Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 giải toán có lời văn

<span class='text_page_counter'>(1)</span>A. Đặt vấn đề I.Lêi më ®Çu. Cïng víi c¸c m«n häc kh¸c ë bËc tiÓu häc, m«n To¸n cã vai trß v« cïng quan trọng, nó giúp học sinh nhận biết được số lượng và hình dạng không gian của thế giới hiện thực, nhờ đó mà học sinh có những phương pháp, kĩ năng nhận thøc mét sè mÆt cña thÕ giíi xung quanh. M«n to¸n cßn gãp phÇn rÌn luyÖn phương pháp suy luận, suy nghĩ đặt vấn đề và giải quyết vấn đề; góp phần phát triển óc thông minh, suy nghĩ độc lập, linh động, sáng tạo cho học sinh. Mặt kh¸c, c¸c kiÕn thøc, kÜ n¨ng m«n to¸n ë tiÓu häc cßn cã nhiÒu øng dông trong đời sống thực tế. Qua thực tế giảng dạy ở các khối lớp, đặc biệt nhiều năm đứng lớp ở khối 3, tôi thấy: Toán có lời văn có vị trí rất quan trọng trong chương trình Toán ở trường tiểu học. Các em được làm quen với toán có lời văn ngay từ lớp một, đặc biệt ở học kì 2 lớp một các em đã viết lời giải cho phép tính… Vì vậy đây cũng là một vấn đề mà chúng tôi luôn luôn trao đổi, thảo luận trong những buổi sinh hoạt chuyên môn, tích luỹ nghiệp vụ do nhà trường tổ chức. Làm thế nào để học sinh hiểu được đề toán, viết được tóm tắt, nêu được câu lời giải hay, phép tính đúng. Điều đó đòi hỏi rất nhiều công sức và sự nỗ lực không biết mệt mỏi của người giáo viên đứng lớp . Là một giáo viên đã có nhiều năm trực tiếp chủ nhiệm và giảng dạy ở khối lớp 3, qua kinh nghiệm của bản thân và học hỏi, trao đổi kinh nghiệm cùng đồng nghiệp, tôi đã rút ra được: “ Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 giải toán có lời văn” để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học của nhà trường nói chung và đối với học sinh lớp 3 nói riêng. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu sÏ kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt, t«i rÊt mong được sự góp ý, nhận xét của Hội đồng khoa học, của các đồng nghiệp. II. Lý DO CHäN §Ò TµI. 1. C¬ së lý luËn.. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Gi¶i to¸n cã lêi v¨n thùc chÊt lµ nh÷ng bµi to¸n thùc tÕ, néi dung bµi to¸n được thông qua những câu văn nói về những quan hệ, tương quan và phụ thuộc, có liên quan tới cuộc sống thường xảy ra hàng ngày. Cái khó của bài toán có lời văn chính là ở chỗ làm thế nào để lược bỏ được những yếu tố về lời văn đã che ®Ëy b¶n chÊt to¸n häc cña bµi to¸n. Hay nãi mét c¸ch kh¸c lµ lµm sao ph¶i chØ ra được các mối quan hệ giữa các yếu tố toán học chứa đựng trong bài toán và tìm được những câu lời giải phép tính thích hợp để từ đó tìm được đáp số của bài to¸n. Nhưng làm thế nào để học sinh hiểu và giải toán theo yêu cầu của chương trình mới, đó là điều cần phải trao đổi nhiều đối với chúng ta – những người trực tiÕp gi¶ng d¹y cho c¸c em nhÊt lµ viÖc: §Æt c©u lêi gi¶i cho bµi to¸n. Như chúng ta đã biết: Trước cải cách giáo dục thì đến lớp 4, các em mới phải viết câu lời giải, còn những năm đầu cải cách giáo dục thì đến học kì 2 của lớp 3 mới phải viết câu lời giải…Nhưng với yêu cầu đổi mới của giáo dục thì hiện nay ngay từ lớp 1 học sinh đã được yêu cầu viết câu lời giải, đây quả là một bước nhảy vọt khá lớn trong chương trình toán. Nhưng nếu như nắm bắt được cách giải toán ngay từ lớp 1, 2, 3 thì đến các lớp trên các em dễ dàng tiếp thu, nắm bắt và gọt giũa, tôi luyện để trang bị thêm vào hành trang kiến thức của mình để tiếp tôc häc tèt ë c¸c líp sau. 2. C¬ së thùc tiÔn. Ta thấy rằng, giải toán ở tiểu học trước hết là giúp các em luyện tập, vận dụng kiến thức , các thao tác thực hành vào thực tiễn. Qua đó, từng bước giúp học sinh phát triển năng lực tư duy, rèn luyện phương pháp suy luận lôgíc . Thông qua giải toán mà học sinh rèn luyện đượcphong cách của người lao động míi: Lµm viÖc cã ý thøc, cã kÕ ho¹ch, s¸ng t¹o vµ h¨ng say, miÖt mµi trong c«ng viÖc. Thùc tÕ qua nhiÒu n¨m trùc tiÕp gi¶ng d¹y ë khèi líp 3, t«i nhËn thÊy häc sinh khi giải các bài toán có lời văn thường rất chậm so với các dạng bài tập khác. Các em thường lúng túng khi đặt câu lời giải cho phép tính, có nhiều em lµm phÐp tÝnh chÝnh x¸c vµ nhanh chãng nh­ng kh«ng lµm sao t×m ®­îc lêi gi¶i đúng hoặc đặt lời giải không phù hợp với đề toán đặt ra. Chính vì thế nhiều khi. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> dạy học sinh đặt câu lời giải còn vất vả hơn nhiều so với dạy trẻ thực hiện các phép tính ấy để tìm ra đáp số. Việc đặt lời giải là một khó khăn lớn đối với một số em học sinh. Các em mới chỉ đọc được đề toán chứ chưa hiểu được đề, chưa trả lời các câu hỏi thầy nêu: Bài toán cho biết gì ?...Đến khi giải toán thì đặt câu lời giải chưa đúng, chưa hay hoặc không có câu lời giải…Những nguyên nhân trên không thể đổ lỗi về phía học sinh 100% được mà một phần lớn đó chính là các phương pháp, cách áp dụng, truyền đạt của những người thầy. Đây cũng là lý do mà tôi chọn đề tài này, mong tìm ra những giải pháp nh»m gãp phÇn n©ng cao kÜ n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 3 nãi riêng và trong môn toán 3 nói chung. Để từ đó, các em có thể thành thạo hơn với nh÷ng bµi to¸n cã lêi v¨n khã vµ phøc t¹p ë c¸c líp trªn. III. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu. 1. Thùc tr¹ng vÒ kÜ n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n cña häc sinh líp 3. a. Thực trạng chung của nhà trường. * ThuËn lîi: - Nhà trường được sự quan tâm của chính quyền địa phương, của hội phụ huynh häc sinh. - Ban giám hiệu nhà trường năng nổ nhiệt tình, sáng tạo luôn chỉ đạo sát sao viÖc d¹y häc cña gi¸o viªn vµ häc sinh. - Đội ngũ giáo viên trong trường luôn nhiệt tình giảng dạy, yêu nghề mến trẻ . - Về học sinh: nhìn chung các em đều ngoan, có ý thức vươn lên trong học tËp. - Bên cạnh những thuận lợi trên nhà trường còn gặp phải không ít khó khăn. * Khã kh¨n: - Là một xã dân cư chủ yếu sống bằng nghề nông, đời sống kinh tế còn nhiều khó khăn . chính điều đó đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc học tập cũng như chất lượng học tập của các em. - Nhiều gia đình đi làm ăn xa gửi con cho ông bà chăm sóc do ông bà đã già yÕu nªn kh«ng qu¸n xuyÕn ®­îc viÖc häc hµnh cña c¸c ch¸u.. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> - Do t©m lý chung cña häc sinh tiÓu häc cßn ham ch¬i nªn viÖc häc hµnh cña các em nếu không có sự giám sát chặt chẽ của gia đình thì khó có hiệu quả cao. - Về cơ sở vật chất của nhà trường: Tuy nhà trường đã có đủ phòng học nhưng thiết bị nhà trường còn có nhiều hạn chế. - Về đội ngũ giáo viên: Nhà trường có đội ngũ giáo viên nhiệt tình giảng dạy song còn gặp nhiều khó khăn do trình độ giáo viên còn chưa đồng đều. b. Thùc tr¹ng cña líp. Năm học 2007 - 2008 tôi được phân công giảng dạy lớp 3a trường tiểu học Xu©n Quang. Lớp 3a do tôi chủ nhiệm và giảng dạy có 24 học sinh. Trong đó: - Con c¸n bé c«ng chøc: 1 em. - Con gia đình nông nghiệp: 23 em. - Nam: 11 em; n÷: 13 em. Các em ở rải rác khắp các thôn trong xã, có nhiều học sinh ở xa trường nên việc đi lại của các em gặp rất nhiều khó khăn điều đó cũng ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng học tập của các em. - Qua thực tế giảng dạy và thảo luận cùng đồng nghiệp, tôi nhận thấy: + Việc tóm tắt, tìm hiểu đề đang còn nhiều khó khăn đối với một số học sinh trung bình và yếu của lớp 3. Vì kĩ năng đọc thành thạo của các em chưa cao, nên các em đọc được đề toán và hiểu đề còn thụ động, chậm chạp… + Thùc tÕ trong mét tiÕt d¹y 35 phót, thêi gian d¹y kiÕn thøc míi mÊt nhiÒu – phần bài tập hầu hết là ở cuối bài nên thời gian để luyện nêu đề, nêu câu trả lời không được nhiều mà học sinh chỉ thành thạo việc đọc đề toán. 2. KÕt qu¶, hiÖu qu¶ cña thùc tr¹ng ban ®Çu. Tôi đã khảo sát kĩ năng giải toán của 24 học sinh lớp 3a và thu được kết qu¶ nh­ sau: SÜ sè. Gi¶i thµnh th¹o. KÜ n¨ng gi¶i chËm. Ch­a n¾m ®­îc c¸ch gi¶i. 24 em. 7 em = 29,2 %. 9 em = 37,5 %. Lop3.net. 8 em = 33,3%.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Từ thực trạng trên, để công việc đạt hiệu quả tốt hơn, giúp các em học sinh có hứng thú trong học tập, nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường, tôi đã mạnh dạn cải tiến nội dung, phương pháp trong giảng dạy như sau:. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> B. Giải quyết vấn đề * c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn. 1. Häp phô huynh – Thèng nhÊt biÖn ph¸p gi¸o dôc. Chúng ta đều biết học sinh tiểu học nói chung và học sinh lớp 3 nói riêng đến trường còn phụ thuộc hoàn toàn vào sự quan tâm, nhắc nhở của cha mẹ và thầy c«. C¸c em ch­a cã ý thøc tù gi¸c häc tËp, chÝnh v× vËy gi¸o dôc ý thøc tÝch cùc häc tËp cho c¸c em lµ mét yÕu tè kh«ng kÐm phÇn quan träng gióp c¸c em häc tèt h¬n. Trong một lớp học, lực học của các em không đồng đều, ý thức học của nhiều em chưa cao. Để thực hiện tốt cuộc vận động “ Hai không” của ngành gi¸o dôc vµ gióp cho phô huynh cã biÖn ph¸p phï hîp trong viÖc gi¸o dôc con cái, tôi đã mạnh dạn trao đổi với phụ huynh học sinh về chỉ tiêu phấn đấu của lớp và những yêu cầu cần thiết giúp các em học tập như: Mua sắm đầy đủ sách vở, đồ dùng – cách hướng dẫn các em tự học ở nhà, đặc biệt nhất là đối với các «ng bè vµo buæi tèi cè g¾ng bít ®i mét chót thêi gian chuyÖn trß víi b¹n bÌ, t¾t (vặn nhỏ đài, ti vi) dành thời gian nhắc nhở, quan tâm cho các em học tập….Rất mừng là đa số phụ huynh đều nhiệt liệt hoan nghênh biện pháp trên vì lâu nay các phụ huynh còn đang vướng mắc nhiều về cách dạy học cho các em – Sách gi¸o khoa míi cßn nhiÒu kÝ hiÖu, c¸c lÖnh, yªu cÇu cña s¸ch, phô huynh ch­a râ yêu cầu bài tập; nhiều gia đình người mẹ bận việc mà người bố ngại hướng dẫn con nªn viÖc häc cña con c¸i ch­a ®­îc tËp trung chó ý. Riªng trong phÇn bµi tập của sách Toán, tôi hướng dẫn phụ huynh cách dạy các em luyện nêu miệng các đề toán, luyện nói và trả lời nhiều… Tuy nhiên, cuộc họp phụ huynh lần này vẫn còn một số gia đình vắng mặt do có việc đột xuất, do chưa thấy hết được tầm quan trọng của việc học, và do điều kiện gia đình còn nhiều khó khăn nên phó mặc việc học của con cái cho giáo viên, cho nhà trường. Đối với những phụ huynh vắng mặt này, tôi tìm cách gặp gỡ, trao đổi tại nhà. Các gia đình này phần lớn trình độ văn hoá của bố mẹ kh«ng cã, thËm chÝ hä kh«ng biÕt c¸ch d¹y con nh­ thÕ nµo n÷a mµ chØ biÕt nh¾c nhë con: “Häc bµi ®i” råi con häc g×, lµm g× ë bµn häc bè mÑ còng kh«ng. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> hay…Đối với những em này, tôi phải hướng dẫn nhiều hơn ở lớp để về nhà các em tù häc. Mét sè häc sinh thiÕu S¸ch gi¸o khoa vµ Vë bµi tËp, t«i gÆp gì trao đổi với phụ huynh, động viên họ mua sách (sách cũ cũng được) tạo điều kiện cho con em häc tËp; t«i trùc tiÕp kªu gäi nh÷ng em häc sinh cò (líp 3 n¨m ngoái) ủng hộ số sách cũ của các em cho nhà trường để nhà trường giúp đỡ những em có hoàn cảnh gia đình khó khăn. Còn vở bài tập tôi cho phô tô lại cho nh÷ng em thiÕu, v× kh«ng cã vë bµi tËp c¸c em sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n khi lµm bài tập nhất là trong khi kĩ năng đọc, viết chưa tốt như: em Chung, em Sơn, em Träng Hïng, em HiÕu… 2. ChuÈn bÞ cho viÖc gi¶i to¸n. §Ó gióp cho häc sinh cã kÜ n¨ng thµnh th¹o trong viÖc gi¶i to¸n th× chóng ta không chỉ hướng dẫn học sinh trong giờ toán mà một yếu tố không kém phần quan trọng đó là luyện kĩ năng nói trong giờ Tiếng việt. * Chúng ta đã biết học sinh lớp 3, đặc biệt là một số em học lực trung bình – yếu còn thụ động, rụt rè trong giao tiếp. Chính vì vậy , để các em mạnh dạn tự tin khi phát biểu, trả lời người giáo viên cần phải: luôn luôn gần gũi, khuyến khích các em giao tiếp, tổ chức các trò chơi học tập, được trao đổi, luyện nói nhiÒu trong c¸c giê TiÕng viÖt gióp c¸c em cã vèn tõ l­u th«ng; trong c¸c tiÕt häc c¸c em cã thÓ nhËn xÐt vµ tr¶ lêi tù nhiªn, nhanh nhÑn mµ kh«ng rôt rÌ, tù ti. Bên cạnh đó, người giáo viên cần phải chú ý nhiều đến kĩ năng đọc cho học sinh: Đọc nhanh, đúng, tốc độ, ngắt nghỉ đúng chỗ giúp học sinh có kĩ năng nghe, hiểu ®­îc nh÷ng yªu cÇu mµ c¸c bµi tËp nªu ra. Tãm l¹i: §Ó gióp häc sinh gi¶i to¸n cã lêi v¨n thµnh th¹o, t«i lu«n lu«n chú ý rèn luyện kĩ năng nghe, nói, đọc, viết cho các học sinh trong các giờ học Tiếng Việt, bởi vì học sinh đọc thông, viết thạo là yếu tố “đòn bẩy” giúp học sinh hiểu rõ đề và tìm cách giải toán một cách thành thạo.  Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y t«i thÊy kh¶ n¨ng suy luËn cña häc sinh cßn kÐm. Học sinh chưa có kỹ năng phân tích - tổng hợp trước một đề toán. Khả năng chuyển bài toán hợp về các bài toán đơn còn yếu. Khi giải toán các em chưa tập hîp ®­îc kiÕn thøc, nhiÒu em lóng tóng kÓ c¶ mét sè em cã lùc häc kh¸.§iÒu đáng chú ý ở đây là cách đặt lời giải cho phép tính, rất nhiều em chưa biết cách. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> đặt lời giải hoặc lời giải đặt chưa hợp lý. Do các em không được uốn nắn, luyện tËp nhiÒu trong qu¸ tr×nh häc. Như vậy nguyên nhân cơ bản dẫn đến các em không làm được bài làm là: Năng lực tư duy của các em phát triển không đồng đều, khả năng suy luận còn rất kém. Mặc dù giáo viên đã hướng dẫn các em nêu đề toán, tìm hiểu đề và gợi ý nªu miÖng lêi gi¶i nh­ng c¸ch tr×nh bµy, sù trau chuèt lêi gi¶i cña c¸c em ch­a được thành thạo. Hiểu được những thiếu sót đó của các em , ở những tiết toán có bài toán giải tôi thường dành nhiều thời gian hơn để hướng dẫn kĩ và kết hợp tr×nh bµy mÉu nhiÒu bµi gióp c¸c em ghi nhí vµ h×nh thµnh kÜ n¨ng. Ví dụ: Sau khi đọc đề toán ở trang 50 SGK Toán 3. “ Thùng thứ nhất đựng 18 l dầu, thùng thứ hai đựng nhiều hơn thùng thứ nhất 6l dầu. Hỏi cả hai thùng đựng bao nhiêu lít dầu?”. - Yêu cầu học sinh tập nêu bằng lời để tóm tắt bài toán: Thïng 1 cã :. 18l .. Thïng 2 cã:. nhiÒu h¬n 6l.. Hái c¶ hai thïng:. ? lÝt dÇu.. - Sau khi học sinh nêu được bằng lời để tóm tắt bài toán, tôi hướng dẫn học sinh tập tóm tắt bài toán bằng sơ đồ đoạn thẳng: 18l Thïng 1 6l Thïng 2. ?l. - Sau khi hướng dẫn học sinh tóm tắt được bài toán bằng sơ đồ đoạn thẳng, tôi tiếp tục hướng dẫn học sinh tìm lời giải: + Nhìn vào sơ đồ ta thấy muốn tìm số lít dầu ở cả hai thùng trước hết ta phải tÝnh g×? ( TÝnh sè dÇu ë thïng thø hai). Yªu cÇu häc sinh nªu miÖng lêi gi¶i: Thùng thứ hai đựng được số lít dầu là: Häc sinh nªu miÖng phÐp tÝnh: 18 + 6 = 24 (lÝt) Yªu cÇu häc sinh nªu miÖng tiÕp lêi gi¶i vµ phÐp tÝnh thø hai: Cả hai thùng đựng được số lít dầu là: 18 + 24 = 42 (lÝt). Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Tuy nhiªn ë phÐp tÝnh thø hai, t«i thÊy cã mét sè em thùc hiÖn t×m sè dÇu c¶ hai thïng b»ng c¸ch lÊy 24 + 6 = 30 (lÝt). §èi víi nh÷ng em nµy, t«i nhËn thÊy c¸c em cã kh¶ n¨ng t­ duy ch­a tèt, còn chưa nắm vững yêu cầu bài toán. đây là những trường hợp nằm trong nhóm đối tượng học sinh yếu. Tôi phải hướng dẫn các em hiểu rõ: Muốn tìm số dầu cả hai thùng ta phải làm gì? để các em nêu được: Lấy số dÇu thïng thø nhÊt + sè dÇu ë thïng thø hai vµ gióp cho c¸c em thÊy ®­îc sè dÇu ë thïng thø nhÊt lµ 18l vµ sè dÇu ë thïng thø hai lµ 24l. - ở dạng bài này, giáo viên cũng cần cho học sinh luyện nêu miệng đề toán và tập tóm tắt đề toán bằng sơ đồ đoạn thẳng nhiều lần để các em ghi nhớ mét bµi to¸n. VÝ dô: Bµi tËp 3 (trang 50 - SGK to¸n 3) Bao g¹o. 27kg. 5kg. ?kg. Bao ng«. - Tôi cho học sinh đọc thầm, đọc miệng tóm tắt rồi nêu đề toán bằng lời theo yªu cÇu. Häc sinh: Bao g¹o nÆng 27 kg. Bao ng« nÆng h¬n bao g¹o 5kg. Hái c¶ hai bao g¹o vµ ng« nÆng tÊt c¶ bao nhiªu ki - l« - gam? Sau đó cho các em luyện cách trả lời miệng: Bao ng« nÆng sè kg lµ: 27 + 5 = 32 (kg) C¶ hai bao nÆng sè kg lµ: 32 + 27 = 59 (kg) Råi tù tr×nh bµy bµi gi¶i: Bµi gi¶i Bao ng« nÆng sè ki – l« - gam lµ: 27 + 5 = 32 (kg) C¶ hai bao nÆng sè ki – l« - gam lµ: 32 + 27 = 59 (kg) §¸p sè: 59 ki l« gam. 3. ¸p dông qua c¸c tiÕt d¹y. Khác với lớp 3 chương trình CCGD, chương trình Toán lớp 3 mới thường được cho dưới các dạng sau:. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> + Một cửa hàng buổi sáng bán được 432l dầu, buổi chiều bán được gấp đôi buæi s¸ng. Hái c¶ hai buæi cöa hµng b¸n ®­îc bao nhiªu lÝt dÇu? (Bµi tËp 4 tr 103). + Một đội trồng cây đã trồng được 948 cây, sau đó trồng thêm được bằng. 1 số cây đã trồng. Hỏi đội đó đã trồng được tất cả bao nhiêu cây? (Bài tập 3 tr 3 106)... Nh­ng dï ë h×nh thøc nµo, d¹ng nµo t«i còng tËp trung luyÖn cho häc sinh c¸c kÜ n¨ng: T×m hiÓu néi dung bµi to¸n, t×m c¸ch gi¶i bµi to¸n vµ kÜ n¨ng tr×nh bày bài giải, được tiến hành cụ thể qua các bước sau: Bước 1: Tìm hiểu nội dung bài toán. Cần cho học sinh đọc kĩ đề toán giúp học sinh hiểu chắc chắn một số từ khoá quan trọng nói lên những tình huống toán học bị che lấp dưới cái vỏ ngôn. 1 1 từ thông thường như: “ gấp đôi”, “ , ”, “tất cả”… 3 4 NÕu trong bµi to¸n cã tõ nµo mµ häc sinh ch­a hiÓu râ th× gi¸o viªn cÇn hướng dẫn cho học sinh hiểu được ý nghĩa và nội dung của từ đó ở trong bài toán đang làm, sau đó giúp học sinh tóm tắt đề toán bằng cách đăt câu hỏi đàm thoại: “ Bài toán cho gì? Bài toán hỏi gì?” và dựa vào tóm tắt để nêu đề toán… Đối với những học sinh kĩ năng đọc hiểu còn chậm, tôi dùng phương pháp giảng giải kèm theo các đồ vật, tranh minh hoạ để các em tìm hiểu, nhận xét nội dung, yêu cầu của đề toán. Qua đó học sinh hiểu được yêu cầu của bài toán và dựa vào câu hỏi của bài, các em nêu miệng câu lời giải, phép tính, đáp số của bài to¸n råi cho c¸c em tù tr×nh bµy bµi gi¶i vµo vë bµi tËp. Bước 2: Tìm cách giải bài toán. a. Chän phÐp tÝnh gi¶i thÝch hîp: Sau khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu đề toán để xác định cái đã cho và cái ph¶i t×m cÇn gióp häc sinh lùa chän phÐp tÝnh thÝch hîp: Chän “ phÐp chia” nÕu bµi to¸n yªu cÇu “t×m. 1 1 , ... ”. Chän “tÝnh trõ” nÕu “bít” hoÆc “ t×m phÇn 3 4. còn lại” hay là “lấy ra”. Chọn “phép nhân” nếu “gấp đôi, gấp 3” …. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Ví dụ: Một đội công nhân phải sửa quãng đường dài 1215m, đội đã sửa ®­îc. 1 quãng đường. Hỏi đội công nhân đó còn phải sửa bao nhiêu mét đường 3. n÷a? (Bµi tËp 2 tr 119). Để giải được bài toán này, học sinh cần phải tìm được mối liên hệ giữa cái đã cho và cái phải tìm. Hướng dẫn học sinh suy nghĩ giải toán thông qua các câu hái gîi ý nh­: + Bµi to¸n cho biÕt g×? (ph¶i söa qu·ng ®­êng dµi 1215m.) + Bài toán còn cho biết gì nữa? (đã sửa được. 1 qu·ng ®­êng.) 3. + Bài toán hỏi gì? (Đội công nhân đó còn phải sửa bao nhiêu mét đường n÷a?) + Muốn biết đội công nhân đó còn phải sửa bao nhiêu mét đường nữa trước hết phải tìm gì trước? Nêu cách tìm? ( Tìm số mét đường đã sửa: 1215 : 3) + Sau khi tìm được số mét đường đã sửa ta tiếp tục tìm gì? (Tìm số mét ®­êng cßn ph¶i söa) + Nêu cách tìm? ( Lấy tổng số mét đường phải sửa trừ đi số đã sửa). b. §Æt c©u lêi gi¶i thÝch hîp. Thực tế giảng dạy cho thấy việc đặt câu lời giải phù hợp là bước vô cùng quan trọng và khó khăn nhất đối với một số học sinh trung bình, yếu lớp 3. Chính vì vậy việc hướng dẫn học sinh lựa chọn và đặt câu lời giải hay cũng là một khó khăn lớn đối với người dạy. Tuỳ từng đối tượng học sinh mà tôi lựa chọn các cách hướng dẫn sau: - C¸ch 1: (§­îc ¸p dông nhiÒu nhÊt vµ dÔ hiÓu nhÊt): Dùa vµo c©u hái cña bài toán rồi bỏ bớt từ đầu “hỏi” và từ cuối “mấy” rồi thêm từ “là” để có câu lời giải: “Vườn nhà Hoa có số cây cam là:” (Đối với bài toán đơn) - Cách 2: Nêu miệng câu hỏi: “Muốn biết đội công nhân đó còn phải sửa bao nhiêu mét đường nữa trước hết phải tìm gì trước?” Để học sinh trả lời. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> miệng: “Tìm số mét đường đã sửa:” rồi chèn phép tính vào để có cả bước giải (gåm c©u hái, c©u lêi gi¶i vµ phÐp tÝnh): Số mét đường đã sửa là: 1215 : 3 = 405 (m). §¸p sè: 405 (mÐt). Tóm lại: Tuỳ từng đối tượng, từng trình độ học sinh mà hướng dẫn các em cách lựa chọn, đặt câu lời giải cho phù hợp. Trong một bài toán, học sinh có thể có nhiều cách đặt khác nhau như 2 c¸ch trªn. Song trong khi gi¶ng d¹y, ë mçi mét d¹ng bµi cô thÓ t«i ®­a cho c¸c em suy nghĩ, thảo luận theo bàn, nhóm để tìm ra các câu lời giải đúng và hay nhất phù hợp với câu hỏi của bài toán đó. Tuy nhiên cần hướng dẫn học sinh lựa chọn cách hay nhất (ngắn gọn, dễ hiểu, phù hợp với các em) còn các cách kia giáo viên đều công nhận là đúng và phù hợp nhưng cần lựa chọn để có câu lời giải là hay nhất để ghi vào bài giải. Bước 3: Trình bày bài giải: Như chúng ta đã biết, các dạng toán có lời văn học sinh đã phải tự viết câu lời giải, phép tính, đáp số, thậm chí cả tóm tắt nữa. Chính vì vậy, việc hướng dẫn học sinh trình bày bài giải sao cho khoa học, đẹp mắt cũng là yêu cầu lớn trong quá trình dạy học. Muốn thực hiện yêu cầu này trước tiên người dạy cần tuân thủ cách trình bày bài giải theo hướng dẫn, quy định. - Đầu tiên là tên bài (Viết sát lề bên trái có gạch chân), tiếp đó ghi tóm t¾t, sau gÇn tãm t¾t lµ tr×nh bµy bµi gi¶i. Tõ: “Bµi gi¶i” ghi ë gi÷a trang vë (cã g¹ch ch©n), c©u lêi gi¶i ghi c¸ch lÒ kho¶ng 2 -> 3 « vu«ng, ch÷ ë ®Çu c©u viÕt hoa, ë cuèi c©u cã dÊu hai chÊm (:), phÐp tÝnh viÕt lïi vµo so víi lêi gi¶i kho¶ng 2 -> 3 chữ, cuối phép tính là đơn vị tính được viết trong dấu ngoặc đơn. Phần đáp sè ghi sang phÇn vë bªn ph¶i ( cã g¹ch ch©n) vµ dÊu hai chÊm råi míi viÕt kÕt quả và đơn vị tính (không phải viết dấu ngoặc đơn nữa).. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span>  Lưu ý: Trong mọi trường hợp người giáo viên luôn luôn phải dùng thước để gạch chân và liên tục nhắc học sinh tạo cho các em bỏ thói quen xấu: gạch b»ng tay. Song song với việc hướng dẫn các bước thực hiện, tôi thường xuyên trình bµy bµi mÉu trªn b¶ng vµ yªu cÇu häc sinh quan s¸t, nhËn xÐt vÒ c¸ch tr×nh bµy để từ đó học sinh quen nhiều với cách trình bày. Bên cạnh đó, tôi còn thường xuyên chấm bài và sửa lỗi cho những học sinh trình bày chưa đẹp; tuyên dương trước lớp những học sinh làm đúng, trình bày sạch đẹp, cho các em đó lên bảng trình bày lại bài làm của mình để các bạn cùng học tập… Bên cạnh việc hướng dẫn cách trình bày như trên, tôi cũng luôn luôn nhắc nhở, rèn luyện cho học sinh kĩ năng viết chữ - viết số đúng mẫu - đẹp. Việc kết hợp giữa chữ viết đẹp và cách trình bày đúng cũng là một yếu tố góp phần tạo nên sự thành công trong vấn đề giải toán có lời văn của các em. Cïng víi viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ngay tõ ®Çu n¨m häc vµ ¸p dông trùc tiếp các biện pháp vào bài dạy đầu tiên về giải toán có lời văn, tôi đã cho học sinh lµm mét sè d¹ng bµi tËp gi¶i to¸n cã lêi v¨n nh­ sau: Ví dụ 1: Một thùng đựng 24l mật ong, lấy ra. 1 số lít mật ong đó. 3. Hái trong thïng cßn l¹i bao nhiªu lÝt mËt ong? Không cần hướng dẫn, học sinh lớp tôi thực hiện được ngay cách làm như sau: Tãm t¾t. Bµi gi¶i. Cã :. 24l.. Sè lÝt mËt ong ®­îc lÊy ra lµ:. LÊy ra:. 1 sè lÝt mËt ong. 3. Cßn l¹i: ? lÝt mËt ong.. 24 : 3 = 8 (l) Trong thïng cßn l¹i sè lÝt mËt. ong lµ: 24 – 8 = 16 (l) §¸p sè: 16 lÝt mËt ong.. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Ví dụ 2: Một bến xe có 45 ô tô. Lúc đầu có 18 ô tô rời bến, sau đó có thêm 17 ô tô nữa rời bến. Hỏi bến xe đó còn lại bao nhiêu ô tô? Häc sinh líp t«i thùc hiÖn nh­ sau: Tãm t¾t Cã:. Bµi gi¶i. 45 « t«.. Sè « t« rêi bÕn lµ:. Rêi bÕn: 18 « t«.. 18 + 17 = 35 (« t«). Rêi tiÕp: 17 « t«.. Sè « t« cßn l¹i trong bÕn lµ:. Cßn l¹i: ? « t«.. 45 – 35 = 10 (« t«) §¸p sè: 10 « t«.. TiÕp tôc tiÕn hµnh kiÓm tra nhiÒu kÜ n¨ng gi¶i to¸n cña häc sinh víi nhiÒu d¹ng bµi kh¸c nhau, tæng hîp kÕt qu¶ qua chÊm ch÷a bµi cho häc sinh t«i thu ®­îc kÕt qu¶ sau: - Sè bµi giái:. 8 bµi.. - Sè bµi kh¸:. 9 bµi.. - Sè bµi trung b×nh:. 7 bµi.. - Sè bµi yÕu:. Kh«ng cã.. 4. KhÝch lÖ häc sinh t¹o høng thó khi häc tËp. §Æc ®iÓm chung cña häc sinh tiÓu häc lµ thÝch ®­îc khen h¬n chª, h¹n chÕ chª c¸c em trong häc tËp, rÌn luyÖn . Tuy nhiªn, nÕu ta kh«ng biÕt kÕt hîp t©m lý tõng häc sinh mµ cø qu¸ khen sÏ kh«ng cã t¸c dông kÝch thÝch. §èi víi nh÷ng em chậm tiến bộ, thường rụt rè, tự ti, vì vậy tôi luôn luôn chú ý nhắc nhở, gọi các em tr¶ lêi hoÆc lªn b¶ng lµm bµi. ChØ cÇn c¸c em cã mét “tiÕn bé nhá” lµ t«i tuyên dương ngay, để từ đó các em sẽ cố gắng tiến bộ và mạnh dạn, tự tin hơn. Đối với những em học khá, giỏi phải có những biểu hiện vượt bậc, có tiến bộ rõ rệt tôi mới khen.Chính sự khen, chê đúng lúc, kịp thời và đúng đối tượng học sinh trong lớp đã có tác dụng khích lệ học sinh trong học tâp. Ngoµi ra, viÖc ¸p dông c¸c trß ch¬i häc tËp gi÷a c¸c tiÕt häc còng lµ mét yÕu tè kh«ng kÐm phÇn quan träng gióp häc sinh cã niÒm h¨ng say trong häc tập, mong muốn nhanh đến giờ học và tiếp thu kiến thức nhanh hơn, chắc hơn. Vì chúng ta đều biết học sinh tiểu học nói chung, học sinh lớp ba nói riêng có trí. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> thông minh khá nhạy bén, sắc sảo, có óc tưởng tượng phong phú. đó là tiền đề tèt cho viÖc ph¸t triÓn t­ duy to¸n häc nh­ng c¸c em còng rÊt dÔ bÞ ph©n t¸n, rèi trí nếu bị áp đặt, căng thẳng hay quá tải. Hơn nữa cơ thể của các em còn đang trong thêi k× ph¸t triÓn hay nãi cô thÓ h¬n lµ c¸c hÖ c¬ quan cßn ch­a hoµn thiÖn v× thÕ søc dÎo dai cña c¬ thÓ cßn thÊp nªn trÎ kh«ng thÓ ngåi l©u trong giê häc cũng như làm một việc gì đó trong một thời gian dài. Vì vậy muốn giờ học có hiệu quả thì đòi hỏi người giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy học tức là kiểu dạy học :“ Lấy học sinh làm trung tâm.”, hướng tập trung vào học sinh, trên cơ sở hoạt động của các em. Trong mỗi tiết học, tôi thường dành khoảng 2 – 3 phút để cho các em nghỉ giải lao tại chỗ bằng cách chơi các trò chơi học tập võa gióp c¸c em tho¶i m¸i sau giê häc c¨ng th¼ng, võa gióp c¸c em cã ph¶n øng nhanh nhẹn, ghi nhớ một số nội dung bài đã học…. Tóm lại: Trong quá trình dạy học người giáo viên không chỉ chú ý đến rèn luyện kĩ năng, truyền đạt kiến thức cho học sinh mà còn phải quan tâm chú ý đến việc: Khuyến khích học sinh tạo hứng thú trong học tập.. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> C. KÕt luËn 1. KÕt qu¶ nghiªn cøu.. Nhờ áp dụng, kết hợp các biện pháp trên trong giảng dạy mà tôi đã thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ban ®Çu trong viÖc d¹y häc “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n” nãi riªng và trong chất lượng môn Toán nói chung bởi vì “Giải toán có lời văn” là dạng toán khó và mới của chương trình thay sách. Học sinh phải đặt lời giải trước phÐp tÝnh vµ kÕt qu¶ cña bµi to¸n. NÕu c¸c em n¾m ch¾c ®­îc c¸ch gi¶i to¸n ë líp hai ch¾c ch¾n sau nµy c¸c emhäc lªn c¸c líp trªn sÏ cã ®iÒu kiÖn tèt h¬n ë d¹ng to¸n khã h¬n. Trong năm học trước: (2006– 2007) có những em khi giải toán còn đặt câu lêi gi¶i nh­: “Cã tÊt c¶ bao nhiªu lµ:” hoÆc “Hái sè gµ cßn l¹i lµ:”… Những lỗi đó đến nay không còn nữa, học sinh lớp tôi không những biết cách đặt câu lời giải hay, viết phép tính đúng mà còn biết cách trình bày bài giải đúng, đẹp. N¨m häc 2007 – 2008 nµy t«i ®­îc ph©n c«ng trùc tiÕp chñ nhiÖm vµ gi¶ng d¹y líp 3a. Tæng sè häc sinh cña líp lµ 24 em. Cã 13 em n÷. C¸c em ph©n bè r¶i rác ở các thôn. Ngay từ đầu năm học mới, sau khi nhận lớp, tôi đã thử nghiệm ngay những ý tưởng của mình. Những kết quả mà các em đạt được sau những lần thi do nhà trường, Phòng GD, Sở GD ra đề đã cho thấy công sức tôi bỏ ra đã có kết quả nhất định. Năm học 2007 – 2008 lớp 3a do tôi trực tiếp chủ nhiệm và giảng dạy có kết quả như sau: (kết quả tính đến tháng 3). SÜ sè. Gi¶i thµnh th¹o. KÜ n¨ng gi¶i chËm. Ch­a n¾m ®­îc c¸ch gi¶i. 24 em. 15 em = 62,5 %. 8 em = 33,3 %. 1 em = 4,2%. Cã ®­îc kÕt qu¶ nh­ vËy mét phÇn nhê tinh thÇn häc tËp tÝch cùc, tù gi¸c của học sinh, sự quan tâm nhắc nhở của phụ huynh học sinh, bên cạnh đó là các biện pháp giáo dục đúng lúc, kịp thời của giáo viên. Qua kết quả đã đạt được trên, tôi thấy số học sinh yếu tuy vẫn còn nhưng chỉ còn với tỉ lệ khá nhỏ, số học sinh khá giỏi tăng. So với năm học trước thì kết. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> quả trên thật là một điều đáng mừng. Điều đó cho thấy những cố gắng trong đổi mới phương pháp dạy học của tôi đã có kết quả khả quan. Những thầy cô giáo trường bạn trong lần thanh tra trường khi dự giờ lớp tôi cũng đã công nhận lớp học sôi nổi, nắm kiến thức vững chắc. Đó chính là động lực để tôi tiếp tục theo đuổi ý tưởng của mình. Víi kÕt qu¶ nµy, ch¾c ch¾n khi c¸c em häc lªn c¸c líp trªn, c¸c em sÏ vÉn tiếp tục phát huy hơn nữa với những bài toán có lời văn yêu cầu ở mức độ cao h¬n. II. BµI HäC KINH NGHIÖM. Qua những vướng mắc thực tế, cùng với lòng say mê, nhiệt tình nghiên cứu và áp dụng thực tế vào lớp học do tôi chủ nhiệm đã giúp tôi hoàn thành ý tưởng của mình. Mỗi lần thực hiện, vận dụng vào thực tế lớp học tôi lại rút ra ®­îc mét vµi kinh nghiÖm sau: - Người giáo viên phải thực sự có lòng nhiệt tình, say mê với nghề nghiệp, với lương tâm trách nhiệm của người thầy. - Trong quá trình giảng dạy phải luôn nắm bắt, đúc rút những vướng mắc, khó khăn thực tế ở lớp mình dạy, để từ đó nghiên cứu tìm ra hướng giải quyết tốt nhÊt. - Mỗi biện pháp giáo dục của giáo viên phải được thực hiện đúng thời điểm, đúng nội dung ở từng bài học. - Kh«ng nªn qu¸ phô thuéc vµo s¸ch gi¸o viªn, v× s¸ch gi¸o viªn chØ lµ tµi liệu hướng dẫn – tham khảo, không thể áp dụng đại trà với mọi đối tượng học sinh trong líp ®­îc. - Cần quan tâm, động viên, khuyến khích, giúp đỡ các em vượt qua mọi khó khăn để học tập tốt hơn. - Trong quá trình hướng dẫn giải toán có lời văn ( ở lớp 3 ) giáo viên cần lưu ý hơn nữa tới việc hướng dẫn cho các em cách đặt câu lời giải cho hay, cho súc tích. Vì việc thực hiện phép tính các em đều có thể nêu được ngay sau khi đọc xong đề toán. - Để giúp học sinh có kĩ năng giải toán thành thạo, người giáo viên cần chú ý nhiều đến kĩ năng: nghe - đọc – nói – viết trong môn Tiếng việt. Luyện kĩ. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> năng hỏi - đáp giúp các em có vốn từ ngữ lưu thông hơn, giúp các em dễ dàng đặt câu lời giải cho bài toán. - Ph¶i cè g¾ng kh¾c phôc c¸c sai lÇm cña c¸c em trong mçi bµi, mçi phần, mỗi dạng toán, tránh để các sai lầm dồn lại sẽ khó giải quyết. - §iÒu rÊt quan träng n÷a lµ sù mÒm máng, kiªn tr× uèn n¾n häc sinh cña gi¸o viªn trong mäi lóc cña giê häc. - Trong từng tiết học, người giáo viên cũng cần tìm ra nhiều biện pháp, nhiều hình thức hoạt động học tập như: Làm việc chung với lớp, làm việc cá nhân, làm việc theo nhóm… và tập trung chú ý tới cả 3 đối tượng để giúp các em häc tèt h¬n. - Người giáo viên cần phải luôn luôn có ý thức học hỏi và trau dồi kiến thức để đáp ứng với yêu cầu ngày một đổi mới của xã hội. Muốn thế, người giáo viên phải giành nhiều thời gian để nghiên cứu, tự tìm tòi trong các tài liệu có liên quan, tham gia tích cực vào các lớp nghiệp vụ do ngành, trường tổ chức. Điều quan trọng nhất trong dạy học là: Lòng yêu nghề và trình độ chuyên môn của mçi gi¸o viªn. - Nếu được thực hiện đồng bộ, đúng lúc, kịp thời các biện pháp trên, tôi tin rằng chất lượng môn toán nói chung và phần giải toán có lời văn nói riêng của các em lớp 3 sẽ có kết quả nhất định và là nền móng vững chắc để các em häc tèt h¬n ë c¸c líp sau. - Với một vài kinh nghiệm này, tôi mong muốn được đóng góp một phhần nhỏ vào việc nâng cao chất lượng dạy học nói chung và với dạng bài “Gi¶i to¸n cã lêi v¨n” trong m«n To¸n 3 nãi riªng. Tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp, bổ sung của hội đồng khoa học, của các đồng nghiệp để tôi hoàn thiện mình hơn góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. Th¸ng 3 n¨m 2008 Người viết. Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(19)</span>