<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

1

KHỐI TÌNH CỌ MÃI VỚI NON SƠNG

TỰ TÌNH (II)

đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Chén rượu hương ựưa say lại tỉnh
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn,
Xiên ngang mặt ựất, rêu từng ựám
đâm toạc chân mây, ựá mấy hòn,
Ngán nỗi xuân ựi, xuân lại lại
Mảnh tình san sẻ tắ con con.

Hồ Xuân Hương

ỘUống rượu dưới trăngỢ - một hình ảnh không xa lạ với các nhà thơ cổ ựiển
ựời nhà đường Ờ Trung Quốc. đó cũng là thi liệu quen thuộc trong các bài thơ
đường luật của văn học Trung ựại nước ta. Nhưng cảnh uống rượu dưới trăng
trong bài ỘTự tình IIỢ (trong chùm 3 bài thơ Tự tình, mà bài thơ Tự tình II là tiêu
biểu nhất cho bút pháp trữ tình cuả Hồ Xuân Hương) quả thật lạ lùng - lạ lùng ựến
mức ựáng kinh ngạc!

Chén rượu hương ñưa say lại tỉnh
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa trịn,

Hình ảnh một người phụ nữ xuân sắc, tay cô ñơn nâng chén rượu ngang
mày, lặng lẽ ñộc ẩm ñể quên sầu, rũ tủi… sao mà chua chát, uất nghẹn đến nao
lịng!

Nửa ñêm trăn trở không ngủ ñược, lặng lẽ dậy, vấn lại mái tóc xanh xõa
trên gối chiếc, ngồi câm lặng trong bóng tối vây bủa chung quanh mà lắng nghe
những tiếng ñêm quen thuộc ñến ñơn ñiệu. Trong ñêm vắng tĩnh mịch, càng rõ
mồn một những âm thanh văng vẳng. Tiếng mõ thảm, chng sầu (Tự tình I), gà
gáy, trống canh dồn (Tự tình II)… “nghe những tiếng thêm rầu rĩ”.

ðọc ñi ñọc lại câu thơ, ta ngờ ngợ hình như cịn có điều gì gửi gắm, ẩn giấu
ñằng sau những câu chữ. (Không cần sự ñăng ñối trong hai câu thực, vì nữ sĩ
ln có xu hướng phá vỡ tính quy phạm của ðường thi). Xưa nay uống rượu
chẳng mấy ai chỉ ñể thưởng thức “hương” như người thưởng hoa cả! Chén rượu
Xuân Hương ñưa, nâng lên ñặt xuống, mời trăng, mời bóng, mời mình, càng uống
lại càng tỉnh ra, mà chua xót cho thân phận mảnh tình san sẻ chẳng vẹn tròn như
vầng trăng khuyết hạ tuần đã xế bên song cửa.

Chỉ mảnh tình thôi lại phải san sẻ, chỉ cịn tí con con mà cũng chẳng giữ
ñược lâu bền. Chấp nhận sẻ chia nhưng đâu có dễ được n bề chia sẻ. Thế mới
biết ước mơ hạnh phúc giản đơn, bình thường, dung dị sao mà khó lắm thay!

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

2

Bao nhiêu thân phận ngang trái đó như dồn hết lên đơi vai cịm cõi của Hồ
Xuân Hương, những nỗi niềm chua xót ấy như kết tinh, như ñọng lại thành những
giọt nước mắt - những giọt nước mắt nghẹn ngào chảy ngược vào trong theo
những giọt ñắng, giọt cay, dù rằng cả ba bài Tự tình khơng hề có một tiếng khóc!

Qua di cảo thơ để lại, ta bắt gặp một Hồ Xuân Hương tha thiết yêu ñời “lỏng
then tạo hóa, mở toang ra cho thiếu nữ đón xn vào” (câu đối). Một Xn Hương
tài hoa, đa tình trong những lời thơ tình tứ nhớ thương gửi cho Nguyễn Du, ngày
Cần Chánh ðiện học sĩ Nguyễn hầu làm chánh sứ ñi tuế cống ở Trung Hoa “Lầu
nguyệt năm canh chiếc bóng chong”. Và một Hồ nữ sĩ chung thủy, ước ao hẹn

thề cùng Tốn Phong:

ðược lứa tài tình cho xứng đáng
Nghìn non mn nước cũng tìm theo.

Con người tài hoa, đa tình đến vậy mà bất hạnh thay - hồng nhan ña truân –
trong đời hai lần có chồng, thì cả hai lần ñều làm lẽ và rồi lần lượt hai lần chít
khăn sơ trắng tiễn đưa bạn đời về chốn suối vàng!

Hồ Xuân Hương như trở thành một con nhím bất hạnh, xù bộ lông gai tua
tuả sắc nhọn lên ñể tự bảo vệ bản thân trước xã hội bất công khơng dung nạp
mình. Những bài thơ phản kháng quyết liệt - những cây gai sắc nhọn ấy ñâm
thẳng vào bộ mặt ñạo ñức giả của chế ñộ phong kiến ñương thời.

Nữ sĩ nén xuống tận ñáy lòng nỗi ñau nhân thế, gắng gượng cứng cỏi
khuyên những chị em ñồng cảnh ngộ lau nước mắt “nín ñi kẻo thẹn với non
sông”. Nhà thơ quắc mắt chửi văng mạng “chém cha cái kiếp lấy chồng chung”,

ngạo nghễ ñồng cảm với các chị em “khơng có, nhưng mà có mới ngoan”. Và hơn
thế nữa, Xuân Hương ngẩng cao đầu tự nhận mình là lẳng lơ, khinh bạc “Thèo
ñnh khen ai khéo ñặt tên”…

Con người cứng cỏi nhường ấy, quyết liệt nhường ấy, trong ñêm thâu canh
vắng – khơng chỉ một lần - tấm lịng như trải rộng ra cùng không gian bao la, tâm
hồn lắng đọng bao nhiêu trạng thái tình cảm, tâm lí: oán hận, rầu rĩ, giận (Tự tình
I), buồn, ngao ngán (Tự tình III), trở về với bản ngã yếu mềm vốn dĩ cuả người
phụ nữ để rồi cuối cùng xót xa thú nhận ngán nỗi xuân ñi, xuân lại lại…

Bao nhiêu nỗi niềm nặng nề chất chứa trong hai từ lại lại! Thời gian như trêu
ngươi con người, con tạo vần xoay cho mùa xn cứ vơ tình lừng lững ñi qua rồi

ñận ñà quay trở lại. Mùa xuân của đất trời thì cứ vơ tư, dửng dưng như thế; cịn
cái xn thì của đời người phụ nữ cứ mãi xa trơi, một đi khơng trở lại.

Dẫu bản tính gai góc của phong cách Xuân Hương không giấu che đi đâu
được, có lúc lại hiển hiện “ñâm toạc”, “xiên ngang”, nhưng rõ ràng Tự tình là lời
than thở đầy chua chát, oán hận cuả người phụ nữ nước ta ñầu thế kỉ XIX về thân
phận của chính mình.

Một hồn thơ đầy nữ tính, đài các, q phái như Bà huyện Thanh Quan thốt
lên “Một mảnh tình riêng ta với ta” thì khơng có gì lạ. Nhưng một nhà thơ quyết liệt
phản kháng chế ñộ phong kiến bất cơng, đả kích sâu cay mọi tầng lớp thống trị
của xã hội ñương thời; một hồn thơ đầy cá tính và bản lĩnh cứng cỏi như Hồ Xuân
Hương lại cũng có lúc trở về với bản ngã yếu mềm, hiền dịu của phụ nữ, tự thú
nỗi niềm bất lực, yếu đuối của mình, khơng che giấu, quanh co, thì quả thật là
dũng cảm.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

3

“Hồ Xuân Hương sáng tác chủ yếu là ñể tâm sự, ñể giãi bày”; nhưng Tự
tình khơng cịn là mảnh tình riêng của nữ sĩ, mà đã trở thành khối tình chung của
các tầng lớp phụ nữ bất hạnh ñầu thế kỉ XIX gửi lại cho hậu thế.

Và mn đời vẫn cịn đó, lời tự tình của Hồ Xn Hương - một “Khối tình cọ
mãi với non sơng”.

</div>

<!--links-->