<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>“ phơng pháp quan sát kết hợp hoạt động nhóm </b>
<b>trong giảng dạy sinh học để phát huy</b>

<b> tÝnh tÝch cùc cña häc sinh ë bËc THCS .</b>
<b></b>

<b>---A/ Phần mở đầu : </b>

<i><b>1. Lý do chn tài : </b></i>

Phơng pháp dạy học là cách thức hoạt động của giáo viên trong việc chỉ
đạo tổ chức hoạt động của học sinh nhằm đạt mục tiêu dạy học khi giảng dạy học
sinh ở bậc THCS phải xác định đợc phơng pháp của bộ mơn thì bài giảng mới đạt
đợc cái đích mà mình cần. Là giáo viên trực tiếp giảng dạy môn sinh học ở bậc
học THCS tôi hiểu rằng giúp học sinh hiểu cụ thể nội dung trong chơng trình, thì
việc giảng dạy mơn Sinh học phải xuất phát từ việc xác định phơng pháp dạy là
từ quan sát tìm tịi trên mơ hình tranh ảnh mẫu vật, việc đặt và giải quyết vấn đề
kết hợp hoạt động nhóm thì kết qủa mới tốt .

<b>B/ Néi dung s¸ng kiÕn : </b>

<i><b>1. Đặc điểm của phơng pháp tìm tịi ở mẫu vật, tranh ảnh, đối với bộ</b></i>
<i><b>mơn sinh học, để sử dụng phơng pháp quan sát tìm tịi có hiệu quả tơi tự phác</b></i>
<i><b>họa cho bản thân ở các tiết dạy theo một quy trình sau:</b></i>

- ở một chơng học cả thầy và trò đều xác định đợc mục tiêu chung của cả
chơng học, thầy – trị có sự chuẩn bị chu đáo trớc khi dạy và học, thầy phải thể
hiện đợc vai trị chủ đạo của mình trong việc thiết kế bài giảng, định hớng các
hoạt động của trị… đồng thời học sinh có điều kiện phát huy hết tính tích cực ,
chủ động của mình trong việc tiếp thu tri thức mới. Một điều không thể thiếu khi
sử dụng phơng pháp quan sát, tìm tịi ở vật mẫu, tranh ảnh là vật đa ra quan sát

phải chuẩn về cấu tạo, kích thớc, mỹ thuật sinh động nếu nh có mẫu vật sống thì
tri thức hình thành mới có độ chính xác cao và phơng pháp này thờng đợc sử
dụng trong việc hình thành các khái niệm về hình thái học. Trong các tiết dạy
giáo viên cố gắng hớng dẫn học sinh tìm mẫu vật sống nếu khơng có mới dùng
đến vật chất, mơ hình, tranh ảnh.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

tạo bên trong của lá. Đến đây khái niệm phức tạp về lá đã đợc tổng quát hố từ
các khái niệm hình thái, phân loại và giải phẫu. Nhờ đó học sinh hiểu đợc tầm
quan trọng của lá trong đời sống của cây.

Hay khi dạy bài về đời sống và cấu tạo bên ngoài của cá chép, nếu có cá
chép sống đang bơi lội trong chậu đem ra cho học sinh quan sát, học sinh sẽ thấy
những đặc điểm thích nghi với việc bơi lội trong nớc nh tác dụng của vây chẵn,
vây lẻ, trong việc giữ thăng bằng khi bơi. Nếu ta cắt một bên vây, cá bơi sẽ mất
thăng bằng… học sinh sẽ rất hào hứng học tập với các đồ dùng dạy học nh vậy.
Phơng pháp tìm tịi quan sát sử dụng trong trờng hợp này sẽ làm cho hiệu quả
tiếp thu bài học của học sinh tốt hơn so với việc sử dụng các phơng pháp khác.

Trờng hợp khác : Trong bài “Trai sơng” học sinh có thể tìm trai ở những
nơi có nhiều mùn hữu cơ, mỗi bàn có 1 trai sơng, 2 mảnh vỏ trai, trai sống bỏ lọ
có bùn, khi lên lớp thầy là ngời tổ chức cho học sinh thực hiện hớng dẫn cho học
sinh tự tìm tịi, tích cực học tập là một hiện tợng s phạm, tích cực nhận thức là
trạng thái hoạt động nhận thức của học sinh đặc trng ở khát vọng học tập và nghị
lực cao trong quá trình nghiên cứu nắm vững kiến thức. Khác với quá trình nhận
thức trong nghiên cứu khoa học điều này đợc minh chứng trong phần 1 của bài
18 mục 1 “Hình dạng cấu tạo” học sinh tự tay bắt trai, tự đợc nghiên cứu về hình
dạng ngồi của trai trên vật mẫu, giáo viên hỏi : Tại sao muốn mở vỏ trai phải
luồn lỡi dao qua khe vỏ cắt cơ khép vở trớc và cơ khép vỏ sau ở trai, hiểu đợc khi
trai chết vỏ trai thờng mở. Giáo viên tiếp tục cho học sinh tự tìm ra chất liệu cấu
tạo nên vỏ trai bằng cách cho học sinh mài vỏ trai ngửi thấy mùi khét của vỏ trai

chứng tỏ vỏ trai cấu tạo bằng chất sừng.

Quá trình nhận thức trong học tập khơng nhằm phát hiện những điều loài
ngời cha biết về bản chất, quy luật của các hiện tợng khách quan và nhằm lĩnh
hội những tri thức lồi ngời đã tích luỹ đợc, tính tích cực này còn giúp học sinh
khám phá ra những hiểu biết mới đối với bản thân mình dù đó là những khám
phá lại những điều loài ngời đã biết : nh quan sát ốc sên khi sên di chuyển động
nhẹ vào vỏ ốc sên, ốc sên rụt mình vào vỏ, đây là hình thức tự vệ của ốc sên. Học
sinh sẽ hiểu và ghi nhớ lại những gì đã trải qua hoạt động nhận thức tích cực của
mình trong đó các em đã phải có những cố gắng trí tuệ đó là cha nói đến một
trình độ nhất định thì sự học tập sẽ mang tính nghiên cứu khoa học và ngời học
cũng làm ra những kiến thức mới cho nhân loại.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

chủ động tích cực chiếm lĩnh tri thức sinh học. Các em cần phải đợc tạo nhu cầu
nhận thức có mong muốn để tìm hiểu các đối tợng, hiện tợng sinh học, thầy cần
nêu tình huống có vấn đề để cho học sinh tham gia giải quyết. Từ đó giúp học
sinh chủ động tìm tịi tri thức mới có cơ sở khoa học, có hiểu biết giải thích chặt
chẽ và chắc chắn.

<i>2. BiƯn ph¸p thùc hiÖn</i>

Cụ thể ở tiết 22 bài 21 ở mục 1 : “Xác định đặc điểm chung của ngành
thân mềm” học sinh nghiên cứu trên sơ đồ cấu tạo của trai sơng, ốc sên và mực,
học sinh tìm hiểu về đặc điểm cấu tạo qua ghi chú, thầy hỏi “Trên cơ thể của trai,
ốc, mực tuy có cấu tạo khác nhau nhng chúng đều có đặc điểm chung nh thế nào.
Từ đó học sinh trả lời đợc những động vật thuộc ngành thân mềm có kích thớc
khác nhau, có hình dạng khác nhau và mơi trờng sống khác nhau. Sau đó thầy
nêu tình huống có vấn đề tập tính của chúng ra sao ? Tại sao chúng lại có hình
dạng khác nhau nh vậy ? vì sao tập tính sống của chúng lại phong phú nh vậy ?
và cuối cùng thầy đi đến kết luận sở dĩ động vật thuộc ngành thân mềm có hình

dạng, kích thớc, tập tính sống phong phú là do hệ thần kinh đã phân hoá tập trung
thành hạch chỉ đạo những hoạt động phức tạp của thân mềm.

Sau khi thầy đã hớng dẫn học sinh trên lớp quan sát tìm tịi trên tranh để
rút ra đợc tri thức dẫn đến đặc điểm chung của ngành thân mềm, những câu hỏi
tiếp theo ở bảng 1 có thể dành cho học sinh từ trung bình trở lên và kể cả học
sinh yếu kém cũng có thể hồn thành bảng 1 khi nghe học sinh khá trình bày bài
làm của mình. Cụ thể học sinh phải tìm những cụm từ và ký hiệu để hoàn thành
bảng 1 sau quan sát học sinh tồn nhóm hồn thiện bằng cách ý kiến của các
thành viên. Giáo viên nhận xét đánh giá kết quả của các nhóm sau đó có thể tự
giáo viên hoặc hớng dẫn học sinh để các em rút ra kết luận về đặc điểm chung
của ngành thân mềm.

Trong giảng dạy giáo viên phải làm cho học sinh khao khát tự nguyện
tham gia trả lời các câu hỏi của giáo viên bổ sung các câu trả lời của bạn, thích
đ-ợc phát biểu những ý kiến của mình về vấn đề nêu ra. Học sinh hay thắc mắc đòi
hỏi giải thích cặn kẽ những vấn đề mà giáo viên trình bày cha rõ, học sinh chủ
động vận dụng linh hoạt những kiến thức kỹ năng đã học để nhận thức các vấn đề
mới, học sinh muốn đợc đóng góp với thầy với bạn những thông tin mới lấy từ
những nguồn khác nhau có khi vợt ra ngồi bài học.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<i>3. KÕt qu¶</i>

<i>á</i>p dụng phơng pháp quan sát tìm tịi, đặt và giải quyết vấn đề kết hợp hoạt
động nhóm trong trờng THCS. Phơng pháp quan sát tìm tòi ở vật mẫu đã đợc áp
dụng trong suốt quá trình giảng dạy mơn học đặc biệt trong năm học đợc thực
hiện trong chơng trình sinh học 6 có kết quả nh sau :

Trong năm học ở khối 6 trong tiết 15 các loại rễ, sau khi học xong học sinh
trả lời so sánh rễ chùm, rễ cọc, mỗi loại lấy 3 rễ cây làm ví dụ. Kết quả t t

%.

Sau khi học xong tiết 42 những điều kiện cần cho hạt nảy mầm. Giáo viên
kiểm tra kết quả %.

Năm học trong bài 10 đặc điểm chung của ruột khoang kết quả 136/150
đạt %.

Bài 12 : Qua quan sát một số giun dẹp, học sinh tìm ra đặc điểm chung của
ngành, kết quả đạt đạt %.

Nh vậy việc giảng dạy sinh học của khối 6, khối 7 trong trờng THCS tơi
thấy đã có kết quả tốt hơn cụ thể 90% học sinh đạt yêu cầu. Nếu cũng những bài
học này mà sử dụng phơng pháp khác thì chắc chắn kết quả sẽ không đợc nh
mong muốn.

<b>C/ KÕt luËn : </b>

Việc áp dụng phơng pháp quan sát tìm tịi, đặt vấn đề và giải quyết vấn đề,
kết hợp học nhóm nhỏ là một kinh nghiệm nhỏ của bản thân tôi đã thực hiện
trong những năm học qua. Về việc giảng dạy sinh học ở trờng THCS và đã đem
lại kết quả nh mong muốn. Thực hiện phơng pháp này tôi đã phát huy tính tích
cực học tập của học sinh để học tập bộ môn sinh giúp học sinh chủ động phát
hiện tìm tịi tri thức.

</div>

<!--links-->