SỎI mật (nội KHOA SLIDE) (chữ biến dạng do slide dùng font VNI times, tải về xem bình thường)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (667.63 KB, 50 trang )
SỎI MẬT
I.GIẢI PHẪU VÀ SINH LÝ
1. ĐƯỜNG MẬT
Bắt đầu từ các tiểu quản mật trong gan đổ
vào ống
mật nhỏ rồi vào ống mật lớn hơn. Các ống
mật lớn hơn này sẽ đổ vào ống gan phải và
ống gan trái, rồi 2 ống này đổ vào ống gan
chung ở rốn gan. Ống túi mật hợp với ống
gan chung tạo thành ống mật chủ
Ống mật chủ dài 8 cm, đường kính 0,5-0,9 cm, đi
ngay phía sau D1 tá tràng, qua 1 rãnh trong đầu
tụy, rồi đổ vào D2 tá tràng chỗ bóng vater.
Đầu ngoài của ống tụy có thể hợp với ống
mật chủ trước khi cùng đổ vào bóng vater
I.GIẢI PHẪU VÀ SINH LÝ
2. TÚI MẬT
-1 tạng rỗng hình quả lê, kích thước 4x8 cm, thể
tích 30-50ml
- Nằm trong hố ở bề mặt gan , ngay đường phân
cách thùy gan trái và thùy gan phải. Khi bị
viêm cấp tính, túi mật giãn ra làm đáy túi
mật có thể tiếp cận với thành bụng phía trước
vùng hạ sườn phải gần sụn sườn thứ 9 và 10,
làm xuất hiện dấu hiệu Murphy (+). Ở phía sau,
túi mật tiếp giáp với D1 và D2 tá tràng, với
góc gan của đại tràng. Khi viêm cấp, túi mật
căng dãn có thể tạo thành đường rò tự phát
vào các tạng rỗng này
I.GIẢI PHẪU VÀ SINH LÝ
2. DỊCH MẬT
- Mật, do tế bào gan sản xuất khoảng 600mL
mỗi ngày
-Thành phần gồm : nước, chất điện giải,
muối mật, cholesterol, phospholipids, bilirubin, và
các chất hữu cơ hoà tan khác
- Túi mật dự trữ và cô đặc mật trong lúc
đói.
- Khoảng 90% nước và các chất điện giải
được hấp thu qua biểu mô túi mật, làm cho
dịch mật chứa rất nhiều các chất hữu cơ.
- Sự phân tầng theo sự khác biệt về tỷ trọng
được cho là đóng vai trò quan rọng trong sự hình
thành sỏi mật
2.ĐẠI CƯƠNG
● Sự hiện diện sỏi trong hệ thống đường mật.
● Sỏi được tạo thành từ sự kết tủa các thành
phần không hoà tan trong mật : cholesterol, các
phân tử bilirubin đã được trùng hợp
( polymerized), sắc tố mật, muối calcium và
proteins
● Ở phương Tây : đa số là sỏi Cholesterol được
thành lập trong túi mật. Thường gặp ở phụ
nữ lớn tuổi, béo phì
● Ở Hoa kỳ, sỏi mật là 1 vấn đề sức khỏe
quan trọng, có khoảng 20% dân số bị sỏi mật
● Ở châu Á : đa số là sỏi sắc tố mật được
thành lập trong ống gan và đường dẫn mật, do
2. ĐẠI CƯƠNG
● Có 3 loại sỏi: cholesterol, sắc tố đen, sắc tố
nâu.
● Sỏi Cholesterol có thể rất to ( d> 2,5 cm), đơn
độc, hay là sỏi với thành phần hỗn hợp ( có
>70% cholesterol), nhiều sỏi, trơn láng và có
nhiều góc cạnh. Sỏi được can-xi hoá từ ngoại
biên.
● Sỏi sắc tố đen và sỏi sắc tố nâu chứa ít
hơn 25% cholesterol, nhiều sỏi và không đồng
đều. Thành phần sỏi: polymerized bilirubin, muối
calcium (bilirubinate, phosphate và acid béo). Sỏi
được can-xi hóa ở trung tâm
● Sỏi có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm
Phân loại sỏi mật
Vị trí
TP chính
Cholesterol
tố
TM,nâu
OM
Sắc tố đen
TM, OM
Cholesterol
Sắc
OM
đồng phân sắc tố
Calcium
Bilirubin
Bilirubinate
Độ cứng
dễ vỡ
Crystalline
cứng
mềm,
60%
0%
có nhân
% cản quang15%
Có nhiễm trùng
thường
Bệnh khác
hiếm
có
hiếm
tán huyết, xơ gan tắc mật
3.DỊCH TỄ HỌC
● Vào những năm trước:
Sỏi OMC có tỷ lệ rất cao (80 -90%)
Sỏi túi mật có tỷ lệ rất thấp ( # 10%)
Các nước phương Tây , chủ yếu là sỏi túi mật
(60%)
Có sự khác biệt về cơ chế sinh sỏi ở các nước
vùng nhiệt đới và các nước phương Tây
● Những năm gần đây:
Sỏi túi mật có tỷ lệ tăng lên rất nhiều ( 5060%)
Sỏi OMC có tỷ lệ giảm xuống (30-40%)
Siêu âm bụng phát hiện rất nhiều sỏi TM
4. SỰ HÌNH THÀNH SỎI MẬT
A.SỎI CHOLESTEROL
∀ ♦YẾU TỐ NGUY CƠ :
1. Di truyền:
- Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng
- Tần suất mắc bệnh thay đổi ở những dân
tộc khác nhau
- Có sự liên hệ chặt chẽ giữa độ bão hoà
cholesterol trong dịch mật với sự tạo sỏi
- Phụ nữ dân tộc Pima Indian có tỉ lệ bệnh
là 80 %
2. Tuổi
A.SỎI CHOLESTEROL
♦ YẾU TỐ NGUY CƠ :
3. Phái :
Phái nữ, bắt đầu từ tuổi dậy thì, có nguy cơ
gấp 2 -3 lần có sỏi mật hơn phái nam
4. Thai kỳ:
Tình trạng quá bão hoà của dịch mật làm
giảm chức năng co bóp của túi mật trong
suốt thai kỳ do tăng nồng độ các nội tiết tố
của thai kỳ → làm tăng tỉ lệ có sỏi mật
5. Dùng estrogen và progesterone ngoại sinh:
-Tỉ lệ có sỏi mật tăng lên ở người uống
thuốc ngừa thai, điều trị thay thế bằng nội
tiết tố sinh dục nữ ở phụ nữ mãn kinh.
- Khi dùng các thuốc này làm giảm tiết mật
A.SỎI CHOLESTEROL
♦ YẾU TỐ NGUY CƠ
6. Đái tháo đường
Tỉ lệ có sỏi mật tăng do béo phì và tăng
tiết cholesterol trong dịch mật
7. Béo phì
Mật của người béo phì dễ tạo sỏi hơn do tăng
tổng hợp cholesterol nên tăng thải tiết
cholesterol vào dịch mật
8. Giảm cân nhanh:
Bất kể phương pháp giảm cân là kiểu gì, có
đến 25% BN giảm cân nhanh sẽ có sỏi mật
có triệu chứng. Khi giảm cân nhanh , cholesterol
dược huy động từ mô mõ ngoại biên và tăng
tiết vào dịch mật → quá bão hòa cholesterol
9. Tăng lipid máu
A.SỎI CHOLESTEROL
♦ YẾU TỐ NGUY CƠ :
11.Bệnh lý hồi tràng, có cắt đoạn ruột
12. Dùng thuốc :
-Clofibrate dùng trong điều trị tăng lipid máu
13. Chế độ ăn
-Chế độ ăn giàu calori, giàu acid béo chưa
bão hoà làm tăng nguy cơ tạo sỏi
-Chế độ ăn giảm cân nhanh
14. Nuôi ăn bằng đường tónh mạch
- Áp dụng lâu dài →Túi mật bị ứ đọng → tạo
sỏi bùn, sỏi viên
. ♦ SỰ HÌNH THÀNH SỎI TÚI MẬT
-Mật được bài tiết từ tế bào gan
-Dung tích túi mật # 30-60 ml
-Dịch trong túi mật cô đặc gấp 5-20 lần mật
trong OMC
-Thành phần mật chứa trong túi mật gồm :
+ muối mật ( 50%)
+ nước
+ chất điện giải
+ cholesterol, bilirubin, lecithin
-Cholesterol không hoà tan trong nước
-Trong túi mật, cholesterol hợp với muối mật và
lecithin thành những micelle hoà tan trong nước
♣Khi nồng độ cholesterol trong dịch mật tăng
lên, có thể do tế bào gan tăng tiết cholesterol
hay do niêm mac túi mật tăng hấp thu nước
♣Khi nồng độ lecithin và muối mật giảm xuống
( do tăng hấp thu hay do viêm biểu mô túi mật
→ Tinh thể cholesterol hình thành và tạo nên sỏi
cholesterol
