<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Bài 20. NƯỚC ĐẠI VIỆT THỜI LÊ SƠ</b>
<b>(1428 – 1527)</b>

<i>Tiết 44: IV. Một số danh nhân văn hóa xuất sắc của nhân loại</i>
<b>I. Mục tiêu bài học:</b>

1. Kiến thức:

Hiểu biết sơ lược về cuộc đời và những cống hiến cho lớn của một số danh
nhân văn hóa, tiêu biểu là Nguyễn Trãi và Lê Thánh Tơng đối với sự nghiệp của nước
Đại Việt ở thế kỉ XV.

2. Tư tưởng:

Giáo dục lòng tự hào và biết ơn những bậc danh nhân thời Lê, từ đó hình thành
ý thức trách nhiệm gìn giữ và phát huy truyền thống văn hóa của dân tộc.

3. Kĩ năng:

Phân tích đánh giá các sự kiện lịch sử.
<b>II. Phương tiện lịch sử:</b>

-Chân dung Nguyễn Trãi.

-Những mẫu chuyện về các danh nhân văn hóa dân tộc.
<b>III. Tiến trình dạy học:</b>

1. Ổn định tổ chức:
2. Kiểm tra bài cũ:

-Chế độ thời Lê Sơ có đặc điểm gì ?

+Quy củ, chặt chẽ. Thi cử qua ba kì: Hương, Hội, Đình.
+Nội dung thi là các sách Nho giáo: “Tứ thư”, “Ngũ Kinh”.
+Mọi người dân đều có thể đi học, đi thi.

+Những người đỗ đạt được trọng vọng, được ra làm quan, được khắc tên vào bia
đá...

-Nêu một số thành tựu văn hóa tiêu biểu ?

+Văn học: chữ Hán như Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngơ đại cáo...chữ Nơm
có Quốc Âm thi tập, Hồng Đức quốc âm thi tập...

+Sử học: Đại Việt sử kí tồn thư, Lam Sơn thực lục, Hồng triều quan chế...
+Địa lý học: Hồng Đức bản đồ, Dư địa chí, An Nam hình thăng đồ...

+Y học: Bản thảo thực vật toát yếu.

+Toán học: Đại thành toán pháp, Lập thành toán pháp.
+Nghệ thuật sân khấu: ca, múa, nhạc, chèo, tuồng...

+Kiến trúc, điêu khắc: Lam Kinh (Thanh Hóa), bia Vĩnh Lăng...
3. Giảng bài mới:

*Mở bài:

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<i><b>*Hoạt động 1: Tìm hiểu về Nguyễn Trãi.</b></i>
a. Mục tiêu:

-Những cơng lao, đóng góp của Nguyễn Trãi đối

với đất nước.

-Nắm dược nội dung, tư tưởng chủ đạo trong các
tác phẩm của ơng.

b. Nội dung:

<b>GV trình bày sơ lược tiểu sử của Nguyễn Trãi</b>
Nguyễn Trãi (1380 – 1442),con của Thái học
sinh Nguyễn Phi Khanh, cháu ngoại tướng công
Trần Nguyên Đán. Năm 1407, giặc Minh xâm
chiếm nước ta, cha bị giặc bắt đem về Trung Quốc,
Nguyễn Trãi bị giam lỏng tại thành Đông Quang.
Sau ông trốn vào Lam Sơn theo Lê Lợi kháng
chiến chống giặc Minh.

1428, ơng thay lê Lợi thảo Bình Ngơ đại cáo,
sau đó được cử làm chánh chủ khảo khoa thi đầu
tiên của triều Lê. Chẳng bao lâu sau, ông bị bọn
nịnh thần chèn ép, gièm pha, Nguyễn Trãi xin về
Côn Sơn.

1440, ông lại được vua vời ra giúp nước.
1442, xảy ra vụ án Lệ Chi Viên, ông bị kết án
tru di. Mãi đến năm 1464 ông mới được vua Lê
Thánh Tông minh oan.

Sau này khi nhận xét về con người và sự
nghiệp của Nguyễn Trãi, Lê Thánh Tông nhận xét
như sau:

(GV treo bảng phụ nội dung: “Ức Trai đương
lúc… được vua tin, quý trọng”),

GV gọi một học sinh đọc sau đó tiến hành thảo
luận.

“Qua nhận xét của Lê Thánh Tông, em hãy nêu
những đóng góp của Nguyễn Trãi ?

-Quân sự
-Văn hóa ”.
<b>HS</b> tiến hành thảo luận.

<b> GV: Cụ thể của sự đóng góp đó như thế nào, </b>
<b>chúng ta sẽ đi vào tìm hiểu, đầu tiên là về lĩnh </b>
<b>vực quân sự.</b>

<b>GV: Trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, Nguyễn </b>
<b>Trãi có vai trị như thế nào ?</b>

<b>HS:</b> -Là nhà chính trị, quân sự đại tài, trở thành
quân sư cho nghĩa quân Lam Sơn, ông đã cùng với

<b>1. Nguyễn Trãi </b>
<b> (1380 – 1442)</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Lê Lợi lãnh đạo cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc
đi đến thắng lợi.

-Góp tài sức trong xây dựng nhà nước Lê sơ buổi
đầu.

<b>GV: Tài năng của ông khơng chỉ thể hiện trong </b>
<b>đấu tranh chính trị qn sự mà cịn được khẳng</b>
<b>định qua những đóng góp to lớn nào với đất </b>
<b>nước?</b>

<b>HS</b>: Là nhà quân sự , chính trị, ơng cịn là nhà văn
hóa lớn. Ơng đã sáng tác và biên soạn nhiều tác
phẩm có giá trị, như:

+Văn học: Bình Ngơ đại cáo, Quốc âm thi tập...
+Sử học: Quân trung từ mệnh tập.

+Địa lý học: Dư địa chí.
<b>GV trình bày thêm: </b>

-Bình Ngơ đại cáo là bảng tổng kết tài tình cuộc
kháng chiến vĩ đại của dân tộc, là thiên anh hùng
ca bất hủ trong kho tàng văn học dân tộc.

-Quân trung từ mệnh tập gồm 40 bức thư do

Nguyễn Trãi thay lời Lê Lợi viết gửi bọn tướng tá,
quan lại nhà Minh trong thời gian kháng chiến đã
làm cho bọn tướng giặc hoang mang lo sợ và đã
góp phần quan trọng vào thắng lợi cuối cùng. Như
vậy, với ơng văn và võ đều là vũ khí, mạnh như vũ
bão, sắc như gươm đao.

-Dư địa chí là tác phẩm địa lý học lịch sử đầu tiên
của nước ta, kê rõ những khu vực hành chính, đặc
điểm về địa thế, sản vật, nghề nghiệp của từng
vùng, đặc biệt là những hoạt động về kinh tế, hàng
hóa đương thời.

<b>GV : Qua q trình tự tìm hiểu, qua những </b>
<b>kiến thức các em đã được học ở văn học, hãy </b>
<b>cho biết các tác phẩm của ông tập trung phản </b>
<b>ánh những nội dung gì ?</b>

<b>HS :</b> -Thể hiện niềm tự hào dân tộc, tự hào về một
nước Đại Việt vốn xưng nền văn hiến đã lâu

Như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu

Núi sông bờ cõi đã chia
Phong tục bắc nam cũng khác ”

+Cùng Lê Lợi lãnh đạo
cuộc kháng chiến đi đến
thắng lợi.

+Góp phần xây dựng
nhà nước Lê sơ trong
buổi đầu giành được độc
lập.

-Là nhà văn hóa kiệt
xuất, là tinh hoa của dân
tộc, có nhiều cống hiến
làm rạng rỡ nền văn hóa
dân tộc.( Trình bày trên
giấy)

-Tác phẩm:

+Bình Ngơ đại cáo.
+Quốc âm thi tập.
+Dư địa chí.

-Nội dung:

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

-Đồng thời biểu hiện tinh thần nhân nghĩa, tư
tưởng nhân đạo sâu sắc.

“Đem đại nghĩa để thắng hung tàn
Lấy chí nhân để thay cường bạo”

-Ơng mong muốn đem tài năng, trí tuệ ra giúp ích
cho nước, cho dân, mong muốn “ăn lộc đền ơn kẻ
cấy cày”, để cho “nơi thơn cùng, xóm vắng, khơng
một tiếng hờn giận”.

<b>GV:</b> Với những nội dung đó, tư tưởng của ông tiêu
biểu cho cả một thời đại.

<b>GV: giới thiệu về bức chân dung Nguyễn Trãi</b>

“Trong nhà thờ Nguyễn Trãi ở làng Nhị Khê còn
lưu giữ nhiều di vật quý trong đó có bức chân
dung Nguyễn Trãi mà nhiều nhà nghiên cứu cho là
khá cổ. Bức tranh mang những nét hiền hòa đượm
vẻ ưu tư sâu lắng, mái tóc bạc phơ với đơi mắt tinh
anh đã thể hiện khá đạt tấm lòng yêu nước thương
dân của Nguyễn Trãi.

<b>GV:</b> Tài năng lỗi lạc, có nhiều cống hiến trong
cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc, cả trong
việc phát triển văn hóa, vì thế nên ông bị bọn gian
thần ganh ghét, đố kị hãm hại đến mức bị lãnh án
“tru di tam tộc” một cách oan uổng. Vụ án Lệ Chi
Viên là một trong những vụ án nổi tiếng nhất trong
của lịch sử dân tộc. Tình tiết của vụ án như thế nào
và ngun nhân tại sao các em có thể tìm đọc trên
thư viện hay trong sách báo.

<b>GV: Kể sơ lược vụ án Lệ Chi Viên( nếu có thời </b>
<b>gian)</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Thị Lộ bị dìm xuống sơng.

Nhưng thật ra đó chỉ là truyền thuyết, đến
nay, nhiều nhà sử học Việt Nam đã biết được
nguyên nhân đích thực của vụ thảm sát này. Chủ
mưu vụ án chính là Hồng hậu Nguyễn Thị Anh,
vợ vua Lê Thái Tông. Do muốn giành ngôi thái
tử cho con mình,Hồng hậu Nguyễn Thị Anh
tìm cách hãm hại bà Ngọc Dao(mẹ Vua Lê

Thánh Tông sau này)

Nguyễn Trãi cùng một bà vợ thứ là Nguyễn Thị
Lộ đã tìm cách cứu bà Ngọc Dao đem ni dấu,
sau bà sinh Hoàng tử Tư Thành (tức vua Lê
Thánh Tông sau này).

1442, vua Lê Thái Tông về qua nhà Nguyễn
Trãi tại Côn Sơn(Hải Dương), vợ Nguyễn Trãi
là bà Nguyễn thị Lộ theo hầu vua. Trên đường
về kinh, nhà vua đột ngột qua đời tại vường hoa
Lệ Chi Viên.Nguyễn Trãi ngay lập tức bị triều
đình và hồng hậu Nguyễn Thị Anh khép vào tội
giết vua và bị tru di tam tộc (giết cả ba họ).
Đến năm 1464, Lê Thánh Tông xuống chiếu
giải oan cho Nguyễn Trãi. Minh oan cho ông,
vua Thánh Tông ca ngợi: “Ức Trai tâm thượng
quang Khuê tảo” (tấm lòng Ức Trai sáng như
sao Khuê).

Tài năng và sự đức độ của ông còn được cả
thế giới công nhận và ngưỡng mộ. 1980, nhân kỉ
niệm 600 năm ngày sinh của Nguyễn Trãi,
UNESCO đã công nhận ông là danh nhân văn
hóa thế giới.

<i><b>*Hoạt động 2: Tìm hiểu về những đóng góp </b></i>
<i><b>của vua Lê Thánh Tơng.</b></i>

<b>GV:</b> gọi HS đọc phần in nghiêng trong sgk “Lê

Thánh Tông ... 18 tuổi” để nắm được tiểu sử của
ông.

<b>GV: Lê Thánh Tông có những đóng góp gì </b>
<b>cho việc phát triển kinh tế, văn hóa ?</b>

<b>HS:</b> Quan tâm phát triển kinh tế, văn hóa giáo
dục, ổn định xã hội ( chăm lo phát triển nơng
nghiệp, khuyến khích cơng thương nghiệp, mở
mang việc học tập thi cử trong nhân dân...)
<b>GV:</b> Lê Thánh Tông là một trong những ông

<b>2. Lê Thánh Tông</b>
<b> (1442 – 1497)</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

vua ở ngôi lâu nhất trong lịch sử (38 năm). Suốt
mấy chục năm tại ngôi, không phút nào ơng lơ
là trách nhiệm, ơng coi sóc mọi việc đầy đủ,đảm
bảo cho đất nước phát triển trên nhiều lĩnh vực.
Về quân sự, ông trực tiếp chỉ huy nhiều chiến
dịc và chiến dịch nào cũng thắng. Lịch sử đã
công nhận ông là một vị anh quân, một ông vua
giỏi, người đã đưa đất nước lên một thời kì thịnh
trị nhất trong cả ngàn năm lịch sử Việt Nam.
<b>GV: Vừa là một nhà chính trị, song ơng cũng </b>
<b>là một nhà thơ. Những đóng góp của ơng </b>
<b>trong lĩnh vực văn học là gì?</b>

<b>HS:</b> -Lập Hội Tao Đàn và làm chủ soái, đánh
dấu bước phát triển cao về văn chương đương

thời.

-Sáng tác nhiều tác phẩm có giá trị, bằng cả chữ
Hán( hơn 300 bài) và chữ Nơm.

<b>GV: Nội dung tư tưởng tình cảm chứa đựng </b>
<b>trong các tác phẩm của ông là gì?</b>

<b>HS:</b> Thơ văn của ơng chứa đựng tinh thần u
nước và tinh thần dân tộc sâu sắc.

<b>GV:</b> Lê Thánh Tông và Hội Tao Đàn để lại một
khối lượng thơ văn khá lớn, tiêu biểu nhất là tác
phẩm Quỳnh uyển cửu ca. (9 khúc ca ở vường
Quỳnh Dao). Những bài thơ trong Quỳnh uyển
cửu ca có những mặt tích cực, phản ánh ý thức
tự cường và tinh thần dân tộc của giai cấp thống
trị, ca ngợi chế độ va công dức của nhà vua.
<i><b>*Hoạt động 3: Tìm hiểu về Ngơ Sĩ Liên.</b></i>
<b>GV:Hiểu biết của em về Ngô Sĩ Liên ?</b>
<b>HS:</b> -1442 đỗ tiến sĩ.

-Là nhà sử học nổi tiếng thời Lê sơ, thế kỉ XV,
tác giả cuốn Đại Việt sử kí tồn thư.

<b>GV: Đại Việt sử kí tồn thư có nội dung gì?</b>
<b>HS: </b>Ghi lại lịch sử dân tộc từ thời Hồng Bàng
đến 1427.

<b>*</b><i><b>Hoạt động 4: Tìm hiểu về Lương Thế Vinh.</b></i>

<b>GV: Lương Thế Vinh là ai ?</b>

<b>HS:</b> -Ơng là nhà tốn học nổi tiếng thời Lê sơ,
nổi tiếng thần đồng, học rộng, tài trí, khống đạt,

-Lập hội Tao Đàn.

-Tác phẩm: Quỳnh uyển
cửu ca.

-Nội dung: phản ánh ý
thức tự cường và tinh thần
dân tộc của giai cấp thống
trị, có khuynh hướng ca
ngợi chế độ, ca ngợi công
<b>đức</b> của nhà vua.

<b> </b>

<b>3. Ngô Sĩ Liên </b>
<b> ( thế kỉ XV)</b>

-Là nhà sử học nổi tiếng
thế kỉ XV.

-Tác giả cuốn Đại Việt sử
kí tồn thư.

<b> 4. Lương Thế Vinh</b>
<b> (1442 - ?)</b>

-Đỗ trạng nguyên năm
1463.

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

được nhân dân tôn trọng.

<b>GV gọi 1 HS đọc mẩu chuyện về Lương</b> <b>Thế</b>
<b>Vinh.</b>

“Người làng Cao Lương, huyện Thiên Bản
(nay là Vụ Bản, Nam Định). Từ nhỏ nổi tiếng là
thần đồng. Ông thi đậu trạng nguyên năm 22
tuổi, làm quan trong Viện Hàn lâm dưới thời Lê
Thánh Tông. Từ nhỏ ông đã làm cho mọi người
thán phục khi tìm cách lấy một quả bưởi rơi
xuống hố hẹp và sâu bằng cách đổ đầy nước vào
hố cho quả bưởi nổi lên. Sứ nhà Minh vơ cùng
kinh ngạc về tài trí của ơng khi ông nghĩ ra cách
cân voi. (Cho voi xuống thuyền, đo ngấn nước
dâng lên mạn thuyền, sau đó cho đá hộc xuống
thuyền, đo mực nước như lần trước và can từng
hòn đá, cộng lại là sức nặng của voi).

<b>GV:</b> Nếu các em nhớ lại bài học trước, triều Lê
Thánh Tông tổ chức 12 khoa thi nhưng chỉ có 9
trạng nguyên, điều này chứng tỏ Lương Thế
Vinh là người rất tài giỏi. Tài năng của ông từ
nhỏ đã làm cho nhiều người phải kinh ngạc, nhất
là trong toán học và sau này cũng vậy.

<b>GV: Cơng trình tốn học nổi tiếng của ơng là </b>
<b>gì?</b>

<b>HS:</b> Đó là Đại thành tốn pháp.

<b>GV:</b> Với sự tài hoa, sự hiểu biết thông tuệ, ông
đực người đời ca ngợi là nhân vật “ tài hoa, danh
vọng bậc nhất”, họ trìu mến gọi ơng là Trạng
Lường.

<i><b>*Hoạt động 5: Sơ kết</b></i>

<b>GV:</b> Nguyễn Trãi, Lê Thánh Tông, Ngô Sĩ Liên,
Lương Thế Vinh là những nhà văn, nhà thơ, nhà
sử học lỗi lạc của dân tộc. Những cống hiến của
họ đã làm rạng rỡ thêm nền văn hóa của dân tộc.
Qua tấm gương của những danh nhân văn
hóa ấy, các em rút ra bài học gì cho bản thân ?
<b>HS:</b> -Phải phấn đấu học giỏi, không ngừng rèn
luyện, xứng đáng với tên tuổi của vị danh nhân
văn hóa của dân tộc.

-Tác phẩm: Đại thành toán
Pháp.

<b> 4. Củng cố:</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

2. Năm 1464, Lê Thánh Tông xuống chiếu giải oan cho ông, khen ngợi ông là “Ức
Trai tâm thượng quang Khuê tảo”, Ức Trai ở đây muốn nói tới ai ? (Nguyễn
Trãi)

3. Hồng Đức quốc âm thi tập được viết bằng thứ chữ gì ? (Nơm)
4. Lê Thánh Tơng là chủ sối của hội gì ? (Tao Đàn)

5. Đây là tên gọi khác của Lương Thế Vinh ? (Trạng Lường)
<b>5. Dặn dò</b>:<b> </b>

-Học bài cũ.

- Soạn vào vở những câu hỏi có trong nội dung ơn tập của bài 21. Ôn tập chương
IV( sách giáo khoa.)

Nhận xét của giáo viên hướng dẫn Sinh viên thực tập

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

<b>Lương Thế Vinh</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

“ Ức Trai đương lúc Thái Tổ mới sáng nghiệp theo về Lỗi Giang. Trong thì <b>bàn</b>
<b>kế hoạch nơi màn trướng,</b> ngồi thì <b>thảo văn thư dụ hàng các thành</b>.

<b>Văn chươngtiên sinh làm vẻ vang cho nước</b>, lại được vua tin, quý trọng”
(Lê Thánh Tông – Con người và sự nghiệp)

“Qua nhận xét của Lê Thánh Tơng, em hãy nêu những đóng góp của Nguyễn Trãi ?
-Quân sự: ……….
………
………
………

………
………...

</div>

<!--links-->