VĂN MẪU LỚP 12
PHÂN TÍCH NÉT ĐẶC SẮC NGHỆ THUẬT TRUYỆN NGẮN NHỮNG
ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH
BÀI MẪU SỐ 1:
Viết về đề lài gia đình trong chiến tranh, truyện ngắn Những đứa con trong gia đình của
Nguyễn Thi được coi là một tác phẩm thành cơng, góp phần vào sự thành cơng của cả tác
phẩm chính là nghệ thuật kể chuyện linh hoạt, độc đáo hấp dẫn.
Tác phẩm kể truyện một gia đình cách mạng, mọi thành viên đều là chiến sĩ diệt Mĩ kiên
cường.Thù nhà nợ nước thống nhất làm một. Tình gia đình và tình cách mạng hồ lẫn vào
nhau: ba má Việt gặp và lấy nhau vì cùng cầm súng giết giặc. Họ đều ngã xuống trong chiến
đấu. Những đứa con của họ (Việt và Chiến gắn bó với nhau trong tình ruột thịt và trong
niềm tự hào về truyền thống cách mạng của gia đình. Người mẹ nuôi con lớn lên để rửa thù
cho cha. Những đứa con giành nhau nhập ngũ để trả thù cho ba má... Một câu chuyện như
thế tuy cảm động nhưng khá nặng nề, dễ đơn điệu và trùng lặp, nếu không sáng tạo một
cách trần thuật độc đáo, linh hoạt.
Tác giả đã chọn một lối trần thuật theo quan điểm của nhân vật, một chú lính trẻ tên Việt.
Chú giải phóng quân này bị trọng thương và lạc đồng đội, một mình nằm giữa chiến trường
sau một trận ác chiến cịn để lại khói lửa mịt mù và xác giặc ngổn ngang. Chú nhớ đồng đội,
nhớ chị, nhớ chú Năm, nhớ những ngày ba má còn sống, nhớ những buổi bắn chim, câu cá,
bắt ếch, nhớ ngày cùng chị nhập ngũ và lên đường... câu chuyện được thuật kể qua dịng hồi
ức của chú khi đứt khi nối bởi vì chú nhiều lần ngất đi rồi lại tỉnh lại. Câu chuyện vì thế
khơng diễn ra theo trật tự thời gian, không gian tự nhiên mà theo logic chủ quan của tâm lí
nhân vật nên hết sức biến hố. Các sự việc, các nhân vật của gia đình hiện lên với màu sắc
tình cảm đậm đà và hấp dẫn... Chuyện kể đến đâu thì tính cách nhân vật cũng hiện ra đến
đây một cách sinh động và đậm nét.
Đây không phải thủ pháp nghệ thuật nhưng không phải ai cũng sử dụng được thành cơng.
Phải am hiểu sâu sắc tâm lí nhân vật... phải nhập vai nhân vật và nói được đúng giọng nhân
vật..Đây là sở trường của Nguyễn Thi, nhà văn của người nông dân vùng đồng bằng Nam
Bộ.
Bên cạnh nghệ thuật kể chuyện độc đáo, vừa phân tích, Nguyễn Thi vừa xây dựng được
những tính cách nhân vật phong phú, hấp dẫn. Qua dòng hồi tưởng của Việt, một “đứa con

trong gia đình" cách mạng, ta thấy hiện lên các nhân vật: ba, má Việt, chú Năm, chị Chiến
và Rất dễ dàng nhận thấy cả năm nhân vật đều cùng chung bản chất, xét về phương diện
phẩm chất cách mạng: yêu nước, căm thù giặc, thuỷ chung với cách mạng và tự hào truyền
thống mạng của gia đình.


Ngồi ra, những nhân vật chính diện của Nguyễn Thi thường có một tính :chất chung này
gọi là: “Chất út Tịch”, ấy là cái tinh thần kiên cường gan góc, thù ngùn ngụt, say mê chiến
đấu, dường như sinh ra là để cầm súng giết giặc. Tuy nhiên mỗi người lại có một gương mặt
riêng, một tính cách khác nhau.Chỗ đặc sắc của nghệ thuật khắc hoạ hình tượng nhân vật
của Nguyễn Thi là ở Đáng chú ý hơn cả là ba nhân vật chú Năm, Chiến và Việt.
Chú Năm đúng là một người nông dân Nam bộ, thật thà, vui tính, bộc trực, người này rất
giàu tình cảm và trí tưởng tượng lãng mạn, nhất là khi nổi cảm hứng và cất tiếng hị: “Lúc
đó, gân cổ chú nổi đỏ lên, tay chú đặt lên vai Việt, đôi mắt chú mở to, đọng nước, nhìn
thẳng vào mặt Việt, đầu chú lắc lư, nhắn nhủ, làm chính Việt là nơi cụ thể để chú gởi gắm
những câu hò ấy, hoặc chính Việt là những câu hị đó. Theo từng câu hị, khi thì Việt biến
thành tấm áo qng hoặc sơng dài cá lội của chú, khi thì Việt biến thành người nghĩa qn
Trương Định, ngọn đèn Biển Gị Cơng, hoặc ngôi sao sáng ở Tháp Mười”.
Chiến là một cô gái mới lớn lên, tính khí cịn rất “trẻ con”: tranh công bắt ếch, tranh công
bắn tàu giặc với em... Ngay trước khi nhập ngũ để trở thành một giải phóng quân, vẫn giành
nhau với em để đi bộ đội trước... Nhưng khác với đứa em trai, cơ có thể ngồi lì suốt một
buổi chiều để đánh vần cuốn sổ ghi cơng đình của chú Năm - đây là cái chất gan lì thừa
hưởng từ mẹ.Ba má mất cả, là chị nên sớm biết nhường nhịn em, sớm biết tính tốn lo liệu
việc nhà.Điều này thể hiện rất rõ trong giờ phút cùng em lên đường đánh giặc để trả thù ba
má.Không phải ngẫu nhiên mà Việt thấy chị nghĩ ngợi, nói năng “nghe in như má vậy” cịn
chú Năm thì thật sự tán phục “Khơn! Việc nhà nó thu được gọn thì việc nước nó mở được
rộng, gọn bề gia thất, đặng bề nước noa..”
Ngoài ra ở nhân vật này có một chất trẻ trung và cái duyên dáng của một cô thiếu nữ, thể
hiện ở cái cử chỉ bịt miệng cười khi chú Năm cất tiếng hò, ở nét lông mày cau lại, chéo khăn
hờ ngang miệng, cặm cụi ngồi đánh vần cuốn sổ chú Năm, ở cái tiếng “hứ một cái cóc” khi

cậu em bảo mình nói năng hệt như má vậy...
Việt thì tỏ ra là một cậu con trai của đồng quê, tính hiếu động (suốt ngày lang thang bắn
chim, câu cá, bắt ếch, lúc nào cũng có cái ná thun trong người, tể cả khi đã đi bộ đội...), hiếu
thắng (Bắt ếch, bắn tàu giặc, ghi tên nhập ngũ bao giờ cũng tranh phần hơn). Là con trai, là
em (quen được chiều chuộng) nên mọi việc đều được ỉ lại cho chị, cho chú; chỉ kém chị một
tuổi, “trẻ con” hơn nhiều và vô tâm vô tính chẳng biết lo nghĩ gì, kể cả ngày nhập ngũ... Là
trai, Việt thường che dấu tình cảm uỷ mị, nhưng bản chất rất giàu tình cảm.Nằm ở chiến
trường, chú nhớ má, nhớ chú Năm, chị Chiến, nhớ thằng em nhớ anh em đồng đội.Chú
“Ước gì bây giờ lại được gặp má. Phải, ví như má đang bơi xuồng, má sẽ ghé lại, xoa đầu
Việt, đánh thức Việt dậy, rồi lấy xong cơm đi làm đồng để dưới xuồng lên cho Việt ăn...”.
Chú nhớ chị thương chị vô cùng, tuy vẫn giành phần hơn với chị, ở đơn vị, chú giấu biệt chị
đi vì chỉ sợ lộ ra họ sẽ lấy mất chị.Cách thể hiện tình cảm đích đáng nhất ở Việt là đánh
giặc. Đấy là cách thương má, thương ba, thương chị, thương chú Năm của Việt cho nên khi


đồng đội tìm thấy Việt nằm ngất đi ở chiến trường ngón tay chú vẫn đặt trên cị súng và một
viên đạn đã lên nòng sẵn sàng bắn vào quân giặc...
Ngồi nghệ thuật kể truyện, ngồi thành cơng trong cách xây dựng nhân Những đứa con
trong gia đình cịn có những đoạn văn tuyệt hay ấy là đoạn Việt nhớ lại ngày chị em Việt
ghi tên tòng quân và chuẩn bị lên đường.
Đêm ấy hai chị em trò truyện với nhau, thu xếp chuyện nhà chuyện chuyện cửa, gửi lại
chú Năm bàn thờ má và thằng em út, chuyện hứa hẹn, khuyên nhau... Chị Chiến bỗng ăn nói
nghiêm trang, xưng chị em (chứ không mày tao như mọi khi), bàn bạc, dặn dò em y hệt như
giọng của mẹ xưa. Cịn Việt thì vẫn rất trẻ con, mặc cho chị lo toan tất cả.Nhưng chú nhớ
má vô cùng và tưởng như má cũng trở về để ngó coi chị em Việt tính chuyện nhà chuyện
cửa như thế nào trước lúc lên đường.Đây là một đoạn đối thoại rất sinh động, vui và cảm
động.
Sáng hôm sau, trước lúc lên đường, chị em Việt khiêng bàn thờ má sang gửi bên chú
Năm. Việt thương chị vô cùng, thương má vô cùng. Mối căm thù trĩu nặng trên vai như một
trọng lượng cụ thể. Đây cũng là một đoạn văn có thể làm rơi nước mắt:

“Chị Chiến ra đứng giữa sân, kéo cái khăn trên cổ xuống, cũng xắn tay áo để lộ hai bắp
tay tròn vo sạm đỏ màu cháy nắng, rồi dang cả thân người to và chắc nịch của mình nhấc
bỗng một đầu bàn thờ má lên. Việt ghé vào một đầu. Nào, đưa má sang ở tạm bên nhà chú.
chúng con đi đánh giặc trả thù cho mà đến chừng nào nước nhà độc lập con lại đưa má về.
Việt khiêng trước.Chiến khiêng lịch bịch phía sau.Nghe tiếng chân chị Việt Ihâý thương chị.
Lần đầu tiên Việt mới thấy lịng mình rõ như thế.Cịn mối thù thằng Mĩ thì có thể sờ thấy
được, vì nó đang đè nặng ở trên vai”.


BÀI MẪU SỐ 2:
“Những đứa con trong gia đình “ là một trong những truyện ngắn xuất sắc nhất của Nguyễn
Thi, được viết ngay trong những này đầu chiến đấu ác liệt chống đế quốc Mĩ xâm lược của
đồng bào miền Nam. Sức hấp dẫn của truyện ngắn là nghệ thuật trần thuật – kể chuyện.Đó
là nét đặc sắc của tác phẩm, có tác dụng xây dựng kết cấu câu truyện và khắc họa tính cách
các nhân vật của nhà văn.
Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi có một lối tự sự mang nhiều nét riêng. Câu
chuyện được nhà văn thuật lại hồn tồn khơng theo trật tự thời gian mà chủ yếu nhịp theo
dòng hồi tưởng miên man, đứt nối của nhân vật Việt khi bị trọng thương nằm lại chiến
trường.
Cách thức trần thuật như thế mang lại cho tác phẩm màu sắc trữ tình đậm đà, tự nhiên, sống
động, đồng thời tạo điều kiện cho nhà văn có thể nhập sâu vào thế giới nội tâm nhân vật để
dẫn dắt câu chuyện. Diễn biến của câu chuyện chính vì thế mà hết sức linh hoạt, mạch kể
qua lại thỏa mái giữa quá khứ – hiện tại; giữa cái đang ở trước mặt và cái đã trở thành kỷ
niệm xưa; giữa chi tiết thoáng đến, thoáng đi chừng như bâng quơ, ngẫu nhiên nhưng lại
gắn với tư tưởng, tình cảm lớn lao và trọng đại.
“Việt tỉnh lại lần thứ hai lúc trời lất phất mưa”. Mắt Việt bị thương khơng nhìn thấy mà chỉ
cảm thấy… Tiếng máy bay, tiếng động cơ duy nhất trên bãi chiến trường đã trở nên vắng
lặng… chỉ cịn ếch nhái kêu.Chính âm thanh này đã dẫn Việt trở về quá khứ ngày ở quê,
những đêm mưa như đêm nay, hai chị em xách đèn lên và soi, lóp ngóp ra đồng đi bắt ếch.
Mạch hồi tưởng miên man tràn đến chú Năm và tự nhiên chuyển sang cuốn sổ gia phả rồi

Việt lại ngất đi.
Dòng hồi tưởng lại tiếp tục khi “Việt choàng dậy” đêm qua đi, ngày lại tới, tiếng trực thăng
phành phạch trên đầu, tiếng súng nổ từng loại phía xa…”tiếng chim cu gáy rừng gù gù đâu
đây” gợi cho Việt nhớ đến chiếc ná thun hồi còn ở nhà đi bắn chim. Từ chiếc ná thu lại dẫn
Việt về với người mẹ giàu lịng vị tha, hết lịng vì chồng con, cuộc đời chồng chất những
nỗi khổ đau uất hận mà rất đỗi kiên cường, bất khuất…Rồi Việt lại đột ngột ngất đi…
Cứ như thế dòng hồi tưởng lại đứt nối, qua đó mà dần dần mở rộng đối tượng được miêu tả,
được kể một lúc một hấp dẫn. Và càng đi sâu vào đời sống nội tâm nhân vật, làm hiện lên
vừa cụ thể, vừa sinh động những gương mặt tiêu biểu của một gia đình từ ơng nội, chú thím
Năm, ba má Việt đến thế hệ trẻ là Việt và Chiến hôm nay trong buổi đăng ký tòng quân và
đêm trước của ngày lên đường.


Tâm trạng con người hiện lên chân thực tự nhiên như nó vốn có trong đời sống. Nhưng
chính nhờ hiện thực tâm trạng ấy mà cái hiện thực khách quan kia được tổ chức, cải tạo lại
những khoảng thời gian rất xa, bây giờ được đồng hiện bên nhau, soi chiếu dưới một thứ
ánh sáng kì diệu, khiến cho câu chuyện thêm nhiều màu vẻ, phong phú, bất ngờ.
Lối kể theo dịng kí ức vừa liên tục vừa gián đoạn như thế của nhà văn đã làm cho kết cấu
truyện thêm linh hoạt, sống động; thêm những ngã rẽ, những khúc quanh, người đọc khơng
dễ dự đốn, dự kiến ra. Kiểu kết cấu theo dịng chảy của một q trình hồi tưởng của nhân
vật là một công phu sáng tạo về hình thức tác phẩm của nhà văn. Nhưng ý nghĩa sáng tạo
của hình thức ấy lại ở chỗ góp phần đắc lực trong việc biểu hiện khám phá nội dung.


BÀI MẪU SỐ 3:
Nhà văn Nguyễn Thi tên thật là Nguyễn Hồng Ca, người Nam Hà. Ơng vào Nam từ năm
1945, gia nhập quân đội và viết văn dưới bút danh Nguyễn Ngọc Tấn. Tập kết ra Bắc năm
1954, năm 1962 ông trở lại miền Nam lần thứ hai, viết văn dưới bút danh Nguyễn Thi. Năm
1968, ông hy sinh tạ Sài Gòn trong lúc ngòi bút còn đầy sung sức và nhiệt huyết. Là nhà văn
chiến sĩ, Nguyễn Thi có nhiều đóng góp cho nền văn học cách mạng.Một trong những đóng

góp đáng kể của ơng về nghệ thuật là sự thể hiện thành công nghệ thuật đồng hiện ở truyện
“Những đứa con trong gia đỉnh” (1966).
Theo nghĩa đen, “đồng hiện” là “cùng thể hiện”.Trong truyện, đây chỉ là một thủ pháp nghệ
thuật quen thuộc về kết cấu tác phẩm, một yếu tố thuộc về hình thức.Như ta đã biết, kết cấu
là việc tổ chức, sắp xếp các yếu tố nội dung trong văn bản tác phẩm để nó đạt hiệu quả nghệ
thuật cao nhất.Thủ pháp đồng hiện góp một vai trị quan trọng trong cơng việc này. Nó là
một trong những thủ pháp tạo ra được lối kết cấu độc đáo.Từ đó, cốt truyện, nhân vật, chủ
đề được thể hiện, gây hiệu quả nghệ thuật tác động đến độc giả… Nét độc đáo của nghệ
thuật đồng hiện là cùng một lúc các sự kiện, các tình tết các nhân vật (hay các nét tính cách
nhân vật) được thể hiện trong một thời gian không gian hay trong một mảng thời gian và
không gian khác nhau.
Trong truyện “Những đứa con trong gia đình”, nghệ thuật đồng hiện được thể hiện khá tinh
tế. Dựa trên kết cấu lấy dòng suy tưởng làm nền, Nguyễn Thi đồng thể hiện các sự kiện
trong một thời điểm, các nhân vật (và các nét tính cách của nó) trong cả hai mảng thời gian
hiện tại và quá khứ đan xen nhau rất có hiệu quả.
Trước hết xin nói về cách đồng thể hiện các sự kiện trong một thời điểm của truyện “Những
đứa con trong gia đình”.
Sau cuộc giao tranh ác liệt giữa đơn vị của Việt và một chiến đoàn Mỹ, Việt bị thương nặng,
ngất đi. Việt tỉnh dậy, trận địa vắng tanh, “trừ tiếng máy bay”. Chiến trường vẫn còn nguyên
vẹn với những chiếc xe tăng, xe bọc thép cháy, những vỏ đạn tanh máu, xác lính Mỹ bốc
mùi… “Việt cho mũi lê đi trước”, “lên đạn” sẵn sàng “phụ với các anh” trận đánh được
miêu tả hình như chưa kết thúc. Thời điểm để nhà văn chọn miêu tả thời gian trước và sau
trận đánh hình như là thời điểm ở giữa này? Mặt khác, những chi tiết truyện, theo phân tích
trên, khơng phải là đã kết thức, cũng khơng phải là đang xảy ra và được nhìn thấy trong cái
kết thúc và săp kết thúc. Nói cho dễ hiểu hơn, người ta thấy được trận đánh đã và sẽ xảy ra
như thế nào ở thời điểm đó, người ta thấy tất cả.
Bây giờ thì Việt đã ở quân y viện.Anh có thời gian trị vết thương, đồng thời cũng có cả thời
gian để ơn lại, nhớ lại.Thành ra anh có thể thấy được tất cả mảng đời hiện tại của mình và
có thể nhớ lại cả mảng đời của gia đình mình trong quá khứ.Anh nhớ lần lượt về quá khứ từ



gần đến xa lắc. Thơng qua dịng độc thoại diễn ra trong Việt ở các thời điểm nằm ở quân y
viện kia bao nhiêu sự kiện vui buồn, bao nhiêu số phận con người trong chiến tranh như
cùng về một lúc. Lần lượt nhưng khơng theo trình tự nào, “Những đứa con trong gia đình”
giàu truyền thống cách mạng của anh được tái hiện ở những nét tính cách chung và riêng
như họ đang ở trước mắt.
Nhân vật trung tâm là Việt. Dù thời gian, không gian nào, nhân vật cũng được khắc họa
song song hai nét tính cách cơ bản: chiến sĩ – trẻ thơ. Ở quân y viện “hai mắt cịn băng kín
mít”, dấu tích của người lính dũng cảm, Việt “với cây viết chì… mị mị viết thư”. Anh
không dám nhờ người khác viết thư cho chị. Anh sợ cái tiếng “cậu tư”.Sợ mất “chị ba”
Quyết Chiến.Anh “giấu chị như giấu của riêng vậy”. Thật là ngây thơ! Cái ngây thơ đáng
yêu của một người lính trẻ, dũng cảm thật đấy mà cũng khờ khạo thật đấy trước cuộc đời.
Ngay cả chuyện đùa vui của anh em theo lối tếu táo của lính anh cũng tưởng là chuyện thật!
Trên chiến trường ngổn ngang xác giặc, Việt ngất đi rồi tỉnh lại nhiều lần dù đã kiệt sức,
người lính trẻ ấy vẫn sẵn sàng chiến đấu tiếp nếu kẻ thù xuất hiện. Thế mà khi nghe “ếch
nhái kêu dậy”, Việt bỗng trở thành chú bé con có “hai cái đèn soi, lóp ngóp đi” soi ếch cùng
chị. “Chiến và Việt ai cũng giành phần nhiều là của mình”, phải nhờ chú Năm “đứng ra
phân xử”. Ngay cả lúc nhập ngũ, hai chị em cũng không ai chịu nhường ai đi trước, chú
Năm phải đứng ra “xin trên cứ ghi tên cho cả hai”…
Qua một vài điều đã nói trên, ta thấy thủ pháp nghệ thuật để thực hiện nghệ thuật đồng hiện
trong khi khắc họa nhân vật Việt , chủ yếu dựa trên cơ sở của phép liên tưởng, phép bắc cầu
từ sự kiện này sang sự kiện khác; từ chi tiết, nhân vật này sang chi tiết nhân vật kia… Trong
sự liện kết đó, dịng hồi tưởng của nhân vật vẫn là sợi dây nối quan trọng nhất.