CHỌN LỌC TỤC NGỮ , CA DAO ĐỊA PHƯƠNG
(Ứng Hòa , Hà Nội và một số nơi khác)
(Chương trình Ngữ văn Địa phương)
Phủ Ứng Thiên
1
có làng Cầu Gáo
2
Đất phì nhiêu dân số cũng đông
Năm trăm tám tám đàn ông
Sáu trăm tám sáu mẫu đồng tốt tươi
Kiểu danh thắng lắm nơi đáng kể:
Trước sông dài sau kế Dộc Sen
Trai tài, gái đẹp như tiên
Ngôi đình to đẹp cạnh sông, giữa làng.
Đồng cao thấy miên man gò đống
Làng hình rồng, đất rộng, của nhiều
Người hiền , cảnh cũng mến yêu
Học hành thi cử có điều đáng khen
Làng ta phong cảnh hữu tình,
Dân cư giang khúc như hình con long.
Nhờ trời hạ kế sang đông,
Làm nghề cày cấy vun trồng tốt tươi.
Vụ năm cho đến vụ mười,
Trong làng kẻ gái người trai đua nghề.
Trời ra: gắng, trời lặn: về,
Ngày ngày, tháng tháng nghiệp nghề truân chuyên.
Nước Vân Đình
3
vừa trong vừa mát
Đường Vân Đình giống tựa bàn cờ

Đẹp hơn phường phố kinh đô
Đẹp như một bức họa đồ trong tranh
Nón này em sắm chợ Dầu
Dọc ngang thước rưỡi móc khâu năm đường.
Nón này chính ở làng Chuông
4
Làng Già lợp nón, Khương Thường bán khuôn.
Hà Nội thì kết quai tua
Có hai con bướm đậu vừa xung quanh.
Tứ bề nghiêng nón chạy quanh
Ở giữa con bướm là hình ông trăng.
Nón này em sắm đáng trăm
Ai trông cái nón ba tầm cũng ưa
Nón này che nắng che mưa
1
Nón này để đội cho vừa đôi ta
Nón này khâu những móc già
Em đi thửa nón đã ba năm chầy
Anh có muốn cho em chung mẹ chung thầy
Thì anh đưa cái nón này em xin!
Làng Gáo
5
có giếng trong xanh
Cây Trôi tỏa bóng mát xanh chùa làng
Đôi lời nhắn nhủ với nàng
Yêu nhau xin chớ phũ phàng đổi thay.
Quê hương nghĩa nặng tình sâu
Thấy hoa gạo đỏ rủ nhau cùng về.
Chùa làng rợp bóng Trôi
6

che
Ô xanh chỉ nẻo đường về quê hương
- Dại Vân Đình
7
bằng tinh thiên hạ.
- Chua ngoa là đất Vân Đình
Đong nhời kẻ Lẽo
8
, cậy mình kẻ Vân
9
- Tăm Phú Lương
10
, hương Xà Cầu
11
- Cua Ngọ
12
, bún Bặt
13
, đồ sắt Bặt Rào
14
,
Ai những ước ao , thích gì -đến đó.
-Miến ngon thì nhất làng Bùng
15
Thủ đô Hà Nội hỏi rằng đâu hơn
Dưa chuột Vĩnh Thượng
16
thiếu gì
Dưa gang Vĩnh Hạ
17

đâu bì được chăng?
- Đất Tảo Khê ngàn năm văn vật
Người Tảo Khê chân thật ,hiền hòa
Người ơi đến với Ứng Hòa
Về thăm làng Gáo , thăm nhà Bảo Châu
18
- Phố

Vân Đình cầy tơ bảy món
Đường Vân Đình vịt nướng khói um
Ai ơi về với quê em
Mà ăn vịt cỏ mà xem thịt cầy.
Xa rồi mãi nhớ nơi đây
Nhớ sông , nhớ quán, nhớ người hôm nao…
CHÚ THÍCH:
(1-Tên huyện Ứng Hòa thời xưa, 2-Tên nôm làngTảo Khê -xã Tảo Dương Văn
,huyện Ứng Hòa ;3-Thị trấn Vân Đinh-Thủ phủ của huyện Ứng Hòa;4-làng Chuông
2
-Phương Trung ,huyện Thanh Oai nổi tiêng với nghề làm NĨN ; 5-Làng Gáo =Cầu
Gáo = làng Tảo Khê; 6- Cây Trơi , thực ra là cây muỗm -họ Xồi-theo tương tuyền
dân gian làng Tảo Khê thì ngày xưa ,lâu lắm rồi ,vào một năm lụt to nước tràn ngập
mênh mơng ,dòng sơng trước làng nước phăng phăng chảy. Bỗng bầu trời rực
sáng ,một tiếng sét to kinh khủng và người ta nhìn thấy từ đầu nguồn dòng sơng
một cây cành cội khá to trơi vèo vèo theo dòng nước rồi bỗng xoay tròn ở giữa dòng
vị trí đầu làng Gáo .Sớm hơm sau , khơng hiểu vì sao cây trơi trên sơng đó đã nằm
trên mảnh ruộng bằng phẳng khá xa so với bờ sơng . Thấy kì lạ dân làng bảo nhau
bồi đất vào cho cây và gọi tên là cây TRƠI. Nay cây vẫn xanh tốt, cao vài chục mét
tỏa bóng mát ngơi chùa cổ Tảo Khê.);7- Vân Đình, nơi nhiều người biết đến qua
món thịt c ầy và Vịt nướng; 8-Kẻ Lẽo tên nơm của thơn Lưu Khê, xã Liên Bạt-Ứng
Hòa;9-Kẻ Vân nay là Viên An ,Viên Nội ;10-11 :Phú Lương ,Xà Cầu :thuộc xã

Quảng Phú Cầu 12 Ngọ -làng Ngọ xá Thị trấn Vân Đình có nghề bắt cua và cua
ngon;13-Bặt(Bặt bún): mội thơn của xã Liên Bạt có nghề làm bún ngon có tiếng từ
xưa;14-Bạt Rào còn gọi Bặt Rèn cũng thuộc Liên Bạt-Ứng Hòa; 15-làng Bùng thuộc
Phùng Xáhuyện Mĩ Đức;16-17 :Hai thơn thuộc xã Sơn Cơng ,huyện Ứng Hòa; 18-
Ngơ Bảo Châu -Giáo sư Tốn học Việt Nam -Đoạt giải thưởng Fields q gốc ở làng
Gáo ( Tảo Khê) - Tảo Dương Văn - Ứng Hòa - Hà Nội)
Cua Ngọ, bún Bặt, ngổ Đầm
Cá rơ Đầm Sét, sâm Cầm Hồ Tây
Ai về đến huyện Đông Anh
Ghé thăm phong cảnh Loa Thành Thục Vương
Cổ Loa hình ốc khác thường
Trải bao năm tháng nẻo đương còn đây
Gió đưa cành trúc la đà
Tiếng chuông Trấn Võ, canh gà Thọ Cương
Mòt mù khói tỏa ngàn sương
Nhòp chày Yên Thái, mặt gương Tây Hồ
Nhất cao là núi Tản Viên
Nhất sâu là vũng Thủy Tiên cửa Vừng
Xứ Nam nhất chợ Bằng Vồi
Xứ Bắc: Vân Khánh, xứ Đoài: Hương Canh
Trung Màu chuột nhắt xáo dưa
Kỳ Lân nấu cháo cả cua lẫn càng
Đổng Viên mặc ục khoai lang
Phù Đổng cơm tấm giần sàng khỏe ghê
3
Đổng Xuyên mỗi người mỗi nghề
Lớn thì đánh xiếc, bé thì mò tôm
Phù Dực đi bán vải non
Chửa đi đến chợ mía don đầy lồng
Tấm gốc, tấm ngọn phần chồng

Còn bao tấm giữa để vào lòng mà ăn.
Công Đình cưa xẻ đã quen
Tế Xuyên bắt rẽ lấy tiền mua nhiêu…
Nhân Lễ thì đúc lưỡi cày
To Khê Viên Ngoại thì hay hàn nồi
Xa Long lắm chuối mình ơi
Phù Ninh dệt vải người người thâu đêm.
Vui nhất là chợ Đồng Xuân
Mùa nào thức ấy xa gần bán mua
Cổng chợ có anh hàng dừa
Hàng cau, hàng quít, hàng mơ, hàng đào
Xăm xăm anh mới bước vào
Thấy anh hàng thuốc hút vào say sưa
Nứt nẻ thì anh hàng na
Chua chát hàng sấu, ngọt nga hàng đường
Thơm ngát thì chị hàng hương
Tanh ngắt hàng cá, phô trương hàng vàng
Sộc sệch thì anh hàng giang
Cả rổ lẫn thúng, cả sàng lẫn nia
Sọ sẹ thì anh hàng thìa
Cả bát lẫn đĩa nhiều bề ung dung
Đỏ đon thì anh hàng hồng
Thanh yên, phật thủ, bưởi bòng kể chi
Trống quân vận chẳng ra gì
Mỗi người một vẻ ai thì kém ai
Trông lên thấy dãy hàng chai
Có một chú khách trọc đầu trắng răng
Ai ơi khéo nói đãi đằng
Hàng ốc, hàng ếch, hàng xăng, hàng quà
-Xứ Nam có chợ Bằng Gồi

Xứ Bắc Đìa Sáu, xứ Đoài chợ Canh.
-Xưa kia mộc mạc mao từ
Nay thời ngói lợp chu vi trang hoàng
4
Xưa kia tre trúc tầm thường
Nay thời tứ thiết vững vàng biết bao
Bát Tràng có mái đình cong.
Yếm trắng vã nước Văn Hồ
Vã đi vã lại anh đồ yêu thương.
Yên Ngưu đất thực là ương
Kẻ nấu rượu lậu, người tương đó mà.

Yên Phụ buôn bán dưới thuyền
Xuống đò Phố Mới bán than, quạt, trà.
Yên Thái có giếng trong xanh
Có đôi cá sấu ngồi canh đầu làng
Ai qua nhắn nhủ cô nàng
Yêu nhau xin chớ phũ phàng đổi thay.
Yên Thái có hồ Nguyệt Nga
Có sông Tô Lịch đôi ta chèo thuyền.
Yêu nhau nên phải ra đi
Đi sao tìm thấy cố tri mới đành
Tìm anh tất cả thị thành
Tưởng rằng anh ở Hàng Mành không xa
Chữ tình ta lại gặp ta
Hàng Mành chẳng thấy tìm ra Hàng Hòm
Phố thời bán những mâm son
Duyên kia sao chẳng vuông tròn cùng nhau.
-Trên trời có đám mây xanh
Ở giữa mây trắng chung quanh mây vàng

Ước gì ta lấy được nàng
Hà Nội, Nam Ðịnh sửa đàng rước dâu
Thanh Hóa cũng đốn trầu cau
Nghệ An thì phải thui trâu mổ bò
Phú Thọ quạt nước hỏa lò
Hải Dương rọc lá giã giò gói nem
Tuyên Quang nấu bạc đúc tiền
Ninh Bình dao thớt Quảng Yên đúc nồi
An Giang gánh đá nung vôi
Thừa Thiên Đà nẵng thổi xôi nấu chè
Quảng Bình Hà Tĩnh thuyền ghe
Đồng Nai Gia Định chẻ tre bắc cầu
Anh mời khắp nước chư hầu
5
Nước Tây nước Tàu anh gởi thư sang
Nam Tào Bắc đẩu dọn đàng
Thiên Lôi La Sát hai hàng hai bên
-Tìm em cho đến La Thành
Hỏi thăm các phố để anh tìm dần
Lên tàu từ ở Thanh Xuân
Tìm hết Tư Sở lại gần Cầu Ô
Tìm em cho đến Bờ Hồ
Hàng Trống, Hàng Bồ anh cũng tìm qua
Lại tìm cho đến nhà ga
Đến đây mới biết rằng là Cửa Nam
Vườn hoa có tượng mẹ đầm
Thấy quân lính tập lấy làm vui thay
Tìm em đã hết mười ngày
Hỏi thăm không thấy em rày nơi nao
Thuê xe vào phố Hàng Đào

Hàng Ngang, Hàng Bạc lại vào Mã Mây
Lên thuyền anh xuống Hồ Tây
Ngẫm xem phong cảnh nước mây rườm tà
Lên tàu lại xuống Gô-đa
Thẳng đường anh xuống Hàng Gà, Bạch Mai
Thuê xe vào phố Hàng Gai
Hàng Bông, Hàng Bạc cũng chẳng ai biết mình
Thực là đôi ngả Sâm Thương
Ước ao thấy khách tỏ tường tới đây
Tìm em cho đến La Thành
Những là mong nhớ đêm ngày
Xuân thu biết đã đổi thay mấy lần
Mong cho hoa nở mùa xuân
Để cho khóm trúc mọc gần trỗ lan.
Tôi đây là người đi chơi
Chơi chốn lịch sự, chơi nơi hữu tình
Mới đi chơi ở Bắc Ninh
Chạy tàu Hà Nội sự tình xem sao
Đồn vui tôi bước chân vào
Chơi hội kỳ thú chơi đôi ba ngày.
Tòi mòi, chín đỏ chín đen
Con gái Minh Phú hay ăn tòi mòi
Nước sông đổ lẫn nước ngòi
6