế,
chống phá cách mạng Việt Nam. Chúng triệt để khai thác, lợi dụng các chủ
trương cổ phần hoá, mở thị trường chứng khoán để hỗ trợ, tác động, thúc đẩy
kinh tế tư bản tư nhân phát triển, từng bước làm suy yếu, vơ hiệu hố, mất
dần vai trị chủ đạo của kinh tế Nhà nước, đưa nền kinh tế phát triển chệch
định hướng XHCN; cổ súy cho kinh tế thị trường TBCN, khuếch trương vai
trò kinh tế tư bản tư nhân, khuyến khích tư nhân hố. Thơng qua các tổ chức
quốc tế và khu vực để “hoà nhập” Việt Nam vào các cơ sở kinh tế, tài chính,
an ninh, chính trị TBCN. Thông qua các khoản viện trợ kinh tế, cho vay ưu
đãi, hiệp định thương mại và các quan hệ kinh tế khác để tăng cường gây sức
ép về chính trị, can thiệp nội bộ, từng bước chuyển hoá theo quỹ đạo TBCN.
Chúng cịn dùng sức mạnh kinh tế thơng qua hợp tác để thực hiện ý đồ
chuyển hoá chế độ chính trị; thực hiện tư tưởng chỉ đạo: “Đầu vào kinh tế,
đầu ra chính trị”.
Bốn là, tác động đến tài nguyên thiên nhiên và môi trường, sinh thái.
Tài nguyên thiên nhiên và môi trường sinh thái là những nhân tố dễ bị tác
động bởi sự tác động từ các mối đe dọa an ninh phi truyền thống có nguồn
gốc từ chính con người. Vấn đề mơi trường, cạn kiệt nguồn tài nguyên, khan

hiếm nguồn nước sạch, vấn đề biến đổi khí hậu, nước biển dâng… đơi khi lại
đe dọa nhiều hơn đối với cuộc sống của người dân ở những quốc gia không
phải là “thủ phạm” gây ra những biến đổi, cạn kiệt đó. Sự khai thác thiếu

11


kiểm sốt, tình trạng ơ nhiễm mơi trường sinh thái, “hiệu ứng nhà kính”, khí
hậu nóng lên, tầng ơzon bị phá hoại và tổn hao, tính đa dạng sinh vật giảm,
đất hoang mạc hố, tình trạng nước biển dâng, bão, lụt, sóng thần khơng
những chỉ là xuất phát từ tự nhiên, bởi tự nhiên, mà chúng cịn nói lên rất rõ
sự trừng phạt của tự nhiên đối với con người, đối với những hành động ứng
xử thiếu văn hóa và thiếu trách nhiệm của con người đối với chính tự nhiên.
Càng tác động vào thiên nhiên với mục đích cải tạo nó, hầu như con
người càng dấn sâu vào vịng luẩn quẩn và gánh chịu ngày càng nặng nề sự
nổi giận “trả thù” của chính thiên nhiên đúng như Ph.Ăngghen đã từng cảnh
báo từ lâu. Trên thực tế, con người đang phải đối mặt những nguy cơ từ chính
sự “phát triển” của mình. Ảnh hưởng của các vấn đề mơi trường đối với an
ninh quốc gia biểu hiện ở chỗ, nó có thể gậm nhấm “quốc thổ lành mạnh”,
làm suy yếu năng lực phát triển bền vững đất nước; gây ra “xung đột quốc
tế”; gây hiệu ứng xuyên quốc gia của vấn đề mơi trường; có thể gây ra cuộc
chiến tranh đoạt tài nguyên. Trong điều kiện đó, vấn đề bảo vệ độc lập dân tộc
càng gặp khó khăn với nhiều thách thức không dễ dàng giải quyết.
Năm là, tác động đến việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc là một nội dung, một yêu cầu đặc
biệt quan trọng của việc giữ gìn và củng cố độc lập dân tộc của các quốc gia
trong thời đại ngày nay. Sự lợi dụng của các thế lực bên ngồi đối với vấn đề
dân tộc, tơn giáo, dân chủ, nhân quyền trong quá trình hợp tác quốc tế ứng
phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, đã đe dọa nhiều giá trị dân
tộc và bản sắc văn hóa dân tộc. Sự hình thành, phát triển của mọi nền văn hoá

cũng đều là sự thống nhất của tính riêng và tính chung trong nền văn hố đó.
Tính dân tộc khơng chỉ là đặc trưng cơ bản của một nền văn hố, mà nó cịn là
nội hàm cốt lõi của sức sống của nền văn hoá ấy. Giữ gìn tính dân tộc của văn
hố là điều kiện cơ bản của phát triển văn hoá dân tộc, đồng thời nó cũng là
động lực nội tại của sự sinh tồn và phát triển dân tộc.

12


Trong bối cảnh tồn cầu hóa, các mối đe dọa an ninh phi truyền thống
làm cho an ninh của các quốc gia, bản sắc văn hoá của mỗi dân tộc, cho đến
đời sống của mỗi cá nhân con người trở nên mong manh hơn bao giờ hết, xâm
hại nghiêm trọng đến những giá trị vốn có của độc lập dân tộc và chủ quyền
quốc gia. Vấn đề giữ gìn những giá trị truyền thống, phong tục, tập quán tốt
đẹp của dân tộc, thuần phong mỹ tục, những giá trị đạo đức, lối sống gặp
nhiều khó khăn. Việc bảo vệ và phát huy những giá trị truyền thống của quốc
gia dân tộc trên mọi lĩnh vực, không chỉ về kinh tế, chính trị, mà cịn cả về
văn hố, tư tưởng, xã hội, chống lại mọi mưu toan áp đặt đe doạ, xâm lăng
văn hóa của các thế lực đế quốc, thù địch là một vấn đề bức xúc, gay go và rất
phức tạp đối với mỗi quốc gia dân tộc.
2. Quan điểm của Việt Nam về bảo vệ độc lập dân tộc trước mối đe
dọa an ninh phi truyền thống
Thứ nhất, quan điểm về bảo vệ độc lập dân tộc.
Bảo vệ độc lập dân tộc là nột dung cốt lõi của bảo vệ Tổ quốc Việt
Nam. Bảo vệ độc lập dân tộc là tổng thể những hoạt động của các chủ thể
nhằm “phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, đấu tranh làm thất bại các hoạt
động xâm phạm”, các hoạt động phá hoại để giữ gìn, bảo vệ độc lập dân tộc.
Đó là việc huy động sức mạnh nội sinh, sức mạnh tổng hợp của cả dân tộc,
kết hợp với ngoại lực để bảo vệ độc lập, chủ quyền quốc gia, ngăn chặn, đấu
tranh làm thất bại các hoạt động xâm phạm, phá hoại. Đó là hành vi “tự bảo

vệ” trước sự tác động của tình hình và mọi sự đe dọa, uy hiếp, xâm phạm độc
lập, chủ quyền, an ninh quốc gia từ bên ngoài. “Tự bảo vệ” vừa là “phương
thức” vừa là “phương châm” chỉ đạo trong bảo vệ độc lập dân tộc, bảo vệ Tổ
quốc. Bảo vệ độc lập dân tộc, bảo vệ Tổ quốc khơng có nghĩa chỉ bằng nỗ lực
và sức mạnh của bản thân mình, mà phải kết hợp tốt với sức mạnh bên ngoài,
tạo nên sức mạnh tổng hợp lớn nhất để bảo vệ, đặc biệt trong điều kiện tác
động mạnh mẽ của mối đe dọa an ninh phi truyền thống.
Hiện nay, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN là một trong hai nhiệm vụ

13


chiến lược của cách mạng Việt Nam; là nhiệm vụ trọng yếu thường xuyên của
Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam. Bảo vệ Tổ quốc là bảo vệ toàn diện
trên tất cả các nội dung cấu thành Tổ quốc, cả phương diện tự nhiên - lịch sử
và cả phương diện chính trị - xã hội trong mối quan hệ chặt chẽ với mặt nhau,
không thể tách rời trong mục tiêu, nội dung bảo vệ Tổ quốc XHCN.
Thứ hai, quan điểm về bảo vệ độc lập dân tộc trước các mối đe dọa an
ninh phi truyền thống.
Bảo vệ độc lập dân tộc Việt Nam trước các mối đe dọa an ninh phi
truyền thống là một bộ phận cấu thành của mục tiêu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ
quốc trong tình hình mới, đặt trong điều kiện trước các mối đe dọa an ninh
phi truyền thống. Theo đó, có thể quan niệm: Bảo vệ độc lập dân tộc trước
mối đe dọa an ninh phi truyền thống là tổng thể hoạt động của quốc gia nhằm
huy động sức mạnh tổng hợp của đất nước kết hợp với sức mạnh bên ngồi để
phịng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, khắc phục những tác động tiêu cực từ an
ninh phi truyền thốngvà đấu tranh làm thất bại mọi hoạt động lợi dụng các
mối đe dọa an ninh phi truyền thống, nhằm giữ gìn, bảo vệ vững chắc độc lập
dân tộc, chủ quyền quốc gia.
Bảo vệ độc lập dân tộc Việt Nam trước mối đe dọa an ninh phi truyền

thống là q trình phịng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, khắc phục những tác
động tiêu cực từ các mối đe dọa an ninh phi truyền thống đến toàn bộ các nội
dung cấu thành của độc lập dân tộc. Các vấn đề an ninh phi truyền thống như
biến đổi khí hậu, tội phạm cơng nghệ cao, an ninh lương thực, tội phạm xuyên
quốc gia, khủng bố... ngày càng uy hiếp nghiêm trọng đến an ninh quốc gia.
Vì thế, vấn đề phát hiện, ngăn chặn, khắc phục những tác động tiêu cực từ sự
uy hiếp, đe dọa đó trở thành vấn đề có tầm quan trọng đặc biệt trong bảo vệ
độc lập dân tộc trước các mối đe dọa an ninh phi truyền thống.
Bảo vệ độc lập dân tộc Việt Nam trước các mối đe dọa an ninh phi
truyền thống là quá trình đấu tranh làm thất bại mọi hoạt động lợi dụng các
mối dọa an ninh phi truyền thống và lợi dụng việc hợp tác quốc tế trong đối

14


phó với các mối đe dọa này, để xâm phạm độc lập dân tộc, chủ quyền đất
nước của các thế lực thù địch. Đây là vấn đề đặc biệt quan trọng, nhất là trong
bối cảnh hiện nay, khi các nước tư bản phát triển, các nước lớn ra sức đẩy
mạnh việc lợi dụng quá trình hợp tác quốc tế đối phó với mối đe dọa an ninh
phi truyền thống để can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia dân tộc
trên thế giới, yêu sách thay đổi chính sách, pháp luật, thậm chí địi cải cách,
thay đổi thể chế chính trị.
Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về bảo vệ độc lập dân tộc
trước các mối đe dọa an ninh phi truyền thống được thể hiện một cách tồn
diện, rõ nét và sâu sắc, đó là: bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN không chỉ là
giữ vững chủ quyền, thống nhất, tồn vẹn lãnh thổ, mà cịn là bảo vệ Đảng,
bảo vệ Nhà nước, bảo vệ chế độ, bảo vệ an ninh chính trị và trật tự, an tồn xã
hội, bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc... Các nguy cơ đe dọa ANQG bao gồm cả
nguy cơ quân sự và phi quân sự, cả từ bên trong và bên ngồi. Với ý nghĩa đó,
ngồi việc phát triển luận điểm “thực hiện bảo vệ Tổ quốc từ xa”, Đảng Cộng

sản Việt Nam xác định “tự bảo vệ” là phương thức hữu hiệu để bảo vệ từng
con người, từng tổ chức và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Đây là quan
điểm cơ bản của Đảng Cộng sản Việt Nam về phòng, chống các mối đe dọa
an ninh phi truyền thống để bảo vệ độc lập dân tộc trong tình hình mới.
Thứ ba, nội dung bảo vệ độc lập dân tộc trước mối đe dọa an ninh phi
truyền thống.
Nội dung bảo vệ độc lập dân tộc trước các mối đe dọa an ninh phi
truyền thống là rộng lớn và toàn diện trên tất cả các lĩnh vực. Các yếu tố cấu
thành độc lập dân tộc là: bảo vệ những giá trị thiêng liêng, bất khả xâm phạm
của dân tộc; là bảo vệ chủ quyền quốc gia về lãnh thổ, chính trị, kinh tế, văn
hóa, xã hội, an ninh, đối ngoại trong các quan hệ quốc tế, không bị lệ thuộc và
phụ thuộc vào bên ngoài; là bảo vệ lợi ích dân tộc, chủ quyền quốc gia gắn
với bảo vệ quyền con người; là đấu tranh chống mọi sự áp đặt, nô dịch dân
tộc, sự lợi dụng từ các mối đe dọa an ninh phi truyền thống để chống phá độc

15


lập dân tộc, xâm phạm ANQG Việt Nam của các thế lực thù địch… trong mối
quan hệ chặt chẽ với nhau, không tách rời.
Một là, bảo vệ độc lập về chính trị, bảo vệ đường lối xây dựng và phát
triển đất nước; bảo vệ độc lập, chủ quyền trong xác định đường lối đối nội,
đối ngoại, định hướng phát triển trên các lĩnh vực của quốc gia trong các mối
quan hệ quốc tế, không bị lệ thuộc, phụ thuộc vào bên ngoài trước các mối đe
dọa an ninh phi truyền thống.
Hai là, là bảo vệ độc lập, chủ quyền quốc gia trên tất cả các lĩnh vực, từ
chính trị,kinh tế, văn hóa, xã hội đến quốc phịng, an ninh, đối ngoại và quyền
con người trong các quan hệ quốc tế trước các mối đe dọa an ninh phi truyền
thống.
Ba là, là đấu tranh ngăn chặn, chống lại mọi sự xâm phạm, phá hoại

độc lập dân tộc của các thế lực thù địch trước các mối đe dọa an ninh phi
truyền thống; không ngừng gia tăng sức mạnh và khả năng bảo vệ độc lập dân
tộc của đất nước trước các mối đe dọa an ninh phi truyền thống.
Các nội dung bảo vệ độc lập dân tộc quan hệ chặt chẽ với nhau trong
chỉnh thể thống nhất của độc lập dân tộc, gắn bó chặt với nội dung bảo vệ Tổ
quốc; bảo vệ nội dung này cũng là góp phần bảo vệ nội dung khác và ngược
lại.
Thứ tư, hình thức, biện pháp bảo vệ độc lập dân tộc trước mối đe dọa
an ninh phi truyền thống.
Hình thức, biện pháp bảo vệ độc lập dân tộc trước các mối đe dọa an
ninh phi truyền thống rất phong phú, đa dạng. Mỗi quốc gia dân tộc có thể
thực hiện những hình thức, biện pháp khác nhau, nhằm bảo vệ độc lập dân tộc
trước các mối đe dọa an ninh phi truyền thống. Trong từng giai đoạn khác
nhau, căn cứ vào tình hình cụ thể cũng như những tác động cụ thể của các
mối đe dọa an ninh phi truyền thống khác nhau mà thực hiện những nội dung,
hình thức, biện pháp bảo vệ khác nhau, đồng thời phải tìm cách kết hợp các
nhóm giải pháp để đưa lại hiệu quả cao nhất trong q trình ứng phó với các

16


mối đe dọa an ninh phi truyền thống.
Quan điểm trước đây cho rằng, giải quyết các mối đe dọa an ninh phi
truyền thống không phải là nhiệm vụ của quân đội, nhưng trong thực tế, khi
xảy ra các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, chỉ có quân đội Việt Nam
phải phối hợp với quân đội các nước khác mới đủ khả năng và điều kiện để
giải quyết. Trong thực tiễn, quân đội có đóng góp rất quan trọng về nhân lực,
vật lực trong giải quyết các mối đe dọa an ninh phi truyền thống như: động
đất, sóng thần, cháy rừng, bão lũ, các thảm họa thiên tai khác. Việc nâng cao
hiệu quả hợp tác giữa quân đội Việt Nam với quân đội các nước ASEAN

nhằm đối phó với mối đe dọa an ninh phi truyền thống ở khu vực để bảo vệ
độc lập dân tộc, chủ quyền và an ninh quốc gia, hịa bình và ổn định khu vực
đã và đang trở thành vấn đề cấp thiết hiện nay.
Vấn đề đặt ra ở đây không chỉ là giải quyết các mối đe dọa an ninh phi
truyền thống, mà là bảo vệ độc lập dân tộc trước các mối đe dọa an ninh phi
truyền thống. Xét dưới góc độ bảo vệ, quân đội không những là lực lượng
quan trọng mà quân đội còn phải là lực lượng nòng cốt trong bảo vệ Tổ quốc
nói chung, trong bảo vệ độc lập dân tộc trước các mối đe dọa an ninh phi
truyền thống nói riêng. Những nội dung bảo vệ độc lập dân tộc trước các mối
đe dọa an ninh phi truyền thống quan hệ gắn bó chặt chẽ với nhau. Tính chất
nguy hiểm, mức độ lây lan, tính chất xuyên quốc gia của các mối đe dọa an
ninh phi truyền thống trong bối cảnh tồn cầu hóa, địi hỏi và quy định yêu
cầu, nội dung, hình thức, biện pháp, chủ thể, lực lượng và sự phối kết hợp
giữa các nhân tố này trong bảo vệ độc lập dân tộc trước các mối đe dọa an
ninh phi truyền thống.
3. Định hướng đấu tranh đối với an ninh phí truyền thống trong
giai đoạn hiện nay
- Trước hết, cần quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng: "Sự ổn định và
phát triển bền vững mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội là nền tảng vững chắc
của quốc phòng - an ninh”. Theo đó, phát triển bền vững, bảo đảm an sinh xã

17


hội, thực hiện cơng bằng xã hội, xóa đói, giảm nghèo, phát triển văn hóa, giáo
dục, khoa học - cơng nghệ, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần và sức khỏe
của nhân dân, tăng cường quốc phòng và an ninh... là những vấn đề cơ bản
tạo nền tảng vững chắc cho việc đối phó với các mối đe dọa an ninh phi
truyền thống.
- Nâng cao ý thức cho mọi tầng lớp nhân dân về bảo vệ Tổ quốc theo

yêu cầu của thời kỳ mới. Quán triệt và giáo dục sâu rộng mục tiêu, nhiệm vụ
bảo vệ Tổ quốc theo tinh thần của Đại hội XII của Đảng cho toàn xã hội, đặc
biệt là cho cán bộ, đảng viên. Tổ chức nghiên cứu một cách có hệ thống và
tồn diện các mối đe dọa an ninh phi truyền thống; tăng cường tuyên truyền,
trao đổi thông tin về các mối đe dọa an ninh, quốc phòng. Nâng cao nhận thức
và ý thức trách nhiệm xã hội, trách nhiệm cộng đồng của chính quyền các
cấp, của các tổ chức chính trị - xã hội, các đoàn thể và các tầng lớp nhân dân
trong đối phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, trong thực hiện
nhiệm vụ quốc phòng - an ninh, bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
- Mở rộng quan hệ đối ngoại, "tích cực hợp tác cùng các nước, các tổ
chức khu vực và quốc tế trong việc đối phó với những thách thức an ninh phi
truyền thống, và nhất là tình trạng biến đổi khí hậu;...”; đẩy mạnh hợp tác
với các nước và các tổ chức quốc tế, các cơ quan an ninh, cảnh sát của các
nước trong vấn đề an ninh phi truyền thống, đấu tranh chống khủng bố,
phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia; thiết lập hành lang pháp lý, xây
dựng cơ chế hợp tác với các nước trong khu vực và quốc tế, với các tổ chức
quốc tế có liên quan; chú trọng tăng cường quan hệ hợp tác với các nước
ASEAN trong đối phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, đặc biệt
trong phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia, khủng bố, bảo đảm an ninh
biển, đối phó với tình trạng biến đổi khí hậu, thảm họa thiên nhiên, với các
chương trình, kế hoạch và cơ chế phù hợp.

18


KẾT LUẬN
Vấn đề an ninh phi truyền thống là một nội dung rất quan trọng của
nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa của nhân dân ta trong thời kỳ mới.
Đối phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống vừa là yêu cầu, nhiệm
vụ của sự nghiệp quốc phòng - an ninh, bảo vệ Tổ quốc, vừa là điều kiện quan

trọng để bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ,
bảo vệ chế độ, giữ vững hịa bình, ổn định chính trị và an ninh quốc gia, trật
tự, an tồn xã hội.
Thực hiện nhiệm vụ này đòi hỏi sự đồng thuận và nỗ lực của toàn xã
hội, sự quyết tâm rất cao của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta, với những giải
pháp, biện pháp phù hợp và hiệu quả. Đó là hoạt động của quốc gia huy động
sức mạnh tổng hợp của đất nước kết hợp với sức mạnh bên ngồi để phịng
ngừa, phát hiện, ngăn chặn, khắc phục những tác động tiêu cực từ an ninh phi
truyền thống và đấu tranh làm thất bại mọi hoạt động lợi dụng mối đe dọa này
nhằm giữ gìn, bảo vệ vững chắc độc lập dân tộc.

19


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Văn kiện đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ VIII, Nhà xuất bản chính trị
quốc gia, Hà Nội 1996.
2. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X,
Nhà xuất bản chính trị quốc gia, Hà Nội 2006.
3. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ XI,
Nhà xuất bản chính trị quốc gia, HN. 2011.
4. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII,
Nhà xuất bản chính trị quốc gia, HN. 2016.
5. Website: tapchicongsan.vn.

20