ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA VĂN HÓA HỌC
oOo

NGUYỄN VÕ PHƯƠNG THANH

VĂN HÓA TRANG PHỤC HÀN QUỐC
(TRƯỜNG HỢP HANBOK NỮ)
LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH VĂN HÓA HỌC
MÃ SỐ: 60.31.70

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN LONG

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2015


−i−

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan: Luận văn này là cơng trình nghiên cứu thực sự của cá nhân,
được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của Tiến sĩ Trần Long.
Các tư liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn
này trung thực và chưa từng được cơng bố dưới bất cứ hình thức nào.
Tơi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Học viên cao học Văn hóa học khóa 2011-2013
Nguyễn Võ Phương Thanh


− ii −

LỜI CẢM ƠN
Đầu tiên, em xin gửi lời biết ơn chân thành đến Thầy Trần Long đã hết lịng
hướng dẫn, chỉ bảo, động viên và khích lệ tinh thần để giúp em có thể hồn thành tốt
luận văn. Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất, em xin cảm ơn Thầy đã dành
thời gian lắng nghe, cho em rất nhiều lời khuyên bổ ích và kiên trì cùng em đi đến
hết đoạn đường này.
Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến quý thầy cô ở Khoa Văn hóa học, đã tận tình
giảng dạy, truyền đạt cho em những kiến thức quý báu và hỗ trợ em trong suốt thời
gian học tập cho đến khi hoàn thành chương trình học.
Xin cảm ơn q thầy cơ ở Khoa Ngơn ngữ và Văn hóa Phương Đơng, Trường
đại học Ngoại ngữ - Tin học Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện để em có thể
vừa học lên cao học vừa n tâm cơng tác và hồn thành việc học đến ngày hôm nay.
Cảm ơn người thân, bạn bè và đồng nghiệp đã nhiệt tình quan tâm giúp đỡ,
chia sẻ kinh nghiệm và động viên em trong suốt quá trình thực hiện luận văn.
Xin chân thành cảm ơn.
Học viên cao học Văn hóa học khóa 2011-2013
Nguyễn Võ Phương Thanh


− iii −

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii
MỤC LỤC

............................................................................................................. iii

DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. vi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ ............................................................................................ vi
DANH MỤC HÌNH ẢNH ....................................................................................... vii
DẪN NHẬP ...............................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài ...............................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu.........................................................................................2
3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.....................................................................8
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ..........................................................................9
6. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tư liệu .......................................................9
7. Bố cục của luận văn ........................................................................................11
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN .................................................12
1.1. Cơ sở lý luận ...................................................................................................12
1.1.1. Các khái niệm liên quan đến vấn đề nghiên cứu ......................................12
1.1.1.1. Trang phục và văn hóa trang phục .....................................................12
1.1.1.2. Hanbok - Trang phục truyền thống của Hàn Quốc ............................15
1.1.2. Các hướng tiếp cận đề tài .........................................................................18
1.1.2.1. Hướng tiếp cận địa văn hóa ...............................................................18
1.1.2.2. Hướng tiếp cận ký hiệu học văn hóa..................................................19
1.1.2.3. Hướng tiếp cận chức năng luận .........................................................20
1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................22


− iv −

1.2.1. Định vị văn hóa Hàn Quốc .......................................................................22
1.2.1.1. Khơng gian văn hóa Hàn Quốc ..........................................................22
1.2.1.2. Thời gian văn hóa Hàn Quốc .............................................................23
1.2.1.3. Chủ thể văn hóa Hàn Quốc ................................................................25
1.2.2. Sơ lược về lịch sử của Hanbok .................................................................27
1.2.2.1. Hanbok nữ trước thời Joseon .............................................................27

1.2.2.2. Hanbok nữ thời kì Joseon (1392 – 1910)...........................................32
Tiểu kết ..................................................................................................................36
CHƯƠNG 2. HANBOK NỮ TRONG VĂN HÓA HÀN QUỐC THỜI JOSEON ..37
2.1. Phục trang của giới nữ thời Joseon .................................................................37
2.1.1. Lối mặc thường ........................................................................................37
2.1.2. Lối mặc có áo khốc .................................................................................39
2.1.3. Phụ kiện và trang sức ...............................................................................43
2.2. Hanbok nữ trong văn hóa nhận thức truyền thống .........................................51
2.2.1. Hanbok nữ phản ánh quan niệm về trang phục của người Hàn Quốc......51
2.2.2. Hanbok nữ phản ánh văn hóa tín ngưỡng truyền thống của người Hàn
Quốc ...................................................................................................................54
2.3. Hanbok nữ trong văn hóa ứng xử với mơi trường ..........................................57
2.3.1. Hanbok nữ trong ứng xử với môi trường tự nhiên ...................................57
2.3.1.1. Hanbok nữ trong tận dụng nguyên liệu tự nhiên ...............................57
2.3.1.2. Hanbok nữ trong ứng phó với khí hậu tự nhiên .................................65
2.3.2. Hanbok nữ trong văn hóa ứng xử với mơi trường xã hội.........................67
2.3.2.1. Hanbok nữ phản ánh sự phân chia giai cấp .......................................67
2.3.2.2. Hanbok nữ phản ánh thân phận của người phụ nữ trong xã hội phong
kiến ..................................................................................................................75


−v−

Tiểu kết ..................................................................................................................80
CHƯƠNG 3. HANBOK NỮ TRONG VĂN HÓA HÀN QUỐC NGÀY NAY ......82
3.1. Hanbok nữ từ sau thời Joseon đến nay ...........................................................82
3.1.1. Hanbok nữ trước sự ảnh hưởng của q trình hiện đại hóa .....................82
3.1.2. Ý thức bảo tồn và cải tiến Hanbok nữ truyền thống ................................86
3.2. Hanbok nữ được lưu giữ trong đời sống Hàn Quốc hiện đại .........................92
3.2.1. Hanbok nữ trong phong tục tập quán .......................................................92

3.2.1.1. Hanbok nữ trong nghi lễ vòng đời .....................................................93
3.2.1.2. Hanbok nữ trong những ngày lễ tết .................................................101
3.2.2. Hanbok nữ trong nghệ thuật hội họa và âm nhạc ...................................106
3.2.2.1. Hanbok nữ trong nghệ thuật hội họa................................................106
3.2.2.2. Hanbok nữ trong nghệ thuật ca múa nhạc .......................................108
3.3. Hoạt động bảo tồn và phát triển Hanbok nữ .................................................117
3.3.1. Nỗ lực khơi phục vị trí của Hanbok nữ ..................................................117
3.3.2. Hoạt động quảng bá Hanbok nữ ra thế giới ...........................................123
Tiểu kết ................................................................................................................131
KẾT LUẬN ...........................................................................................................133
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................138
PHỤ LỤC

...........................................................................................................148

1. Hình ảnh minh họa ........................................................................................148
2. Bài hát về Hanbok .........................................................................................157
3. Những bộ phim cổ trang Hàn Quốc từ 2000 đến nay ...................................158
4. Trích lược bộ luật dự thảo về việc chấn hưng Hanbok .................................160
MỤC TRA TỪ NGỮ VĂN HÓA DÙNG TRONG LUẬN VĂN..........................164


− vi −

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Phân loại các loại áo của Hanbok nữ vào thời Joseon ...........................42
Bảng 2.2: Phân loại các đối tượng sử dụng trang sức và phụ kiện vào thời Joseon50
Bảng 2.3: Tóm tắt về các loại vải .............................................................................60
Bảng 2.4: Các nguyên liệu làm thuốc nhuộm vải .....................................................61
Bảng 2.5: Ý nghĩa của hoa văn truyền thống trên Hanbok và trang sức .................64

Bảng 2.6: So sánh màu sắc Hanbok nữ các tầng lớp ...............................................70
Bảng 2.7: So sánh trang sức và phụ kiện giữa các tầng lớp ....................................72
Bảng 3.1: So sánh bộ Hanbok nữ thời Joseon và hiện nay.......................................85
Bảng 3.2: Kết quả điều tra về thái độ của người Hàn Quốc đối với Hanbok ..........87
Bảng 3.3: Chú thích các bộ phận áo quan nữ ........................................................101
Bảng 3.4: So sánh các thể loại múa ........................................................................115
Bảng 3.5: Thống kê số doanh nghiệp Hanbok ở Hàn Quốc 2007 ..........................118
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Mục đích mặc Hanbok truyền thống của người Hàn Quốc .................86
Biểu đồ 3.2: Tình hình phân bố doanh nghiệp Hanbok ở Hàn Quốc 2007 ............118
Biểu đồ 3.3: Số lượng phim cổ trang Hàn Quốc qua các năm ...............................124


− vii −

DANH MỤC HÌNH ẢNH
Danh mục hình ảnh trong chính văn
Hình 1.1: Bộ Hanbok nam và nữ ..............................................................................16
Hình 1.2: Kiểu dáng cơ bản quần áo thời cổ Joseon................................................28
Hình 1.3: Kiểu dáng cơ bản của quần áo nữ thời Tam quốc....................................29
Hình 1.4: Trang phục thời Goguryeo .......................................................................30
Hình 1.5: Trang phục thời kỳ thống nhất Silla .........................................................31
Hình 1.6: Tái hiện trang phục nữ thời Goryeo .........................................................32
Hình 1.7: Áo jeogori qua các thế kỷ .........................................................................34
Hình 1.8: Kiểu váy chima qua các thế kỷ .................................................................35
Hình 2.1: Các loại áo và váy Hanbok nữ..................................................................38
Hình 2.2: Các loại áo khốc .....................................................................................41
Hình 2.3: Các loại áo lễ phục ...................................................................................42
Hình 2.4: Vớ và các loại giày ...................................................................................44
Hình 2.5: Các loại nón ..............................................................................................46

Hình 2.6: Tóc giả gache ............................................................................................46
Hình 2.7: Jokduri, binyeo, deurimdaenggi ...............................................................47
Hình 2.8: Dwikkoji và cheopji ..................................................................................48
Hình 2.9: Các vật đeo trang sức ...............................................................................49
Hình 2.10: Hansam ...................................................................................................51
Hình 2.11: Hanbok của mudang ...............................................................................55
Hình 2.12: Áo obangjang ..........................................................................................56
Hình 2.13: Áo jeogori vải lụa (trên) và áo jeogori vải bông (dưới) .........................58


− viii −

Hình 2.14: Một số hoa văn trên Hanbok và đồ trang sức................................................64
Hình 2.15: Sơ đồ sự phân chia giai cấp thời Joseon ................................................68
Hình 2.16: Hanbok của phụ nữ quý tộc (trái) và phụ nữ bình dân (phải)................71
Hình 2.17: Hanbok của gisaeng, đội nón jeonmo và gache (trái) và múa kiếm (phải)
...................................................................................................................................75
Hình 2.18: Phụ nữ khốc áo trùm đầu khi ra ngồi .................................................77
Hình 2.19: Trang phục để lộ ngực của phụ nữ .........................................................79
Hình 3.1: Quần mombae ...........................................................................................83
Hình 3.2: Hanbok cải tiến làm đồng phục khách sạn ...............................................90
Hình 3.3: Hanbok cải tiến làm đồng phục trường trung học Taejang, Gyeonggi-do
...................................................................................................................................91
Hình 3.4: Hanbok cải tiến làm đồng phục trường tiểu học Kumchon,
Gyeongsanbuk-do ......................................................................................................91
Hình 3.5: Hanbok cải tiến làm trang phục đời thường.............................................92
Hình 3.6: Áo Baenaes-jeogori...................................................................................94
Hình 3.7: Hanbok trẻ em trong tiệc thơi nơi .............................................................95
Hình 3.8: Sinh viên Huflit trải nghiệm nghi lễ trưởng thành tại đại học Yeungnam96
Hình 3.9: Hanbok kết hơn .........................................................................................98

Hình 3.10: Các bộ phận của áo quan nữ ................................................................100
Hình 3.11: Người Hàn Quốc mặc Hanbok bái lạy ơng bà vào ngày tết .................104
Hình 3.12: Phụ nữ mặc Hanbok chơi xích đu trong lễ hội đoan ngọ .....................105
Hình 3.13: Phụ nữ mặc Hanbok gội đầu trong ngày đoan ngọ ..............................105
Hình 3.14: Bức tranh “Bên giếng” (trái) và “Quay tơ” (phải) .............................107
Hình 3.15: Ngày Đoan ngọ (Danopungjeong = 단오풍정 = 端午風情)..............107


− ix −

Hình 3.16: Tranh vẽ phụ nữ mặc Hanbok của Bak Yeon Ok (trái) và Gim Hyeon
Jeong (phải) ............................................................................................................108
Hình 3.17: Nghệ sĩ mặc Hanbok biểu diễn bài “Setnoran jeogori” ......................111
Hình 3.18: Vũ cơng mặc Hanbok múa điệu múa “Mỹ nhân và hoa mẫu đơn” ......112
Hình 3.19: Hanbok trong múa mặt nạ ....................................................................115
Hình 3.20: Hanbok trong múa quạt ........................................................................117
Hình 3.21: Học sinh trường tiểu học Hamyang, Gyeongnam mặc Hanbok ...........121
Hình 3.22: Lễ hội Hanbok ở Daegu – Hàn Quốc ...................................................121
Hình 3.23: Hanbok trong các phim truyền hình .....................................................126
Hình 3.24: Giảng viên Huflit trải nghiệm Hanbok .................................................127
Hình 3.25: Sinh viên Huflit trải nghiệm Hanbok tại lễ hội chữ Hàn Quốc 2014 ...128
Hình 3.26: Hanbok của nhà thiết kế Gim Ye Jin ....................................................129
Hình 3.27: Hanbok của bà tổng thống Park Geun Hye trong buổi lễ nhậm chức (1),
và dịp viếng thăm Việt Nam (2), Ấn Độ (3), Anh (4), Mỹ (5), Trung Quốc (6) ......130

Danh mục hình ảnh trong phụ lục (PL)
Hình PL 1: Các loại áo choàng nam: danryeong (1), simui (2), daechangui (3),
dopo (4), durumagi (5) ............................................................................................148
Hình PL 2: Kiểu tóc Gwimitmeori ..........................................................................148
Hình PL 3: Kiểu tóc Saeangmeori ..........................................................................148

Hình PL 4: Tiết mục biểu diễn nhạc “Tế lễ tông miếu” .........................................149
Hình PL 5: Múa kiếm ..............................................................................................149
Hình PL 6: Nghi lễ cúng bái tổ tiên ........................................................................150


−x−

Hình PL 7: Phụ nữ múa ganggangsullae trong ngày tết trung thu ........................150
Hình PL 8: Buổi học nghi lễ chào hỏi của học sinh trường trung học thương mại nữ
Daejeon ...................................................................................................................151
Hình PL 9: Buổi hịa nhạc “Hanbok u thương” .................................................151
Hình PL 10: Trình diễn pansori ..............................................................................152
Hình PL 11: Bà đồng Mudang ................................................................................152
Hình PL 12: Múa trống ...........................................................................................153
Hình PL 13: Múa Salpuri ........................................................................................153
Hình PL 14: Hanbok trẻ em ....................................................................................154
Hình PL 15: Hanbok xếp bằng giấy........................................................................154
Hình PL 16: Búp bê Hanbok ...................................................................................155
Hình PL 17: Bộ sưu tập tem Hàn Quốc năm 1973 .................................................156


–1–

DẪN NHẬP
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay, mối quan hệ hữu nghị giữa Việt Nam và Hàn Quốc đang ngày càng
tốt đẹp hơn trên tất cả mọi mặt lĩnh vực đời sống xã hội, trong đó có văn hóa. Số
người Việt Nam học tiếng Hàn Quốc và số người Hàn Quốc học tiếng Việt Nam ngày
càng nhiều. Những đề tài nghiên cứu về văn hóa Hàn Quốc và văn hóa Việt Nam
ngày càng được các nhà nghiên cứu, các đọc giả và người dân hai nước quan tâm.

Mỗi quốc gia dân tộc đều có cách ăn mặc khác nhau và trang phục đã trở thành
biểu tượng văn hóa của mỗi dân tộc. Trang phục truyền thống được xem như là một
trong những đặc trưng cho bản sắc văn hóa của dân tộc đó. Nó ẩn chứa nhiều giá trị
của cuộc sống được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Do đó tìm hiểu về văn hóa
trang phục của một nước sẽ phần nào làm rõ nhu cầu đời sống vật chất của con người,
đồng thời sẽ mang đến cái nhìn khái qt về tư tưởng văn hóa trong từng thời kì nhất
định của quá trình phát triển của một dân tộc.
Đối với người dân Hàn Quốc, Hanbok là một phần của lịch sử và di sản văn
hóa quốc gia của đất nước, đã được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Hanbok
không chỉ đồng hành xuyên suốt trong các sự kiện quan trọng của một đời người Hàn
Quốc mà còn là một phần trong cuộc sống hàng ngày của người Hàn Quốc. Hanbok
cũng như các trang phục truyền thống khác của các quốc gia trên thế giới đều được
biết đến trước hết là trang phục nữ. Do đó nghiên cứu về Hanbok nữ với tư cách là
trang phục truyền thống của người Hàn Quốc cũng chính là góp phần nghiên cứu tìm
hiểu văn hóa Hàn Quốc.
Với chức năng cơ bản là che chắn và bảo vệ cơ thể con người, trang phục được
xem như là một trong những nhu cầu vật chất quan trọng trong đời sống của mỗi con
người. Cịn về mặt văn hóa tinh thần, trang phục có ý nghĩa vơ cùng sâu sắc thể hiện
khát vọng cuộc sống, quan điểm thẩm mĩ của con người.


–2–

Màu sắc, chất liệu và kiểu dáng trang phục còn thể hiện văn hóa ứng xử của
con người với mơi trường thiên nhiên và môi trường xung quanh. Thông qua trang
phục, ta cịn có thể biết được địa vị của người mặc cũng như thời đại mà họ sống.
Qua việc tìm hiểu về trang phục, ta sẽ có cơ hội mở rộng vốn kiến thức sang
những lĩnh vực khác như: lịch sử quốc gia dân tộc, tâm thức của dân tộc, sự lựa chọn
của dân tộc trước sự ảnh hưởng văn hóa nước ngồi, quan điểm thẩm mĩ của dân
tộc…

Đó chính là lý do mà chúng tơi chọn đề tài này.
2. Mục đích nghiên cứu
Hanbok có thể được xem như là một đặc trưng văn hóa, là một biểu trưng cho
cái đẹp của văn hóa Hàn Quốc. Do đó, việc nghiên cứu trang phục Hanbok cũng là
cách tìm ra quan điểm thẩm mĩ, quan điểm về cái đẹp của người Hàn Quốc.
Nghiên cứu về văn hóa trang phục Hàn Quốc, đặc biệt là Hanbok nữ, khơng
chỉ với mục đích làm rõ đặc trưng văn hóa mặc của người Hàn Quốc cịn có những
mục đích khác. Trước hết, là tìm ra được văn hóa nhận thức và ứng xử của người Hàn
Quốc trong cuộc sống với môi trường tự nhiên và mơi trường xã hội, những giá trị tín
ngưỡng, tơn giáo và tinh thần ẩn chứa trong bộ Hanbok, sở thích và tính cách của
người phụ nữ Hàn Quốc trong việc lựa chọn trang phục trong quá khứ lẫn hiện tại.
Tiếp theo đó là tìm ra được đặc trưng chung về phong cách mặc trang phục của phụ
nữ Hàn Quốc nói riêng cũng như bản sắc văn hóa Hàn Quốc nói chung thông qua sự
biến đổi của trang phục truyền thống Hàn Quốc qua các thời kì lịch sử. Cuối cùng là
tìm hiểu vị trí của trang phục truyền thống trong cuộc sống của người phụ nữ Hàn
Quốc nói riêng và người Hàn Quốc nói chung ngày nay với nhiều biến đổi trong xã
hội hiện đại.
Do đó, nghiên cứu trang phục truyền thống Hàn Quốc, một trong những biểu
hiện cơ bản của văn hóa vật chất cũng là một hướng để tìm hiểu về văn hóa Hàn Quốc.


–3–

Nghiên cứu đặc trưng trang phục truyền thống của phụ nữ Hàn Quốc để làm rõ văn
hóa trang phục Hàn Quốc, đồng thời cũng tạo tiền đề cho việc đi sâu nghiên cứu văn
hóa Hàn Quốc trong tương lai.
3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Hình ảnh Hanbok xuất hiện khá phổ biến trong các quyển sách viết về văn hóa
Hàn Quốc giúp người đọc có thể có cái nhìn khái quát về trang phục truyền thống của
người Hàn Quốc. Những đặc trưng chung về cấu tạo của Hanbok đã được khái quát

trong một số tác phẩm như: “한국 문화의 이해 (Tìm hiểu văn hóa Hàn Quốc)” của
tác giả Im Gyeongsun (2009),“의식주 생활, 한국 민속학 새로 읽기 (Đọc về dân
tộc Hàn Quốc, văn hóa ăn mặc ở)” của tác giả Bae Yeong Dong (2001), “한국을

빛낸 우리문화 베스트 10 (10 nét văn hóa tỏa sáng của Hàn Quốc)” do nhà xuất
bản Darim xuất bản năm 2010, “외국인을 위한 한국사회와 문화 (Văn hóa và xã
hội Hàn Quốc – dành cho người nước ngoài)” của tác giả Jo Hang Rok (2008), Bài
viết miêu tả vẻ đẹp của Hanbok trong thời hiện đại có tên “Hanbok, vẻ đẹp đáng tự
hào” trong tác phẩm “외국인을 위한 한국, 한국인 그리고 한국문화 (Văn hóa, con
người và đất nước Hàn Quốc dành cho người nước ngoài)” (Choi Yun Sik, Gim Gi
Chang, Gim Hee Su, Gang Geol, 2009), “Hello from Korea” của ba tác giả Jeannie
J. Park, Edward J. Park và Sylvia R.Chwe (1994) và “Korean culture & tourism” của
tác giả Lee Chang Wook (1999) bằng tiếng Anh.
Các tác phẩm có miêu tả chi tiết và cụ thể hơn về các bộ phận chính và các
trang sức, phụ kiện kèm theo trong bộ Hanbok gồm có: “외국인을 위한 한국문화

길라잡이 (Hướng dẫn về văn hóa Hàn Quốc dành cho người nước ngoài” (Jo Jae
Yun, Bak Geum Ju, Sin Sun Ja, Jeong Yeon Bong, Baek Nak Cheon, 2009), tác phẩm
này miêu tả kiểu dáng và cách sử dụng của một số kiểu áo truyền thống của Hàn Quốc
và liệt kê một số phụ kiện kèm theo bộ Hanbok như nón, giày, dây thắt lưng và trang
sức dành cho Hanbok nữ; Tác phẩm tiêu biểu tiếp theo là “우리 문화 길라잡이
(Hướng dẫn về văn hóa Hàn Quốc)” của Viện nghiên cứu ngơn ngữ quốc gia Hàn


–4–

Quốc xuất bản năm 2004. Tác phẩm này chủ yếu cung cấp những từ ngữ văn hóa về
ẩm thực, tín ngưỡng, phong tục của người Hàn Quốc,… và trong đó cũng có một số
từ ngữ văn hóa liên quan nói về chất liệu vải, cách dệt vải, cách mặc, cách bảo quản
trang phục truyền thống của Hanbok.

Bên cạnh đó, hình ảnh của Hanbok cũng đã được tái hiện sống động đầy màu
sắc qua những bức tranh văn hóa phong tục Hàn Quốc. Một số tác phẩm phải kể đến
như “한국의 옛그림 – 풍경과 민속 (Tranh xưa của Hàn Quốc - Phong cảnh và
truyền thống dân tộc) của tác giả Junker, Heinrich F. J, Lee Yeong Seok dịch được
xuất bản năm 2003, “옛 그림속에 숨은 문화유산 찾기 (Tìm về di sản văn hóa Hàn
Quốc trong những bức tranh xưa” của tác giả Lee Gwang Pyo và họa sĩ Han Yong
Ok (2011). Thơng qua những tác phẩm này, có thể thấy rằng từ xa xưa, Hanbok đã
gắn bó với người Hàn Quốc trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội.
Hanbok không chỉ được đề cập đến trong các tác phẩm viết về văn hóa Hàn
Quốc mà cịn trở thành một đề tài nghiên cứu chính từ lâu đã được các nhà nghiên
cứu về trang phục và may mặc ở Hàn Quốc quan tâm. Đã có nhiều nghiên cứu về
trang phục truyền thống Hàn Quốc (Hanbok) nói chung và trang phục truyền thống
của phụ nữ Hàn Quốc (Hanbok nữ) nói riêng chủ yếu là do các nhà nghiên cứu Hàn
Quốc thực hiện.
Trước hết, trong nghiên cứu về trang phục truyền thống của người Hàn Quốc
nói chung, có một số nghiên cứu về lịch sử phát triển của trang phục truyền thống
Hàn Quốc tiêu biểu với những tác phẩm như: “Hanbok – The Art of Korean clothing
(Hanbok nghệ thuật của trang phục Hàn Quốc)” của tác giả Sunny Yang (1997).
Trong tác phẩm này, tác giả cũng đã miêu tả một cách chi tiết về quần áo của người
Hàn Quốc từ thời tiền sử đến thời hiện đại; “2000 년 우리 옷 이야기 (Câu chuyện
trang phục Hàn Quốc 2000 năm)” của tác giả Kim Jeong Ho (2007) nghiên cứu về
sự biến đổi trang phục truyền thống của Hàn Quốc qua các thời kì lịch sử từ thời
Goryeo đến nay; “우리 생활 100 년 – 옷 (100 năm sinh hoạt: trang phục)” của tác


–5–

giả Go Bu Ja (2001) nghiên cứu về trang phục trong sinh hoạt của người Hàn Quốc
trong suốt thời kì Hàn Quốc bị Nhật Bản xâm lược.
Nghiên cứu về văn hóa đời sống, cách ứng xử cùng những lễ nghi trong xã hội

truyền thống và trong xã hội hiện đại tiêu biểu có tác phẩm “한국 전통 생활 문화와

현대예절 (Văn hóa đời sống và lễ nghi truyền thống, hiện đại Hàn Quốc)” của tác
giả Jo Hyo Sun (2005). Trong phần nghiên cứu về những lễ nghi ứng xử truyền thống,
tác giả đã miêu tả chi tiết các cách ứng xử theo đúng quy tắc khi thực hiện các nghi
lễ như cưới, hỏi, tang ma...Trong đó, cách mặc Hanbok, cách bảo quản Hanbok và
những quy tắc phải tuân theo khi mặc Hanbok trong các nghi lễ cũng đã được tác giả
miêu tả một cách tỉ mỉ.
Ngồi ra cịn có tác phẩm “이야기를 담은 우리 한복 (Những câu chuyện
chứa đựng trong Hanbok của chúng ta)” được nhà xuất bản Aram xuất bản năm 2008,
tác phẩm này khái quát Hanbok theo đối tượng mặc (vua, hồng hậu, quan, cung nữ,
dân thường,…) có kèm theo tranh vẽ minh họa. Bộ sách về Hanbok bốn mùa gồm:
“봄가을 한복 (Hanbok mùa xuân và mùa thu)”, “여름 한복 (Hanbok mùa hè)”,
“겨울 한복 (Hanbokmùa đông)” (1989 – 1990). Bộ sách này đã khái quát đặc trưng
của Hanbok theo mùa cũng như sở thích mặc Hanbok theo mùa của người Hàn Quốc
trong xã hội hiện đại. Bên cạnh đó, cịn có tác phẩm nghiên cứu về Hanbok trẻ em là
“우리아이의 한복 (Hanbok cho những đứa trẻ của chúng ta)” của nhà xuất bản
Kohas (2011). Tác phẩm này đã khái quát ý nghĩa của hoa văn trên Hanbok trẻ em,
nêu ra một số cách phối màu thông dụng giữa váy, quần và áo trong Hanbok trẻ em,
miêu tả chi tiết cách may Hanbok trẻ em.
Nghiên cứu khảo sát về thái độ của người dân đối với việc sử dụng Hanbok
trong xã hội hiện đại phải kể đến tác phẩm “한민족 전통복식의 현대화 – 현대한복
(Hiện đại hóa trang phục truyền thống của dân tộc Hàn - Hanbok hiện đại)” của tác
giả Jeong Hye Gyeong (2010). Trong tác phẩm này, bên cạnh đưa ra một số vấn đề
lý luận về Hanbok cải tiến, tác giả chủ yếu điều tra khảo sát về thái độ của học sinh


–6–

lớp 6 ở các trường tiểu học thuộc tỉnh Gyeongsangnam, Hàn Quốc và phụ huynh

trong việc mặc Hanbok và tìm hiểu những đồ trang sức phổ biến của Hanbok nữ trong
thời hiện đại, đồng thời cũng có sự so sánh giữa trang sức của Hanbok nữ Hàn Quốc
với trang sức của Hanbok nữ nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên.
Trong những nghiên cứu về trang phục truyền thống của phụ nữ Hàn Quốc Hanbok nữ nói riêng, phải kể đến tác phẩm “전통한복 – 여자 한복 만들기 (Trang
phục truyền thống - cách may Hanbok nữ)” của tác giả So Hwang Ok (2004). Tác
phẩm này chủ yếu nghiên cứu về đặc trưng kiểu dáng, kích cỡ của Hanbok nữ trong
các giai đoạn của thời kì Joseon và hướng dẫn cách may Hanbok nữ.
Ngồi ra cịn có rất nhiều cơng trình nghiên cứu là luận án tiến sĩ, luận văn
thạc sĩ, và bài viết nghiên cứu về Hanbok nói chung và Hanbok nữ nói riêng. Nghiên
cứu về Hanbok truyền thống và so sánh nó với Hanbok cải tiến trong hiện đại có cơng
trình tiêu biểu là luận án tiến sĩ “한복의 전통배색에 대한 의식과 선호도 (Sở thích
và nhận thức trong cách phối màu trang phục truyền thống Hanbok)” chuyên ngành
dệt may của tác giả Gim Seo Na (2003). Với mục đích chính là kế thừa, bảo tồn văn
hóa mặc truyền thống của Hàn Quốc và cung cấp tư liệu cần thiết cho chiến lược
quảng cáo của các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh Hanbok, tác giả Gim Seo Na
đã tiến hành nghiên cứu đề tài này. Trong luận án của mình, tác giả chủ yếu nghiên
cứu về cách phối màu giữa áo và váy, áo và quần của Hanbok hồng tộc và tầng lớp
q tộc thời Joseon để tìm hiểu sở thích và nhận thức của người Hàn Quốc trong xã
hội truyền thống về cách phối hợp màu sắc trang phục. Bên cạnh đó, tác giả cũng đã
có cuộc điều tra khảo sát với các đối tượng nam, nữ trong độ tuổi từ 20 – 50 tuổi để
tìm hiểu sở thích của người Hàn Quốc ngày nay trong cách phối hợp màu sắc giữa áo
và váy, áo và quần của Hanbok truyền thống và Hanbok cải tiến, đồng thời cũng có
sự so sánh về màu sắc giữa Hanbok truyền thống và Hanbok cải tiến.
Nghiên cứu thuộc lĩnh vực thời trang tiêu biểu có luận văn thạc sĩ “노년 여성

숙인 체형의 저고리 원형에 관한 연구 (Nghiên cứu về hình dáng Hanbok của phụ


–7–


nữ lớn tuổi)” chuyên ngành thời trang của tác giả Han Seung Hee (1999) và luận văn
thạc sĩ “현대한복의 장식성에 관한 연구 (Nghiên cứu về trang trí Hanbok hiện đại)”
chuyên ngành thiết kế thời trang của tác giả Lee Hyeon Suk (2005). Trong luận văn
của mình, tác giả Han Seung Hee đã phân tích về đặc điểm hình thể của những người
phụ nữ trên 55 tuổi, từ đó tiến hành nghiên cứu thiết kế Hanbok, đặc biệt là phần áo
trên sao cho phù hợp với vóc dáng của những phụ nữ lớn tuổi bị khòm lưng. Luận
văn thạc sĩ của tác giả Lee Hyeon Suk chủ yếu nghiên cứu các vấn đề về xu hướng
trang trí Hanbok trong thời hiện đại (từ năm 1986 – 1997), nội dung chính bao gồm
hoa văn trang trí trên Hanbok và các đồ trang sức, cách phối màu giữa các bộ phận
của Hanbok và đồ trang sức, các chất liệu sử dụng để làm đồ trang sức và cách nhuộm
màu …
Bài viết “현대한복 변천과 영부인 한복과의 관계 (Mối quan hệ giữa
Hanbok của quý phu nhân và sự thay đổi Hanbok thời hiện đại)” của tác giả Jo Hyo
Suk in trong tạp chí “Xã hội và trang phục người Hàn Quốc”, số 2, tháng 2 năm 2006
(trang 17 - 31). Thông qua việc miêu tả chi tiết những nét đặc trưng trong các bộ
Hanbok của các quý phu nhân Tổng thống Lee Seung Man, Yun Bo Seon, Park Chung
Hee, Choi Gyu Ha, Jeon Du Hwan, No Tae U, Kim Dae Jung, tác giả bài báo đã
nghiên cứu sự biến đổi về kiểu dáng, kích cỡ, chất liệu của Hanbok hiện đại trong
giai doạn từ 1950 – 1990 cũng như sự chuyển biến từ trang phục đời thường thành
trang phục nghi lễ truyền thống của Hanbok. Kết quả nghiên cứu của tác giả cho thấy
rằng nguyên nhân chủ yếu của sự biến đổi kiểu dáng, kích cỡ cũng như chất liệu của
bộ Hanbok chính là sự tác động và ảnh hưởng của bối cảnh xã hội Hàn Quốc lúc bấy
giờ. Quá trình giao lưu tiếp xúc với văn hóa nước ngồi cùng với việc kinh tế xã hội
phát triển kéo theo sự đầu tư phát triển các ngành công nghiệp Hanbok đã khiến
Hanbok ngày càng biến đổi và phát triển.
Ở Việt Nam, trong các tác phẩm nghiên cứu về văn hóa Hàn Quốc, có nói đến
Hanbok như là một đặc trưng văn hóa Hàn Quốc. Những tác phẩm tiêu biểu là: “Tìm
hiểu văn hóa Hàn Quốc” xuất bản năm 2000 của tác giả Nguyễn Long Châu, “Đối



–8–

thoại với các nền văn hóa – Triều Tiên” do Trịnh Huy Hóa biên dịch xuất bản
2001,“Tìm hiểu văn hóa Hàn Quốc” xuất bản năm 2011 của tác giả Nguyễn Trường
Tân. Đặc biệt có tác phẩm “Đặc trưng Văn hóa Hàn Quốc từ truyền thống đến hiện
đại” xuất bản năm 2011 của tác giả Trần Thị Thu Lương. Trong tác phẩm này, tác
giả đã miêu tả Hanbok đồng thời giải thích cụ thể về ý nghĩa màu sắc của Hanbok nữ.
Nhìn chung, đề tài về trang phục truyền thống Hàn Quốc từ lâu đã nhận được
sự quan tâm của các nhà nghiên cứu nhưng phần lớn nội dung chỉ đề cập khái quát
đến Hanbok nói chung như là một đặc trưng của văn hóa Hàn Quốc. Thêm vào đó,
các đề tài nghiên cứu chính về Hanbok nói chung và Hanbok nữ nói riêng của các
học giả thường là đề tài nghiên cứu trong lĩnh vực thời trang và may mặc. Do đó,
chúng tơi mong muốn đề tài nghiên cứu “Văn hóa trang phục Hàn Quốc (trường
hợp Hanbok nữ)” sẽ đóng góp kiến thức về Hanbok nữ nói riêng theo quan điểm
văn hóa học, nghĩa là đặc trưng trang phục truyền thống của người Hàn Quốc và bản
sắc văn hóa Hàn Quốc đã được phản ánh như thế nào thông qua trang phục truyền
thống của phụ nữ Hàn Quốc.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là văn hóa trang phục của Hàn Quốc, nhưng
trong đề tài giới hạn phạm vi là Hanbok nữ. Đề tài tìm hiểu vai trị và vị trí của
Hanbok nữ trong đời sống xã hội của người Hàn Quốc từ q khứ đến hiện tại để góp
phần tìm hiểu về quan điểm thẩm mĩ cũng như cách ứng xử của người Hàn Quốc
trong mối quan hệ với môi trường tự nhiên và môi trường xã hội.
Các học giả thường dùng từ Korea để chỉ chung cho phạm vi nghiên cứu vì
yếu tố văn hóa truyền thống khơng chỉ thuộc về đất nước Hàn Quốc mà thuộc về
những người đã và đang sống trên bán đảo Hàn. Tuy nhiên, trong giới hạn của đề tài
cũng như giới hạn từ những tài liệu tham khảo mà chúng tôi tiếp xúc được là của Hàn
Quốc, phạm vi nghiên cứu của đề tài giới hạn trong không gian Hàn Quốc, chủ thể là
người Hàn Quốc. Trong các thời kì lịch sử Hàn Quốc, triều đại Joseon (1392-1910)



–9–

là triều đại dài nhất và cũng là triều đại hưng thịnh nhất với sự phát triển mạnh mẽ
trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật. Trong đó, có nhiều thành tựu văn hóa rực rỡ được
bảo tồn đến ngày hơm nay như các cơng trình kiến trúc Phật giáo, các bộ kinh Phật,
đồ gốm sứ...Do đó, trang phục truyền thống thời Joseon ắt hẳn cũng có một vị trí nhất
định trong văn hóa Hàn Quốc. Chính vì vậy, đề tài nghiên cứu lấy mốc thời gian từ
thời Joseon đến nay.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
Ý nghĩa khoa học: bổ sung thêm tri thức lý luận chung về văn hóa trang phục
Hàn Quốc nói riêng và văn hóa trang phục nói chung, góp phần vào việc nghiên cứu
văn hóa Hàn Quốc ở Việt Nam.
Ý nghĩa thực tiễn: cung cấp nguồn tài liệu quan trọng góp phần vào việc nghiên
cứu, tìm hiểu bản sắc văn hóa dân tộc Hàn Quốc và bổ sung cho nguồn tài liệu, hình
ảnh về văn hóa trang phục, cung cấp thơng tin cho các ngành nghệ thuật và các ngành
như may mặc, thời trang. Bên cạnh đó, đề tài khơng chỉ góp phần giúp cho sinh viên
ngành Hàn Quốc học có cái nhìn tổng thể về văn hóa trang phục của người Hàn Quốc
nói riêng và văn hóa Hàn Quốc nói chung mà cịn cung cấp nguồn tài liệu cho việc
giảng dạy văn hóa và ngơn ngữ Hàn Quốc. Ngồi ra, những nội dung liên quan đến
quan niệm về cách mặc của người Hàn Quốc sẽ giúp cho người đọc có thể hiểu thêm
về văn hóa mặc của người Hàn Quốc và có cách ứng xử phù hợp trong giao tiếp với
người Hàn Quốc.
6. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tư liệu
Vận dụng phương pháp hệ thống – cấu trúc, chúng tơi phân tích Hanbok nữ
như một bộ phận của văn hóa trang phục với tư cách hệ thống bao gồm nhiều thành
tố (thời gian văn hóa, khơng gian văn hóa, chủ thể văn hóa) và văn hóa trang phục
đến lượt mình lại trở thành một bộ phận của những hệ thống lớn hơn như văn hóa dân
tộc, văn hóa dân gian, văn hóa khu vực… Trên cơ sở tìm hiểu các yếu tố tự nhiên,



– 10 –

yếu tố lịch sử đặc trưng của dân tộc Hàn Quốc để tìm hiểu về trang phục truyền thống
của phụ nữ Hàn Quốc nói riêng và văn hóa mặc của người Hàn Quốc nói chung.
Vận dụng các lý thuyết văn hóa học, chúng tơi vận dụng các lý thuyết địa văn
hóa, lý thuyết chức năng, lý thuyết ký hiệu học trong nghiên cứu văn hóa để giải thích
những hiện tượng văn hóa và những vấn đề liên quan đến trang phục truyền thống
của Hàn Quốc.
Vận dụng phương pháp liên ngành, chúng tôi huy động những tri thức,
những kết quả nghiên cứu của nhiều chuyên ngành liên quan (lịch sử, xã hội học, văn
hóa học,…) để xem xét những phương diện khác nhau của trang phục truyền thống
Hàn Quốc.
Vận dụng phương pháp so sánh, phương pháp so sánh đồng đại đã được
chúng tôi vận dụng để so sánh trang phục của phụ nữ thuộc các tầng lớp xã hội khác
nhau trong xã hội Hàn Quốc truyền thống. Bên cạnh đó, chúng tơi cũng vận dụng
phương pháp so sánh lịch đại để so sánh giữa trang phục truyền thống Hàn Quốc thời
quá khứ và trang phục truyền thống Hàn Quốc thời hiện đại.
Vận dụng phương pháp phân tích – tổng hợp, bên cạnh việc tìm hiểu các tài
liệu lý luận về văn hóa học, chúng tơi cịn tìm đọc, thu thập và tổng hợp những nội
dung có liên quan đến luận văn từ các nguồn tài liệu tham khảo như: các tác phẩm
sách, các đoạn video, các bài viết từ báo, tạp chí, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ và các cơng
trình nghiên cứu khác có nội dung liên quan đến trang phục, trang phục Hàn Quốc,
lịch sử, địa lý, tơn giáo, tín ngưỡng, phong tục tập qn, văn hóa nghệ thuật trong văn
hóa Hàn Quốc. Trong q trình đọc và dịch những tài liệu nghiên cứu của các học giả
Hàn Quốc, chúng tơi đã xử lí những tài liệu này theo hướng phục vụ cho đề tài, đảm
bảo chú thích, dẫn nguồn nếu có trích dẫn ngun văn. Ngồi ra, trong q trình
nghiên cứu, chúng tơi cũng đã vận dụng những kiến thức cơ bản về văn hóa đất nước
và con người Hàn Quốc mà bản thân đã được tích lũy trong suốt q trình trải nghiệm
và thu lượm từ thực tế trong thời gian học tập tại Hàn Quốc khi còn là sinh viên.



– 11 –

7. Bố cục của luận văn
Ngoài phần dẫn nhập và kết luận, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn
Chương 1 gồm có hai phần: cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn. Phần cơ sở lý
luận trình bày những khái niệm, những thuật ngữ liên quan đến trang phục, văn hóa
trang phục, khái niệm trang phục truyền thống của Hàn Quốc. Bên cạnh đó, phần cơ
sở lý luận cũng sẽ nêu ra một số hướng tiếp cận về mặt lý thuyết trong nghiên cứu
văn hóa học để làm cơ sở thực hiện đề tài. Phần cơ sở thực tiễn mô tả khơng gian văn
hóa Hàn Quốc, chủ thể văn hóa Hàn Quốc và thời gian văn hóa Hàn Quốc đồng thời
khái quát về lịch sử của Hanbok nữ.
Chương 2: Hanbok nữ trong văn hóa Hàn Quốc thời Joseon
Chương 2 trình bày và phân tích cấu tạo cơ bản của Hanbok nữ cùng những
đặc trưng văn hóa của Hanbok nữ trong xã hội Hàn Quốc truyền thống. Thông qua
việc tiếp cận những tư liệu về lịch sử, xã hội và văn hóa Hàn Quốc, chúng tơi tìm hiểu
về Hanbok nữ như là một đặc trưng cho bản sắc văn hóa Hàn Quốc. Nhận thức của
người Hàn Quốc trong xã hội truyền thống về trang phục cũng như những yếu tố về
mặt tự nhiên và yếu tố về mặt xã hội, tôn giáo, tín ngưỡng đã được phản ánh cụ thể
như thế nào qua Hanbok nữ.
Chương 3: Hanbok nữ trong văn hóa Hàn Quốc ngày nay
Chương 3 trình bày và phân tích vai trị, vị trí của Hanbok nữ trong xã hội Hàn
Quốc hiện đại. Thông qua việc tiếp cận các tác phẩm về văn hóa Hàn Quốc và các
nguồn tư liệu thu thập được trên các website, các bài báo về Hanbok ở Hàn Quốc và
ở Việt Nam, chúng tôi tiến hành tìm hiểu về vị trí của Hanbok trong đời sống hiện
đại của người phụ nữ Hàn Quốc. Dấu ấn của Hanbok nữ trong những tác phẩm nghệ
thuật cũng như vị trí của nó trong làn sóng văn hóa Hàn Quốc và những hoạt động
của người Hàn Quốc nhằm bảo tồn và phát triển Hanbok cũng được chúng tôi khai

thác trong chương 3.


– 12 –

CHƯƠNG 1.

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Các khái niệm liên quan đến vấn đề nghiên cứu
1.1.1.1. Trang phục và văn hóa trang phục
Theo định nghĩa về văn hóa của Trần Ngọc Thêm: “Văn hóa là một hệ thống
hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra và tích lũy qua q
trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên
và xã hội” [22, tr.10]. Trên cơ sở đó, mặc cũng là một trong những biểu hiện văn hóa
của con người. Việc mặc là nhu cầu vật chất bắt buộc không thể thiếu, và việc mặc
đẹp là nhu cầu tinh thần tất yếu trong đời sống xã hội loài người từ xưa đến nay.
Trang phục chính là vật biểu hiện cho những nhu cầu trong cái mặc của con người.
Do đó, có thể nói trang phục chính là biểu tượng của văn hóa mặc.
Trước hết, xin được nêu một số quan niệm về trang phục ở Việt Nam. Theo
tác giả Phan Thị Yến Tuyết, “Trang phục (bao gồm quần, áo, váy, mũ, khăn, giày,
vật trang sức…) thực hiện những chức năng cần thiết như bảo vệ thân thể, trang điểm
làm đẹp con người, phản ánh sự khác nhau về lứa tuổi, giới tính, vị trí xã hội, nghề
nghiệp; trang phục trong các lễ nghi (cưới hỏi, tang ma…); trang phục của tín đồ các
tơn giáo khác nhau… Trang phục cịn phản ánh trình độ phát triển kinh tế, tâm lý dân
tộc, quan niệm thẩm mĩ, yếu tố địa lý tự nhiên cũng như sự giao tiếp văn hóa giữa
các dân tộc” [17, tr.6]. Theo tác giả Lê Ngọc Canh, “Trang phục là dấu ấn đậm nét
bản sắc tộc người được bộc lộ rõ nhất quan niệm tư duy thẩm mĩ tộc người” [10,
tr.607].

Ngồi ra cịn có các định nghĩa khác về trang phục như sau: “Trang phục là
quần áo dùng riêng cho một ngành, một nghề nào đó.” [6, tr.1308]; Theo từ điển bách
khoa toàn thư Wikipedia, “Trang phục hay y phục là những đồ để mặc như quần, áo,
váy,... để đội như mũ, nón, khăn,... và để đi như giầy, dép, ủng,... Ngồi ra, trang phục
cịn có thể thêm thắt lưng, găng tay, đồ trang sức,... Chức năng cơ bản nhất của trang


– 13 –

phục là bảo vệ thân thể. Tiếp đó, trang phục cũng có chức năng thẩm mĩ, làm đẹp cho
con người.”1
Người Hàn Quốc cũng có những định nghĩa về trang phục. Các từ điển ngôn
ngữ được sử dụng phổ biến ở Hàn Quốc cũng có các định nghĩa về trang phục một
cách khái quát nhất. Từ điển ngôn ngữ ứng dụng Hàn Quốc định nghĩa về trang phục
một cách cơ bản nhất: “Trang phục hay quần áo là cái mặc trên cơ thể con người.”
[37, tr.1031]. Từ điển quốc ngữ Essence Hàn Quốc thì có định nghĩa như sau: “Trang
phục là cái được mặc bên ngoài để che giấu cơ thể con người.” [55, tr.1871]. Từ điển
quốc ngữ Bori Hàn Quốc có định nghĩ chi tiết hơn về chất liệu và chức năng trang
phục: “Trang phục hay quần áo được may từ vải hay da, được mặc để che giấu cơ thể,
giữ ấm hay làm đẹp.” [49, tr.976]. Có thể thấy rằng các định nghĩa về trang phục
trong các từ điển đã miêu tả về trang phục một cách phổ thông nhất.
Tác giả So Hwang Ok, là tác giả của một số cơng trình nghiên cứu về trang
phục như “Cách may Hanbok nữ truyền thống”, “Trang phục dân tộc thiểu số Trung
Quốc” và cũng đang là giáo sư chuyên khoa may mặc của trường đại học Chung-ang
thì nêu ra khái niệm về trang phục và văn hóa trang phục một cách khoa học hơn các
định nghĩa phổ thông trong từ điển: “Trang phục chứa đựng trong nó các yếu tố về
kinh tế, chính trị, văn hóa, nghệ thuật theo dịng chảy của thời đại và văn hóa trang
phục thể hiện văn hóa nhận thức của con người trong cuộc sống được hình thành bởi
những yếu tố đặc thù của môi trường sống theo từng thời đại.” [45, tr.10].
Để phản ánh nhận thức của con người về trang phục, tục ngữ Việt Nam có câu:

“Người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân” để đề cao tầm quan trọng của quần áo. Ở Hàn
Quốc cũng có những câu nói tương tự: “Trang phục là đơi cánh” (Ossi Nalgaeda =
옷이 날개다), có nghĩa là quần áo là đôi cánh giúp con người thể hiện bản thân, nếu
biết cách mặc thì trơng sẽ đẹp hơn rất nhiều [68, tr.369]. Người Hàn Quốc luôn quan

/>
1


– 14 –

niệm rằng “Khơng có ai khơng biết ăn mặc mà trở thành người đẹp, khơng có ai biết
cách ăn mặc mà trở thành người không đẹp” (Mos Ipeo Jallan Nom eobsgo, Jal Ipeo
motnan nom eobda = 못 입어 잘난 놈 없고, 잘 입어 못난 놈 없다), “Con người thì
nhờ áo, con ngựa nhờ yên” (Sarameun Os, Mareun Anjang = 사람은 옷, 말은 안장).
Có thể thấy từ xưa, việc làm đẹp bằng trang phục bao giờ cũng là một phần rất quan
trọng trong cuộc sống của con người ở xứ sở này.
Nhìn chung, các quan niệm về trang phục nói chung được nêu trên đều xác
định trang phục chính là quần áo được mặc trên cơ thể con người để thỏa mãn nhu
cầu vật chất. Và định nghĩa của tác giả Phan Thị Yến Tuyết về trang phục là đầy đủ
nhất bởi vì trang phục khơng chỉ là món đồ vật chất để che chắn cơ thể mà còn là biểu
tượng cho quan niệm thẩm mĩ của một dân tộc. Bên cạnh đó, trang phục truyền thống
cịn thể hiện cách ứng xử của dân tộc trước môi trường tự nhiên và mơi trường xã hội.
Bên cạnh đó, khái niệm về trang phục của tác giả So Hwang Ok tuy ngắn gọn nhưng
đã bao hàm một cách đầy đủ về trang phục theo quan điểm văn hóa học. Dựa trên
quan điểm của tác giả So Hwang Ok, có thể nói lên được rằng trang phục vừa là biểu
hiện của vật chất cũng vừa là biểu hiện của tinh thần của con người và sẽ có được
biến đổi theo thời gian nếu môi trường sống của con người biến đổi.
Như vậy, có thể định nghĩa khái quát rằng “Trang phục truyền thống của một
dân tộc bao gồm quần áo và đồ trang sức, giúp con người che chắn, bảo vệ cơ thể để

đáp ứng nhu cầu vật chất và làm đẹp cho bản thân để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt,
thẩm mĩ đồng thời cũng phản ánh nhận thức về xã hội và đặc trưng văn hóa của dân
tộc đó.”
Trang phục không những chỉ phụ thuộc vào môi trường sống tự nhiên và xã
hội mà còn phụ thuộc vào những sự kiện thay đổi, biến động trong q trình lịch sử.
Có thể nói trang phục của một dân tộc là biểu tượng thể hiện cho tinh thần của dân
tộc bởi quá trình phát triển trang phục của một dân tộc đều xuất phát từ những đặc
trưng địa lý, lịch sử, phong tục tập quán của dân tộc đó. Vậy, “văn hóa trang phục
thể hiện quan điểm thẫm mỹ cũng như cách ứng xử trước môi trường tự nhiên và môi