Cảm nhận về bài thơ Bài ca phong cảnh Hương Sơn

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (735.17 KB, 7 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

BÀI VĂN MẪU LỚP 11

CẢM NHẬN VỀ BÀI THƠ BÀI CA PHONG CẢNH HƯƠNG SƠN

A. Sơ đồ gợi ý tóm tắt

B. Dàn bài chi tiết 
1. Mở bài

- Giới thiệu tác giả Chu Mạnh Trinh:

+ Chu Mạnh Trinh (1862 – 1905) là người đa tài: cầm, kì, thi, họa đều tinh thông.

- Giới thiệu về Hương Sơn: Hương Sơn thuộc huyện Mĩ Đức, tỉnh Hà Tây, một vùng sơn thủy
hữu tình, có động Hương Tích.

- Giới thiệu về bài thơ Bài ca phong cảnh Hương Sơn: Bài ca phong cảnh Hương Sơn của Chu
Mạnh Trinh được xem là áng thơ kiệt tác, được làm theo thể hát nói.

2. Thân bài

- Khổ 1: Giới thiệu khái quát về phong cảnh Hương Sơn.
+ Giọng điệu thơ trang trọng, từ điệu khoan thai:

Bầu trời cảnh Bụt,

Thú Hương Sơn ao ước bây lâu nay. 
Kìa non non, nước nước, mây mây, 
Đệ nhất động hỏi đây có phải?

 Một thiên nhiên mênh mơng chan hịa với màu sắc Phật giáo.

 “Kìa”: đại từ để trỏ một vật từ xa; ở trong văn cảnh biểu lộ sự ngạc nhiên trước cảnh tri
thiên nhiên hùng vĩ.

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

dẫn dụ khách vào một thế giới thiên nhiên kì vĩ hấp dẫn.

 Cảm xúc mà vần thơ tạo nên vừa hư vừa thực, lâng lâng mộng ảo

- Khổ giữa: Cảnh đẹp suối, rừng và tiếng chuông chùa qua cảm nhận của nhà thơ và du
khách.

+ Rừng là rừng Mai với trái mơ đặc sản của chùa Hương.

+ Tiếng chim hót thỏ thẻ – chậm rãi, nỉ non – gọi bầy tìm bạn, kết đơi.
+ Bầy chim trời vừa hót vừa mổ trái mơ.

+ Hình ảnh chim cúng trái là nét vẽ độc đáo, tài hoa.

+ Tiếng chuông như ru hồn khách tang hải, giật mình trong khoảnh khắc chìm sâu hơn vào
giấc mộng diệu huyền.

- Hai khổ thơ 3 và 4 tiếp theo là hai khổ đơi của bài hát nói.

+ Hương Sơn có biết bao cảnh đẹp nên thi sĩ phải sử dụng khổ đôi để diễn tả cảm xúc và
miêu tả cảnh vật.

+ Biện pháp tu từ liệt kê và điệp từ để tả, để vẽ, để tạo nên nhạc điệu trầm bổng của vần thơ.
+ Những vần thơ đầy màu sắc tả hang động: cảnh sắc ấy được tạo dựng nên bởi hóa cơng và
tài trí của con người:

Nhác trơng lên ai khéo vẽ hình

Đá ngũ sắc long lanh như gấm dệt.

+ Các từ láy: thăm thẳm, gập ghềnh gợi tả độ sâu, nét lượn cheo leo, khúc khuỷu của sườn
non, hang động

+ Những liên tưởng so sánh về nhũ đá trong các hang động biểu lộ niềm tự hào của nhà thơ
về đất nước và con người Việt Nam: yêu đời, yêu tạo vật, biết đem bàn tay khéo léo tô điểm
cảnh trí non sơng.

- Ba câu cuối gọi là khổ xếp của bài hát nói: Lịng hướng thiện của du khách đều hướng về
cửa từ bi của đạo Phật, ai cũng cảm thấy tự hào đối với giang sơn đất nước

+ Câu cuối chỉ có sáu từ gọi là câu keo.
+ Luật thơ đã qui định chặt chẽ như vậy.

+ Không gian nghệ thuật được miêu tả theo bước chân xa dần của đoàn người hành hương.
+ Câu keo lặp lại hai lần chữ “càng – càng trơng… càng u” -> nói lên cái thú vị đi hội chùa
Hương của nhân dân ta.

3. Kết bài

- Nêu tóm lược cảm nhận về chùa Hương: Lễ hội nói chung, hội chùa Hương nói riêng thể
hiện bản sắc vãn hóa dân gian Việt Nam vô cùng phong phú. Cảnh Hương Sơn vốn đã được
chúa Trịnh Sâm ngợi ca là Nam thiên đệ nhất động. Đó là một niềm thiên nhiên kì thú hữu
tình.

- Nhận xét tóm lược về bài thơ của Chu Mạnh Trinh: Giúp chúng ta hiểu thêm về vẻ đẹp hồn
thiêng núi sông của nước Việt Nam.

C. Bài văn mẫu

Đề bài: Cảm nhận về bài thơ Bài ca phong cảnh Hương Sơn

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Chu Mạnh Trinh (1862-1905) đậu tiến sĩ, nổi danh tài hoa phong nhà văn chương lỗi lạc, âm
nhạc, hội họa, kiến trúc đều tinh thông. Chu Mạnh Trinh là người vẽ kiểu, trùng tu chùa
Thiên Trù ở Hương Sơn. Thi sĩ Xuân Diệu đã xếp Chu Mạnh Trinh vào hàng ngũ những tao
nhân – tài tử – tài tình trong nền văn học Việt Nam thời cận đại.

Hương Sơn thuộc huyện Mĩ Đức, tỉnh Hà Tây, một vùng sơn thuỷ hữu tình có động Hương
Tích với nhiều chùa chiền tuyệt đẹp, được coi là “Nam thiên đệ nhất động”. Hội chùa Hương
là một lễ hội lớn nhất ở miền Bắc nước ta, kéo dài từ tháng giêng đến tháng ba âm lịch hàng
năm, có ngày đơng tới hàng vạn người. Thám hoa Vũ Phạm Hàm đã từng viết:

Người tai mắt kẻ nhân gian, 
Ai chẳng đến Hương Sơn thì cùng tục.

(Hương Sơn phong cảnh)

Thơ viết về Hương Sơn khá nhiều. Trong hàng trăm bài thơ của các thi sĩ thời cận đại và
hiện đại, bài thơ Hương Sơn phong cảnh ca của Chu Mạnh Trinh được xem là áng thơ kiệt
tác. Bài thơ được viết theo thể hát nói (đơi hai khổ giữa) gồm 19 câu thơ. Tính nhạc du
dương, cảnh đẹp thiên nhiên đượm mùi Thiền, được miêu tả và cảm nhận qua tâm hồn nghệ
sĩ tài hoa là nét đặc sắc của bài thơ này.

Khổ thơ đầu giới thiệu khái quát phong cảnh Hương Sơn được tả từ xa trong tầm mắt của
du khách. Giọng thơ trang trọng, từ điệu khoan thai thể hiện du khách vừa đi vừa đứng lại
ngắm cảnh và suy ngẫm:

Bầu trời cảnh Bụt,

Thú Hương Sơn ao ước bây lâu nay. 
Kìa non non, nước nước, mây mây,

Đệ nhất động hỏi đây có phải?

Một thiên nhiên mênh mơng chan hòa với màu sắc Phật giáo. Hương Sơn là thiên tạo nhưng
cũng là cảnh Bụt đã và đang vẫy gọi người đời. Đi lễ hội chùa Hương là thú vui, là niềm ước
ao bấy lâu nay của nhiều người.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

lâng lâng mộng ảo. Du khách như mở rộng tâm hồn chiếm lĩnh bầu trời cảnh Bụt kì quan tạo
hóa xây đắp đã bao đời nay, đã tơ điểm giang sơn gấm vóc.

Hương sơn là một vùng sơn thuỷ hữu tình có động Hương Tích với nhiều chùa chiền tuyệt
đẹp, được coi là “Nam thiên đệ nhất động”.

Khổ thơ tiếp theo trong bài hát nói gọi là khổ giữa, nhà thơ nói về suối, rừng và tiếng chuông
chùa. Ba chi tiết nghệ thuật này đều tô đậm nét đặc trưng của Hương Sơn. Rừng là rừng Mai
với trái mơ đặc sản của chùa Hương. Tiếng chim hót thỏ thẻ – chậm rãi, nỉ non – gọi bầy tìm
bạn, kết đơi. Bầy chim trời vừa hót vừa mổ trái mơ. Hình ảnh chim cúng trái là nét vẽ độc
đáo, tài hoa. Bầy chim mổ trái mơ như khách hàng hương đứng dưới mái chùa cổ trong
hang động đang khom lưng khấn vái trước mâm ngũ quả dâng trên bàn thờ Phật. Suối ở đây
là suối Yến. Chơi chùa Hương ai cũng phải đi đò dọc bến Đục suối Yến? Đàn cá nơi suối Yến
lững lờ bơi từ từ thong thả – như đang cùng du khách thưởng ngoạn cảnh trí. Cá nghe kinh
cũng là một hình ảnh sáng tạo, đầy chất thơ. Đây là hai câu thơ hay nhất trong bài hát nói:

Thỏ thẻ rừng Mai, chim cúng trái 
Lửng lơ khe Yến, cá nghe kinh.

Cảnh lâm tuyền hữu tình đăng đối hài hịa, có chim có cá, có khe Yến rừng Mai, tạo vật được
nhân hòa đượm mùi Thiền; Chim cúng trái, cá nghe kinh. Có âm thanh thỏ thẻ, có đường nét

lửng lơ. Nét vẽ vừa thanh vừa nhẹ thể hiện bút pháp điêu luyện của nghệ sĩ tài ba. Cũng tả
cảnh rừng mơ Hương Tích, một thi sĩ khác cảm nhận:

Trong bụi rậm đàn chim thỏ thẻ 
Dưới rừng xanh mấy chị tìm mơ 
Lá vàng man mác ngẩn ngơ…

(Hương Sơn phong cảnh — Vũ Phạm Hàm)

Lội suối trèo non… thăm thú chùa xưa, hang động nơi cảnh Bụt, bỗng một tiếng chuông chùa
xa đưa tới thoảng bên tai êm ái mơ hồ. Khách hành hương như trút đi bao nỗi ưu phiền
trong cuộc đời tang hải – bể dâu – đầy biến động, nhọc nhằn. Tiếng chuông như ru hồn
khách tang hải, giật mình trong khoảnh khắc chìm sâu hơn vào giấc mộng diệu huyền:

Thoảng bên tai một tiếng chày kình 
Khách tang hải giật mình trong giấc mộng.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

của hồn cảnh vật Hương Sơn Nam thiên đệ nhất động.

Hai khổ thơ 3 và 4 tiếp theo là hai khổ đôi của bài hát nói. Hương Sơn có biết bao cảnh đẹp
nên thi sĩ phải sử dụng khổ đôi để diễn tả cảm xúc và miêu tả cảnh vật. Du khách như đi dần
vào thế giới Hương Sơn, nơi bầu trời cảnh Bụt. Chu Mạnh Trinh dùng biện pháp tu từ liệt kê
và điệp từ để tả, để vẽ, để tạo nên nhạc điệu trầm bổng của vần thơ. Hai cập song hành với
bức tranh tứ bình nối tiếp hiện ra. Bốn chữ này vang lên như bốn nốt nhấn của khúc ca:

Này suôi Giải Oan, này chùa Cửa Võng 
Này am Phật Tích, này động Tuyết Quynh.

Sự phối thanh bằng, trắc ở hai tiếng chẵn (2, 4, 6, 8) trong hai câu thơ này cũng cho thấy bút
pháp già dặn, tài hoa của tác giả đế làm nối bật tính nhạc của bài hát nói. Hương Sơn có rất

nhiều di tích thắng cảnh nhưng Chu Mạnh Trinh chỉ giới thiệu bốn cảnh điển hình, chỉ gợi ra
mà không tả. Suối Giải Oan, chùa Cửa Võng, am Phật Tích, động Tuyết Quynh mỗi di tích mỗi
thắng cảnh đều đem đến cho ta nhiều liên tưởng và hướng thiện lòng người hành hương. Ai
cũng cảm thấy mình đang cùng nhà thơ chan hịa vào cảnh Bụt, được sống lại giây phút mà
chỉ có bầu trời, cảnh Bụt nơi Hương Sơn mới ban phát cho mình. Cảm hứng tín ngưỡng về
đạo Phật được thể hiện qua những vần thơ nói về suối, chùa, am, động như mời gọi du
khách, lắng nghe tiếng chuông chùa xa đưa lại mà ngạc nhiên, mà ngỡ ngàng…

Chu Mạnh Trinh có những vần thơ đầy màu sắc tả hang động. Cảnh sắc ấy được tạo dựng
nên bởi hóa cơng và tài trí của con người:

Nhác trơng lên ai khéo vẽ hình 
Đá ngũ sắc long lanh như gấm dệt.

Những liên tưởng so sánh về nhũ đá trong các hang động biểu lộ niềm tự hào của nhà thơ về
đất nước và con người Việt Nam: yêu đời, yêu tạo vật, biết đem bàn tay khéo léo tơ điểm
cảnh trí non sơng.

Hương Sơn có đường lên trời có hang xuống âm ti địa ngục dẫn khách hành hương du nhập
vào thế giới siêu thoát. Cảnh được tả từ xa tới gần, từ khái quát đến cụ thể, từ cao xuống
thấp, từ thấp lên cao, huyền ảo. Các từ láy: thăm thẳm, gập ghềnh gợi tả độ sâu, nét lượn
cheo leo, khúc khuỷu của sườn non, hang động mà du khách lần bước vượt qua để hòa nhập
với thiên nhiên, để chiếm lĩnh cái hồn của cảnh bụt. Phép đảo ngữ đã làm nổi bật cái độ sâu
thăm thẳm của hang động, cái nét gập ghềnh của những sườn non, những thang mây cao
vút:

Thăm thẳm một hang lồng bóng nguyệt. 
Gập ghềnh mấy lối uốn thang mây.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

tài hoa. Cảnh đẹp mang tình người và hồn người, đáng yêu và đáng nhớ. Hương Sơn là mảnh

hồn thiêng liêng sông núi, là gấm hoa giang sơn. Mọi di tích cảnh đẹp chùa chiền hang động,
suối Yến, rừng Mai, am Phật Tích… tuy hùng vĩ, đượm mùi Thiền nhưng không xa lạ cõi trần.
Khách hành hương không hề cảm thấy rợn ngợp nhỏ bé, trái lại ln ln tìm thấy niềm vui
hịa nhập chiêm ngưỡng. Con người đã tìm thấy niềm vui trong thiên nhiên. Tình yêu thiên
nhiên cũng là tình yêu quê hương đất nước:

Chừng giang sơn còn đợi ai đây, 
Hay tạo vật khéo ra tay xếp đặt.

Ở trên tác giả đã viết: ai khéo vẽ hình, ở dưới lại nói: hay tạo hóa khéo ra tay xếp đặt. Có biết
Chu Mạnh Trinh là người từng đem tiền của, công sức, tài năng ra trùng tu chùa Thiên Trù,
tạc tượng đúc chuông… mới cảm nhận được một chữ ai đáng tự hào kín đáo đã hai lần xuất
hiện trong bài thơ này.

Ba câu cuối gọi là khổ xếp của bài hát nói. Câu cuối chỉ có sáu từ gọi là câu keo. Luật thơ đã
qui định chặt chẽ như vậy. Không gian nghệ thuật được miêu tả theo bước chân xa dần của
đoàn người hành hương. Họ vừa đi vừa ngắm cảnh, miệng tụng kinh, tay lần tràng hạt.
Khơng khí thành kính trang nghiêm. Lịng hướng thiện của du khách đều hướng về cửa từ bi
của đạo Phật, ai cũng cảm thấy tự hào đối với giang sơn đất nước:

Lần tràng hạt niệm nam mô Phật 
Cửa từ bi công đức biết là bao! 
Càng trông phong cảnh càng yêu.

Câu keo lặp lại hai lần chữ càng – càng trông… càng yêu – nói lên thật hay cái thú vị đi hội
chùa Hương của nhân dân ta. Chẳng có cách nào nói hay hơn, hồn nhiên hơn và đậm đà hơn
cách nói của Chu Mạnh Trinh vậy.

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Website HOC247 cung cấp một môi trường học trực tuyến sinh động, nhiều tiện ích thơng minh, 
nội dung bài giảng được biên soạn công phu và giảng dạy bởi những giáo viên nhiều năm kinh

nghiệm, giỏi về kiến thức chuyên môn lẫn kỹ năng sư phạm đến từ các trường Đại học và các 
trường chuyên danh tiếng.

I. Luyện Thi Online

- Luyên thi ĐH, THPT QG: Đội ngũ GV Giỏi, Kinh nghiệm từ các Trường ĐH và THPT danh tiếng xây 
dựng các khóa luyện thi THPTQG các mơn: Tốn, Ngữ Văn, Tiếng Anh, Vật Lý, Hóa Học và Sinh Học. 
- Luyện thi vào lớp 10 chun Tốn: Ơn thi HSG lớp 9 và luyện thi vào lớp 10 chuyên Toán các

trường PTNK, Chuyên HCM (LHP-TĐN-NTH-GĐ), Chuyên Phan Bội Châu Nghệ An và các trường Chuyên 
khác cùng TS.Trần Nam Dũng, TS. Pham Sỹ Nam, TS. Trịnh Thanh Đèo và Thầy Nguyễn Đức Tấn.

II. Khoá Học Nâng Cao và HSG

- Toán Nâng Cao THCS: Cung cấp chương trình Tốn Nâng Cao, Tốn Chun dành cho các em HS THCS
lớp 6, 7, 8, 9 u thích mơn Tốn phát triển tư duy, nâng cao thành tích học tập ở trường và đạt điểm tốt
ở các kỳ thi HSG.

- Bồi dưỡng HSG Tốn: Bồi dưỡng 5 phân mơn Đại Số, Số Học, Giải Tích, Hình Học và Tổ Hợp dành cho 
học sinh các khối lớp 10, 11, 12. Đội ngũ Giảng Viên giàu kinh nghiệm: TS. Lê Bá Khánh Trình, TS. Trần 
Nam Dũng, TS. Pham Sỹ Nam, TS. Lưu Bá Thắng, Thầy Lê Phúc Lữ, Thầy Võ Quốc Bá Cẩn cùng đơi HLV đạt 
thành tích cao HSG Quốc Gia.

III. Kênh học tập miễn phí

- HOC247 NET: Website hoc miễn phí các bài học theo chương trình SGK từ lớp 1 đến lớp 12 tất cả các 
môn học với nội dung bài giảng chi tiết, sửa bài tập SGK, luyện tập trắc nghiệm mễn phí, kho tư liệu tham
khảo phong phú và cộng đồng hỏi đáp sôi động nhất.

- HOC247 TV: Kênh Youtube cung cấp các Video bài giảng, chuyên đề, ôn tập, sửa bài tập, sửa đề thi miễn

phí từ lớp 1 đến lớp 12 tất cả các mơn Tốn- Lý - Hố, Sinh- Sử - Địa, Ngữ Văn, Tin Học và Tiếng Anh.