BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGƠ TẤT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ
ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

Chun ngành: Luật Hình Sự Và Tố Tụng Hình Sự
Định hướng nghiên cứu
Mã số: 60380104

Người hướng dẫn khoa học: TS. PHAN ANH TUẤN
Học viên: Ngô Tất Nam
Lớp: Cao học luật, Khóa 23

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn đề tài: “Tha tù trước thời hạn có điều kiện:
nghiên cứu so sánh và kinh nghiệm cho Việt Nam” là cơng trình nghiên cứu khoa
học của riêng tôi và chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác. Tôi
xin hồn tồn chịu trách nhiệm về đề tài của mình.

Học viên cam đoan

Ngô Tất Nam


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLHS

Bộ luật Hình sự

BLTTHS

Bộ luật Tố tụng Hình sự

BLTTHS

Bộ luật Tố tụng Hình sự

TAND

Tịa án nhân dân

VKS

Viện Kiểm sát nhân dân


MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU...................................................................................................................... 1

CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ SO SÁNH LUẬT VÀ LÝ LUẬN
BIỆN PHÁP THA TÙ TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN .................................... 8
1.1. Khái niệm, đặc điểm của so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có
điều kiện .................................................................................................................. 8
1.1.1. Khái niệm so sánh tha tù trước thời hạn có điều kiện................................ 8
1.1.2. Đặc điểm so sánh tha tù trước thời hạn có điều kiện .................................8
1.2. Các bước cơ bản để thực hiện so sánh luật biện pháp tha tù trước thời
hạn có điều kiện ................................................................................................... 10
1.3. Khái niệm, đặc điểm của tha tù trước thời hạn có điều kiện ................... 12
1.3.1. Khái niệm tha tù trước thời hạn có điều kiện ........................................... 12
1.3.2. Đặc điểm tha tù trước thời hạn có điều kiện ............................................ 15
1.4. Các trường hợp tha tù trước thời hạn có điều kiện................................... 17
1.5. Ý nghĩa, vai trị của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện .......... 18
Kết luận Chương 1 ................................................................................................................ 20
CHƯƠNG 2. QUY ĐỊNH VỀ THA TÙ TRƯỚC THỜI HẠN CĨ ĐIỀU KIỆN
TRONG

BỘ

LUẬT

HÌNH

SỰ

VIỆT

NAM

NĂM


2015

VÀ

BỘ LUẬT HÌNH SỰ MỘT SỐ QUỐC GIA KHÁC TRÊN THẾ GIỚI
................................................................................................................................................... 21
2.1. Điều kiện áp dụng tha tù trước thời hạn có điều kiện............................... 21
2.1.1. Điều kiện về loại tội phạm ........................................................................ 21
2.1.2. Điều kiện về nhân thân người bị kết án.................................................... 26
2.1.3. Điều kiện về thời gian đã chấp hành án thực tế ....................................... 30
2.2. Tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với một số đối tượng đặc biệt..... 35
2.3. Những trường hợp không được áp dụng tha tù trước thời hạn có điều
kiện ........................................................................................................................ 36


2.4. Điều kiện thử thách và thời gian thử thách ................................................ 38
2.4.1. Về điều kiện thử thách .............................................................................. 38
2.4.2. Về thời gian thử thách .............................................................................. 40
2.5. Hậu quả pháp lý nếu người được tha tù trước thời hạn vi phạm điều
kiện của biện pháp này trong thời gian thử thách............................................ 42
2.6. Quy định về rút ngắn thời gian thử thách của người được tha tù trước
thời hạn có điều kiện............................................................................................ 44
2.7. Quy định về thẩm quyền áp dụng, hủy bỏ quyết định tha tù trước thời
hạn có điều kiện ................................................................................................... 46
Kết luận Chương 2 ................................................................................................................ 48
CHƯƠNG 3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HỒN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA PHÁP
LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ THA TÙ TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN
................................................................................................................................................... 49
3.1. Nhu cầu, yêu cầu của hoàn thiện quy định Luật hình sự Việt Nam về tha

tù trước thời hạn có điều kiện ............................................................................ 49
3.1.1. Nhu cầu hồn thiện quy định Luật hình sự Việt Nam về tha tù trước thời
hạn có điều kiện .................................................................................................. 49
3.1.2. Các yêu cầu của hồn thiện quy định Luật hình sự Việt Nam về tha tù
trước thời hạn có điều kiện................................................................................. 51
3.2. Một số kiến nghị nhằm hồn thiện quy định của Luật hình sự Việt Nam
về tha tù trước thời hạn có điều kiện ................................................................. 55
KẾT LUẬN ............................................................................................................................ 64
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


1

THA TÙ TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN:
NGHIÊN CỨU SO SÁNH VÀ KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính chấp thiết của đề tài
Với chủ trương giảm hình phạt tù, “đề cao hiệu quả phịng ngừa và tính
hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội” đã được nêu rõ trong Nghị quyết số
49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến
năm 2020. Đối với người phạm tội, chủ trương này cần ưu tiên thực hiện vì thực
tiễn áp dụng chế tài hình sự đối người phạm tội vẫn cịn nặng tính giam giữ. Trong
BLHS trước đây, tuy có nhiều quy định nhằm tạo điều kiện để người bị kết án phạt
tù không bị cách ly khỏi cộng đồng như án treo hoặc các quy định giúp phạm nhân
sớm quay lại đời sống xã hội như giảm hình phạt tù hay đặc xá, đại xá, tuy các biện
pháp này đều có đặc điểm chung là khoan hồng đối với người bị kết án nhưng thiếu
cơ chế để xử lý người bị kết án có thực sự tích cực cải tạo hay khơng sau khi áp
dụng các biện pháp khoan hồng này (trừ biện pháp án treo).
Tha tù trước thời hạn có điều kiện là một biện pháp cho phép người phạm tội

bị kết án phạt tù quay trở về cộng đồng sớm hơn, với những điều kiện nhất định khi
ra tù với sự giám sát, giúp đỡ của gia đình, cơ quan chức năng, đoàn thể, xã hội,
nhằm phục thiện, cải tạo bản thân, sửa chữa lỗi lầm đã gây ra một cách chủ động và
có ý thức tuân thủ pháp luật nghiêm minh.
Đây là một biện pháp được áp dụng tại nhiều quốc gia trên thế giới như Anh,
Đức, Mỹ, Trung Hoa, Nhật Bản, Nga, Thụy Điển,...với những tên gọi khác nhau
như: tha có điều kiện, phóng thích có điều kiện (parole) hay tạm tha có điều kiện,
trả tự do có điều kiện (conditional release). Trong khi xây dựng Luật sửa đổi, bổ
sung một số điều của Bộ luật Hình sự năm 1999 (Luật sửa đổi, bổ sung năm 2009),
quy định này cũng đã được đề xuất để đưa vào dự thảo Luật. Tuy nhiên, do phạm vi
sửa đổi, bổ sung Bộ luật chỉ dừng lại ở việc sửa đổi, bổ sung một số điều nên chưa
được đưa vào Luật sửa đổi, bổ sung năm 2009. Qua những lần dự thảo luật như dự
thảo luật tháng 6/2015, tháng 8/2015, tháng 9/2016, tha tù trước thời hạn có điều
kiện đã được đưa vào xem xét quy định trong BLHS. Và ngày 27/11/2015, Quốc
hội đã ban hành BLHS số 100/2015/QH13, hiện nay là BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung
2017 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2018, với quy định Tha tù trước thời hạn có


2

điều kiện được quy định tại Điều 66 và Điều 106. Quy định này đã đi đến một mức
độ hoàn chỉnh nhất định, vừa thể hiện tính nhân đạo, khoan hồng trong chính sách
hình sự, vừa thể hiện sự nghiêm khắc của Nhà nước đối với người bị kết án, đồng
thời đảm bảo sự phù hợp với Công ước quốc tế về quyền trẻ em và các chuẩn mực
pháp lý quốc tế về tư pháp đối với người chưa thành niên phạm tội.
Trong bối cảnh cải cách tư pháp, cùng với yêu cầu đấu tranh phòng chống tội
phạm đang đặt ra, tha tù trước thời hạn có điều kiện lại là một quy định hoàn toàn
mới, hoàn thiện hơn nữa chính sách rút ngắn thời gian chấp hành hình phạt tù đối với
phạm nhân và nâng cao phòng ngừa tái phạm, tuy nhiên biện pháp này chưa có tiền lệ
áp dụng trước đây, cho nên việc nghiên cứu biện pháp tha tù trước thời hạn có điều

kiện, tìm ra những hạn chế của quy định về biện pháp này này trong luật hình sự Việt
Nam trên cơ sở so sánh với pháp luật hình sự một số nước trên thế giới, từ đó đề xuất
kiến nghị sửa đổi bổ sung mới để hoàn thiện quy định tha tù trước thời hạn có điều
kiện, nâng cao hiệu quả áp dụng biện pháp này là một vấn đề hết sức cần thiết
Đó là những lý do để tác giả chọn đề tài: “Tha tù trước thời hạn có điều kiện
trong Bộ luật Hình sự Việt Nam, nghiên cứu so sánh và kinh nghiệm cho Việt Nam”
làm Luận văn tốt nghiệp cho mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Tha tù trước thời hạn có điều kiện tuy được quy định lần đầu tiên trong
BLHS Việt Nam năm 2015, nhưng đây là một nội dung phong phú được các nhà lập
pháp, các cơ quan bảo vệ pháp luật, các cán bộ nghiên cứu khoa học pháp lý cùng
quan tâm. Các tài liệu nghiên cứu liên quan đến đề tài tha tù trước thời hạn có điều
kiện có thể kể đến một số tài liệu sau:
- Bài viết “Tha tù trước thời hạn có điều kiện” của tác giả Lê Thị Vân
Anh1.Trong bài viết này tác giả nêu lên sự cần thiết bổ sung chế định tha tù trước
thời hạn có điều kiện, phân tích một số nội dung của quy định như: điều kiện thử
thách, thời gian thử thách, cơ quan có thẩm quyền áp dụng, cơ quan giám sát, so
sánh một vài nội dung với các quốc gia khác và định hướng bổ sung chế định tha tù
trước thời hạn có điều kiện. Bài viết này được thực hiện trước thời điểm dự thảo
luật hình sự, ban hành BLHS 2015, cho nên đây là bài viết mang tính nghiên cứu
chung nhất, khái quát nhất những quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện, và
có nhiều điểm tương đồng với quy định trong BLHS hiện nay. Tuy nhiên bài viết
1

Lê Thị Vân Anh (2014), “Tha tù trước thời hạn có điều kiện”, Số chuyên đề về “Xây dựng dự án Bộ luật
Hình sự sửa đổi”, Dân chủ và pháp luật, số tháng 8/2014, tr. 24 – 28.


3


chưa đi sâu vào việc phân tích cũng như so sánh những quy định khác với các quốc
gia khác để thấy sự khác biệt cũng như việc lựa chọn quy định nào là phù hợp để
hoàn thiện hơn quy định tha tù trước thời hạn có điều kiện trong BLHS Việt Nam
- Bài viết “Xây dựng chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện – vai trị của
Tịa án” của tác giả Nguyễn Văn Nam2. Trong bài viết này, tác giả nêu lên thực
trạng thi hành án phạt tù từ đó cho thấy sự cần thiết xây dựng chế định tha tù trước
thời hạn có điều kiện, cùng với đó là một số kiến nghị, tuy nhiên tác giả tập trung
vào mặt tố tụng nhiều hơn, như là về thẩm quyền, trình tự thủ tục cũng như vai trị
của Tịa án mà chưa phân tích cụ thể cũng như những so sánh với các quốc gia khác
để kiến nghị hoàn thiện.
- Bài viết “Chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện trong Bộ luật Hình sự
năm 2015” của tác giả Nguyễn Văn Hương 3. Bài viết phân tích các nội dung của
quy định tha tù trước thời hạn có điều kiện được tại Điều 66 BLHS 2015, nêu ra
những bất cập, những điểm chưa hợp lý của quy định này. Tuy nhiên tác giả chưa
có kiến nghị sửa đổi, cũng như chưa phân tích các điều kiện tha tù trước thời hạn có
điều kiện đối với người dưới 18 tuổi đang chấp hành án phạt tù.
- Bài viết “Quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện trong Bộ luật Hình
sự năm 2015” của các tác giả Phạm Thị Lan Anh và Đỗ Văn Thấn 4. Nội dung bài
viết chỉ dừng lại ở việc nêu lên lý do quy định chế định tha tù trước thời hạn có điều
kiện trong BLHS năm 2015, phân tích các nội dung cơ bản của chế định này.
- Bài viết “Một vài ý kiến về hoàn thiện dự thảo luật sửa đổi, bổ sung một số
điều của Bộ luật Hình sự năm 2015 về án treo và tha tù trước thời hạn có điều kiện”
của tác giả Mai Khắc Phúc 5. Bài viết đánh giá và đưa ra một số kiến nghị hoàn thiện
quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện.
- Bài viết “Chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện trong Bộ luật Hình sự
năm 2015” của các tác giả Đinh Cơng Thành và Nguyễn Thị Tuyết Loan6. Bài viết
2

Nguyễn Văn Nam (2015), “Xây dựng chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện – vai trị của Tịa án”, Tịa
án nhân dân, tháng 9/2015 (số 18), tr. 35 – 40

3
Nguyễn Văn Hương (2016), “Chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện trong Bộ luật Hình sự năm 2015”,
Nhà nước và pháp luật,số 6 (338) năm 2016, tr. 16 – 21.
4
Phạm Thị Lan Anh và Đỗ Văn Thấn (2016), “Quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện trong Bộ luật
Hình sự năm 2015”, Kiểm sát, số 13/2016, tr. 39 – 42
5
Mai Khắc Phúc (2016), “Một vài ý kiến về hoàn thiện dự thảo luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật
Hình sự năm 2015 về án treo và tha tù trước thời hạn có điều kiện”, Khoa học Pháp lý, số 08 (102) năm
2016, tr. 43 – 47
6
Đinh Công Thành và Nguyễn Thị Tuyết Loan (2017), “Chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện trong Bộ
luật Hình sự năm 2015”, Kiểm sát, số 21 – 2017, tr. 47 – 54


4

đi sâu vào phân tích các nội dung quy định tại Điều 66 BLHS2016 về tha tù trước
thời hạn có điều kiện, phân biệt biện pháp này với án treo, nêu lên một số vướng
mắc bất cập và kiến nghị, đề xuất sửa đổi
Nhìn chung, các bài viết đã phân tích một số khiếm khuyết trong những quy
định về miễn, giảm hình phạt (Điều 57, Điều 76 BLHS), quy định về đặc xá (Điều
101 Luật Đặc xá); đồng thời liệt kê pháp luật một số nước có quy định liên quan
đến tha tù trước thời hạn có điều kiện, trong đó nêu rõ tiêu chí áp dụng, điều kiện
thử thách, thời gian thử thách, cơ quan giám sát thử thách, cơ quan có thẩm quyền
áp dụng tha tù trước thời hạn có điều kiện. Qua đó đưa ra một số định hướng nhằm
hoàn thiện, bổ sung quy định tha tù trước thời hạn có điều kiện trong BLHS Việt
Nam. Tuy nhiên các bài viết trên chỉ mới đề cập đến việc nêu các quy định liên
quan, mà chưa có sự nghiên cứu tổng qt, tồn diện, mang tính hệ thống cụ thể
cũng như chưa có sự phân tích vào từng vấn đề, so sánh và đánh giá với từng điều

kiện của mỗi quốc gia, một số bài viết được thực hiện trong thời gian BLHS 2015
chưa ban hành và chưa có hiệu lực, chủ yếu dựa vào dự thảo luật để phân tích và
đánh giá.
Đề tài “Tha tù trước thời hạn có điều kiện trong Bộ luật Hình sự Việt Nam,
nghiên cứu so sánh và kinh nghiệm cho Việt Nam” là một nghiên cứu chuyên sâu về
tha tù trước thời hạn trên cơ sở phân tích các nội dung của tha tù trước thời hạn có
điều kiện trong BLHS Việt Nam, nghiên cứu và so sánh với các quốc gia khác có
quy định liên quan đến tha tù có điều kiện để đánh giá tính hợp lý cũng như tìm ra
những hạn chế, thiếu sót của BLHS Việt Nam. Từ đó đề xuất một số giải pháp, kiến
nghị hồn thiện quy định tha tù trước thời hạn có điều kiện trong BLHS, hạn chế
những khó khăn, vướng mắc, đảm bảo tính khả thi q trình áp dụng quy định này
trong thực tiễn.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của Luận văn này nhằm nghiên cứu các vấn đề lý luận, phân tích
các quy định của pháp luật và so sánh quy định tha tù trước thời hạn có điều kiện
với các quốc gia có quy định liên quan,từ đó chỉ ra những điểm giống nhau và khác
nhau giữa các quy định về tha tù trước thời hạn trong luật hình sự Việt Nam với
biện pháp tương ứng trong luật hình sự các nước, đánh giá để chỉ ra các ưu điểm và
hạn chế về biện pháp này trong luật hình sự các nước để cải tạo giáo dục người
phạm tội, đấu tranh, phòng, chống tội phạm và ngăn ngừa tái phạm...


5

Trên cơ sở đó, đề tài đưa ra những kiến nghị hồn thiện các quy định của luật
hình sự về tha tù trước thời hạn có điều kiện tại Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi,
bổ sung năm 2017) và những giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụngbiện pháp này
phục vụ tốt cho cơng tác đấu tranh, phịng, chống tội phạm và ngăn ngừa tái phạm...
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để thực hiện mục đích nêu trên, luận văn có nhiệm vụ:
- Nghiên cứu về lý luận so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện.
- Nghiên cứu lý luận về biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện
- Phân tích các quy định của luật hình sự Việt Nam về biện pháp tha tù trước
thời hạn có điều kiện.
- So sánh quy định tha tù trước thời hạn có điều kiện trong luật hình sự Việt
Nam với các biện pháp tương ứng trong luật hình sự các nước để tìm ra những điểm
giống và khác nhau của biện pháp này ở luật hình sự các nước, từ đó chỉ ra những ưu
điểm và hạn chế của quy định về biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện trong
luật hình sự Việt Nam so với các nước trong đấu tranh phòng và chống tội phạm.
- Đưa ra những kiến nghị hoàn thiện các quy định của luật hình sự về tha tù
trước thời hạn có điều kiện tại Bộ luật Hình sự năm 2015 và những giải pháp nâng
cao hiệu quả áp dụng biện pháp này trong đấu tranh phòng và chống tội phạm.
4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài luận văn là biện pháp tha tù trước thời hạn
có điều kiện trong luật hình sự Việt Nam mà cụ thể là quy định tại các Điều 66,
Điều 106 Bộ Luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và các quy định
pháp luật có liên quan. Đồng thời luận văn có sự phân tích, đối chiếu, so sánh với
quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện trong pháp luật hình sự một số quốc
gia trên thế giới như Đức, Nga, Trung Hoa, Mỹ, Thụy Điển, Nhật Bản... để tìm ra
những điểm giống nhau và khác nhaucủa quy định này trong luật hình sự các nước.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài của Luận văn giới hạn phạm vi nghiên cứu các vấn đề liên quan đến
tha tù trước thời hạn có điều kiện trong những năm gần đây, vì đây là quy định mới


6

trong BLHS Việt Nam năm 2015 và các quy định hiện hành về biện pháp này tương

ứng trong luật hình sự một số nước trên thế giới.
5. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy
vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác – Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh; các quan điểm, tư
tưởng chỉ đạo, chủ trương của Đảng và Nhà nước ta về xây dựng Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa và chính sách hình sự trong đấu tranh phòng chống tội phạm.
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu cụ thể như: phân tích, so sánh,
tổng hợp, thống kê …
- Phương pháp phân tích và tổng hợp được sử dụng để tiến hành phân tích
và tổng hợp một cách khái quát các nội dung cần nghiên cứu trong Luận văn. Qua
đó, phân tích thành từng vấn đề để tìm hiểu cụ thể quy định về tha tù trước thời
hạn có điều kiện. Đồng thời, Luận văn tiến hành tổng hợp từng vấn đề lý luận đã
phân tích, nhằm xây dựng một số lý luận mới đầy đủ và cụ thể về tha tù trước thời
hạn có điều kiện
- Phương pháp thống kê được sử dụng để thu thập và tổng hợp các số liệu về
thực trạng áp dụng nhằm đánh giá tình hình áp dụng tha tù trước thời hạn có điều kiện.
- Phương pháp so sánh được sử dụng để làm rõ những điểm giống nhau và
khác nhau trong quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam hiện hành về tha tù trước
thời hạn có điều kiện với quy định tương ứng trong pháp luật hình sự của một số
nước trên thế giới, để từ đó rút ra được những ưu điểm và hạn chế trong quy định về
tha tù trước thời hạn có điều kiện.
6. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của Luận văn:
- Luận văn góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cũng như thực tiễn về
tha tù trước thời hạn có điều kiện, từ đó, đưa ra những kiến nghị nhằm hồn thiện
pháp luật hình sự về tha tù trước thời hạn có điều kiện.
- Các kết quả nghiên cứu của Luận văn có thể là tài liệu tham khảo có giá trị
cho các cơ quan nhà nước thực hiện việc hoàn thiện hơn quy định về tha tù trước
thời hạn có điều kiện, và góp phần giải quyết những vướng mắc trong thực tiễn áp
dụng quy định của Bộ luật Hình sự về tha tù trước thời hạn có điều kiện.
- Những kết quả nghiên cứu của Luận văn đạt được cịn có thể làm tài liệu

tham khảo cho các cơng trình nghiên cứu tiếp theo của chính học viên và cho những
người có quan tâm trong q trình cơng tác, học tập và nghiên cứu.


7

7. Bố cục của Luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung
Luận văn được cấu trúc thành ba chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về so sánh luật và lý luận biện pháp tha tù
trước thời hạn có điều kiện
Chương 2: Quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện trong bộ luật hình
sự Việt Nam năm 2015 và bộ luật hình sự một số quốc gia khác trên thế giới
Chương 3: Một số kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật hình sự Việt
Nam về tha tù trước thời hạn có điều kiện


8

CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ SO SÁNH LUẬT VÀ LÝ LUẬN BIỆN
PHÁP THA TÙ TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN
1.1. Khái niệm, đặc điểm của so sánh luật biện pháp tha tù trước thời
hạn có điều kiện
1.1.1. Khái niệm so sánh tha tù trước thời hạn có điều kiện
Để có thể xây dựng khái niệm so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có
điều kiện, chúng ta cần phải làm rõ khái niệm so sánh luật.
“Luật học so sánh là lý luận, hay là môn khoa học trong các ngành khoa học
pháp lý. Mục đích của nó là nghiên cứu và so sánh các văn bản quy phạm pháp luật
và hệ thống pháp luật khác nhau với nhau và với các quy phạm của luật quốc tế,

làm sáng rõ sự tương đồng và dị biệt, xác định khuynh hướng phát triển chung của
pháp luật, thực hiện hội nhập quốc tế về mặt pháp lý” 7
Từ định nghĩa trên, chúng ta có thể nhận thấy một trong các nội dung so sánh
luật là để tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt giữa quy phạm pháp luật và
hệ thống pháp luật khác nhau với nhau để từ đó xác định khuynh hướng phát triển
chung của pháp luật, thực hiện hội nhập quốc tế về mặt pháp lý.
Dựa trên khái niệm này, chúng ta có thể đưa ra khái niệm so sánh luật biện
pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện như sau:
So sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện là so sánh các quy
phạm pháp luật về biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện trong luật hình sự
Việt Nam với các quy phạm pháp luật về biện pháp tha tù trước thời hạn có điều
kiện trong luật hình sự các nước hoặc quốc tế nhằm để tìm ra những điểm tương
đồng và khác biệt để từ đó xác định khuynh hướng phát triển chung của biện pháp
này trên thế giới và thực hiện hội nhập quốc tế về mặt pháp lý.
1.1.2. Đặc điểm so sánh tha tù trước thời hạn có điều kiện
Từ khái niệm trên, chúng ta có thể đưa ra một số đặc điểm về so sánh luật
biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện như sau:
- Thứ nhất, so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện có nội dung
so sánh là các quy phạm pháp luật liên quan đến biện pháp tha tù trước thời hạn có
điều kiện trong luật hình sự Việt Nam và luật hình sự một số nước trên thế giới.
7

Trường Đại học Luật Hà Nội (2018), Giáo trình Luật so sánh, NXB Cơng an nhân dân, tr.10


9

- Thứ hai, mục đích của so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều
kiện là tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt trong luật hình sự của các nước
để từ đó xác định khuynh hướng phát triển chung của biện pháp này trên thế giới.

Đặc điểm này chỉ ra nhiệm vụ nghiên cứu chính của đề tài Luận văn là tìm ra
những điểm tương đồng và khác biệt trong luật hình sự của các nước về biện pháp
này, trên cơ sở đó có thể tiếp thu những thành tựu khoa học luật hình sự của các
nước trên thể giới, từ đó hồn thiện biện pháp này hơn nữa cho phù hợp với điều
kiện kinh tế, xã hội cũng như chính sách hình sự của Việt Nam.
- Thứ ba, so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện là so sánh
ở cấp độ vi mô.
So sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện có nội dung so sánh
là các quy phạm pháp luật liên quan đến biện pháp tha tù trước thời hạn có điều
kiện trong luật hình sự Việt Nam và luật hình sự một số nước trên thế giới, do đó,
trong khoa học luật so sánh, nó được phân loại là so sánh ở cấp độ vi mô để phân
biệt với so sánh ở cấp độ vĩ mơ. Bởi vì, “So sánh ở cấp độ vi mô là so sánh các quy
phạm pháp luật được sử dụng để giải quyết một vấn đề thực tế cụ thể nào đó ở các
hệ thơng pháp luật khác nhau”8.
Đặc điểm này có ý nghĩa quan trọng là chỉ ra khi so sánh luật biện pháp tha tù
trước thời hạn có điều kiện cần phải làm rõ tầm quan trọng, vị trí của biện pháp này
trong hệ thống các biện pháp xử lý hình sự, hệ thống pháp luật của nước được so sánh
và cách thức giải thích quy phạm pháp luật của hệ thống pháp luật của nước này.
- Thứ tư, so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện là so sánh
về chức năng của biện pháp này trong cải tạo, giáo dục người phạm tội và đấu
tranh phòng, chống tội phạm.
Biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện trong luật hình sự Việt Nam có
nội dung giống các biện pháp xử lý hình sự khoan hồng trong luật hình sự một số
nước trên thế giới, như: miễn chấp hành hình phạt cịn lại trong BLHS Liên bang
Nga …. Tuy có tên gọi khác nhau nhưng nội dung các biện pháp là tương đối giống
nhau, do đó, so sánh về chức năng của biện pháp này trong cải tạo, giáo dục người
phạm tội và đấu tranh phòng, chống tội phạm là tập trung vào các tình huống thực
tế, so sánh cách thức mà biện pháp này (có tên gọi khác nhau) trong luật hình sự
giải quyết tình huống đó như thế nào. “Nói một cách cụ thể hơn, việc so sánh pháp
8


Trường Đại học Luật Hà Nội (2018), tlđd (7), tr.25


10

luật ở đây là so sánh giải pháp được sử dụng trong các xã hội khác nhau để giải
quyết cùng vấn đề xã hội hoặc pháp lí tồn tại ở các xã hội đó.” 9
1.2. Các bước cơ bản để thực hiện so sánh luật biện pháp tha tù trước
thời hạn có điều kiện
Dựa vào lý luận của luật so sánh, việc thực hiện so sánh luật biện pháp tha tù
trước thời hạn có điều kiện trong luật hình sự Việt Nam với quy định về biện pháp
này trong luật hình sự một số nước trên thế giới gồm có 5 bước cơ bản sau 10:
- Bước một: Xác định vấn đề pháp luật cần so sánh và xây dựng giả thuyết để
nghiên cứu so sánh.
Để thực hiện các nghiên cứu so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có
điều kiện trước hết nhà nghiên cứu phải xác định vấn đề dự kiến nghiên cứu so
sánh. Trong phạm vi đề tài của luận văn này, vấn đề pháp luật cần dự kiến so sánh
được thể hiện trong mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài luận văn.
Giả thiết nghiên cứu so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện
phải đảm bảo so sánh chức năng của các quy định cụ thể về biện pháp này để giải
quyết một vấn đề pháp lý cụ thể. Chẳng hạn như so sánh chức năng về: căn cứ áp
dụng, vi phạm điều kiện tha tù trước thời hạn và hậu quả pháp lý, thời gian thử
thách,… của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện.
- Bước hai: Lựa chọn pháp luật để so sánh.
Lựa chọn pháp luật hình sự nước nào để so sánh biện pháp tha tù trước thời
hạn có điều kiện là vấn đề cần được xem xét một cách khoa học. Về nguyên tắc,
càng so sánh được nhiều luật hình sự nhiều nước về biện pháp này thì thì kết quả
của việc so sánh càng có ý nghĩa. Tuy nhiên, tuỳ thuộc vào những điều kiện và hoàn
cảnh khác nhau để lựa chọn pháp luật cho việc so sánh mang lại kết quả hữu ích

nhất. Có ba yếu tố cần chú ý khi lựa chọn pháp luật hình sự nước để so sánh biện
pháp này: (1) Mục đích nghiên cứu; (2) Khả năng có được nguồn thơng tin pháp
luật nước ngồi; và (3) cấp độ so sánh.
Trong phạm vi luận văn, do khả năng tìm kiếm nguồn thơng tin về tha tù
trước thời hạn có điều kiện trong pháp luật hình sự các nước, luận văn chỉ nghiên
cứu luật hình sự một số quốc gia trên thế giới như Đức, Nga, Trung Hoa, Mỹ, Thụy

9

Trường Đại học Luật Hà Nội (2018), tlđd (7), tr.30
Trường Đại học Luật Hà Nội (2018), tlđd (7), tr.31

10


11

Điển, Nhật Bản... để tìm ra những điểm giống nhau và khác nhau về quy định biện
pháp này trong luật hình sự các nước.
- Bước thứ ba: Mơ tả giải pháp mà luật hình sự các nước đã sử dụng khi thực
hiện chức năng của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Việc mơ tả giải pháp mà luật hình sự các nước đã sử dụng khi thực hiện chức
năng của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện có ý nghĩa quan trọng trong
việc xác định những điểm tương đồng và những điểm khác biệt giữa các nước về
biện pháp này.
Việc mô tả chức năng biện pháp tha tù trước thời hạn trong luật hình sự các
nước phải được thực hiện lần lượt từng nước để đảm bảo có được thơng tin tồn
diện cách giải quyết vấn đề của biện pháp này trong luật hình sự của nước được so
sánh. Đồng thời, phải đảm bảo tính tồn diện và khách quan khi trình bày về các
quy định về biện pháp này.

Yêu cầu này đòi hỏi khi so sánh biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện
trong luận văn cần nghiên cứu tồn diện và khách quan biện pháp này trong luật
hình sự các nước.
- Bước bốn: Xác định những điểm tương đồng và khác biệt về các cách thức
giải quyết chức năng của biện pháp tha tù trước thời hạn trong luật hình sự các nước.
Trên cơ sở các bản mô tả về biện pháp tha tù trước thời hạn trong luật hình sự
các nước lựa chọn để so sánh đã được hoàn thành trong giai đoạn trước, nhiệm vụ
của người nghiên cứu trong giai đoạn này là dựa vào các bản mô tả đó để tìm ra
những điểm tương đồng và khác biệt giữa các giải pháp để thực hiện chức năng của
biện pháp tha tù trước thời hạn trong luật hình sự các nước. Tuy nhiên để đảm bảo
cho việc so sánh và phân tích những điểm tương đồng được tiến hành một cách có
hệ thống, việc xác định những điểm tương đồng và khác biệt đó cần phải được thực
hiện dựa trên những tiêu chí nhất định. Vì vậy nhiệm vụ đầu tiên trong bước này là
xác định được hệ thống các tiêu chí cho việc so sánh.
Các tiêu chí so sánh trong phạm vi đề tài luận văn được thể hiện hiện ở các
mục so sánh tại Chương 2 của Luận văn. Về bản chất các tiêu chí này phản ánh các
nội dung của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện trong luật hình sự Việt
Nam và các nước so sánh.
- Bước năm: Giải thích nguồn gốc của những điểm tương đồng và khác biệt
về quy định biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện giữa luật hình sự Việt Nam


12

với các nước đồng thời phân tích đánh giá ưu điểm và hạn chế của các giải pháp về
nội dung của biện pháp này trong luật hình sự các nước đã so sánh.
Trong bước này, người nghiên cứu phải tiến hành giải thích nguồn gốc của
những tương đồng và khác biệt đã được tìm ra. Việc giải thích những nội dung nào
trong kết quả nghiên cứu so sánh phụ thuộc vào mục đích cũng như giả thiết nghiên
cứu. Thơng thường, các nhà nghiên cứu cố gắng giải thích nguyên nhân của tất cả

những điểm tương đồng và khác biệt đã được tìm ra. Tuy nhiên, đơi khi việc giải
thích chỉ cần tập trung vào những điểm tương đồng hoặc những điểm khác biệt giữa
các hệ thống pháp luật. Điều này hoàn toàn phụ thuộc vào giả thiết được đặt ra khi
lựa chọn hệ thống pháp luật để so sánh. 11
Trong phạm vi đề tài của luận văn, bước này đòi hỏi khi so sánh luật biện
pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện trong luật hình sự Việt Nam với các nước
phải tiến hành giải thích nguồn gốc của những tương đồng và khác biệt đã được tìm
ra, đồng thời phân tích đánh giá ưu điểm và hạn chế của các giải pháp về nội dung
của biện pháp này trong luật hình sự các nước đã so sánh.
1.3. Khái niệm, đặc điểm của tha tù trước thời hạn có điều kiện
1.3.1. Khái niệm tha tù trước thời hạn có điều kiện
Quy định về “Tha tù trước thời hạn có điều kiện” lần đầu tiên xuất hiện cũng
như được quy định tại Điều 66 Bộ luật Hình sự Việt Nam 2015 (sửa đổi, bổ sung
năm 2017) như sau:“Người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm nghiêm trọng,
tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà đã được giảm
thời hạn chấp hành án phạt tù hoặc người đang chấp hành án phạt tù về tội ít
nghiêm trọng có thể được tha tù trước thời hạn khi có đủ các điều kiện sau đây: …”
Như vậy, Bộ luật hình sự khơng quy định khái niệm tha tù trước thời hạn có
điều kiện, do đó để làm rõ khái niệm này chúng ta cần tham khảo quan điểm của các
tác giả trong các sách báo pháp lý:
Tác giả Lê Thị Vân Anh có nêu: “Biện pháp tha tù trước thời hạn có điều
kiện của hình phạt tù chính là một giải pháp cho phép sớm đưa người phạm tội bị
xử phạt tù quay trở vè cộng đồng để phục thiện, sửa chữa lỗi lầm với sự giúp đỡ và
giám sát của gia đình, các cơ quan, đồn thể xã hội…Thực chất đây là việc trả tự
do sớm đối với người đang chấp hành hình phạt tù; sau khi được trả tự do thì người
11

Trường Đại học Luật Hà Nội (2018), tlđd (7), tr.41



13

đó phải tuân thủ một số điều kiện nhất định do cơ quan có thẩm quyền xác định
trong một thời gian tạm gọi là thời gian thử thách”12
Tác giả Nguyễn Văn Hương nhận định: “Tha tù trước thời hạn có điều kiện
là biện pháp áp dụng cho những người đang chấp hành hình phạt tù “được tha” –
được tự do cải tạo với sự giúp đỡ của gia đình, của xã hội với thời gian thử thách
bằng thời gian còn lại của hình phạt tù và phải thực hiện các nghĩa vụ trong thời
gian thử thách.”13
Tác giả Vũ Nguyên thì cho rằng: “Tha tù trước thời hạn có điều kiện cũng là
một trong những giải pháp để rút ngắn thời gian phải chấp hành hình phạt tù trong
trại giam. Theo nội dung chế định này, người chấp hành án phạt tù đã thi hành án
được một thời gian nhất định, thỏa mãn những điều kiện quy định, có thể được xem
xét để trả tự do, thời gian thử thách đúng bằng thời gian cịn lại của hình phạt tù”14
Cịn theo tác giả Nguyễn Thị Hải: “Tha tù trước thời hạn có điều kiện là
chuyển từ hình thức chấp hành án tại các cơ sở giam giữ sang chấp hành tại nơi cư
trú, thời gian chấp hành hình phạt tù cịn lại được tính thời gian thử thách”15
Ở các nước trên thế giới đã áp dụng biện pháp này với các tên gọi khác nhau
như phóng thích (parole), tạm tha có điều kiện hay trả tự do có điều kiện
(conditional release) 16. Quan nghiên cứu và tìm hiểu, một số khái niệm được các tác
giả nước ngoài đưa ra như sau:
Tác giả Ken LaMance định nghĩa Parole – được hiểu là tạm tha (có điều kiện),
một cách gọi khác của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện như sau: “Tạm tha
là việc giám sát, bắt đầu sau khi một người đã được phóng thích khỏi nhà tù hoặc
trại giam sau khi đã chấp hành một phần hình phạt của họ. Điều kiện để được tạm
tha được xác định bằng nhiều yếu tố khác nhau…”17
Theo tài liệu của Viện Thông tin Pháp lý tại Trường Luật Cornell cho rằng
“Tạm tha là việc phóng thích có điều kiện của các tù nhân trước khi họ hoàn thành
bản án của họ. Các tù nhân bị trừng phạt được giám sát bởi một viên chức công
12


Lê Thị Vân Anh (2014), tlđd (1), tr.21-28
Nguyễn Văn Hương (2016), tlđd (3), tr.17.
14
Vũ Nguyên (2017), “Chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện trong Bộ luật Hình sự năm 2017 sửa đổi”,
truy cập ngày 28/9/2017
15
Nguyễn Thị Hải (2018), “Điều kiện ha tù trước thời hạn có điều kiện”, Bảo vệ Pháp luật, tháng 8 năm
2018, tr.26-27
16
Lê Thị Vân Anh (2014 tlđd (1), tr.24-28
17
Ken LaMance (2018), “Who is Eligible for Parole?” (Ai đủ điều kiện tạm tha), almatch.
com/law-library/article/parole-lawyers.html, truy cập ngày 28/9/2018
13


14

cộng, thường được gọi là nhân viên tạm tha. Nếu các tù nhân bị trừng phạt vi phạm
các điều kiện được thả, họ có thể bị trả lại nhà tù”18
Mặc dù Bộ luật Hình sự Việt Nam 2015 chưa quy định cụ thể cũng như
chưa đưa ra được khái niệm thế nào là tha tù trước thời hạn có điều kiện. Tuy
nhiên, Điều 1 Nghị quyết 01/2018/NQ-HĐTP về hướng dẫn áp dụng Điều 66 và
Điều 106 của Bộ luật Hình sự về tha tù trước thời hạn có điều kiện do Hội đồng
Thẩm phán Tòa án nhân ân tối cao ban hành, (có hiệu lực ngày 09/06/2018), quy
định như sau: “Tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp được Tòa án áp
dụng đối với người đang chấp hành án phạt tù khi có đủ các điều kiện theo quy
định của Bộ luật Hình sự, xét thấy khơng cần buộc họ phải tiếp tục chấp hành án
phạt tù tại cơ sở giam giữ.”

Như vậy, qua nghiên cứu các quan niệm của các tác giả trên và thông qua các
quy định hiện hành về tha tù trước thời hạn có điều kiện hay trường hợp tạm tha có
điều kiện, chúng ta có thể thấy được những điểm chung nhất của các tác giả này đều
nhận định đây không phải là hình phạt, là một biện pháp trong hệ thống các biện
pháp miễn, giảm thời gian chấp hành hình phạt, được áp dụng đối với người đang
chấp hành hình phạt tù trong các trại tạm giam, cơ sở giam giữ được tha tù trước khi
kết thúc thời hạn tù đã tuyên trong bản án mà họ phải thi hành với những điều kiện
bắt buộc kèm theo trong một thời gian thử thách nhất định. Từ đó, chúng ta có thể
hiểu biện pháp này không phải là tha bổng hay miễn chấp hành hình phạt một cách
triệt để mà thực tế, những người được tha tù vẫn phải chấp hành những điều kiện,
nghĩa vụ bắt buộc cùng với sự giám sát của các cơ quan quản lý giám sát người
được tha tù trước thời hạn.
Từ những phân tích trên, chúng ta có thể đưa ra khái niệm tha tù trước thời
hạn có điều kiện như sau: Tha tù trước thời hạn có điều kiện là một biện pháp miễn
chấp hành hình phạt tù cịn lại có điều kiện, cho phép người đãchấp hành được một
phần hình phạt tù thì khơng phải chấp hành hình phạt tù cịn lại và được quay trở
về với cộng đồng để cải tạo, sửa chữa lỗi lầm với sự giúp đỡ, giám sát của gia đình,
các cơ quan, đoàn thể xã hội với điều kiệnhọ phải tuân thủ một số nghĩa vụ nhất
định trong thời gian quy định.

18

“Parole is the conditional release of prisoners before they complete their sentence. Paroled prisoners are
supervised by a public official, usually called a parole officer. If paroled prisoners violate the conditions of
their release, they may be returned to prison”, truy cập ngày 23/10/2018


15

1.3.2. Đặc điểm tha tù trước thời hạn có điều kiện

Cũng như các biện pháp khác hiện nay trong hệ thống các biện pháp miễn, giảm
chấp hành hình phạt, thì tha tù trước thời hạn có điều kiện cũng có những đặc điểm
riêng biệt của mình để phân biệt với với các biện pháp khác. Các đặc điểm đó là:
- Thứ nhất, tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp khoan hồng của
nhà nước áp dụng cho phạm nhân đang chấp hành hình phạt tù.
Với tư cách là một biện pháp miễn chấp hành hình phạt tù cịn lại có điều
kiện, tha tù trước thời hạn có điều kiện là một biện pháp khoan hồng trong hệ thống
các biện pháp miễn giảm trách nhiệm hình sự và hình phạt trong luật hình sự Việt
Nam. BLHS Việt Nam 2015 quy định biện pháp này đã thể hiện được tinh thần cải
cách tư pháp theo chủ trương của Đảng được nêu trong Nghị quyết số 49-NQ/TW
ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020“đề
cao hiệu quả phịng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội”
- Thứ hai, tha tù trước thời hạn có điều kiện chỉ được áp dụng đối với người
bị kết án phạt tù và đã chấp hành được một thời gian nhất định.
Tên gọi của quy định này đã cho thấy vấn đề “tha tù” chỉ được đặt ra đối với
người bị kết án phạt tù có thời hạn.Biện pháp này khơng áp dụng đối với người bị kết
án với các loại hình phạt khác như: cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ, trục
xuất và chung thân (trừ trường hợp chung thân được giảm xuống cịn tù có thời hạn).
Tha tù trước thời hạn có điều kiện chỉ được áp dụng đối với người đang chấp
hành hình phạt tù, hay nói cách khác, để được áp dụng tha tù trước thời hạn có điều
kiện thì người bị kết án phải chấp hành hình phạt tù được một thời gian nhất định
trong trại giam. Đây là một điểm phân biệt giữa tha tù trước thời hạn có điều kiện
và án treo. Về bản chất, “hai biện pháp này tương tự nhau, chỉ khác về thời điểm áp
dụng” với án treo 19.Về đặc điểm này, tác giả Mai Khắc Phúc cho rằng “án treo và
tha tù trước thời hạn có điều kiện là hai trường hợp miễn giảm trách nhiệm hình sự
có nhiều điểm tương đồng. Cả hai đều có tình chất pháp lý là biện pháp miễn chấp
hành hình phạt tù có điều kiện. Án treo được áp dụng trong quá trình giải quyết
trách nhiệm hình sự, cịn tha tù trước thời hạn có điều kiện được áp dụng trong quá
trình chấp hành án”20. Thời điểm áp dụng án treo là khi quyết định áp dụng hình
phạt tù, nghĩa là sau khi xét xử bị cáo, Hội đồng xét xử sẽ nghị án, xem xét các tình

tiết giảm nhẹ, nhân thân người phạm tội, quyết định hình phạt tù đối với người
19
20

Lê Thị Vân Anh (2014), tlđd (1), tr.22
Mai Khắc Phúc (2016), tlđd (5), tr. 43


16

phạm tội không quá 03 năm, và nếu thấy không cần thiết phải bắt chấp hành hình
phạt tù thì Tịa án ra quyết định hình phạt và cho hưởng án treo 21. Như vậy, trong
trường hợp được hưởng án treo thì người bị kết án chưa trãi qua một ngày chấp
hành hình phạt tù nào, chưa thi hành án phạt tù một thời gian nào trong các trại
giam, trại cải tạo người phạm tội, ngay sau khi bản án có hiệu lực pháp luật thì
người bị kết án theo quyết định của Tòa án được ngay lập tức hưởng án treo với
thời gian thử thách được ấn định từ 01 đến 05 năm. Còn đối với tha tù trước thời
hạn có điều kiện, như đã phân tích trên, thời điểm mà để được áp dụng tha tù trước
thời hạn có điều kiện thì người bị kết án phải đang thi hành án phạt tù trong trại
giam, đã chấp hành được một phần của mức án phạt tù đã tuyên trong bản án. Điều
này đảm bảo cho người bị kết án có thời gian cải tạo, chịu sự giám sát, quản chế,
sinh hoạt trong môi trường tù giam, mang lại hiệu quả đấu tranh, phòng ngừa tội
phạm.
Tuy là một biện pháp khoan hồng, nhưng tha tù trước thời hạn có điều kiện
cũng có những nội dung, điều kiện cần thiết, đáp ứng và phù hợp với yêu cầu đấu
tranh, phòng chống tội phạm, thể hiện ở chính tên gọi của biện pháp này, đó là tha
tù nhưng kèm theo đó là “có điều kiện” (cần phân biệt điều kiện để được áp dụng
biện pháp này, với điều kiện sau khi được áp dụng biện pháp tha tù là khác nhau),
không phải là “miễn chấp hành hình phạt tù cịn lại” 22.Bởi vì, thơng thường khi nói
đến ‘miễn” nghĩa là khơng buộc phải thực hiện một việc gì đó, thì người có thẩm

quyền sẽ xem xét dựa trên các quy định của pháp luật để quyết định “miễn” hay
“không miễn”; khi đáp ứng các yêu cầu nhất định và được “miễn” thì chủ thể khơng
bị buộc phải thực hiện việc đó nữa mà không cần kèm theo điều kiện nào 23. Đặc
điểm này giúp chúng ta phân biệt giữa biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện
với biện pháp miễn chấp hành hình phạt cịn lại ví dụ như trường hợp đại xá, đặc
xá24, sau khi được đại xá hoặc đặc xá thì người đó là một cơng dân bình thường,
bình đẳng trước pháp luật, họ khơng cịn bị ràng buộc bởi bất cứ nghĩa vụ nào,
nhưng đối với tha tù trước thời hạn “có điều kiện”, người bị kết án mặc dù khơng
phải chấp hành hình phạt tù cịn lại trong trại giam, trong các cơ sở giam giữ, nhưng
họ buộc phải thực hiện các nghĩa vụ, các “điều kiện” kèm theo nhất định “thay thế”
cho việc tiếp tục chấp hành hình phạt tù. Trường hợp vi phạm điều kiện thì người
21

Điều 65 Án treo Bộ luật hình sự năm 2015
Điều 62. Miển chấp hành hình phạt Bộ luật Hình sự 2015
23
Nguyễn Văn Hương (2016), tlđd (3), tr.17.
24
Điều 20 Luật Đặc xá
22


17

được tha tù sẽ phải chấp hành hình phạt tù còn lại của bản án (mà họ chưa chấp
hành), còn đối với người được áp dụng biện pháp miễn chấp hành hình phạt, vì họ
khơng có thời gian thử thách kèm theo các điều kiện thử thách, do đó, khi họ thực
hiện các hành vi vi phạm pháp luật sẽ được xem như một cơng dân bình thường, lúc
đó tùy vào hành vi của họ, mức độ thiệt hại, mức độ nguy hiểm và căn cứ vào pháp
luật cụ thể để xử lý hành chính hay xử lý hình sự. Tha tù trước thời hạn có điều kiện

giống miễn chấp hành hình phạt đều là biện pháp khoan hồng, khơng buộc người
kết án phải thi hành phần quyết định (còn lại) của bản án. Tuy nhiên, tha tù trước
thời hạn không phải là tha bổng, không phải là miễn chấp hành hình phạt tù cịn lại,
mà là miễn chấp hành hình phạt tù cịn lại có điều kiện. Quy định như vậy vừa thể
hiện tính nghiêm minh của luật pháp, vừa có tính răn đen đối người phạm tội. Nhìn
chung, điều kiện thử thách là những điều kiện do cơ quan có thẩm quyền áp dụng
biện pháp tha tù trước thời hạn quy định, đặt ra nhằm tạo sự ràng buộc đối với
những phạm nhân được trả tự do sớm, khơng chỉ để răn đe, trừng phạt mà cịn có
tác dụng giúp những người được tha tù sớm có quyết tâm sửa sai, tuân thủ pháp
luật, hạn chế nguyên nhân, điều kiện thực hiện tội phạm.
- Thứ ba, tha tù trước thời hạn có điều kiện khi áp dụng đối với người đang
chấp hành hình phạt tù vẫn phải đảm bảo mục đích của hình phạt là phịng ngừa
riêng và phòng ngừa chung
Việc quy định tha tù trước thời hạn thể hiện chính sách khoan hồng của nhà
nước thơng qua việc rút ngắn thời gian chấp hành hình phạt tù đối với người phạm
tội với những điều kiện nhất định. Tha tù trước thời hạn có điều kiện là một biện
pháp khoan hồng trong hệ thống các biện pháp miễn giảm trách nhiệm hình sự và
hình phạt. Cũng như các biện pháp miễn giảm trách nhiệm hình sự và hình phạt
khác, tha tù trước thời hạn có điều kiện vẫn phải đảm bảo mục đích của hình phạt là
phịng ngừa chung và phòng ngừa riêng.
1.4. Các trường hợp tha tù trước thời hạn có điều kiện
Tha tù trước thời hạn có điều kiện được quy định hầu hết trong Bộ luật hình
sự của mỗi quốc giavà các BLHS đều có quy định phân biệt giữa người phạm tội
thành niên và người phạm tội chưa thành niên và điều kiện áp dụng đối với người
thành niên và chưa thành niên phạm tội cũng khác nhau. Như vậy, tha tù trước thời
hạn trong luật hình sự các nước được chia thành tha tù trước thời hạn có điều kiện
với người thành niên và tha tù trước thời hạn có điều kiện với người chưa thành


18


niên. Căn cứ vào đó, pháp luật của mỗi quốc gia xây dựng một quy phạm pháp luật
điều chỉnh riêng biệt cho từng trường hợp cụ thể
- Trường hợp tha tù trước thời hạn có điều kiện với người thành niên: đây là
quy định chung nhất, thường có đầy đủ các nội dung, căn cứ như: điều kiện áp
dụng, điều kiện thử thách, thời gian thử thách, các trường hợp khơng được áp dụng,
thẩm quyền áp dụng... Đây cũng chính là đối tượng được áp dụng nhiều nhất, bởi
các phạm nhân thường là người thành niên phạm tội hoặc đã thành niên trong thời
gian chấp hành hình phạt tù.Người bị kết án đã thành niên có ý thức đầy đủ, có khả
năng tự chủ suy nghĩ bản thân, cho nên việc quy định tha tù trước thời hạn cần quy
định cụ thể, chính xác và chặt chẽ.
- Trường hợp tha tù trước thời hạn có điều kiện với người chưa thành niên:
đây là đối tượng ít về số lượng so với người đã thành niên bị kết án, việc quy định
điều kiện áp dụng biện pháp này có tính chất ít chặt chẽ hơn so với người đã thành
niên bị kết án.
1.5. Ý nghĩa, vai trò của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện
- Tha tù trước thời hạn có điều kiện là một biện pháp pháp lý tiến bộ và nhân
đạo, thể hiện sự khoan hồng của nhà nước, của xã hội, là sự cụ thể hóa chính sách
hình sự “trừng trị kết hợp với khoan hồng” đồng thời phù hợp với mục tiêu cải cách
tư pháp “đề cao hiệu quả phịng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người
phạm tội” được thể hiện trong Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ
Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020. Đối với người phạm tội đã
bị kết án bằng hình phạt tù, biện pháp này cần được ưu tiên áp dụng nếu đạt được
mục đích phịng ngừa riêng và phịng ngừa chung.
Đối với người phạm tội, việc bị trừng trị, cải tạo giáo dục họ bằng các hình
phạt theo quy định của pháp luật hình sự là cần thiết.Tuy nhiên, chúng ta cũng cần
nhìn nhận vấn đề ở một khía cạnh khác, đó là việc áp dụng các hình phạt (điển hình
là hình phạt tù) khơng chỉ đơn thuần là để trừng trị,đáp trả thích đáng những gì mà
người phạm tội đã gây ra cho xã hội, cộng đồng mà là chủ yếu là để cải tạo giáo dục
đối với họ. Tha tù trước thời hạn có điều kiện đáp ứng được cả yêu cầu về thể hiện

sự khoan hồng đối với người bị kết án nếu tích cục cải tạo để trở thành người lương
thiện và cả sự nghiêm khắc của nhà nước, của xã hội đối với người bị kết án khơng
tích cực tự cải tạo.
- Tha tù trước thời hạn có điều kiện cịn có ý nghĩa quan trọng trong việc
phịng ngừa tình trạng tái phạm của những người được hưởng biện pháp khoan hồng


19

này. Biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện ngồi việc cho phép những người
đang chấp hành hình phạt tù được quay trở lại với cuộc sống bình thường, được tái
hịa nhập cộng đồng thì quy định này cũng có những ràng buộc, những điều kiện
thử thách và thời gian thử thách nhất định, khi mà những người này vi phạm các
điều kiện của biện pháp này trong thời gian thử thách thì họ sẽ phải chịu những hậu
quả pháp lý là phải chấp hành hình phạt tù cịn lại mà đã được cho tha tù. Từ đó
hình thành cho họ ý thức tuân theo pháp luật, hạn chế việc tái phạm, phạm tội mới,
mang lại hiệu quả áp dụng tích cực.
- Tha tù trước thời hạn có điều kiện cịn có ý nghĩa đối với kinh tế - xã hội:
thông qua biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện sẽ mang lại những lợi ích về
kinh tế cho xã hội, điển hình như việc giảm bớt chi phí chấp hành hình phạt tù tại
các trại giam, tiết kiệm được ngân sách nhà nước dùng để chi phí cho việc cải tạo
phạm nhân, giảm các khoản chi phí như ăn, mặc, ở, sinh hoạt và chữa bệnh của
phạm nhân... nhưng vẫn đạt được mục đích của hình phạt.