<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>1.1. Du lịch cộng đồng trong sự phát triển bền vững</b>

<b>1.1.1. Lý thuyết về cộng đồng</b>

Cộng đồng – một khái niệm lý thuyết cũng như thực hành xuất hiện
vào những năm 1940 tại các nước thuộc địa của Anh. Năm 1950, Liên hiệp
quốc công nhận khái niệm phát triển cộng đồng và khuyến khích các quốc
gia sử dụng khái niệm này như một công cụ để thực hiện các chương trình
viện trợ quy mơ lớn về kĩ thuật, phương pháp và tài chính vào tập kỷ 50 –
60.

Trước hết, quan điểm về cộng đồng đề cập đến các yếu tố con người
với phạm vi địa lý, mối quan hệ và mục đích chung trong phát triển và bảo
<i>tồn cộng đồng đó. Theo Keith và Ary, 1998 thì “Cộng đồng là một nhóm</i>
<i>người, thường sinh sống trên cùng khu vực địa lý, tự xác định mình thuộc về</i>
<i>cùng một nhóm. Những người trong cùng một cộng đồng thường có quan hệ</i>
<i>huyết thống hoặc hơn nhân và có thể thuộc cùng một nhóm tơn giáo, một</i>
<i>tầng lớp chính trị”</i>

<i>(A community is a group of people, offen living in the same</i>
<i>geographic area, who identify themselfves as belonging to the same group.</i>
<i>The people in a community are offen related by blood or marriage, and may</i>
<i>all belong to the same religious or political group, class or caste. (Keith and</i>
<i>Ary, 1998) )</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

tác động đến một cách khác nhau. Các nhóm ấy phản ứng trước những thay
đởi đó như thế nào phụ thuộc vào mối quan hệ họ hàng, tơn giáo, chính trị và
các mối ràng buộc mạnh me đã được phát triển giữa các thành viên qua
nhiều thế hệ. Tùy thuộc vào một vấn đề, một cộng đồng có thể đồn kết hay
chia re về tư tưởng hay hành động (United Nation Food and Agriculture
Organisation, 1990).

Khái niệm Cộng đồng (community) là một trong những khái niệm xã
hội học. Trong đời sống xã hội, khái niệm cộng đồng được sử dụng một cách
tương đối rộng rãi, để chỉ nhiều đối tượng có những đặc điểm tương đối
khác nhau về quy mơ, đặc tính xã hội. Từ những khối tập hợp người, các
liên minh rộng lớn như cộng đồng châu Âu, cộng đồng các nước Ả Rập,...
đến một hạng/kiểu xã hội, căn cứ vào đặc tính tương đồng về sắc tộc, chủng
tộc hay tôn giáo,... như cộng đồng người Do Thái, cộng đồng người da đen
tại Chicago. Nhỏ hơn nữa, danh từ cộng đồng được sử dụng cho các đơn vị
xã hội cơ bản là gia đình, làng hay một nhóm xã hội nào đó có những đặc
tính xã hội chung về lứa t̉i, giới tính, nghề nghiệp, thân phận xã hội như
nhóm những người lái xa taxi, nhóm người khiếm thị,..

Khái niệm cộng đồng bao gồm các thực thể xã hội có cơ cấu tở chức
chặt che cho đến các tở chức ít có cấu trúc chặt che, là một nhóm xã hội có
lúc khá phân tán, được liên kết bằng lợi ích chung trong một khơng gian tạm
thời, dài hay ngắn như phong trào quần chúng, công chúng, khán giả, đám
đông,...

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Tại Việt Nam, lần đầu tiên khái niệm phát triển cộng đồng được giới
thiệu vào giữa những năm 1950 thông qua một số hoạt động phát triển cộng
đồng tại các tỉnh phía Nam, trong lĩnh vực giáo dục. Từ ngành giáo dục,
phát triển cộng đồng chuyển sang lĩnh vực công tác xã hội. Đến những năm
1960, 1970, hoạt động phát triển cộng đồng được đẩy mạnh thơng qua các
chương trình phát triển nơng thơn của sinh viên hay của phong trào Phật
giáo.

Từ thập kỷ 80 của thế kỷ trước cho đến nay, phát triển cộng đồng
được biết đến một cách rộng rãi hơn thông qua các chương trình viện trợ
phát triển của nước ngồi tại Việt Nam, có sự tham gia của người dân tại
<i>cộng đồng như một nhân tố quyết định để chương trình đạt được hiệu quả</i>

bền vững. Các đường lối và phương pháp cơ bản về phát triển cộng đồng đã
được triển khai trên thực tiễn ở Việt Nam, bằng các nhân sự trong nước với
cả những thành công và thất bại. Bộ môn “phát triển cộng đồng và tổ chức
cộng đồng” được giảng dạy trong một số trường đại học ở phía Nam với
giáo trình được biên soạn như một mơn cơ bản. Gần đây, bộ môn này đã
được Bộ Giáo dục và Đào tạo chính thức cấp mã ngành. (trường Đại học
Tiền Giang có mơn tở chức quản lý và phát triển cộng đồng dành cho năm
thứ 3 với số học phần là 2 tín chỉ)

<i><b>1.1.2. Lý thuyết phát triển du lịch dựa vào cộng đồng</b></i>

<i><b>1.1.2.1. Các quan điểm về du lịch cộng đồng </b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

trợ rất khó khăn, nhất là đối với khách tham quan. Những lúc như vậy,
những khách này rất cần có sự trợ giúp như dẫn đường để tránh lạc, nơi ở
qua đêm, ăn uống đã được người dân bản xứ tạo điều kiện giúp đỡ, cung cấp
các dịch vụ; lúc đó, khách du lịch thường gọi là chuyến du lịch có sự hơ trợ
của người bản xứ – đây là tiền đề cho phát triển loại hình du lịch dựa vào
cộng đồng.

Ngày nay, du lịch cộng đồng được chính phủ, tở chức kinh tế, xã hội
của các nước quan tâm nên đã trở thành lĩnh vực mới trong ngành công
nghiệp du lịch. Bên cạnh đó, các tở chức phi chính phủ tạo điều kiện giúp đỡ
và tham gia vào lĩnh vực này nên từ đó các vấn đề xã hội, văn hóa, chính trị,
kinh tế và sinh thái trong khuôn viên làng bản trở thành những tác nhân
tham gia cung cấp dịch vụ cho du khách và thu hút được nhiều khách du lịch
đến tham quan, người dân bản xứ cũng có thu nhập từ việc cung cấp dịch vụ
và phục vụ khách tham quan nên loại hình du lịch dựa vào cộng đồng ngày
càng được phở biến và có ý nghĩa khơng chỉ đối với khách du lịch, chính
quyền sở tại mà với cả cộng đồng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Về mặt lý luận về du lịch cộng đồng: Các nước ASEAN như
Indonesia, Philipin, Thái Lan đã tổ chức rất nhiều cuộc hội thảo về xây dựng
mơ hình và tập huấn, đào tạo kỹ năng phát triển du lịch dựa vào cộng đồng.

Một số tên gọi thường dùng khi nói đến du lịch dựa vào cộng đồng:
- Du lịch dựa vào cộng đồng (Community – based Tourism)

- Phát triển cộng đồng dựa vào du lịch (Community – development in
tourism)

- (Phát triển du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng (Community – Based
Ecotourism)

- Phát triển du lịch có sự tham gia của cộng đồng (Community –
Participation in Tourism)

Du lịch dựa vào cộng đồng là một phương thức hoạt động du lịch và
có những điều kiện, tính chất hoạt động giống như loại hình du lịch sinh
thái, du lịch bền vững như sau:

<i>- Du lịch sinh thái là loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên và văn hóa</i>
<i>bản địa, gắn với giáo dục mơi trường, có đóng góp cho nỡ lực bảo tồn và</i>
<i>phát triển bền vững, với sự tham gia tích cực cộng đồng của cộng đồng địa</i>
<i>phương (Thế Đạt, Du lịch và du lịch sinh thái, 2003). Du lịch sinh thái nhấn</i>
mạnh và đề cao yếu tố giáo dục, nâng cao ý thức con người trong vấn đề bảo
vệ, bảo tồn thiên nhiên và bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa do con
người tạo ra.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

<i>Văn Hiếu, Du lịch bền vững, 2001). Du lịch bền vững hướng đến việc quản</i>

lý các nguồn tài nguyên sao cho các nhu cầu kinh tế xã hội đều được thỏa
mãn trong khi vẫn duy trì được bản sắc văn hóa, các đặc điểm sinh thái, sự
đa dạng sinh học và hệ thống hô trợ đời sống.

Như vậy, du lịch cộng đồng chính là nét tinh túy của du lịch sinh thái
và du lịch bền vững. Du lịch cộng đồng nhấn mạnh vào cả hai yếu tố là tự
nhiên, môi trường và con người.

<i><b>1.1.2.2. Một số khái niệm cơ bản về du lịch dựa vào cộng đồng </b></i>

Do vị trí về du lịch dựa vào cộng đồng, tùy theo góc nhìn, quan điểm
nghiên cứu mà du lịch cộng đồng có những khái niệm khác nhau.

Nhà nghiên cứu Nicole Hausle và Wollfgang Strasdas đưa ra khái
<i>niệm: “Du lịch cộng đồng là một hình thái du lịch trong đó chủ yếu là người</i>
<i>dân địa phương đứng ra phát triển và quản lý. Lợi ích kinh tế có được từ du</i>
<i>lịch sẽ đọng lại nền kinh tế địa phương” (Nicole Hausler and Wolfang</i>
Strasdas, Community Based Sustainable Tourism A Reader, 2000). Quan
niệm trên nhấn mạnh đến vai trò chính của người dân địa phương trong vấn
đề phát triển du lịch ngay trên địa bàn họ quản lý.

<i>Du lịch cộng đồng là “phương thức tổ chức du lịch đề cao về mơi</i>
<i>trường, văn hóa xã hội. Du lịch cộng đồng do cộng đồng sở hữu và quản lý,</i>
<i>vì cộng đồng và cho phép khách du lịch nâng cao nhận thức và học hỏi về</i>
<i>cộng đồng, về cuộc sống đời thường của họ” (Rest: Respondsible Ecological</i>
Social Tours, Thailand, 1997)

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

<i>cuốn sách của mình: “Du lịch dựa vào cộng đồng là phương thức phát triển</i>
<i>du lịch trong đó cộng đồng dân cư tở chức cung cấp các dịch vụ để phát</i>
<i>triển du lịch, đồng thời tham gia bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và môi</i>

<i>trường, đồng thời cộng đồng được hưởng quyền lợi về vật chất và tinh thần</i>
<i>từ phát triển du lịch và bảo tồn tự nhiên”</i>

Tiến sĩ – Kiến trúc sư Dương Đình Hiển – Viện Nghiên cứu phát triển
<i>du lịch phân tích về du lịch cộng đồng: "Chúng ta phải hiểu ý nghĩa của du</i>
<i>lịch cộng đồng ở cả hai khía cạnh: Thứ nhất là khai thác được các giá trị</i>
<i>văn hoá bản địa. Thứ hai là tạo được công ăn việc làm, cải thiện thu nhập,</i>
<i>nâng cao được đời sống của cộng đồng và có ý nghĩa lớn trong xố đói</i>
<i>giảm nghèo. Để thành công được điều này, chúng ta phải quan tâm đến lợi</i>
<i>ích cộng đồng đầu tiên, từ đó phát huy giá trị của văn hoá bản địa để phục</i>
<i>vụ du khách".</i>

<i><b>1.1.2.3. Mục tiêu phát triển du lịch cộng đồng </b></i>

Từ những khái niệm cũng như những hiểu biết chung nhất về du lịch
cộng đồng, Theo Viện nghiên cứu Phát triển Miền núi, để phát triển du lịch
cộng đồng thì mục tiêu phát triển du lịch cộng đồng phải bao gồm những
điểm như sau:

- Là công cụ cho hoạt động bảo tồn;

- Là công cụ cho phát triển chất lượng cuộc sống;

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

- Là công cụ cho cộng đồng cùng tham gia, thảo luận các vấn đề, cùng
làm việc và giải quyết các vấn đề cộng đồng;

- Mở rộng các cơ hội trao đởi kiến thức và văn hóa giữa khách du lịch
và cộng đồng.

- Cung cấp khoản thu nhập thêm cho cá nhân thành viên trong cộng

đồng.

- Mang lại thu nhập cho quỹ phát triển cộng đồng;

Một số mục tiêu chính của du lịch cộng đồng đã được coi là kim chỉ
nam cho loại hình phát triển này gồm:

- Du lịch cộng đồng phải góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và
văn hóa, bao gồm cả sự đa dạng về sinh học, tài nguyên nước, rừng, bản sắc
văn hóa,...

- Du lịch cộng đồng phải đóng góp vào phát triển kinh tế địa phương
thông qua việc tăng doanh thu về du lịch và những lợi ích khác cho cộng
đồng địa phương.

- Du lịch cộng đồng phải có sự tham gia ngày càng tăng của cộng
đồng địa phương.

- Du lịch cộng đồng phải mang đến cho khách một sản phẩm có trách
nhiệm đối với mơi trường và xã hội.

<i><b>1.1.2.4. Các nguyên tắc tham gia phát triển du lịch dựa vào cộng</b></i>
<i><b>đồng</b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

- Cộng đồng được quyền tham gia thảo luận các kế hoạch, quy hoạch,
thực hiện và quản lý đầu tư để phát triển du lịch, trong một số trường hợp có
thể trao quyền làm chủ cho cộng đồng.

- Phù hợp với khả năng của cộng đồng: Khả năng bao gồm:

+ Khả năng nhận thức về vai trò và vị trí của cộng đồng trong việc sử
dụng tài nguyên.

+ Nhận thức được tiềm năng to lớn của du lịch cho sự phát triển của
cộng đồng cũng như biết được các bất lợi từ hoạt động du lịch và khách du
lịch đối với tài nguyên, cộng đồng.

- Chia sẻ lợi ích từ du lịch cho cộng đồng. Theo nguyên tắc này, cộng
đồng phải cùng được hưởng lợi như các thành phần khác tham gia vào hoạt
động kinh doanh cung cấp các sản phẩm cho khách du lịch. Nguồn thu từ
hoạt động du lịch được phân chia công bằng cho mọi thành viên tham gia,
đồng thời được trích lại để phát triển lợi ích chung của xã hội như: tái đầu tư
cho cộng đồng, xây dựng cơ sở hạ tầng...

- Xác lập quyền sở hữu và tham dự của cộng đồng đối với tài nguyên
thiên nhiên và văn hóa hướng tới sự phát triển bền vững.

<i><b>1.1.2.5. Các điều kiện hình thành và phát triển du lịch dựa vào</b></i>
<i><b>cộng đồng </b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

- Điều kiện yếu tố cộng đồng dân cư được xem xét đánh giá trên các
yếu tố số lượng thành viên, bản sắc dân tộc, phong tục tập qn, trình độ học
vấn và văn hóa, nhận thức trách nhiệm về tài nguyên và phát triển du lịch.

- Điều kiện có thị trường khách trong nước và quốc tế đến tham quan
du lịch, nghiên cứu, tương lai se thu hút được nhiều khách.

- Điều kiện về cơ chế chính sách hợp lý tạo mơi trường thuận lợi cho
việc phát triển du lịch và sự tham gia của cộng đồng.

- Sự hơ trợ, giúp đỡ của chính phủ, tở chức phi chính phủ trong và
ngồi nước về nhân lực, tài chính và kinh nghiệm phát triển du lịch dựa vào
cộng đồng và các công ty lữ hành trong vấn đề tuyên truyền quảng cáo thu
hút khách du lịch đến tham quan.

<i><b>1.1.2.6. Xu hướng phát triển du lịch cộng đồng hiện nay</b></i>

Một cuộc điều tra nghiên cứu thị trường khách du lịch sinh thái cộng
đồng quy mô lớn của Hiệp hội du lịch sinh thái thế giới trong 3 năm từ 2002
đến 2004 đã cho thấy những xu hướng du lịch mới của nền cơng nghiệp du
lịch tồn cầu.

Khách có nhu cầu ngày càng cao trong việc tìm kiếm thơng tin và học
hỏi, tìm hiểu khi đi du lịch. Khách muốn tìm hiểu các vấn đề về văn hóa xã
hội như: văn hóa bản địa, sự kiện nghệ thuật, tiếp xúc với người dân địa
phương, ẩm thực địa phương hay nghỉ tại các cơ sở lưu trú quy mô nhỏ của
người dân bản địa. Các tác động môi trường và trách nhiệm của khách sạn
tại điểm đến được khách quan tâm hàng đầu bởi có như vậy khách du lịch
mới có cơ hội được đi du lịch ở những khu vực khơng bị ơ nhiễm, khơng khí
trong lành, tiếp cận các khu vực còn nguyên sơ, độc đáo.

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

<b>1.2.1. Lý thuyết về cộng đồng</b>

Cộng đồng – một khái niệm lý thuyết cũng như thực hành xuất hiện
vào những năm 1940 tại các nước thuộc địa của Anh. Năm 1950, Liên hiệp
quốc công nhận khái niệm phát triển cộng đồng và khuyến khích các quốc
gia sử dụng khái niệm này như một công cụ để thực hiện các chương trình
viện trợ quy mơ lớn về kĩ thuật, phương pháp và tài chính vào tập kỷ 50 –
60.

Trước hết, quan điểm về cộng đồng đề cập đến các yếu tố con người
với phạm vi địa lý, mối quan hệ và mục đích chung trong phát triển và bảo
<i>tồn cộng đồng đó. Theo Keith và Ary, 1998 thì “Cộng đồng là một nhóm</i>
<i>người, thường sinh sống trên cùng khu vực địa lý, tự xác định mình thuộc về</i>
<i>cùng một nhóm. Những người trong cùng một cộng đồng thường có quan hệ</i>
<i>huyết thống hoặc hơn nhân và có thể thuộc cùng một nhóm tơn giáo, một</i>
<i>tầng lớp chính trị”</i>

<i>(A community is a group of people, offen living in the same</i>
<i>geographic area, who identify themselfves as belonging to the same group.</i>
<i>The people in a community are offen related by blood or marriage, and may</i>
<i>all belong to the same religious or political group, class or caste. (Keith and</i>
<i>Ary, 1998) )</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

các mối ràng buộc mạnh me đã được phát triển giữa các thành viên qua
nhiều thế hệ. Tùy thuộc vào một vấn đề, một cộng đồng có thể đồn kết hay
chia re về tư tưởng hay hành động (United Nation Food and Agriculture
Organisation, 1990).

Khái niệm Cộng đồng (community) là một trong những khái niệm xã
hội học. Trong đời sống xã hội, khái niệm cộng đồng được sử dụng một cách
tương đối rộng rãi, để chỉ nhiều đối tượng có những đặc điểm tương đối
khác nhau về quy mơ, đặc tính xã hội. Từ những khối tập hợp người, các
liên minh rộng lớn như cộng đồng châu Âu, cộng đồng các nước Ả Rập,...
đến một hạng/kiểu xã hội, căn cứ vào đặc tính tương đồng về sắc tộc, chủng
tộc hay tơn giáo,... như cộng đồng người Do Thái, cộng đồng người da đen
tại Chicago. Nhỏ hơn nữa, danh từ cộng đồng được sử dụng cho các đơn vị
xã hội cơ bản là gia đình, làng hay một nhóm xã hội nào đó có những đặc
tính xã hội chung về lứa t̉i, giới tính, nghề nghiệp, thân phận xã hội như
nhóm những người lái xa taxi, nhóm người khiếm thị,..

Khái niệm cộng đồng bao gồm các thực thể xã hội có cơ cấu tở chức
chặt che cho đến các tở chức ít có cấu trúc chặt che, là một nhóm xã hội có
lúc khá phân tán, được liên kết bằng lợi ích chung trong một không gian tạm
thời, dài hay ngắn như phong trào quần chúng, công chúng, khán giả, đám
đông,...

Bên cạnh đó, còn có một cách nhìn nhận khác, coi cộng đồng như một
đặc thù chỉ có ở nền văn minh con người, ở đó con người hợp tác với nhau
nhờ những lợi ích chung

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

phát triển cộng đồng chuyển sang lĩnh vực công tác xã hội. Đến những năm
1960, 1970, hoạt động phát triển cộng đồng được đẩy mạnh thơng qua các
chương trình phát triển nơng thơn của sinh viên hay của phong trào Phật
giáo.

Từ thập kỷ 80 của thế kỷ trước cho đến nay, phát triển cộng đồng
được biết đến một cách rộng rãi hơn thông qua các chương trình viện trợ
phát triển của nước ngồi tại Việt Nam, có sự tham gia của người dân tại
<i>cộng đồng như một nhân tố quyết định để chương trình đạt được hiệu quả</i>
bền vững. Các đường lối và phương pháp cơ bản về phát triển cộng đồng đã
được triển khai trên thực tiễn ở Việt Nam, bằng các nhân sự trong nước với
cả những thành công và thất bại. Bộ môn “phát triển cộng đồng và tổ chức
cộng đồng” được giảng dạy trong một số trường đại học ở phía Nam với
giáo trình được biên soạn như một mơn cơ bản. Gần đây, bộ môn này đã
được Bộ Giáo dục và Đào tạo chính thức cấp mã ngành. (trường Đại học
Tiền Giang có mơn tở chức quản lý và phát triển cộng đồng dành cho năm
thứ 3 với số học phần là 2 tín chỉ)

<i><b>1.1.2. Lý thuyết phát triển du lịch dựa vào cộng đồng</b></i>

<i><b>1.1.2.7. Các quan điểm về du lịch cộng đồng </b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

các dịch vụ; lúc đó, khách du lịch thường gọi là chuyến du lịch có sự hơ trợ
của người bản xứ – đây là tiền đề cho phát triển loại hình du lịch dựa vào
cộng đồng.

Ngày nay, du lịch cộng đồng được chính phủ, tổ chức kinh tế, xã hội
của các nước quan tâm nên đã trở thành lĩnh vực mới trong ngành cơng
nghiệp du lịch. Bên cạnh đó, các tở chức phi chính phủ tạo điều kiện giúp đỡ
và tham gia vào lĩnh vực này nên từ đó các vấn đề xã hội, văn hóa, chính trị,
kinh tế và sinh thái trong khuôn viên làng bản trở thành những tác nhân
tham gia cung cấp dịch vụ cho du khách và thu hút được nhiều khách du lịch
đến tham quan, người dân bản xứ cũng có thu nhập từ việc cung cấp dịch vụ
và phục vụ khách tham quan nên loại hình du lịch dựa vào cộng đồng ngày
càng được phổ biến và có ý nghĩa khơng chỉ đối với khách du lịch, chính
quyền sở tại mà với cả cộng đồng.

Trên thực tế, du lịch dựa vào cộng đồng đã được hình thành, lan rộng
và tạo ra sự phong phú, đa dạng cho các loại sản phẩm dịch vụ cho các loại
khách du lịch vào thập kỷ 80 và 90 của thế kỷ trước tại các nước trong khu
vực châu Phi, châu Úc, châu Mỹ La Tinh, du lịch cộng đồng được phát triển
thơng qua các tở chức phi chính phủ, Hội thiên nhiên Thế giới. Du lịch dựa
vào cộng đồng bắt đầu phát triển mạnh ở các nước châu Á, trong đó có các
nước trong khu vực ASEAN: Indonesia, Philipin, Thái Lan; các nước khu
vực khác: Ấn Độ, Nepal, Đài Loan.

Về mặt lý luận về du lịch cộng đồng: Các nước ASEAN như
Indonesia, Philipin, Thái Lan đã tổ chức rất nhiều cuộc hội thảo về xây dựng
mơ hình và tập huấn, đào tạo kỹ năng phát triển du lịch dựa vào cộng đồng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

- Du lịch dựa vào cộng đồng (Community – based Tourism)

- Phát triển cộng đồng dựa vào du lịch (Community – development in
tourism)

- (Phát triển du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng (Community – Based
Ecotourism)

- Phát triển du lịch có sự tham gia của cộng đồng (Community –
Participation in Tourism)

Du lịch dựa vào cộng đồng là một phương thức hoạt động du lịch và
có những điều kiện, tính chất hoạt động giống như loại hình du lịch sinh
thái, du lịch bền vững như sau:

<i>- Du lịch sinh thái là loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên và văn hóa</i>
<i>bản địa, gắn với giáo dục mơi trường, có đóng góp cho nỡ lực bảo tồn và</i>
<i>phát triển bền vững, với sự tham gia tích cực cộng đồng của cộng đồng địa</i>
<i>phương (Thế Đạt, Du lịch và du lịch sinh thái, 2003). Du lịch sinh thái nhấn</i>
mạnh và đề cao yếu tố giáo dục, nâng cao ý thức con người trong vấn đề bảo
vệ, bảo tồn thiên nhiên và bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa do con
người tạo ra.

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

Như vậy, du lịch cộng đồng chính là nét tinh túy của du lịch sinh thái
và du lịch bền vững. Du lịch cộng đồng nhấn mạnh vào cả hai yếu tố là tự
nhiên, môi trường và con người.

<i><b>1.1.2.8. Một số khái niệm cơ bản về du lịch dựa vào cộng đồng </b></i>

Do vị trí về du lịch dựa vào cộng đồng, tùy theo góc nhìn, quan điểm
nghiên cứu mà du lịch cộng đồng có những khái niệm khác nhau.

Nhà nghiên cứu Nicole Hausle và Wollfgang Strasdas đưa ra khái
<i>niệm: “Du lịch cộng đồng là một hình thái du lịch trong đó chủ yếu là người</i>
<i>dân địa phương đứng ra phát triển và quản lý. Lợi ích kinh tế có được từ du</i>
<i>lịch sẽ đọng lại nền kinh tế địa phương” (Nicole Hausler and Wolfang</i>
Strasdas, Community Based Sustainable Tourism A Reader, 2000). Quan
niệm trên nhấn mạnh đến vai trò chính của người dân địa phương trong vấn
đề phát triển du lịch ngay trên địa bàn họ quản lý.

<i>Du lịch cộng đồng là “phương thức tổ chức du lịch đề cao về môi</i>
<i>trường, văn hóa xã hội. Du lịch cộng đồng do cộng đồng sở hữu và quản lý,</i>
<i>vì cộng đồng và cho phép khách du lịch nâng cao nhận thức và học hỏi về</i>
<i>cộng đồng, về cuộc sống đời thường của họ” (Rest: Respondsible Ecological</i>
Social Tours, Thailand, 1997)

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

<i>trường, đồng thời cộng đồng được hưởng quyền lợi về vật chất và tinh thần</i>
<i>từ phát triển du lịch và bảo tồn tự nhiên”</i>

Tiến sĩ – Kiến trúc sư Dương Đình Hiển – Viện Nghiên cứu phát triển
<i>du lịch phân tích về du lịch cộng đồng: "Chúng ta phải hiểu ý nghĩa của du</i>
<i>lịch cộng đồng ở cả hai khía cạnh: Thứ nhất là khai thác được các giá trị</i>
<i>văn hoá bản địa. Thứ hai là tạo được công ăn việc làm, cải thiện thu nhập,</i>
<i>nâng cao được đời sống của cộng đồng và có ý nghĩa lớn trong xố đói</i>
<i>giảm nghèo. Để thành công được điều này, chúng ta phải quan tâm đến lợi</i>
<i>ích cộng đồng đầu tiên, từ đó phát huy giá trị của văn hoá bản địa để phục</i>
<i>vụ du khách".</i>

<i><b>1.1.2.9. Mục tiêu phát triển du lịch cộng đồng </b></i>

Từ những khái niệm cũng như những hiểu biết chung nhất về du lịch
cộng đồng, Theo Viện nghiên cứu Phát triển Miền núi, để phát triển du lịch
cộng đồng thì mục tiêu phát triển du lịch cộng đồng phải bao gồm những
điểm như sau:

- Là công cụ cho hoạt động bảo tồn;

- Là công cụ cho phát triển chất lượng cuộc sống;

- Là công cụ để nâng cao nhận thức, kiến thức và sự hiểu biết của mọi
người bên ngoài cộng đồng về những vấn đề như rừng trong cộng đồng, con
người sống trong khu vực rừng, nông nghiệp hữu cơ, quyền công dân cho
người trong bộ lạc;

- Là công cụ cho cộng đồng cùng tham gia, thảo luận các vấn đề, cùng
làm việc và giải quyết các vấn đề cộng đồng;

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

- Cung cấp khoản thu nhập thêm cho cá nhân thành viên trong cộng
đồng.

- Mang lại thu nhập cho quỹ phát triển cộng đồng;

Một số mục tiêu chính của du lịch cộng đồng đã được coi là kim chỉ
nam cho loại hình phát triển này gồm:

- Du lịch cộng đồng phải góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và
văn hóa, bao gồm cả sự đa dạng về sinh học, tài nguyên nước, rừng, bản sắc
văn hóa,...

- Du lịch cộng đồng phải đóng góp vào phát triển kinh tế địa phương
thông qua việc tăng doanh thu về du lịch và những lợi ích khác cho cộng
đồng địa phương.

- Du lịch cộng đồng phải có sự tham gia ngày càng tăng của cộng
đồng địa phương.

- Du lịch cộng đồng phải mang đến cho khách một sản phẩm có trách
nhiệm đối với môi trường và xã hội.

<i><b>1.1.2.10. Các nguyên tắc tham gia phát triển du lịch dựa vào cộng</b></i>
<i><b>đồng</b></i>

Các nguyên tắc tham dự của cộng đồng đối với phát triển du lịch:
- Cộng đồng được quyền tham gia thảo luận các kế hoạch, quy hoạch,
thực hiện và quản lý đầu tư để phát triển du lịch, trong một số trường hợp có
thể trao quyền làm chủ cho cộng đồng.

- Phù hợp với khả năng của cộng đồng: Khả năng bao gồm:

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

+ Nhận thức được tiềm năng to lớn của du lịch cho sự phát triển của
cộng đồng cũng như biết được các bất lợi từ hoạt động du lịch và khách du
lịch đối với tài nguyên, cộng đồng.

- Chia sẻ lợi ích từ du lịch cho cộng đồng. Theo nguyên tắc này, cộng
đồng phải cùng được hưởng lợi như các thành phần khác tham gia vào hoạt
động kinh doanh cung cấp các sản phẩm cho khách du lịch. Nguồn thu từ
hoạt động du lịch được phân chia công bằng cho mọi thành viên tham gia,
đồng thời được trích lại để phát triển lợi ích chung của xã hội như: tái đầu tư
cho cộng đồng, xây dựng cơ sở hạ tầng...

- Xác lập quyền sở hữu và tham dự của cộng đồng đối với tài nguyên
thiên nhiên và văn hóa hướng tới sự phát triển bền vững.

<i><b>1.1.2.11. Các điều kiện hình thành và phát triển du lịch dựa vào</b></i>
<i><b>cộng đồng </b></i>

- Điều kiện tiềm năng về tài ngun mơi trường tự nhiên và nhân văn
có ý nghĩa quyết định đến phát triển du lịch dựa vào cộng đồng. Tài nguyên
thiên nhiên và nhân văn được xem xét phong phú về số lượng, chủng loại,
giá trị về chất lượng của từng loại, được đánh giá về độ quý hiếm.

- Điều kiện yếu tố cộng đồng dân cư được xem xét đánh giá trên các
yếu tố số lượng thành viên, bản sắc dân tộc, phong tục tập quán, trình độ học
vấn và văn hóa, nhận thức trách nhiệm về tài nguyên và phát triển du lịch.

- Điều kiện có thị trường khách trong nước và quốc tế đến tham quan
du lịch, nghiên cứu, tương lai se thu hút được nhiều khách.

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

- Sự hô trợ, giúp đỡ của chính phủ, tở chức phi chính phủ trong và
ngồi nước về nhân lực, tài chính và kinh nghiệm phát triển du lịch dựa vào
cộng đồng và các công ty lữ hành trong vấn đề tuyên truyền quảng cáo thu
hút khách du lịch đến tham quan.

<i><b>1.1.2.12. Xu hướng phát triển du lịch cộng đồng hiện nay</b></i>

Một cuộc điều tra nghiên cứu thị trường khách du lịch sinh thái cộng
đồng quy mô lớn của Hiệp hội du lịch sinh thái thế giới trong 3 năm từ 2002
đến 2004 đã cho thấy những xu hướng du lịch mới của nền công nghiệp du
lịch toàn cầu.

</div>

<!--links-->